|
2000
|
|
|
Eskerrak nire ingelesa maiz praktikatzen dudan (berarekin telefonoz, noski), bestela... Zoragarria izan da aireportuan besarkatu
|
dudan
lehen aldia. Uste nuen ez zitzaiola pasa den urtean bezain ondo irtengo, baina argi utzi dit askoz ere hobeto irteten zaiola:
|
|
|
Baina ez nuen oroitzen sentsazio hori, alegia, gertatuko dela jakin eta hala ere denbora joaten uztea, denborarekin jolastea. Ez nuen oroitzen, beharbada hau izan delako musuaren zain lasaitasunez itxaron
|
dudan
lehen aldia, gertatu behar zuenak ordutegi jakinik ez zuela ulertu dudan lehen aldia. Presarik gabe, gure helburuan sekula pentsatu gabe, helburua zela ere jakin gabe, gertatuko zen ziurtasunaz eta, bien bitartean, gure arteko begiradekin gozatuz.
|
|
|
Baina ez nuen oroitzen sentsazio hori, alegia, gertatuko dela jakin eta hala ere denbora joaten uztea, denborarekin jolastea. Ez nuen oroitzen, beharbada hau izan delako musuaren zain lasaitasunez itxaron dudan lehen aldia, gertatu behar zuenak ordutegi jakinik ez zuela ulertu
|
dudan
lehen aldia. Presarik gabe, gure helburuan sekula pentsatu gabe, helburua zela ere jakin gabe, gertatuko zen ziurtasunaz eta, bien bitartean, gure arteko begiradekin gozatuz.
|
|
|
Egia esan, nik bakarrik egiten
|
dudan
lehen bidaia handia da eta, primeran nabilen arren, gogor samarra ere egiten zait azaldu du Rubenek" gogor" hitza esatean airean komatxoak marrazten zituela.
|
|
|
Baina etorri berritan, bila nenbilela, hotsen bat entzutea iruditu zait. Arranguratua, eskua ilunpetan luzatu, eta topatu
|
dudan
lehen gauza sendoa urontzia izan da. Zain geratu naiz, kirio guztiak airean eta, zarramarra, haizeak adarretan eragindakoa izatea desiratuz.
|
|
|
Eta egiten
|
dudan
lehen frogan, 3 zenbakia sakatuko dudala pentsatu dut zeren, zalan  tzak zalantza, aparailua eskuratu dut, bai, eta ez naiz erabili gabe geratuko. Edo bai.
|
|
|
Oraingo senarrarekin egin da Sorkunde ama. Esana zidaten jaioa zela, baina hauxe da umea ikusten
|
dudan
lehen aldia.
|
|
2001
|
|
|
Nobel Saria jaso duelako inor ez da norbait, bere gizatasun maila da Nobel Sarira iritsi daitekeena. Nobela bat irakurri eta asko gustatzen bazait, egiten
|
dudan
lehen gauza da autorearen biografia bilatzea. Bere bizitza lotsagarria iruditzen bazait, ez dut bere lanik gehiago irakurriko, pertsona hori ez baitzait dagoeneko interesatzen.
|
|
2005
|
|
|
Handik gutxira, pasaportea bueltatzean, eskualde honetan hamaika aldiz entzungo
|
dudan
lehen Welcome to Kurdistan eskainiko dit. Azkenik.
|
|
2006
|
|
|
Normalean txikitan ia ezertaz enteratzen ez garenez gero, haurtzaroa gogoratzen dudanean ez dut ezein diktadurarik oroitzen, mundu baketsu bat baizik, etaeuskal gatazkaz
|
dudan
lehen oroitzapena, zer zen jakin gabe, hamabi urte nituenekoa da ziur asko: Elgoibarren nago eta urrun samar guardia zibil bat ikusten dut, bere pistola eskuan, eta gazte batzuk, norabide guztietarantz korrika, ihes egiten.Tira, hori ez zen ezta euskal gatazka ere, Francoren diktadurapean Espainiako lekuaskotan ikus zitekeen eszena arrunt bat baizik.
|
|
|
–Ez naiz Ernesto. Etxean harrapatu
|
dudan
lehen ikurra eseki dut. Bost lagun bizi gara eta elkarrekin.
|
|
2007
|
|
|
Esan behar da hau dela argitaratu
|
dudan
lehen liburua, baina liburu proiektu bat baino gehiago egon da lehenago. Beste poema liburu bat osatua izan nuen, eta noski, hori ez zen batere" Groucho liburua".
|
|
2008
|
|
|
–Egiatan? Euskaraz entzuten
|
dudan
lehen gauza da. Interesgarria...
|
|
|
SIMON: (ON OFF) Hondartzako etxola batean lo egin
|
dudan
lehen aldia da eta oso ongi egin dut lo, gainera. Ikaragarria da toki hau egun berri argitsu honetan ikustea.
|
|
|
62 Azkue (1916). Arantzadiren 1915.12.09ko gutunean Azkueri aipatzen da hiztegi honen argitaratzeaz aurkitu
|
dudan
lehen berria («No sabía nada de que pronto hubiese de empezar la publicación del diccº español vasco, de lo que me alegro muchísimo.»). Eleizalderen
|
|
|
a quienes tambien se les ocupara con consideracion a su tierna edad»726 Emakumeei dagokienez, batailoi propioa osatzeko baimena eskatu zioten erreginari, uztailaren 26ko erasoan fusila erabiltzen bazekitela frogatu zuten eta727 María Cristinak eskatutako baimena eman zuen ala ez, baina bai herria zoriondu zuela Zabalaren aurrean erakutsitako ausardiarengatik728 Emakumeen parte hartze zuzenak borroka armatuan, Eibarren pentsamolde liberalak zeukan garapen izugarria adierazten digu, emakumeak ideia berriez bustita eta horiek defendatzeko prestrik gertakizun honi buruz agertzen direlako, ez soilik karlisten aurka, baita, ziur aski, beraien senar eta gurasoen iritziaren aurka ere, nahiz eta horiek ere liberalak izan. Tamalgarria da 100 emakume haien nortasunak ez ezagutzea, ezta beraiengandik jasotako testigantza729 Emakumeek osaturiko talde armatuei buruz aurkitu
|
dudan
lehen aipamena da. Lekeition ere eratu zen bat, antiguas cantabras?
|
|
|
«Presio handia sumatzen dut, eta urduritasuna ere ezin dut gainetik kendu. Niretzat, gainera, honelako zerbait egiten
|
dudan
lehen aldia da. Lehendabiziko aldiz apustua, eta hiru hamarrekotara jokatuko dudan lehen aldia ere bai.
|
|
|
Niretzat, gainera, honelako zerbait egiten dudan lehen aldia da. Lehendabiziko aldiz apustua, eta hiru hamarrekotara jokatuko
|
dudan
lehen aldia ere bai. Horrek beti ematen dizu kezka, baina, aldi berean, eguna heltzeko irrikaz nago».
|
|
2009
|
|
|
Haurtzaroan irakurri
|
dudan
lehen liburuetarik bat da hori. Ez Donapaleuko pentsionean edo barnategian, irakurtzeko gogoa Herriko Eskolan hartu nuen.
|
|
|
Beste ordu bat oroitzapenetan. Iruñean nago, katedraleko ezkilen dandek iratzarri naute eta egin
|
dudan
lehen gauza irratia piztea izan da. Musika (zein abesti?
|
|
|
–Ikusmena ez da galtzen
|
dudan
lehen zentzumena, badakizu, esan zion bueltako hegazkinean Rosak?, gure familian guztiok galdu dugu lehenbizi errealitatearen zentzua.
|
|
|
Bi zerrenda egin genituen bion artean. Nik orain zerrenda bakarra egin dut gehien errepikatzen ziren gauzekin eta aukeratu
|
dudan
lehen gauza penizilina izan da.
|
|
|
NAROA. Ez da jendaurrean hitz egiten
|
dudan
lehen aldia, baina?
|
|
|
Horrelako egunetan, ahalik eta azkarren ahaztea izaten da onena. Aitarekin egin
|
dudan
lehen hausnarketa izan da nik gorputzean harri hori ekartzeko beste indar banuela. Baina gaixotasun batengatik nire onenean ez nengoen, itzalita bezala nengoen, harria jasotzeko behar den bizitasunik gabe, ezinean bezala.
|
|
|
Gogor egin dute lan, eta horrek gogorrago lan egitera behartu nau. Talde askok proposatu didate nire kantuak beraiekin grabatzea, baina hau izan da egin behar nuela sentitu
|
dudan
lehen aldia.
|
|
2010
|
|
|
Beti nabil erabilgarri suertatzen ahal zaidan zerbaiten bila. Pentsa, atzerrira noanean heldu eta egiten
|
dudan
lehen gauza merkatura joatea da, eta bigarrena bertako jatetxe tipiko eta tradizionalak antzematea. Berriki Londresen izan naiz familiarekin, eta ahal izan dudan guztietan joan naiz Harrods-eko elikagai sailera eta orduak pasa ditut ikuskizun eder horri begira.
|
|
|
Andoni beraren hitzak dira. Egin genion elkarrizketa batean, onartu zuen menua garatzen ari zenean konturatu zela bere sukalde propioa ez zegoela erabat amaituta.Sukaldaritzari buruzko dokumental batean lan egin duzue inoiz. Sukaldaritzaren inguruan egiten
|
dudan
lehen lana da; pertsonen inguruko dokumentalak egin ditut beti. Kasu honetan, hori da transmititu nahi izan duguna, pertsonen arteko erlazioa.
|
|
|
Nik izena esan ahala, ordea, halako keinu bat egin duzu zuk, Damaso, Salbatoreren berri ez bazeneki bezala; bada, jakin ezazu hau ez dela haren izena izkribu honetara ekartzen
|
dudan
lehen aldia; ez zarela gogoratzen??; bada, jakin ezazu, halaber, Salbatore ez zela martetarra, euskalduna baizik, horretan ere bai baitago gure artean aldea; izan ere, nik badakit gaztelaniaz idatzitako literaturaren berri, zuk ez euskarazkorik; tematu zinen, Barojak eta Unamunok esan zutenaren ildotik, euskarak ez duela modernitatea esateko balio, eta hortxe gelditu zinen?
|
|
|
Lokatzetan arrastaka joan behar
|
dudan
lehen aldia da.
|
|
|
Nik izena esan ahala, ordea, halako keinu bat egin duzu zuk, Damaso, Salbatoreren berri ez bazeneki bezala; bada, jakin ezazu hau ez dela haren izena izkribu honetara ekartzen
|
dudan
lehen aldia; ez zarela gogoratzen...?; bada, jakin ezazu, halaber, Salbatore ez zela martetarra, euskalduna baizik... horretan ere bai baitago gure artean aldea; izan ere, nik badakit gaztelaniaz idatzitako literaturaren berri, zuk ez euskarazkorik; tematu zinen, Barojak eta Unamunok esan zutenaren ildotik, euskarak ez duela modernitatea esateko balio, eta hortxe gelditu zinen...
|
|
|
Normalean txikitan errealitateaz oso ongi jabetzen ez garenez, haurtzaroa gogoratzen dudanean ez dut ezein diktadurarik oroitzen, mundu baketsu bat baizik, eta orduko giro politikoaz
|
dudan
lehen oroitzapena, zer zen jakin gabe, 1969 urtekoa da ziur aski, hamar urte nituenekoa: Elgoibarren nago eta urrun samar guardia zibil bat ikusten dut, pistola esku batean eta trikornioa bestean, hala nola gazte batzuk beste guardia zibil batzuen aurretik norabide guztietarantz korrika, herio ihesi.
|
|
|
Errazagoa da ordea testu osoa hautatu eta edozein tekla zanpatuz dena ezabatzea. Zuri dago berriro pantaila, sorkuntzaren magiaren zain, idatziko
|
dudan
lehen hitzaren, lehen hizkiaren esperoan, dardarka, beren bizitzako lehen musua ematear dauden nerabeen antzera.
|
|
|
Ilun dago dena, zorua distiratsu gogoratzen dut. Aita ikusten
|
dudan
lehen aldia da, jaioberri nintzela, hilabete eta hamaika egun nituela atxilotu baitzuten. Korridore erdian gelditu naiz, negarrari eman diot, ama eskatu dut eta atzera egin dut kartzela irteerarantz marruka.
|
|
|
Bazitekeen, baita ere, besterik gabe herabetasuna izatea bere jarreraren zioa. Antso nire lan zenbait ordurako irakurria zela badakit, orain, eta ez litzateke nire ospe intelektualaren aurrean apaltzen ikusten
|
dudan
lehen gizon gaztea. Bata zein bestea izan arrazoia, jarrera iheskor horrek nire interesa bikoiztu baino ez zuen egin.
|
|
|
" Zurekin bizitu nahi dut". Hori da bere ahotan gogoratzen
|
dudan
lehen hutsa. Kosta egin zitzaidan ez zuzentzea entzun bezain pronto, baina gogoari eutsi nion nola edo hala.
|
|
2011
|
|
|
Iaz, ihestutuen haize zati bat difusore bikoitzera zihoan, harekin komunikatzen zuten zulotxo batzuen bitartez, eta beste zatia difusoaren hegoetara zihoan, zeina alboetan dagoen eta atzeko gurpilak saihesten dituen. Noski, aipatu
|
dudan
lehen zati hori desagertu egin da aurten, difusore bikoi tzaren gaineko debekua dela eta, eta bigarren zatia ere asko murriztu da, inguru horretan araudia ere aldatu baita. Nik uste taldeak, edo talde gehienak, ihestutuko gasak modu antzekoan erabiltzen saiatuko direla, baina gehiago landu dira.Beste taldeek aurkeztu dituzten autoei begirada bota al diezu, edo oraindik zureak bakarrik kezkatzen zaitu. Gainerako autoei botako diegu begiratua [barrez], baina, oraingoz, ez dut astirik izan.
|
|
|
Zeu zara eskualde honetan ezagutu
|
dudan
lehen pertsona. Oso
|
|
|
ITXASO. Eskerrak ez
|
dudan
lehen orduko txanda. Lo egin behar dut.
|
|
2012
|
|
|
Aita eta lehengusuak profesionaletan ibilitakoak dira, eta familian betidanik kasu egin diote erremonteari gertutik. «Zestarekin
|
dudan
lehen argazkia zortzi hilabete nituenekoa da, eta esango nuke bizitzako asteburu gehienak Galarretan pasatu ditudala. 16 urterekin lehen erremontea hartu eta bi pilotakada eman nituenean, honetarako jaio haiz esan nion neure buruari».
|
|
|
Bai, barruan nire egunerokoa nolakoa zen kontatzeko nahikoa argi gogoratzen
|
dudan
lehen eguna, sartu eta hilabetera izan zela esango nuke. Gainera, lehen oroitzapen argiak ez dira luze eta zabal kontatzekoak.
|
|
|
Haienak bezain ongi betearaziko balira gureak! Aipatuko
|
dudan
lehena salatariei buruzkoa da. Estatuaren aurkako krimen guztiak gogortasunik handienaz zigortzen dira, baina akusatuak lortzen badu bere errugabetasuna argi eta garbi erakustea epaiketan, berehalaxe ematen diote akusatzaileari heriotzarik laidogarriena; eta honen ondasun edo lurretatik ordainsari laukoitza ematen diote errugabeari, galdutako denboragatik, jasandako arriskuagatik, espetxealdiko nekeengatik eta bere defentsa prestatzen egindako gastu guztiengatik.
|
|
|
Gaur Euskararen Eguna da eta mahai gainean dut Gandhiren liburu bat, nire bizitzan irakurri
|
dudan
lehena eta oraingoz bakarra (Ghandi, Mahatma, Autobiografia: historia de mis experiencias con la verdad, Madril:
|
|
|
Begira begira gelditu natzaio. Duen itxurak, ile motxa udako galtza zuri nasaiak gerezidun mahuka gabeko zilborrerainoko atorra arina, miazkatzeko enbeia pizten duen azal beltzaran gesaldua, lasaitu sorgindu nau, ikusten
|
dudan
lehen aldia izanik betidanik ezagutuko banu bezala.
|
|
2013
|
|
|
Zuzentzen
|
dudan
lehen aldia da.
|
|
|
Egiten
|
dudan
lehen aldia da.
|
|
2014
|
|
|
Ezin asmatuzkoak dira sare sozialen bideak. Baina, bai, ez da esaten
|
dudan
lehen aldia gutxienez, neure buruari: ez du behar bezalako aitorpenik izan Pablo Sastreren literaturgintzak.
|
|
|
Nafarroan, UPNren gobernuak azalpenak eskatu dizkio Madrilgo erkidegoari eta Espainiakoari. «Ez da gure autogobernua errespeta dezatela eskatzeko Madrilgo erkidegora deitzen
|
dudan
lehen aldia. Bere garaian, gutun bat bidali nion Ignacio Gonzalezi gure eskubideak errespetatu ez zituenean».
|
|
|
–Bueno, ospitale honetan holako kasu bat ikusten
|
dudan
lehen aldia da. Behin lauki kasu bat izan genuen, baina hau?
|
|
|
Asmatu dut: harrerako neska ikusten
|
dudan
lehen aldia da. Oso gaztea da.
|
|
|
Pilar dantzaria izan da ezagutu
|
dudan
lehena. Larrez inguratuta dagoen etxe txiki batean bizi da eta hau ordaintzeko umeei ematen dizkien dantza klaseak aski ez direnez, ostatu batean egiten du lan ere.
|
|
|
1 Gitarra jolea zara txikitatik, zergatik hasi zinen jotzen. Hamar urte nituela Gabonetan erregeek ekarritako gitarra izan zen nire eskuetan izan
|
dudan
lehena. Garai hartan Fraileen ikastetxe batean nengoen eta bertan bizi zen moja batek erakutsi zizkidan lehen akordeak jotzen.
|
|
2015
|
|
|
Edukiari dagokionez, talde berria abiatu zenerako aurtengo gai monografikoak gutxi asko erabakita zeuden. Parte hartzearen gaiari buruzko monografikoa da [203 zenbakikoa] nik diseinatu
|
dudan
lehena. Aldaketak joango dira agertzen, baina, bai, trantsizio bat izango da.Zer aldaketa nagusi ekarriko ditu etorkizunak Jakin era. Gaitegiari dagokionez, nik uste dut betiko Jakin en gaiei helduko diegula, baina beste begirada batekin edo beste elementu batzuk txertatuta.
|
|
|
Argi ez dagoena da datorren sasoian elastiko zuri gorria soinean eramaten jarraituko duen edo kanpora joan duen hobetzen ahalegindu eta etxera bueltatzeko. «Gorengo mailan egin
|
dudan
lehen denboraldia oso positiboa izan da. Asko ikasi dut.
|
|
|
Pilota jokoaren ezarpen maila arkitekturan izeneko ikerketan aurkitu
|
dudan
lehen oztopoa zera izan da, pilota joko hitzaren esanahiaren atzean dagoen kontzeptua ezagutzea.
|
|
|
“16 urte eman ditut lan honetan eta hau izan da sari potoloa bate maten
|
dudan
lehen aldia”, adierazi du Bilboko Gran Viako El Corte Ingleseko salmenta gunean eman duen prentsaurrekoan. Bertan ere 2009an Euskadiko Saltzailerik Onena izendatu zen Delica Diazek ere egiten du lan.
|
|
|
Gabriel Arestiren Harri eta herri izan da nire eskuetaraino iritsitako euskarazko lehen liburua, izan ere, sasoi horretan oso nekez ikusten ziren euskarazko liburuak. Harri eta herri da euskaraz irakurri
|
dudan
lehena, eta, esan gabe doa, elebiduna izateak asko lagundu ninduen ataza horretan. Beti paratuko naiz gizonaren alde.
|
|
|
" Telebista ikusi
|
dudan
lehen aldia, San Kristobal Forteko Goarden Kasernan, eta hori guztia, Auxilio Goñiren anaiak montaturiko zutoin lerroari esker, Udalak pagaturik[.] Hainbestenarekin hasi dira kasernako pantaila lausoan itzalak eta argiak nahasian higitzen. Halako batean, baten batek oihu:
|
|
|
Goizeko seietan oilarren kukurrukuekin batera entzun
|
dudan
lehen gauza gela ondoko telebistan ‘Real Madrid’ hitza izan da. Ondo antolatua daukate zuriek amarauna.
|
|
|
Jendaurrean abesten
|
dudan
lehen aldia, urduri nago.
|
|
|
" Poltergeist" oihu egiten duenean egiten
|
dudan
lehen galdera izaten da," Zer ordaintzen duzu?
|
|
|
70 urtetan gezurrik esaten ez
|
dudan
lehen aldia da.
|
|
|
Hirira iristean egingo
|
dudan
lehen gauza albornoz bat erostea da.
|
|
|
Bost ahizpa ditut. Ez zara ikusten
|
dudan
lehena.
|
|
|
Etxean nagoela sentitzen
|
dudan
lehen aldia da.
|
|
2016
|
|
|
–Habiatik alde egin
|
dudan
lehen aldia izan da, ama. Lehen hegaldi horrek, agian, zerbait eragin dio aitari, eta alkohola uztera bultzatu.
|
|
|
Ni bizpahiru ordu lehenago jaikitzen naiz, hurrupatzen dut kafesnea gaileta birekin eta esertzen naiz ordenagailuaren aurrean, eta horrela ematen ditut orduak, isiltasunaren zelatan, umetan amildegira harria bota eta hotsaren zain egoten ginen antzera, sakonera kalkulatuz, atezuan, egunen batean mirariz bezala nire baitatik jaioko den ahotsaren peskizan, eta orduan badakit, hala irudikatzen dut neuk eta hala esaten zuen irakasleak ere, bizkarra tenk jarri eta hitzik galdu gabe hasiko naizela idazten, urduri, eleberriaren lehen esaldia hasteko, lehenik, eta hariari tiraka, mataza askatzen den moduan, ondorengoak jarraian. Arrapaladan idatziko
|
dudan
lehen testu hori akatsez betea irudikatzen dut, letra bat bestearen gainean, behatzak katramilatuko zaizkidalako, baina idazten hasi orduko jakingo dut hura zerbait nirea dela, nire begirada, aurpegia edo nire imintzioak bezain nirea edo nireagoa, dozena bat lerro horietan dagokeelako eleberriaren ernamuina.
|
|
|
Galtzak jantzi, eskuak poltsikoetan sartu eta leihotik begira jarri naiz. Pozik kontatuko niokeen nola orain hilabete batzuk eguna argitzen ari zuela literatura tailerreko irakasleak besotik heldu eta zin egiteko eskatu zidan, eleberri bat idatziko nuela zin egiteko alegia, eta nola hasi nintzen desorduetan jaikitzen eta nola ematen ditudan orduak pantailari begira, barrenean ernaltzen sentitzen
|
dudan
lehen esaldiaren zain, aldi berean jakitun esaldi hori gutxien espero dudanean jaioko dela, etorriko zaidala, berarekin maitasuna egiten ari naizenean esate baterako, eta kezka horrek hartzen didala gogoa, halakorik gertatuko balitz, esaldia behingoz agertu eta nik jaso gabe ezabatuko balitz alegia, ongi baitakit ez niokeela inoiz neure buruari barkatuko. Kontatzen hasteko zorian egon naiz, baina banekien berriro ere erdeinuz edo nazkaz begiratuko zidala eta matrakarekin jarraituko zuela.
|
|
|
Russellekin izan
|
dudan
lehen eta azken desadostasuna izan da hau. Bakarra.
|
|
|
Barkatu esatea, e. Baina harritu egin nau. Uda osoan ikusi
|
dudan
lehen aldia izan da?
|
|
|
Argitxu Noblia. Hurbiletik ezagutu
|
dudan
lehen abertzalea Bordelen nintzela. Hura bere aitaren eraginez abertzaletu zen.
|
|
|
Momentu berean erori zitzaizkion lehen malkoak eta osatu zituen gogoan behar zituen hitzak. Hau da Alardean parte hartzeko izan
|
dudan
lehen eta azken aukera. Egun osoan alboan eraman zituen aita eta anaia zaharrena, hurrengo urtean troparen parte izango ziren, baina berak espaloira kondenatua ikusi zuen bere burua, gizon ugariak eta kantinera bakanak txalotzen.
|
|
|
Baigorriko deitura honen genealogia osoaren ematera ez noa, baizik eta binazkako belaunaldika. Estatu zibilean aurkitu
|
dudan
lehena: Guillem Tambourin, Mitxeleneko Tanburinanea etxean bizi zen 17 mende erdian eta Altzietako Isabela de Eiheralderekin esposatua zen.
|
|
|
Ohean sartzen ez
|
dudan
lehen gaua da.
|
|
|
Kokarekin jarduten
|
dudan
lehen aldia eta izorratuko naute.
|
|
2017
|
|
|
Poltsatik atera eta eskura eman dizkit, eta esateko zeukana adi entzun diot. Ez da Jehovaren lekukoekin topo egiten
|
dudan
lehen aldia, eta gutxi gorabehera betikoa esan dit. Ondo ulertu diodalakoan egin dut kalean aurrera, baina ez diot jakin minari luzaroan eutsi:
|
|
|
LANTOKIAN gaude, egunero bezala kafearen ordua heldu denean. Mercedesek zoriondu egin nau azken lanagatik, proiektu zuzendari gisa burutu
|
dudan
lehenak emaitza onak izan dituela eta. Kafe makinaren aurrean berari utzi diot txanda nire aurretik, hierarkiak mantenduz, eta ondoren, hutsa, luzea?
|
|
|
Zaintza kontzeptuaren demaseko erabilera feministari dagokionez aipatu nahi
|
dudan
lehen aspektua mugaketa historiko eta kultural eza da{ 76}.
|
|
2018
|
|
|
Haren etxera joaten nintzenean, txistuak uretan sartuta zeuzkala ikusten nuen, egurrezkoak zirelako eta mantenu hori behar zutelako. Ordukoa da txistuarekin
|
dudan
lehen argazkia; 3 urte neuzkan. Musika egin nahi nuen, baina beste musika tresna bat aukeratzeko esaten zidaten etxean.
|
|
|
Aztertu
|
dudan
lehen belaunaldiarentzat musika ez zen entzuten zen zerbait, egiten zena baizik. Azken belaunaldia, berriz, mendebaldean nagusi den sistema, tenperaturaren araberako musikarekin hazi da, eta nahiz eta bertsogintza normalean a capella kantatu, gure belarriek musika hori ezagutu dute, hori entzuten dute, hori gustatzen zaie eta hori erreproduzitzen da.
|
|
|
Ni naiz gu garelako, alegia. Ubuntu da etxeko ordenagailua piztu eta ikusten
|
dudan
lehen berba. Izan ere, software libreko sistema eragile nagusiak Ubuntu du izen eta filosofia.
|
|
|
Amaz ez naiz askorik gogoratzen. Hartaz
|
dudan
lehen oroitzapena agian, eta biziena dudarik gabe, hau dut beharbada: badirudi lurrean etzanda nengoela.
|
|
|
landatzeko. Eguzkia kiskalgarria da, eta iritsi bezain laster, ikusten
|
dudan
lehen etxean babestu naiz korrika. Itzalpean tarte bat eman ondoren, eremuko prentsa bulegora goaz.
|
|
|
Zorroztasun handiko hainbat kontroletatik igaro ondoren, autotik jaitsi bezain laster egin nahi
|
dudan
lehen gauza prentsa bulegora joatea da. Hilabete honen hasieran bizilekutzat eduki nuen prentsa bulegora, Deniz eta nirekin ogia banatu zuten beste asko jada ez dauden lekura.
|
|
|
Ikusi
|
dudan
lehen behi rojavarrak harrituta utzi nau. Gidariari galdetu diot:
|
|
|
Hara! Espetxe honetara iritsi nintzenetik, horixe izango da ezagutu
|
dudan
lehen ekimen, komunikatiboa?. Handitze lanak bigarren metrotik hasi dira, zimendupeko lehen metroa hasieratik baitzen aski zabal, sar irtenen maniobrak ahaltzeko.
|
|
|
–Dantzetara ere joaten naiz, eta badaukagu gure giroa, e!?. Ez da topatu
|
dudan
lehen kasua, eta hori pentsaezina zen erabat ni gaztea nintzenean. Gertatzen dena da kulturarekin, historia propioa ezagutzearekin, dagoen eztabaida horrekin, ez dira astakeriak bakarrik botatzen, baita pentsamendu eta hausnarketak ere?, bidea egiten ari dela.
|
|
|
urteetan Oñatiri buruzko gehigarri bat egin zuten Zeruko Argia n eta oñatieraz idatzi nuen. Horixe izan zen Oñatiko euskaran idatzi
|
dudan
lehen testua.
|
|
|
– Nire izena Paola da –aurkeztu da– Ezagutzen
|
dudan
lehen idazlea zara.
|
|
|
Larrua jotzen
|
dudan
lehena?
|
|
|
Aldiri trena hartzen
|
dudan
lehen aldia da.
|
|
|
Hau da, gogoan dudanez, idatzi
|
dudan
lehen gutuna.
|
|
2019
|
|
|
Inguruko jendearekin izandako harremanei esker, aitonak lortu zuen euskaraz moldatzea. amonak, ordea, ez zuen ikasi eta esango nuke ez zuela ikasi nahi izan. garai hartako Berrobi erabat euskalduna zen. eskolara zihoazen haur guztiak euskaldun hutsak ziren, elebakarrak alegia. Bertara bidali zituzten irakasleak aldiz, erdaldun hutsak, elebakarrak, alegia. eta eskola hiperdiglosiko hartan, ama omen zen, bere gelan, irakasle erdalduna ulertzen zuen bakarra. kalean bizi zirenez, egoera ongi aprobetxatzen omen zuen eta erdara zipitzik ere ulertzen ez zuten ikaskideei itzulpen lanak egiteagatik, sagarrak eskatzen zizkien. uste dut, inguruan ezagutu
|
dudan
lehen itzultzaile" ordaindua" izan dela. gure familiaren adibidea kontatu izan dut hitzaldi askotan eta ondoren, galdera hau egin izan diet entzuleei: nola liteke, frankismo bete betean, euskara zokoratuta eta zigortuta zegoela, eskola erdaraz, komunikabideak erdaraz, administrazioa erdaraz, familia erdaldun batean, seme alaba guztiek euskara ikastea?
|
|
|
Sekula ikasi
|
dudan
lehen bertsoa izan da, eta ahaztu ez badut, liluratu izan nauelako da. Ez nekizkien hitzak zituen, zuten hotsa gustatzen zitzaidan, eta zeruaren eta San Pedroren irudia ezin nuen egin, are gutxiago atearena eta giltzena.
|
|
|
Hiru egun horietan zehar musikari eta entzule anitzekin aritu nintzen Pauloren bertso idatzien altxorraz. Paulori buruz
|
dudan
lehen aditzea, Lesakan lau urtez, 1979tik 1982ra, ospatu zen Paulo Iantzi saria izan zen. Beti entzun izan nuen etxean Nafarroako Txapelketarik ezean, Lesakako udalak antolatu zuela sariketa hori, Nafarroako bertsolari guztiei irekia, ez baitziren anitz.
|
|
|
ETArekin lotzen
|
dudan
lehen oroitzapen argia Eustakio Mendizabal," Txikia" ren heriotza izan zen. Algortan izan zen, gure lagun baten aita Algortako geltokian zegoelako egun hartan, eta semeari kontatu ziolako.
|
|
|
Datu aski ezezaguna da jatorrizko izena Poeta zuela, hau da, gaurko iruditerian behintzat, hausnarrera baino gehiago intuiziora lerratzen omen den izaki inspiratu batena. Eskulturarekin egin
|
dudan
lehen kontaktuak, lehen kontaktu bisualak, bestelako ezustea ekarri dit.
|
|
|
–Hauxe da erosten
|
dudan
lehen koadroa, eta ez dakit noiz eraman behar dudan, ez nola egin behar den ordainketa?
|
|
|
–Hau kausituko nuela? Ez da sartzeko modu hau erabiltzen
|
dudan
lehen aldia, eta ez niz erabiltzen dudan bakarra. Delta osoan kausitzen dira honen antzekoak, non bilatu jakitea da kontua.
|
|
|
Zuzentzaileak esan zuen, Bai, zeinu honen izena deleatur da, zerbait kendu edo desagerrarazi behar dugunean erabiltzen da, hitzak berak adierazten duen bezala, eta letrentzat zein hitz osoentzat balio du, Bere buztanari ausiki egiteko unean damutu den sugea ekartzen dit gogora, Bai jauna, ongi begiratzen bada, biziari oso atxikiak egonik ere, sugeak ere zalantzak edukiko lituzke eternitatearen aurrean, Egidazu marrazkia berriz ere, baina poliki poliki, Oso erraza da, neurria hartzea baino ez, arretarik gabe begiratzen duenak, eskuak zirkulu beldurgarria osatuko duela uste izango du, baina ez, kontura zaitez ez dudala mugimendua bukatu berau hasi dudan puntu zehatzean, saihetsetik igaro naiz, barru aldetik, eta orain beherantz segituko dut kurbaren azpiko aldea moztu arte, Q letra larriaren antzekoa da, izan ere, besterik ez, A zer pena, marrazki horrek gauza onik iragartzen zuen, Antzekotasunaren ilusioarekin konforma gaitezen, hala ere, bene benetan esango dizut, eta barkatu profeten antzera mintzo banaiz, biziaren interesa diferentzietan egon ohi da beti, Zerikusirik ba al du horrek zuzenketa tipografikoarekin, Egileak zeru goienetan bizi dira, ez dute euren jakinduria baliotsua txikikerietan edo eta axolagabekerietan xahutzen, letra zaurituak, aldatuak, alderantzikatuak, eskuz konposatzen genuenean horrelaxe sailkatzen genituen akatsak, orduan diferentzia eta akatsa, dena zen bat, Nire deleatur hauek ez direla hain zorrotzak aitortu behar dut, zirriborro bat nahikoa zait, tipografoen abileziaz fio naiz, tipografoak, botikarien familia edipiko eta ospetsuaren zehar tribu hori, idatzi egin ez zena ere deszifratzeko gauza, horiek, Eta gero zuzentzaileek etorri dute arazoei konponbidea bilatzera, Gure aingeru guardakoak zarete, zuekin fio gara, zuk, adibidez, nire ama ezin artatsuagoa ekartzen didazu gogora, amak behin eta berriz egiten zidan ileko marra, marrazketa lumaz eginda bezala gelditzen zen arte, Mila esker konparazioarengatik, baina, zure amatxo dagoeneko hilik bada, hobe duzu zure kabuz hobetzen hasten bazara, lehen edo beranduago sakonago zuzendu duzu-eta, Zuzendu, neronek zuzentzen dut, baina zailtasunik handienak zirt edo zart kitatzen ditut, hitz bat beste baten gainean idatziz eta horrela, Konturatu naiz, bai, Ez ezazu tonu horretan esan, zeren, nire apalean, ahal dudan guztia egiten baitut, eta ahal duen guztia egiten duenak, Ez du gehiagorik egin behar, bai jauna, batez ere, zure kasuan gertatzen den bezala, eraldatzeko gusturik ez dagoenean, aldaketaren plazera falta denean, zuzentzeko sena, Egileek beti zuzentzen dute, aseezin eternoak gara, Ezin besterik izan, perfekzioa zeruko erresuman baizik ezin daiteke bizi, baina egileen zuzentzea bestelakoa da, arazoez beterikoa, gure zuzentzeko modutik oso bestelakoa, Zu, nola edo hala, zuzentzaileen kuadrilla bere lanarekin gozatzen dela esaten ari zara, Ez naiz horren urrutira joaten ausartuko, norberaren bokazioaren araberakoa da, eta bokazioaz zuzentzailea denik ezagutzen ez den fenomenoa da, eta hala ere, badirudi frogaturik dagoela ezen, gure arima sekretuen alderik sekretuenean, gu, zuzentzaileok, boluptuosoak garela, Hori sekula entzun ez dudana da, alajaina, Egun bakoitzak bere poza eta bere pena ekartzen ditu, baita bere ikasgai probetxuzkoa ere, Zure esperientziatik mintzo al zara, Ikasgaiaz ari al zara, Boluptuosotasunaz ari naiz, Jakina, nire esperientziatik mintzo naiz, neuk ere esperientziarik badut, zer uste zenuen ba, baina besteren jokabideak behatzeaz ere baliatu naiz, hori ere bestea bezain zientzia moral probetxugarria da, Zure irizpidearen arabera juzgatuz gero, iraganeko zenbait egile espezie horretakoa da, zuzentzaile izugarriak, alegia, Balzac-ek berrikusten zituen probez oroitzen ari naiz, hura zuzenketa eta gehitzeen piroteknia itsugarria, Beste hainbeste egiten zuen gure etxeko Eçak, esan dezadan gure herriko adibiderik aipatu gabe geldi ez dakigun, Burura etortzen ari zait une honetantxe bai Eça eta bai Balzac gaur egun gizonik zoriontsuenak izango liratekeela, ordenagailu baten aurrean, gauzak tartekatuz, gauzak lekuz aldatuz, lerroak ibiliz, kapituluak aldatuz, Eta guk, irakurleok, ez genuke sekula jakingo zer bide korritu zituzten, zer bidetan galdu ziren behin betiko formara iritsi aitzin, behin betiko formarik bada, Tira, gizona, balio duena emaitza da, Camoensen edo Danteren zalantzak eta saioak ezagutzeak ez du ezertarako balio, Zu gizon praktikoa zara, modernoa, dagoeneko hogeita bigarren mendean bizi zara, Ea, esadazu, gainerako zeinuek ere izen latinoak al dauzkate, deleatur horrek bezala, Hala bada, edo hala izan bazen, ez dakidana da, nire zientzia ez da horren urrutira heltzen, agian hain ziren ahoskatu ezinak ezen galdu egin baitziren, Denboraren gauean, Barkatu aurka egiten badizut, baina nik ez nuke esaldi hori erabiliko, Denentzako toki bat delako, noski, Ezta pentsatu ere, denentzako tokiek, esaldi eginek, makulu hitzek, betegarriek, almanaketako atsotitzek, esaera zaharrek eta erranairuek, denek eduki dezakete berri itxura, horretarako horien aurrean eta horien atzean dauden hitzak egoki erabiltzea da baldintza bakarra, Orduan, zergatik ez zenuke zuk denboraren gaua esango, Denborek beren buruaren gaua izateari utzi ziotelako jendea idazten hasi zenean, edo zuzentzen hasi zenean, nahiago baduzu, zuzentzeak beste finezia eta beste antzaldatze bat eskatzen baititu, Esaldia gustatu zait, Baita niri ere, batez ere esan dudan lehen aldia izan delako, bigarrenean grazia gutxiago edukiko du, Bigarrenean denentzako toki bihurtuko da, betiko lelo, alegia, Edo topiko, hitz jasoa erabilita, Zure hitzetan nolabaiteko mingostasun eszeptikoa sumatzen dudala iruditzen zait, Suma ezazu areago eszeptikotasun mingotsa, Bata esan edo bestea esan, gauza bera, Ez, ez da gauza bera, erabat bederen, egileek entzumen fina eduki ohi zuten honelako diferentziak harrapatzeko, Agian tinpanoak gogortzen ari zaizkit, Barkatu, ez dut asmo gaiztoz esan, Ez naiz horren erretxindua, ea ba, esadazu zergatik zauden mingosturik, edo eszeptiko, nahi duzun bezala, Egin ezazu kontu nolakoa den zuzentzaileen eguneroko bizitza, pentsa ez ote den tragedia liburu bat behin, eta birritan, eta hiru, lau, bostetan irakurri behar izatea, liburuak, Liburuak, nonbait, irakurketa bakar bat ere merezi ez zuenean, Garbi gera bedi ez naizela ni izan horren hitz larriak esan dituena, ederki dakit, jakin ere, zein den letren gizartean dudan tokia, boluptuosoa bai, baina begirunez beterikoa ere bai, Ez dakit zertan datzan nik esan omen dudan izugarrikeria hori, nik uste dut zuk hasi duzun esaldiaren berezko bukaera dela, zure etenpuntu adierazgarri horien berezko bukaera, adierazgarriak baitziren, errezeloa oso agerian ikusten ez bazitzaien ere, Ez badakizu zertan datzan, eta jakin nahi baduzu, zoaz egileengana, nik esandako esaldiaren erdiari gehitu zurearen erdia eta proboka itzazu, ikusiko duzu Apelesek zapatariari eginiko alegia txalotu horrekin erantzungo dizutela, zapatariak irudi bateko sandalian okerren bat zegoela ohartarazi omen zuen, eta gero, artistak okerra zuzendu zuela ikusi zuenean, belauneko anatomiaz iritzia ematera menturatu zen, Orduan Apelesek, haserre mihiluzearekin, zera esan zion, Zapatari, ardura hadi heure zapatez, esaldi historikoa, Inori ez zaio gustatzen beste inork sorbalda gainetik begiratzerik, Kasu honetan Apelesek zuen arrazoi, Litekeena, baina margoa anatomiako aditu batek ikusten ez bazuen, bakarrik, Eszeptikoa zara, izan ere, Egile guztiak dira Apeles, baina zapatariaren tentazioa gizakion artean arruntena da, tira, zuzentzaileak baizik ez zuen ikasi bere lana, zuzentzea, alegia, munduan sekula bukatuko ez den bakarra dela, Askotan izan al duzu zapatariaren tentazioa nire liburua zuzendu duzunean, Adinak gauza txarra den gauza ona ekartzen digu, baretu egiten gaitu, eta tentazioak, are eta gogorrenak ere, ez zaizkigu hain premiazkoak, Beste hitzetan esanda, sandaliako okerra ikusi eta isildu egiten zara, Ez, baina ez naiz belaun kontuan sartzen, Gustatu al zaizu nire liburua, Gustatu egin zait, bai, Kemen askorik gabe esan duzu, Ez zait iruditu zure galderak ere kemen handirik zuenik, Taktika baizik ez da, egileak, kostata ere, nolabaiteko apaltasuna erakutsi behar du, Zuzentzaileak, ostera, apal izan beharra dauka, eta egunen batean apal izatea ahaztu bazuen, horrekin behartu zuen bere burua giza itxurazko perfekziorik gorena izatera, Ez duzu esaldia zuzendu, hiru aldiz erabili duzu izan aditza arnasaldi bakarrean, barkaezina da, aitor ezazu, Utzazu sandalia bakean, ahozkoak dena barkatzen du, Konforme, baina barkatzen ez dizudana da iritziaren zekenkeria, Orduan gogorarazi dizut zuzentzaile jendea jende urria dela, soila, literatura eta bizi asko ikusitakoa, Nire liburua, gogoan eduki, historiari buruzkoa da, Hala dela esango zuten, noski, generoen tradiziozko sailkapenaren arabera, baina, bestelako kontraesanik aireratu nahi ez badut ere, nire iritzi apalez bizitza ez den guztia literatura da, Historia ere bai, Historia batez ere, eta ez zaitez haserre, Eta pintura, eta musika, Musikak jaio zenetik itzuri nahi dio, batzuetan badoa, bestetzuetan badator, hitzetik askatu nahi du, inbidiaz, uste dut, baina beti itzultzen da men egitera, Eta pintura, Bon, pintura pintzelez egiten den literatura baino ez da, Gizateriak idazten jakin baino askoz lehenago ekin ziola pintatzeari ez duzula ahaztu espero dut, Ezagutzen al duzu atsotitz hau, «zakurrik ezean katuarekin egin ezazu ehizan», beste hitzetan esanda, idatzi ezin duenak pintatu egiten du, edo marraztu, horixe egiten dute umeek, Zuk esan nahi duzuna da, beste hitz batzuekin, literatura, jaio baino lehen ere, jaioa zela, Bai horixe, gizona, gizona izan baino lehen, gizona zen bezala, Nahikoa ikuspegi originala iruditzen zait, Ez pentsa, Salomon erregeak, hain aspaldi bizi izanagatik, bere denboran esan zuen ez zegoela ezer berririk eguzkipean, eta hain aspaldi esaten bazuten horrelakorik, zer ez dugu gaur esango, hogeita hamar mende igaro eta gero, entziklopediaren oroimenak huts egiten ez badit, Bitxia da, nik, historialaria banaiz ere, ez nukeen gogoratuko duela hainbeste urte bizi izan zela, inork bat batean galdetu izan balit, Horixe du denborak, badoa eta ez gara konturatzen, nor bere eguneroko gauzetan dabil, bat batean konturatu eta oihu egiten du, Jainko maitea, zer azkar doan denbora, edonork esango luke Salomon gaur bertan zegoela bizirik, eta hiru mila urte pasatu dira, Iruditzen zait bokazioaz erratu zarela, zuk filosofo izan behar zenuen, edo historialari, arte horietarako behar den talentua eta planta badauzkazu, Baina prestakuntza falta, jauna, zer egin dezake prestakuntzarik gabeko gizajo batek, genetika guztia ongi antolatua munduratzea nahikoa, ongi antolatua izanagatik, nolabait esan, gordinik badaukat ere, lehen ikasketek ematen dutena beste leunketarik gabe, nire kasuan lehenak ez ezik, bakarrak, Autodidakta zarela esan zenezake, zure ahalegin propio eta duinaren fruitu, ez da batere lotsagarria, lehen gizartea harro zegoen bere autodidaktez, Hura bukatu zen, aurrerakuntza etorri eta hura bukatu zen, autodidaktok gaizki ikusita gaude, bertsoak eta denbora pasatzeko istorioak idazten dituztenek baizik ez dute autodidakta izateko eta izaten jarraitzeko baimena, hura zoriona, haiena, nik ordea, sormen literariorako trebeziarik ez dut inoiz izan, aitortu behar dut, Ba filosofo egin zaitez, gizona, Hagitz umorista izpiritu finekoa zara, jauna, ironia ezin hobeki menderatzen duzu, galdetzekoa litzateke zer dela-eta aritzen zaren historian, hain zientzia larria eta sakona izaki, Bizitza errealean baizik ez naiz ironikoa, Arrazoia nuen, beraz, historia ez dela bizitza erreala esaten nuenean, literatura da, besterik ez, Baina historia bizitza erreala izan zen artean historia ezin dei zekiokeen garaian, Ziur al zaude, Galdera hankaduna eta zalantza besoduna zara, izan ere, Burua baino ez dut falta, Gauza bakoitza bere momentuan, burmuina asmatu zen azkena izan zen, Jakintsua zara zu, jauna, Ez da hainbesterako, adiskide maitea, Azken probak ikusi nahi al dituzu, Ez du merezi, egilearen zuzenketak eginik daude, gainerakoa azken zuzenketaren errutina baizik ez da, hori zure esku, Eskerrik asko konfiantzarengatik, Ongi merezia, konfiantza, Orduan, benetan uste al duzu historia bizitza erreala dela, Baietz uste dut ..., horretarako horien aurrean eta horien atzean dauden hitzak egoki erabiltzea da baldintza bakarra, Orduan, zergatik ez zenuke zuk denboraren gaua esango, Denborek beren buruaren gaua izateari utzi ziotelako jendea idazten hasi zenean, edo zuzentzen hasi zenean, nahiago baduzu, zuzentzeak beste finezia eta beste antzaldatze bat eskatzen baititu, Esaldia gustatu zait, Baita niri ere, batez ere esan
|
dudan
lehen aldia izan delako, bigarrenean grazia gutxiago edukiko du, Bigarrenean denentzako toki bihurtuko da, betiko lelo, alegia, Edo topiko, hitz jasoa erabilita, Zure hitzetan nolabaiteko mingostasun eszeptikoa sumatzen dudala iruditzen zait, Suma ezazu areago eszeptikotasun mingotsa, Bata esan edo bestea esan, gauza bera, Ez, ez da gauza bera, erabat bederen, egileek entzumen fina eduki ohi zute...
|
|
|
Zuzentzaileak esan zuen, Bai, zeinu honen izena deleatur da, zerbait kendu edo desagerrarazi behar dugunean erabiltzen da, hitzak berak adierazten duen bezala, eta letrentzat zein hitz osoentzat balio du, Bere buztanari ausiki egiteko unean damutu den sugea ekartzen dit gogora, Bai jauna, ongi begiratzen bada, biziari oso atxikiak egonik ere, sugeak ere zalantzak edukiko lituzke eternitatearen aurrean, Egidazu marrazkia berriz ere, baina poliki poliki, Oso erraza da, neurria hartzea baino ez, arretarik gabe begiratzen duenak, eskuak zirkulu beldurgarria osatuko duela uste izango du, baina ez, kontura zaitez ez dudala mugimendua bukatu berau hasi dudan puntu zehatzean, saihetsetik igaro naiz, barru aldetik, eta orain beherantz segituko dut kurbaren azpiko aldea moztu arte, Q letra larriaren antzekoa da, izan ere, besterik ez, A zer pena, marrazki horrek gauza onik iragartzen zuen, Antzekotasunaren ilusioarekin konforma gaitezen, hala ere, bene benetan esango dizut, eta barkatu profeten antzera mintzo banaiz, biziaren interesa diferentzietan egon ohi da beti, Zerikusirik ba al du horrek zuzenketa tipografikoarekin, Egileak zeru goienetan bizi dira, ez dute euren jakinduria baliotsua txikikerietan edo eta axolagabekerietan xahutzen, letra zaurituak, aldatuak, alderantzikatuak, eskuz konposatzen genuenean horrelaxe sailkatzen genituen akatsak, orduan diferentzia eta akatsa, dena zen bat, Nire deleatur hauek ez direla hain zorrotzak aitortu behar dut, zirriborro bat nahikoa zait, tipografoen abileziaz fio naiz, tipografoak, botikarien familia edipiko eta ospetsuaren zehar tribu hori, idatzi egin ez zena ere deszifratzeko gauza, horiek, Eta gero zuzentzaileek etorri dute arazoei konponbidea bilatzera, Gure aingeru guardakoak zarete, zuekin fio gara, zuk, adibidez, nire ama ezin artatsuagoa ekartzen didazu gogora, amak behin eta berriz egiten zidan ileko marra, marrazketa lumaz eginda bezala gelditzen zen arte, Mila esker konparazioarengatik, baina, zure amatxo dagoeneko hilik bada, hobe duzu zure kabuz hobetzen hasten bazara, lehen edo beranduago sakonago zuzendu duzu-eta, Zuzendu, neronek zuzentzen dut, baina zailtasunik handienak zirt edo zart kitatzen ditut, hitz bat beste baten gainean idatziz eta horrela, Konturatu naiz, bai, Ez ezazu tonu horretan esan, zeren, nire apalean, ahal dudan guztia egiten baitut, eta ahal duen guztia egiten duenak, Ez du gehiagorik egin behar, bai jauna, batez ere, zure kasuan gertatzen den bezala, eraldatzeko gusturik ez dagoenean, aldaketaren plazera falta denean, zuzentzeko sena, Egileek beti zuzentzen dute, aseezin eternoak gara, Ezin besterik izan, perfekzioa zeruko erresuman baizik ezin daiteke bizi, baina egileen zuzentzea bestelakoa da, arazoez beterikoa, gure zuzentzeko modutik oso bestelakoa, Zu, nola edo hala, zuzentzaileen kuadrilla bere lanarekin gozatzen dela esaten ari zara, Ez naiz horren urrutira joaten ausartuko, norberaren bokazioaren araberakoa da, eta bokazioaz zuzentzailea denik ezagutzen ez den fenomenoa da, eta hala ere, badirudi frogaturik dagoela ezen, gure arima sekretuen alderik sekretuenean, gu, zuzentzaileok, boluptuosoak garela, Hori sekula entzun ez dudana da, alajaina, Egun bakoitzak bere poza eta bere pena ekartzen ditu, baita bere ikasgai probetxuzkoa ere, Zure esperientziatik mintzo al zara, Ikasgaiaz ari al zara, Boluptuosotasunaz ari naiz, Jakina, nire esperientziatik mintzo naiz, neuk ere esperientziarik badut, zer uste zenuen ba, baina besteren jokabideak behatzeaz ere baliatu naiz, hori ere bestea bezain zientzia moral probetxugarria da, Zure irizpidearen arabera juzgatuz gero, iraganeko zenbait egile espezie horretakoa da, zuzentzaile izugarriak, alegia, Balzac-ek berrikusten zituen probez oroitzen ari naiz, hura zuzenketa eta gehitzeen piroteknia itsugarria, Beste hainbeste egiten zuen gure etxeko Eçak, esan dezadan gure herriko adibiderik aipatu gabe geldi ez dakigun, Burura etortzen ari zait une honetantxe bai Eça eta bai Balzac gaur egun gizonik zoriontsuenak izango liratekeela, ordenagailu baten aurrean, gauzak tartekatuz, gauzak lekuz aldatuz, lerroak ibiliz, kapituluak aldatuz, Eta guk, irakurleok, ez genuke sekula jakingo zer bide korritu zituzten, zer bidetan galdu ziren behin betiko formara iritsi aitzin, behin betiko formarik bada, Tira, gizona, balio duena emaitza da, Camoensen ..., horretarako horien aurrean eta horien atzean dauden hitzak egoki erabiltzea da baldintza bakarra, Orduan, zergatik ez zenuke zuk denboraren gaua esango, Denborek beren buruaren gaua izateari utzi ziotelako jendea idazten hasi zenean, edo zuzentzen hasi zenean, nahiago baduzu, zuzentzeak beste finezia eta beste antzaldatze bat eskatzen baititu, Esaldia gustatu zait, Baita niri ere, batez ere esan
|
dudan
lehen aldia izan delako, bigarrenean grazia gutxiago edukiko du, Bigarrenean denentzako toki bihurtuko da, betiko lelo, alegia, Edo topiko, hitz jasoa erabilita, Zure hitzetan nolabaiteko mingostasun eszeptikoa sumatzen dudala iruditzen zait, Suma ezazu areago eszeptikotasun mingotsa, Bata esan edo bestea esan, gauza bera, Ez, ez da gauza bera, erabat bederen, egileek entzumen fina eduki ohi zute... Zuzentzaileak esan zuen, Bai, zeinu honen izena deleatur da, zerbait kendu edo desagerrarazi behar dugunean erabiltzen da, hitzak berak adierazten duen bezala, eta letrentzat zein hitz osoentzat balio du, Bere buztanari ausiki egiteko unean damutu den sugea ekartzen dit gogora, Bai jauna, ongi begiratzen bada, biziari oso atxikiak egonik ere, sugeak ere zalantzak edukiko lituzke eternitatearen aurrean, Egidazu marrazkia berriz ere, baina poliki poliki, Oso erraza da, neurria hartzea baino ez, arretarik gabe begiratzen duenak, eskuak zirkulu beldurgarria osatuko duela uste izango du, baina ez, kontura zaitez ez dudala mugimendua bukatu berau hasi dudan puntu zehatzean, saihetsetik igaro naiz, barru aldetik, eta orain beherantz segituko dut kurbaren azpiko aldea moztu arte, Q letra larriaren antzekoa da, izan ere, besterik ez, A zer pena, marrazki horrek gauza onik iragartzen zuen, Antzekotasunaren ilusioarekin konforma gaitezen, hala ere, bene benetan esango dizut, eta barkatu profeten antzera mintzo banaiz, biziaren interesa diferentzietan egon ohi da beti, Zerikusirik ba al du horrek zuzenketa tipografikoarekin, Egileak zeru goienetan bizi dira, ez dute euren jakinduria baliotsua txikikerietan edo eta axolagabekerietan xahutzen, letra zaurituak, aldatuak, alderantzikatuak, eskuz konposatzen genuenean horrelaxe sailkatzen genituen akatsak, orduan diferentzia eta akatsa, dena zen bat, Nire deleatur hauek ez direla hain zorrotzak aitortu behar dut, zirriborro bat nahikoa zait, tipografoen abileziaz fio naiz, tipografoak, botikarien familia edipiko eta ospetsuaren zehar tribu hori, idatzi egin ez zena ere deszifratzeko gauza, horiek, Eta gero zuzentzaileek etorri dute arazoei konponbidea bilatzera, Gure aingeru guardakoak zarete, zuekin fio gara, zuk, adibidez, nire ama ezin artatsuagoa ekartzen didazu gogora, amak behin eta berriz egiten zidan ileko marra, marrazketa lumaz eginda bezala gelditzen zen arte, Mila esker konparazioarengatik, baina, zure amatxo dagoeneko hilik bada, hobe duzu zure kabuz hobetzen hasten bazara, lehen edo beranduago sakonago zuzendu duzu-eta, Zuzendu, neronek zuzentzen dut, baina zailtasunik handienak zirt edo zart kitatzen ditut, hitz bat beste baten gainean idatziz eta horrela, Konturatu naiz, bai, Ez ezazu tonu horretan esan, zeren, nire apalean, ahal dudan guztia egiten baitut, eta ahal duen guztia egiten duenak, Ez du gehiagorik egin behar, bai jauna, batez ere, zure kasuan gertatzen den bezala, eraldatzeko gusturik ez dagoenean, aldaketaren plazera falta denean, zuzentzeko sena, Egileek beti zuzentzen dute, aseezin eternoak gara, Ezin besterik izan, perfekzioa zeruko erresuman baizik ezin daiteke bizi, baina egileen zuzentzea bestelakoa da, arazoez beterikoa, gure zuzentzeko modutik oso bestelakoa, Zu, nola edo hala, zuzentzaileen kuadrilla bere lanarekin gozatzen dela esaten ari zara, Ez naiz horren urrutira joaten ausartuko, norberaren bokazioaren araberakoa da, eta bokazioaz zuzentzailea denik ezagutzen ez den fenomenoa da, eta hala ere, badirudi frogaturik dagoela ezen, gure arima sekretuen alderik sekretuenean, gu, zuzentzaileok, boluptuosoak garela, Hori sekula entzun ez dudana da, alajaina, Egun bakoitzak bere poza eta bere pena ekartzen ditu, baita bere ikasgai probetxuzkoa ere, Zure esperientziatik mintzo al zara, Ikasgaiaz ari al zara, Boluptuosotasunaz ari naiz, Jakina, nire esperientziatik mintzo naiz, neuk ere esperientziarik badut, zer uste zenuen ba, baina besteren jokabideak behatzeaz ere baliatu naiz, hori ere bestea bezain zientzia moral probetxugarria da, Zure irizpidearen arabera juzgatuz gero, iraganeko zenbait egile espezie horretakoa da, zuzentzaile izugarriak, alegia, Balzac-ek berrikusten zituen probez oroitzen ari naiz, hura zuzenketa eta gehitzeen piroteknia itsugarria, Beste hainbeste egiten zuen gure etxeko Eçak, esan dezadan gure herriko adibiderik aipatu gabe geldi ez dakigun, Burura etortzen ari zait une honetantxe bai Eça eta bai Balzac gaur egun gizonik zoriontsuenak izango liratekeela, ordenagailu baten aurrean, gauzak tartekatuz, gauzak lekuz aldatuz, lerroak ibiliz, kapituluak aldatuz, Eta guk, irakurleok, ez genuke sekula jakingo zer bide korritu zituzten, zer bidetan galdu ziren behin betiko formara iritsi aitzin, behin betiko formarik bada, Tira, gizona, balio duena emaitza da, Camoensen edo Danteren zalantzak eta saioak ezagutzeak ez du ezertarako balio, Zu gizon praktikoa zara, modernoa, dagoeneko hogeita bigarren mendean bizi zara, Ea, esadazu, gainerako zeinuek ere izen latinoak al dauzkate, deleatur horrek bezala, Hala bada, edo hala izan bazen, ez dakidana da, nire zientzia ez da horren urrutira heltzen, agian hain ziren ahoskatu ezinak ezen galdu egin baitziren, Denboraren gauean, Barkatu aurka egiten badizut, baina nik ez nuke esaldi hori erabiliko, Denentzako toki bat delako, noski, Ezta pentsatu ere, denentzako tokiek, esaldi eginek, makulu hitzek, betegarriek, almanaketako atsotitzek, esaera zaharrek eta erranairuek, denek eduki dezakete berri itxura, horretarako horien aurrean eta horien atzean dauden hitzak egoki erabiltzea da baldintza bakarra, Orduan, zergatik ez zenuke zuk denboraren gaua esango, Denborek beren buruaren gaua izateari utzi ziotelako jendea idazten hasi zenean, edo zuzentzen hasi zenean, nahiago baduzu, zuzentzeak beste finezia eta beste antzaldatze bat eskatzen baititu, Esaldia gustatu zait, Baita niri ere, batez ere esan dudan lehen aldia izan delako, bigarrenean grazia gutxiago edukiko du, Bigarrenean denentzako toki bihurtuko da, betiko lelo, alegia, Edo topiko, hitz jasoa erabilita, Zure hitzetan nolabaiteko mingostasun eszeptikoa sumatzen dudala iruditzen zait, Suma ezazu areago eszeptikotasun mingotsa, Bata esan edo bestea esan, gauza bera, Ez, ez da gauza bera, erabat bederen, egileek entzumen fina eduki ohi zuten honelako diferentziak harrapatzeko, Agian tinpanoak gogortzen ari zaizkit, Barkatu, ez dut asmo gaiztoz esan, Ez naiz horren erretxindua, ea ba, esadazu zergatik zauden mingosturik, edo eszeptiko, nahi duzun bezala, Egin ezazu kontu nolakoa den zuzentzaileen eguneroko bizitza, pentsa ez ote den tragedia liburu bat behin, eta birritan, eta hiru, lau, bostetan irakurri behar izatea, liburuak, Liburuak, nonbait, irakurketa bakar bat ere merezi ez zuenean, Garbi gera bedi ez naizela ni izan horren hitz larriak esan dituena, ederki dakit, jakin ere, zein den letren gizartean dudan tokia, boluptuosoa bai, baina begirunez beterikoa ere bai, Ez dakit zertan datzan nik esan omen dudan izugarrikeria hori, nik uste dut zuk hasi duzun esaldiaren berezko bukaera dela, zure etenpuntu adierazgarri horien berezko bukaera, adierazgarriak baitziren, errezeloa oso agerian ikusten ez bazitzaien ere, Ez badakizu zertan datzan, eta jakin nahi baduzu, zoaz egileengana, nik esandako esaldiaren erdiari gehitu zurearen erdia eta proboka itzazu, ikusiko duzu Apelesek zapatariari eginiko alegia txalotu horrekin erantzungo dizutela, zapatariak irudi bateko sandalian okerren bat zegoela ohartarazi omen zuen, eta gero, artistak okerra zuzendu zuela ikusi zuenean, belauneko anatomiaz iritzia ematera menturatu zen, Orduan Apelesek, haserre mihiluzearekin, zera esan zion, Zapatari, ardura hadi heure zapatez, esaldi historikoa, Inori ez zaio gustatzen beste inork sorbalda gainetik begiratzerik, Kasu honetan Apelesek zuen arrazoi, Litekeena, baina margoa anatomiako aditu batek ikusten ez bazuen, bakarrik, Eszeptikoa zara, izan ere, Egile guztiak dira Apeles, baina zapatariaren tentazioa gizakion artean arruntena da, tira, zuzentzaileak baizik ez zuen ikasi bere lana, zuzentzea, alegia, munduan sekula bukatuko ez den bakarra dela, Askotan izan al duzu zapatariaren tentazioa nire liburua zuzendu duzunean, Adinak gauza txarra den gauza ona ekartzen digu, baretu egiten gaitu, eta tentazioak, are eta gogorrenak ere, ez zaizkigu hain premiazkoak, Beste hitzetan esanda, sandaliako okerra ikusi eta isildu egiten zara, Ez, baina ez naiz belaun kontuan sartzen, Gustatu al zaizu nire liburua, Gustatu egin zait, bai, Kemen askorik gabe esan duzu, Ez zait iruditu zure galderak ere kemen handirik zuenik, Taktika baizik ez da, egileak, kostata ere, nolabaiteko apaltasuna erakutsi behar du, Zuzentzaileak, ostera, apal izan beharra dauka, eta egunen batean apal izatea ahaztu bazuen, horrekin behartu zuen bere burua giza itxurazko perfekziorik gorena izatera, Ez duzu esaldia zuzendu, hiru aldiz erabili duzu izan aditza arnasaldi bakarrean, barkaezina da, aitor ezazu, Utzazu sandalia bakean, ahozkoak dena barkatzen du, Konforme, baina barkatzen ez dizudana da iritziaren zekenkeria, Orduan gogorarazi dizut zuzentzaile jendea jende urria dela, soila, literatura eta bizi asko ikusitakoa, Nire liburua, gogoan eduki, historiari buruzkoa da, Hala dela esango zuten, noski, generoen tradiziozko sailkapenaren arabera, baina, bestelako kontraesanik aireratu nahi ez badut ere, nire iritzi apalez bizitza ez den guztia literatura da, Historia ere bai, Historia batez ere, eta ez zaitez haserre, Eta pintura, eta musika, Musikak jaio zenetik itzuri nahi dio, batzuetan badoa, bestetzuetan badator, hitzetik askatu nahi du, inbidiaz, uste dut, baina beti itzultzen da men egitera, Eta pintura, Bon, pintura pintzelez egiten den literatura baino ez da, Gizateriak idazten jakin baino askoz lehenago ekin ziola pintatzeari ez duzula ahaztu espero dut, Ezagutzen al duzu atsotitz hau, «zakurrik ezean katuarekin egin ezazu ehizan», beste hitzetan esanda, idatzi ezin duenak pintatu egiten du, edo marraztu, horixe egiten dute umeek, Zuk esan nahi duzuna da, beste hitz batzuekin, literatura, jaio baino lehen ere, jaioa zela, Bai horixe, gizona, gizona izan baino lehen, gizona zen bezala, Nahikoa ikuspegi originala iruditzen zait, Ez pentsa, Salomon erregeak, hain aspaldi bizi izanagatik, bere denboran esan zuen ez zegoela ezer berririk eguzkipean, eta hain aspaldi esaten bazuten horrelakorik, zer ez dugu gaur esango, hogeita hamar mende igaro eta gero, entziklopediaren oroimenak huts egiten ez badit, Bitxia da, nik, historialaria banaiz ere, ez nukeen gogoratuko duela hainbeste urte bizi izan zela, inork bat batean galdetu izan balit, Horixe du denborak, badoa eta ez gara konturatzen, nor bere eguneroko gauzetan dabil, bat batean konturatu eta oihu egiten du, Jainko maitea, zer azkar doan denbora, edonork esango luke Salomon gaur bertan zegoela bizirik, eta hiru mila urte pasatu dira, Iruditzen zait bokazioaz erratu zarela, zuk filosofo izan behar zenuen, edo historialari, arte horietarako behar den talentua eta planta badauzkazu, Baina prestakuntza falta, jauna, zer egin dezake prestakuntzarik gabeko gizajo batek, genetika guztia ongi antolatua munduratzea nahikoa, ongi antolatua izanagatik, nolabait esan, gordinik badaukat ere, lehen ikasketek ematen dutena beste leunketarik gabe, nire kasuan lehenak ez ezik, bakarrak, Autodidakta zarela esan zenezake, zure ahalegin propio eta duinaren fruitu, ez da batere lotsagarria, lehen gizartea harro zegoen bere autodidaktez, Hura bukatu zen, aurrerakuntza etorri eta hura bukatu zen, autodidaktok gaizki ikusita gaude, bertsoak eta denbora pasatzeko istorioak idazten dituztenek baizik ez dute autodidakta izateko eta izaten jarraitzeko baimena, hura zoriona, haiena, nik ordea, sormen literariorako trebeziarik ez dut inoiz izan, aitortu behar dut, Ba filosofo egin zaitez, gizona, Hagitz umorista izpiritu finekoa zara, jauna, ironia ezin hobeki menderatzen duzu, galdetzekoa litzateke zer dela-eta aritzen zaren historian, hain zientzia larria eta sakona izaki, Bizitza errealean baizik ez naiz ironikoa, Arrazoia nuen, beraz, historia ez dela bizitza erreala esaten nuenean, literatura da, besterik ez, Baina historia bizitza erreala izan zen artean historia ezin dei zekiokeen garaian, Ziur al zaude, Galdera hankaduna eta zalantza besoduna zara, izan ere, Burua baino ez dut falta, Gauza bakoitza bere momentuan, burmuina asmatu zen azkena izan zen, Jakintsua zara zu, jauna, Ez da hainbesterako, adiskide maitea, Azken probak ikusi nahi al dituzu, Ez du merezi, egilearen zuzenketak eginik daude, gainerakoa azken zuzenketaren errutina baizik ez da, hori zure esku, Eskerrik asko konfiantzarengatik, Ongi merezia, konfiantza, Orduan, benetan uste al duzu historia bizitza erreala dela, Baietz uste dut
|