|
2000
|
|
|
Panorama horretan ez dirudi irrati analogikoaren soinuak bere horretan irauteko aukera handirik duenik. Digitalizazioaren aroa da gurea, eta irratiak ere egokitu
|
du
aro honetara.
|
|
2001
|
|
|
1 Lehen aroak, XVI. eta XVII. mendeak hartzen ditu. Arrazoi erlijiosoengatikegindako alfabetakuntzak ezaugarritzen
|
du
aro hau. Horretarako erabilitakobiderik ohikoena herri soilak ahoz eta buruz ikasten zuen dotrina izaten zen.Bestetik, ikasketak zituztenek, eliz gizonek batik bat?
|
|
|
4 Azkenik, laugarren aroa XIX. mende bukaeratik 1936 urtera arte luzatzenda. Hizkuntza egoerari dagokionez, euskararen atzerakada biziak ezaugarritzen
|
du
aro hau batik bat. Garai hartako hainbat euskaltzalek, adibidez, Campionek (1907), Sabino Aranak (1894), Azkuek (1896)?, herria erdaldunduz joatearen arrazoi nagusietako bat eskola zela uste zuten (1912kodatuen arabera, Hego Euskal Herriko maisu maistra gehienak? %61. Euskal Herritik kanpo jaiotakoak ziren).
|
|
2002
|
|
|
Komunikazioak berriro egin ditu bere sentimenak oro; informazioaren igorpenak mintzatu eta ikoniko bilakatu dira. Telegrafoak inauguratu
|
du
aro berria; gerora etorri dira zinema, irratia, telefonoa, telebista... Jada, elektrizitateari esker, komunikazioaren oralitatea, paralengoaia, kinesia, irudia eta elea batera igor daitezke berehalako batean munduaren edozein bazterretara.
|
|
2005
|
|
|
Hortik aterako lirateke espezialistak diren pertsonak, eta bertze batzuekin esperientziak trukatuz, ideiak trukatuz, aberastu eta mugimendu berriak jalgiko lirateke. Eltze horretan egosi behar
|
du
aro berriak. Baina horretarako sostengu beharra dugu, antolaketa baten beharra, orain duguna kaosa baita.
|
|
2007
|
|
|
Lehen Mundu Gerraren ostean Heidegger-ek behin, bere filosofiako lezioetan, orduko giro intelektuala arimaren eta izpirituaren aurkaritzarena legez karakterizatu du: arima borrokan izpirituaren aurka, horrek definitzen
|
du
aroa, garaiko sentiera. Arima izpirituaren uko887.
|
|
2009
|
|
|
Igandean argitzera egingo
|
du
aroak. Goizean oraindik hodei ugari agertuko da eta zertxobait busti dezake kosta partean.
|
|
|
Goizeko lehen orduetan tarteka Kantauri isurialdean zirimiria egin dezake. Arratsaldean, zerua ilunduz eta hodeiak garatuz joango dira eta euritara egingo
|
du
aroak; zaparradak bota eta trumoi ekaitzak jo dezake. Haizea iparraldetik ibiliko da, orokorrean ahul.
|
|
|
Lasaren aburuz, terrorismoaren gaitza pairatu duten lagunentzako aitorpen onenak memoria eta oroimena dira. Bestaldetik, gogora ekarri
|
du
aro berriaren lehenengo ekimena, memoriaren mapa, txanponaren beste alde, biktima errugabeen oroitzapena, bere iritziz.
|
|
|
Oraintxe bertan ez egitearen aldeko apustua egin dugu, uste baitugu, kopia pirataren bat ekidin badezake ere, liburuak ordaintzea gustatuko litzaiokeen jende askorengana iristea zailtzen duela. Merezi al
|
du
aro digitalean paperaren alde egitea? “Argitaletxe tradizionalek DRMren aldeko apustua egiten dute oraingoz, baina guk uste dugu hedapena zailtzen duela” Jakina.
|
|
|
Baina, jada azalduta dago niak epistemologikoki" sortzen"," eraikitzen" duela Jainkoa. Niak Jainko perfektua ezagutzen
|
du
Aro Modernoan Descartesen eskutik. Badauka, orduan, lehenengo lotura bat kontzientzia subjektibo modernoarekin.
|
|
2010
|
|
|
LABeko buruak esan
|
du
aro berria etorriko dela eta ezkerreko abertzaleak direnei deia egin die, akordioak adosteko eskaera eginez. Gehiengoa lortzeko proposamenak sortzeko ere eskatu die.
|
|
|
Google brankiadunak omen kultur mutante horiek. Bariccoren ustez, Liburuaren Kulturaren zenbait esperientzia baliozko iraunarazteko bide eraginkorrena kultur bide berri horietan barneratzea da, eta kultur bide berri horiek ulertzetik eragitea, eta horretarako beharrezko ikusten
|
du
aro berri honetan egiten den liburuaren erabilera kulturala zein den aztertzea.
|
|
2011
|
|
|
Ezker abertzaleak egindako apustua txalotu du, eta bake bideari oztopoak jartzearen aurka azaldu da.Katalunian, berriz, JEN PSM eta PSM EM ezker nazionalistako elkarteek epaiketa politikoak amaitzeko eskatu dute, eta bakea eta normalizazio politikoa aldarrikatu dituzte. Auzipetuei elkartasuna adierazi diete, eta Espainiako Estatuari adierazpen askatasunaren aurkako erasoak eteteko eskatu diote.Balear Uharteetako Esquerra Republicanak ere salatu
|
du
aro politiko berriari bidea eman dioten pertsonak epaitzen ari direla Madrilen, eta auzipetu guztien absoluzioa eskatu du.
|
|
|
EAJren EBBk ohar batean salatu du «desegokiak» direla eta «errealitatetik urrun» daudela Aresek jeltzaleen aurka egindako adierazpenak. EAJren ustez, euskal erakundeen parte hartzea merezi
|
du
aro berriari harrera egiteak, eta ez da komeni «zatiketa eragiteko tentaldietan erortzea, presaka aritzeagatik, protagonismo goseagatik edo norberarentzako onura bilatzeko moduko nahiengatik». Hala ere, EAJk esan du euskal gizarteak «elkarturik, bere aniztasunean eta erarik zabalenean» adierazi behar duela «ETAren amaieragatik sentitzen duen poza».Bilduk aurretik esana zuen ez zuela parte hartuko ekitaldietan, «oraindik pauso asko emateke daudelako».
|
|
|
Ezin izan
|
du
aro berria gozatu
|
|
|
Basagoitirekin bildu ostean, Patxi Lopezek berretsi
|
du
aro berriak erantzukizuna eta zuhurtzia eskatzen dituela. Urteetako indarkeriak eragindako zauriak asteetan ixtea ezinezkoa dela erantsi du.
|
|
|
Maite Lafourcadek sakon aztertu du euskal zuzenbidea, eta molde bertsua aurkitu
|
du
aro aurremodernoko Ipar Euskal Herrian, Bizkaian, Gipuzkoan eta Nafarroan: maxima indibidualistetatik urrun, kolektibitatearen printzipioan oinarritzen zen zuzenbidea eta honek arautzen zuen bizikidetza.
|
|
|
Grekoek oinarritu zuten aroa —metafisikarena— funditu da; datorren aro berriari oinarriak alemanek jarri behar dizkiote. Espiritu alemanak jasoko
|
du
Aro Berria (postmetafisikoa, postkristaua, etc., Jainkoa hil eta gerokoa). Arrazak eta ez daukate zerikusirik egiteko horretan; berriz ere —Greziarekin berdin da— rol erabakitzailea hizkuntzak dauka, hots, mundu berria modu ganorazkoan pentsatzeak.
|
|
2012
|
|
|
Oraingoz, PPk aitortu
|
du
aro berri bat ireki dela eta izaera politikoa duela, adierazi du elkarrizketan.
|
|
2013
|
|
|
dokumentuak planoak grabazioak3 Zein motatako informazio iturria da eskultura bat? ...inork ukitu gabeko informazioa eskaintzen du. zuzena okerra Hauta ezazu honako esaldi hauei erreferentzia egiten dien informazio iturria.7 Informazio iturri idatzia da, zuzena eta pribatua.Asteazkena Otsailaren 22227a2013 XI. urtea3.004 zenbakia1, 30 www.berria.infoAplikazioak, euskaraz Euskal APPsek eskura jarri ditu aplikazio gehienak sormen betean daude eta q 38 39Udalbiltzak larunbatean hasiko
|
du
aro berria, 1.227 hautetsiren babesarekinEuskal Herria aintzat hartzen duten hautetsiei parte hartzeko Euskal Herriko nazio erakunde bakarra berriro eratzeko eskatu diete. Euskal Herrian 685 udal eta 7.000 hautetsi urratsa egingo dute Donostian.
|
|
|
Elkarlana sozialisten arteko arrakala argudiatu ditu EAJ eta PSEk estilo ugaritako bost eskatu dio Genevan q 7 proposatu die Ugartek q 13 gero eta handiagoa da q 18 adostutako hautagaiak q 30 emanaldi izango dira q 328 Informazio iturria irudia da. GAUR 40 ORRIALDE q HARIAN 2 IRITZIA 4 EUSKAL HERRIA 6 EKONOMIA 16 MUNDUA 18 q ERDIZ ERDI 20 q KIROLA 22 q AGENDA 27 q PLAZA 329 Informazio iturri idatzia da, zuzenekoa eta publikoa.Asteazkena Otsailaren 22227a2013 XI. urtea3.004 zenbakia1, 30 www.berria.infoAplikazioak, euskaraz Euskal APPsek eskura jarri ditu aplikazio gehienak sormen betean daude eta q 38 39Udalbiltzak larunbatean hasiko
|
du
aro berria, 1.227 hautetsiren babesarekinEuskal Herria aintzat hartzen duten hautetsiei parte hartzeko Euskal Herriko nazio erakunde bakarra berriro eratzeko eskatu diete. Euskal Herrian 685 udal eta 7.000 hautetsi urratsa egingo dute Donostian.
|
|
|
Mardonesek argi ikusten
|
du
aro berri honen planteamenduak kristautasunak batasunari buruz izan duen —eta duen— kontzeptua kolokan jartzen duela. Kristautasunaren batasuna mendebaldeko kulturan oinarrituta egon da, azken batean, kristautasunaren inkulturazio prozesua mendebaldeko kulturan —kultur esparru greko erromatarrean— burutu baita.
|
|
|
Aipatu ditudan hiru sustrai sorta horietan, bakoitzak desberdin kotizatu
|
du
aro eta ildo desberdinetan, oso desberdin ere. Garai batean, batzuetzat ekialdeko eta iparraldeko sustraiak ziren aintzat hartzekoak, eta sustral bertikala hutsala.
|
|
2014
|
|
|
Westfaliako Bakeaz geroztiko kalapiten kontaduria zehatza egin du: 240 urtean 80 urte gerra; kanpaina denak lurgain alemanean gudukatuak, gutxi gutxi batzuk izan ezik1239 Hasieratik hasita, Frantziaren historia erresuma txiki baten espantsio historia besterik ez dela eta, prentsak gogotik haizatu
|
du
Aro Moderno guztian Inperio Erromatar Germaniarraren kontura poliki poliki baina sistematikoki zabalduz joateko politika nazional frantsesa.
|
|
2016
|
|
|
Bilboko Udalak aurten ere animatzen
|
du
aroaren dantzarako jantzi tradizionalez apainduta joatea ‘Zure jantziarekin etorri’ lemapean. Hitzordua abuztuaren 23an, asteartea, izango da Plazan Berrian 20:00etan.
|
|
|
Itxaropen biradak Lekuineko hamabigarren biradetan ez
|
du
aro txarrak jendea beldurrarazi. Goizean goizik 8 orenetik goiti 126 txirrindulari eta 300 oinezko ibiltari abiatu dira aurten proposatzen ziren 6 ibilaldietan Lekuineko inguruetan, elkartasunez beren hatsaren emaiterat mukobisidosa eritasunaren aurka.
|
|
2018
|
|
|
Koldo Tellitu Euskal Herriko Ikastolen presidenteak bere hitzaldia hasi du oroitaraziz etapa berri batean sartzen zela Euskal Herria ETAren desagertzea dela eta. Esperantza
|
du
aro berri horrek hizkuntzari buruz ere aitzinamenduak ekarriko dituela. Seaskak antolatu manifestazio handia ere buruan zuen, protesta egin behar zela dudarik ez zuen, Parisek entzun zezan ikastolen mezua, 25 erakasle posturen galdea.
|
|
2019
|
|
|
Sare sozialetan euskara badago (bizitza errealean bezainbeste); bizitza errealeko hizkuntza ohiturak sarera eramatea tarteko, software irekiak badu euskara; komunitatearen borondateari nahiz Ikt garapen jakintzari esker (eta zenbait software itxik ere badute euskara), badaude sarean euskara erabiltzearen aldeko ekimenak(. eus fundazioa da adierazgarriena) eta wikipedian osasun bikaina du hizkuntzak. hortaz, euskara iritsi da Iktetara eta hori onuragarria izan da hizkuntzarentzat euskarak interneten baduelako bere arnasgunea eta sendotzeko aukera. hala ere, oraindik bide luzea egin du euskarak Iktetan, teknologiaren garaiaren hasieran gaude eta. Aipatu bezala, euskarak trantsizioa egin
|
du
aro digitalera, eta hurrengo erronkatzat bere egoera hobetzea nahiz etorkizuneko erronka berrietara moldatzea izango du. Lanean ez da zehazki aipatu, baina, adibidez, interneten gero eta garrantzi handiagoa dute eragileek (influencer delekoak), eta euskarak euskal halako eragile digital gehiago behar ditu, oraindik egiteke dagoen bidearen eta agertzen ari diren erronka berrien adierazgarri.
|
|
2020
|
|
|
Eskubide Sozialen Kartak greba deitu zuen urte hasieran, sindikatuek" udazken gorria" iragarri zuten... konfrontazioak zer paper jokatu behar
|
du
aro berri honetan?
|
|
|
Eusko Jaurlaritzak uste
|
du
aro eguzkitsuak lagun dezakeela Joaquin Beltranen eta Alberto Sololuzeren gorpuak zabortegitik ateratzen
|
|
2021
|
|
|
mundu berrietarako irekidura eta idazleen luma zorrozteko tresna izatea, esaterako. Beren beregi zehazten
|
du
aro garaikidean egindako obra klasikoen eta unibertsalen itzulpenak euskal literaturaren irekiduraren isla direla.
|
|
|
López Gasenik" Demokrazia lehengoratzea eta itzulpengintzaren urrezko aroa" errubrikapean biltzen du2 guk" autonomizazio erlatiboaren garaia" izendatu duguna, eta bi ataletan bereizten
|
du
aroa: " Literatura itzulpengintza 70eko eta 80ko urteetan" eta" Ametsa egia bihurtuta:
|
|
|
Mara Marak jendea hil
|
du
aroen hasieratik.
|
|
2022
|
|
|
Halere, arratsaldeak onak joan dire hain batez». Herriko etxearen kontakizunak ere aipatzen
|
du
aro txarra.
|
|
2023
|
|
|
Irulegiko Eskuaren aurkikuntzak jakin mina sortu
|
du
aro ezezagun bati buruz: Burdin Aroaren amaiera eta Erromaren hedapena.
|
|
|
Fukushiman 2011n izandako istripu nuklearrak nabarmen areagotu zuen jarrera hori, eta beldurra zabaldu zuen herritarren artean. Beldur hori lausotuko
|
du
aro nuklearraren amaierak, baina ez du guztiz desagerraraziko.
|
|
|
Mondragonek salmentak eta enplegua handitzea lortu
|
du
aro berrian
|
|
|
Herriotan emango diote hainbat berba bitxi eta interesgarriren berri. Kultur etxera sartu eta berbaroa susmatu
|
du
aro bidaiariak, gogotsu eta erakutsi guraren seinale.
|
|
|
Betiko leloa entzungo
|
du
aro bidaiariak Euskal Herriko herri gehienetan, lehen askoz elur gehiago egiten zuelakoa. Hala ere, askok ederto baten eusten diote lexikoari:
|
|
|
Bi aditz eder, egotzi eta erakutsi, aldi bakan bakanetan aditzen direnak. Berba bitxietan, engalas entzun
|
du
aro bidaiariak, Bizkaiko mendebaldean oraintsu arte arrunt samarra: " Neguan kristalak estaltzen dituan ur geruzea".
|
|
|
Amilana irten eta lagun du, herrien arteko bidea urratzeko, atzera egin eta Arratia harana trabeskatu du hego ekialdetik ipar mendebaldera, Igorreko Olabarri auzuneraino. Handik, amilana lagun eta arerio, Dimako udaletxean, Ugarana auzunean kokatua, jardungo
|
du
aro bidaiariak autu mautuan zenbait dimoztarrekin, tartean Gotzon Aurrekoetxea hizkuntzalari jator eta zintzoarekin, Dimako berbeta goitik behera jakin eta erabiltzen duena.
|
|
|
Diman, ordea, ollollumea deitzen diotela esan dio Gotzonek, oiloaren luma. Horretariko izendapenak liluratu egin
|
du
aro bidaiaria. Metaforaren ederra, zerutik erortzen den maluta oiloaren lumekin alderatzea!
|
|
|
Senak diotso Aia alderantz abiatu behar duela, han, ezin konta ahal hitz eta esaera gordeta dauzkate berarentzat herritarrek. Kilometro gutxiko bidaiatxoa
|
du
aro bidaiariak. Lehendabizi, Asteasutik irten eta Andazarrate mendatean gora egingo du, Goiballara auzoa zeharkatuta; handik, txiri txiri, paisaia zoragarriaz gozatuz, beherantz egingo du harik eta Aiako erdiguneko Kaskoa auzoarekin trink egin arte.
|
|
|
Mendebaldeko euskararen ziztor sartzea Aia aldean? Bere kolkorako barre egin
|
du
aro bidaiariak gogoeta eginda.
|
|
|
Oria ibaia ekialdetik datorkie oriotarrei, eta zubitik aurrera itsasadar bihurturik, hegoaldetik datozen Santiagoerreka eta Altxerri errekak isurtzen dira Oriara, iparrera jo eta itsasoratu aurretik. Laurgain auzoa trabeskatu
|
du
aro bidaiariak; goitik behera Pagoetako parke naturala. Behin errepide nagusiarekin topo eginda, hego ekialdera egin du hego haizeak saka eta saka.
|
|
|
Jardun aditza ea euriarekin ere erabiltzen duten jakin gura
|
du
aro bidaiaria. Antza, bai, baina aditz horretaz ez ezik beste batez ere baliatzen dira eibartarrak:
|
|
|
bela, ormatxistor eta ormatxorro. Lehendabizikoak mendebaldeko kandelarekin du zerikusia; bigarrenak, irudi zaporetsuak, iraun egiten du, Etxalekun hasirik, Suarben barna, Eugiraino; azkena, aurrenekoz aditu
|
du
aro bidaiariak, izotz burruntziaren isuria iruditako hartzen duena. Giro beroa ikusirik, elizitazioa elurroldeetarantz lerratu da:
|
|
|
Abraizea irten du, Abra aldeko ipar mendebaldeko haizeak, eta eramango
|
du
aro bidaiaria Leiorantz, hego ekialderantz. Han beste zenbait lekukotasun eta bitxikeria azaleratuko dira berbadunen adimen begiaren eraginez.
|
|
|
Iñaki Gaminde bilbotarrarekin lotzekoa da aro bidaiaria, hainbat herritako euskara aztertu duen ikertzaile nekaezina. Bidaia honetan behin baino gehiagotan izango
|
du
aro bidaiariak haren laguntza paregabea. Udal Euskaltegiak lagatako gela batean elkartuko da harekin eta zenbait leioaztar prestu eta berba lapikorekin.
|
|
|
Aro bidaiariak gelan sartu eta atoan igarri du giro bero bero eta berbontzia. Iñaki Gaminde etorri zaio artez artez agurtzera, eta parte hartuko
|
du
aro bileran beste leioaztar batzuekin: berak ederto daki Leioako berbetea, Leioa Berbarik Berba liburuaren egilea da-eta.
|
|
|
Biharamunean jaiki eta bapo baino bapoago gosalduta, ipar mendebalak bere hartan dirauela, Bergara jotzeko gogoa hartu
|
du
aro bidaiariak. Han, Juan Martin Elexpururekin, Bergarako Hiztegiaren egilearekin, eta beste bergarar jator batzuekin du hitzordua.
|
|
|
Seguru antzean zeresan askorik emango dio Juan Martinek aro bidaiariari. Behin aurkezpenak eginda, aro bilkurari ekiteko, berba bitxi baten berri izan
|
du
aro bidaiariak, eta hartaz itaundu gura die bergararrei: zelan deitzen diote trumoiari?
|
|
|
Berdintsua bide da edur kimi. Azalpen hau entzun
|
du
aro bidaiariak: " Lehengo egunean Osintxuar bati entzun notzan eta gero gure aita bergararrari iradoki notzan gaia.
|
|
|
Elurrolde txikiak berbabide, goi auzunetan bizi direnak edurluetzi hitz elkarketaz baliatzen dira, baina, gaur egun, galzorian dago horrelako terminoa, Elexpururen ustez. Elurraren gainean ez ezik, izotzarenean ere ikertu gura
|
du
aro bidaiariak. Orain arte aditutako zenbait berbaren berri eman diote, baina bat deigarri gertatu zaio oso:
|
|
|
Euri xehea aditzera emateko, eulanpar eta lanbro zirin entzuten dira Bergara aldean; lehenengoak euri lanpar edo langarrarekin du zerikusia eta bigarrenak ohiko zikinkeriarekin. Xehea ez ezik, euri xehe xehea ere adierazteko beste berba bat entzun
|
du
aro bidaiariak: eulantx; euriaren antza du, lanbro kixitxoa, baina igargaitza.
|
|
|
Atertzera egin du, eta ostarteak ageri dira hodeitzarren artean; Zegaman ez dira hodeiak, lainoak dira, Euskal Herriko hainbat herritan bezalaxe. Ohiko lainoak solasbide, jakin nahi
|
du
aro bidaiariak hitz berezirik erabiltzen duten herrian; adineko batek esplikatu du lehen hegoakatza maiz ahoratzen zutela, Altsasu aldetik sartu eta Otzaurten gelditzen zen lainoari irizteko; gaur egun, aldiz, galzorian bide dago, arkatzak idatzita hegotik etortzen zaien hegoakatz izendapen eder hori.
|
|
|
Egunokin usu egin du euria, eta horixe aprobetxatu nahi
|
du
aro bidaiariak solasbidea bustirantz lerratzekoz: " Denbora zirzil hunekin eztaiteke lanik egin", dio adineko batek; euri zirzila gailendu zaie, eta ezer gutxi egin ahal izan dute.
|
|
|
Zaku bete hitz eder bereganatu
|
du
aro bidaiariak. Akabatutzat eman du Etxarriko lana, pozez zoratuta.
|
|
|
Arbizuarren egua aprobetxatu nahi
|
du
aro bidaiariak. Gipuzkoan berriz ere sartzeko grina etorri zaio.
|
|
|
Hasteko eta behin, hego haizeak aro bidaiaria Atauneraino bultzatu duenez gero, Egoiri buruz galdekatu nahi die, hego haizea irudikatzen duen pertsonaia. Ataundar baten ahotik hauxe entzun
|
du
aro bidaiariak:
|
|
|
ekaitz lurrina dago, usain berezia; jende askok sentiberatasun berezia dauka ekaitzekiko: eratu aurretik antzematen ditu, behialako dohain eta ahalmen horietariko bat izango balu bezala; horrexegatik aprobetxatu nahi
|
du
aro bidaiariak erasoaren ingurukoetan sakontzeko. Aidegaizto ñirñirkari eta dirdiratsua islatu da museoko leihoetan zehar:
|
|
|
Hego haizea temati eta setati dabil; haren fereka epela sentitzen
|
du
aro bidaiariak. Ipar aldera jotzeko iradokitzen dio tai gabe, baina agudotxo.
|
|
|
Izendapenak mintzabide, aro bidaiariak entzun die udazkena gabe udaraitzena esaten dutela Tolosan; gazteek ez, zaharrek batik bat. Bere kolkorako pentsatzen
|
du
aro bidaiariak ea udara+ ahitzen etik etor litekeen. Nork jakin!
|
|
|
Tolosako hitz zakuraketa bukatutzat eman
|
du
aro bidaiariak. Uste baino askoz arotitz gehiagoz egin da jabe; berbak eta esaerak darizkio nondik nahi.
|
|
|
Nolanahi ere, kementsu eta adoretsu dabil eguneko herritarren azken hitzak azaleratzeko. Hego haizea lagun iritsi da aro bidaiaria Asteasura; haize zipriztintze hori tarteko, asteasuarrei erasaten dien haizeen gainean aritu nahi
|
du
aro bidaiariak. Ipar haizea mintzabide, bi izendapen darabiltzate bertaratutakoek:
|
|
|
Noizbait, norbaitek adierazi die galegoei esker ona Euskal Herriko haizeak izendatzeko hainbesterainoko ekarpena egiteagatik. Horrelaxe uste
|
du
aro bidaiariak. Harrigarri egiten zaio aro bidaiariari galego haizea izatea, eta ez haize galegoa; badirudi sakonean" galegoen haizea" ren antzeko zeozer egon litekeela.
|
|
|
Gero, haizearen bizkarreko kulunkaz baliatuz, hego mendebalderantz egin du Bastero Kulturgunearekin trink egin arte, Oria ibaitik hur. Han askotariko lekuko aldra batzea jadetsi
|
du
aro bidaiariak. Pentsatzen du emaitzak gogoangarriak izango direla.
|
|
|
Behin eskerrak eta argibideak emanda, ekin dio aro bidaiariak elizitatu eta galdetzeari, albait hitz berekienak zakuratzekotan. Berbaroa aro berbategirako galdekizun bihurtu
|
du
aro bidaiariak, eta ipar ekialdeko haizeak hara eraman duenez gero, haizeen inguruko hitz bertakoenak jakin beharrean dihardu aro bidaiariak. Tupustean, lehendabizikoa aireratu dute andoaindarrek:
|
|
|
Zahar batek dio haiek iuri esaten dutela, ez euri. Ahoskeran belaunaldi haustura sumatzen
|
du
aro bidaiariak, beharbada euskara batua zabaltzearen eraginez. Euri zerrendaren beste aldean, euri meheari lanbroa deitzen diote, bazter askotan bezala.
|
|
|
Azpiko haizeak baietz erantzun dio, ongi konpontzen direla goizuetarrekin, nahiz esku pilotan lehia ederra egon bi herrien artean. Goizuetaratzeko, Donezteberako kaminoa hartu
|
du
aro bidaiariak, eta Arkaskil gainean, Basa Kabi hotelaren ondoan (bertan behera utzita, tamalez), ezkerretarantz egin du, atzera ere Gipuzkoara itzuli nahi balu bezala. Urumea ibaiarekin egin du topo aro bidaiariak:
|
|
|
Eoaizearen bulkadak herriko etxeko aretoraino helarazi
|
du
aro bidaiaria. Aretoa txikia da, eta gaindika dago.
|
|
|
Nolanahi ere, adinekoek azaltzen dute hitz franko dauzkatela hotz, izotz eta elurraren kontuen berri emateko: zaplada elur maluta da; Hernanin zapla zela gogoratu
|
du
aro bidaiariak. Ez dirudi masailekoaren edo ukaldiaren onomatopeia denik, baizik eta xafla hitzari lotua, gai baten zati mehe eta zapala.
|
|
|
Luzetxo jardun
|
du
aro bidaiariak Goizuetako herriko etxean. Gogobeterik dago, asebeterik, hainbeste hitz eta solas entzunik.
|
|
|
jito euria egin du deiadar bertaratutako adineko batek. Txunditu
|
du
aro bidaiaria erantzun horrek: hagitz arrunta omen da Malerreka osoan; zenbait bazterretan ijito erraten dute, kasu guztietan [x] ahoskaturik, gaztelaniazko jota bezala.
|
|
|
Basabururatzekoz, lehendabizi, Ezkurra erreka eskuinaldean duelarik, Saldias herrixkara iritsi da. Handik, ifarraizeak ferekatu eta bulkaturik, hegoalderantz egin
|
du
aro bidaiari nekagaitzak, baso hostotsu eta itzaltsua zeharkaturik. Basotik atera eta, supituki, Ola herrixkarekin (15 biztanle) egin du tril.
|
|
|
Zaldizkoak! Garrasi egin
|
du
aro bidaiariak. Azkenaldion ez du horrelakorik aditu.
|
|
|
Euri zaparradak ere izaten dira, laburrak eta lodiak. Horretarako ere sumatzen
|
du
aro bidaiariak nolabaiteko lubakia belaunaldien artean: batak zaparrada, besteak eauntse, hirugarrenak yasa, azkenak euriyasat, t eta guzi.
|
|
|
Solas anitz! Lehendabizikoz aditu
|
du
aro bidaiariak yasat hitza, t eta guzi. Euri jasatik euri xehera, aro bidaiariak agerira azaldu nahi du nola erraten dioten euri mehe meheari:
|
|
|
Agian, oker egonen da aro bidaiaria, baina segur aski aldaera hori erabiltzen den herri bakarra izan liteke. Ikerkizun
|
du
aro bidaiariak. Elurra eta hotza solasbide, elur maluta hitz elkarketa ezezagun gertatzen zaie:
|
|
|
Beste zenbait kontu aditzen jardun
|
du
aro bidaiariak, baina orain arte zakuratutakoen artean badauzkanez gero, ez sartzea erabaki du, hainbat hitz ez errepikatzearren. Beste batzuk, aldiz, deigarri suertatu zaizkio; haien artean haize zurrunbiloari irizteko hitz esanguratsuak:
|
|
|
Arras kontent dago. Arotiztegia solairu anitzez eraturik dago, eta teilatua ere hagitz garrantzitsutako jotzen
|
du
aro bidaiariak: ongi baino hobeki egon behar luke teilakaturik, inolako zirriztarik gabe.
|
|
|
Oderitzera iristeko, ipar mendebala atera du eta, hura adiskide, lehendabizi Lekunberrirantz egin
|
du
aro bidaiariak, Leitzarango autobidea hegoaldetik trabeskaturik. Handik hego ekialderantz eginik, Alli herria gibelean utzi eta Astitz herrian barrena Oderitzera heldu da.
|
|
|
Hotzaren eremua jorraturik, solas beste egin
|
du
aro bidaiariak. Biziki interesatzen zaio nola deitzen dieten haizeei Imotz aldean.
|
|
|
Hagitz berekia gertatu zaio Etxalekuko uzta eta aitzina joateko gogoa hartu du hiztunen adimen begiak ereindakoa biltzeko asmoz. Ultzama hurbil
|
du
aro bidaiariak, eta nahiz eta hango euskara kamusturik egon, Suarbe herrian biltzekotz da zenbait ultzamar prestu eta gisakorekin.
|
|
|
Mendebaldeko haizeak garraiatu
|
du
aro bidaiaria Suarberaino. Han itxesoaize erraten diote, Euskal Herriko beste bazter batzuetan bezala, baina bidaia honetako aurreneko herrian, Getxon, ipar haizea da, ez mendebala; Iparraldeko beste zenbait herritan ere erabiltzen da, mendebala zuzen zuzenean itsaso aldetik etortzen baita.
|
|
|
Harri eta belarri dira anaiak hainbesteko zehaztapena entzunik! Urrendutako eman behar
|
du
aro bidaiariak ele gogokoenen saioa. Orain Sohütako eta inguruetako eleak entzun nahi ditu, eta horretarako elizitatzeari ekin dio.
|
|
|
orduko hausnarketa jin zaio gogora bidaiariari, ez ote den herri analogiak sorraraziriko hitz elkarketa, hosto osti tik net hurran baita. Batasuna hautematen
|
du
aro bidaiariak Zuberoako arotiztegian: nabari da herritarren arteko harremanak luzeak eta iraunkorrak izan direla mendeetan barna.
|
|
|
Aixe berdie ere entzuten da, haize nahikoa, hamar hamabost korapilokoa; berbarako," berdela eguraldi berdetxua dagoenean eta euria, hobeto atrapatzen da goi argia baino". Getxon ere entzun
|
du
aro bidaiariak haxe berde, baita Gatikan ere, baina eguraldi hotza adierazteko. Dena dela, Bizkaiko kostalde guztian entzun ohi dira horrelako azalpenak.
|
|
|
Errioaz bestaldera, Laida hondartzara, begitzen hasia da aro bidaiaria, harantz guran. Mundakako berba altxorra entzunda, oraingoan, txalupaz baliatu gura
|
du
aro bidaia urratzen jarraitzeko, abraixearen laztana sentituz. Euri langarra hasi du.
|
|
|
Handik artez artez, baina bide bihurgunetsuan barrena, Soluan eta Gallete auzuneak zeharkaturik, beherantz egin du Lekeitiora iristeko. Han, zenbait herritarrekin hitzordua
|
du
aro bidaiariak, Lekeitioko udaletxeko areto batean, tartean Andoni Seijo Lekeitioko Berbak liburuxken egileetariko bat eta Sabiño Madariaga zuzentzaileetariko bat. Hiztegi oparoa ei daukate lekeitiarrek:
|
|
|
Ostera ere adore berrituta eta guztiz suspertuta dago. Gallego haizea atera eta, hura lagun, Ondarroarako bidea hartu
|
du
aro bidaiariak. Lehenengo eta behin, Mendexa herriko Karraspio hondartzaren gainetik igaro da, eta gero Endai kanpinaren albotik pasatu da.
|
|
|
Han, areto batean biltzekoa da zenbait herritarrekin, tartean arrantzale ohi ugarirekin. Aro bidaian bisitatzen duen Bizkaiko azkenengo herria
|
du
aro bidaiariak. Horixe uste du, sikiera.
|
|
|
aguaxer eta truxo edo euri truxo. Aguaxer nabarmen mailegu garbia da, eta truxo behin baino gehiagotan aditu izan
|
du
aro bidaiariak; esaterako, Mendatan, truxu; Bermeon, trusko, eta Mundakan, truixu. Euskaltzaindiaren Hiztegiak truxu hitza dakar:
|
|
|
eginean eginean. Galgoiaizea lagun eta aldeko, ekialderantz egin
|
du
aro bidaiariak. Dagoeneko Gipuzkoan sartu da:
|
|
|
Eguzkia hizpide, orain arte entzun gabeko kontu batez elizitatu
|
du
aro bidaiariak: nola esaten dioten zestoarrek eguzkiak gehienetan jotzen duen aldeari eta nola jotzen ez duen aldeari.
|
|
|
Kadira banatan jarri eta elestatzen hasi dira aroari buruz, oro har. Holatan uste
|
du
aro bidaiariak Pagolako lexikoari argazki eijerra egin diola, nahiz, zenbaitetan, elizitatu eta galde egin behar ukan. Ekhiaz ari direlarik, emaztekietariko batek erran du Yuanes handia deitzen diotela.
|
|
|
Ondorio batzuk atera dituzte bidaideek: itsasoaren hurbiltasuna antzematen da (galerna eta itxasorrua); ortzi izena bizirik bizirik dago ostagi guzietan, ekaitzaren nagusi nagusi baita; suspet elea lehendabizikoz entzun
|
du
aro bidaiariak. Nondik ote?
|
|
|
Euriteak elebide, eurierauntsia galerna, denbora bihurria edo elementak dira Izturitzen: itsasoren eragina antzematen da, galerna elea tarteko, eta denbora bihurria elkarketa lehendabizikoz entzun
|
du
aro bidaiariak; biziki arrunta izaten da eguraldi hitza edo kidekoak erabiltzea izenondo bati estekaturik. Aro bidaiaria anaiaren laguntzaz hauetaz oroitzen da:
|
|
|
Ele bertze eginez, komunzki aro bidaiariak egiten ohi duen gisan, hotzaren eremura eraman du elestaldia. Ihintza aipatu
|
du
aro bidaiariak; guttitan erabili du gaia, baina bildurikoek elkarri so egun eta bi ele gelaratu dituzte: izarrihitz eta gaurtzeren termino harrigarriak, gauari estekaturikoak, tenperaturaren beherakada behar baitu ihintzak sortzeko.
|