|
2023
|
|
|
" Malutak izan biharrian, txingorran antzeko edurra, gogorra eta txikixa". Beste herri batzuetan txotor edo elur pinport berbak aditu izan
|
ditu
aro bidaiariak. Izotz edo lei zuria berbabide, zurda berba ezpaineratu ohi dute eibartarrek; beste toki batzuetan, Oñatin berbarako, antzigarra da zuhaitzetan eratzen den izotz zuria, behe laino oso hotzak erasanda.
|
|
|
Mukiak gogorturik
|
ditu
aro bidaiariak, eta solas zorroaldia bukatutzat eman du. Biziki eskertu die ultzamarrei haien ekarpena, eta euskaraz solas egiten eta bizitzen segi dezaten animatu ditu:
|
|
|
lehenengo eta behin, atzera egin du, Zumarraga trabeskatu eta" Aparicio" auzora iritsi; gero, handik ezkerretara egin eta Ezkio Itsaso udalerriko lurretan barneratu da, Santa Luzia eta Orbeldegi auzoak zipriztinduz; aurrerago eginez, Itsaso eta Ormaiztegi herriak zeharkatu ditu txiri txiri, euria adarrez baitator; Beasaingo herrigunera iritsi baino lehen, Salbatore, Gudugarreta eta Antzizar auzoak ziztu geldoan usnatu ditu, mardul ari du eta; Beasaingo herrigunera ailegatu eta hegoalderantz egin behar izan du, Olaberria ezkerraldean laga eta aurrerantz joanez, Segura herri ikusgarria trabeskatu du; zintzo ari du euria, lurraren egarria ase guran. Zegamara iritsi aurretik, udalerriko beste lau auzo gainditu behar izan
|
ditu
aro bidaiariak, jasa ederrean ari duelarik: lehenik, Barrenaldea; bigarrenik, Gosategialdea; hirugarrenik, Zulaldea, eta, azkenik, Arrietaldea.
|
|
|
Zegamako egitekoak akitutzat eman
|
ditu
aro bidaiariak. Nafarroa hagitz hurbil du, eta ipar mendebalak bere hartan jarraitzen duenez gero, erru emanez boladaka bizi antzean, erabaki du sartu irtentxoa egitea.
|
|
|
Entzun beharrekoak entzun
|
ditu
aro bidaiariak, zentzu onean, kuanto! Kontent karrikaratu da bileratik.
|
|
|
Hamaika kontu aditu
|
ditu
aro bidaiariak, barratu artio. Ez dago batere lepotik gora, ez horixe, baina despeditu beharrean dago.
|
|
|
Hego haize zuria aipatzeak hoztu samartu du aretoa: gizase me alaba batzuk kurkuilduta antzematen
|
ditu
aro bidaiariak, hotzak hartuta bezala. Goiz giro horri gora eragitea erabaki du, lekukoek eroso eta animoso berriz ere hizketa lokabeari ekin diezaioten.
|
|
|
Hotzak trumilka aireratzen hasi ez dira ba! Bost izendapen zenbatu
|
ditu
aro bidaiariak: hormaizea, eguzkiaizea, haizegorria, erramuaizea eta nortea.
|
|
|
Arotiztegiratzekoak arotiztegiratu
|
ditu
aro bidaiariak. Arras kontent dago.
|
|
|
Giro umelaz baliaturik, euri solasak erabili nahi
|
ditu
aro bidaiariak, ekaitzaldia gero eta nabariagoa baita: ez da ohiko lankarra, euri mehettoa, ez; ostoseauntsia da, zaparrada ekina eta sendoa.
|
|
|
Herritarretariko batek dio aurki elur potokoak ikusiko direla. Barre ttikiak sumatu
|
ditu
aro bidaiariak: batzuendako potokoa barrabila ez da ba!
|
|
|
Hemendik aitzina beste aldaera batzuk adituko ditu, nonbait. Orain arte zakuraturiko solasak entzun
|
ditu
aro bidaiariak elizan: langarra, erauntsia, ekaitza.
|
|
|
Aurkezpenak elkarri eginik, herriko etxeko barneko areto batera sartu eta egokitu dira. Domintxaintarrak jakitun dira zertan diharduten anaiek, baina, balekibale, bazter orotan emaniko esplikazioak eman
|
ditu
aro bidaiariak. Herritarren jokamoldea ikusirik, aro bidaiariak uste du orotariko baliabideak paratu dituela abian:
|
|
|
Ekaitzaren eremura erakarri
|
ditu
aro bidaiariak barkoxtarrak. Ez du iduri ezusterik denik:
|
|
|
Elestari bikainak, gisakoak eta jakintsuak. Ekialdeko haizearen izendapenak ere bitxiak eta entzun gabeak
|
ditu
aro bidaiariak: haizemehia, idorra eta gorria:
|
|
|
Hara, zenbat jende batu den aro bilkurara! Tartean ezagun asko sumatu
|
ditu
aro bidaiariak. Asierrek berak lagundu dio ohiko argibideen berri ematen.
|
|
|
au phezia. Ebiari buruzko gainetiko eleak adituak
|
ditu
aro bidaiariak; arren, anaiaren zama sobera ez kargatzera deliberatu da.
|
|
|
Estonaturik dago aro bidaiaria. Kizki elea irudi ederra da, kizkia, makila kakoduna izateaz gain, kako mutur zorrotza baita, gauzei heltzekoz erabiltzen dena; zirite elea erran nahi beretsukoa da, baliokidetzat har bailitezke kizki eta zirite; ziztor, aldiz, txistor aldaera tarteko, Etxalekun eta Suarben aditu
|
ditu
aro bidaiariak, eta han azaldutakoaz gain, erran diote herritarrek errekez mintzatuz, txikia, mehea dela; beraz, janariaren kontzeptua ez ezik, erreken kualitatea ere izan liteke. Zabalduz doa hiztunen iruditeria.
|
|
|
eta ahuntz hiltzailea ale handi samarra, ahuntzak akabatzeko modukoa! Giro beroa ohartemanik, elur jausiarekikoak azaleratu
|
ditu
aro bidaiariak. Gazteek ez dute ihardesten jakin, baina zahar samarrek bateratsu elauso elea haizetaratu dute.
|
|
|
Ortziren aztarna bakarra ortots solasa da trumoiari irizteko, ezen ortzadarra dela-eta, arkoirisa mailegua erabiltzen baitute. Ele mailegatu anitz aditu
|
ditu
aro bidaiariak: surra, surrekoa, suresta, remolinoa, matxakatu, patinatu...
|
|
|
Arrunt eletsuak ote diren susmoa du; beraz, dago solasak aise baino aiseago erauziko dizkiela. Denbora, egualdi eta arua aditu
|
ditu
aro bidaiariak aitzin azalpenetan. Hirurak erabiltzen dira Sara aldean, bertze hiztun batzuekiko harremanen ondorioz, segur aski.
|
|
|
Euri xehea elebide, diferentziak ere badira: urilarguntza, urilantxurda eta urixirlintxa idatzi
|
ditu
aro bidaiariak kaierean; lehendabizikoa, estonagarria zaio biziki, euria alarguntsa izan daitekeelakotz, zerbait faltako balu bezala. Metaforaren ederra!
|
|
|
Gainontzeko solasak orain arte aditu
|
ditu
aro bidaiariak; halatan finitutako emanen du hain elkarretaratze atsegin, amultsu eta jostagarria. Txalo jasa eman egin aro bidaiariari, eta biziki eskertu die azkaindarrei, ikastolara bildurik, eginiko ahalegin biziagatik.
|
|
|
Aretoko berotasunaz baliaturik, kontzeptu hori jorratu nahi du aro bidaiariak, bidaiaren azken herrietan ez baita horretaz mintzatu. Sargoria hizpide, hiru hitz aditu
|
ditu
aro bidaiariak zorroratzeko modukoak; aurrena, zalboi: " eguraldi zalboia"; bigarrena, zarpall:
|
|
|
Beroak eragindako hotzikarari atxiki dio aro bidaiariak, eta hotzaren erresuman sartu nahi du ea nolako mundu ikuskera daukaten hondarribiarrek. Berekienetatik berekienak zakuratuko
|
ditu
aro bidaiariak. Hasteko, izotz beltzari jela edo horma deitzen diote bertaratutakoek.
|
|
|
Bide laburra dute, baina mendebaldeko haizeak lagundu ditu tarteko Ezpeletan gal ez daitezen, piper gorrien lurrinpean. Egia erran, lehendabiziko tartean, Ezpeletaraino, hego mendebaldeko haizeak ferekatu ditu emeki emeki, eta handik ekialderantz, zehar haizeak zuzen zuzenean hegaldarazi
|
ditu
aro bidaiaria eta anaia Itsasuraino. Han ere, aspaldi honetan bezala, Herriko Etxera bildu dira itsasuar atsegin eta gisako batzuekin, arotiztegiaren berri urreztatuenak atzematekotz.
|
|
|
orma, ormazuri, ormabeltza, kharroña eta ormakharroña zerrendatu ditu, hurrenez hurren, neska gazteak. Bi afera ohartematen
|
ditu
aro bidaiariak: batetik, kontzeptuen nahasketa (zuria eta beltza); bestetik, hizkeren eragina (horma eta karroina).
|
|
|
Oraingoan, ez, baina glazunak erraten dute, gaskoiaren edo frantsesaren mailegua. Aipatu dituzten gaineratiko eleen errepasoa egin du, baina guzi guziak zorroratuak
|
ditu
aro bidaiariak; une honetan aiseago dabil anaiaren laguntza eskerga tarteko.
|
|
|
Barnera sartu eta jarri ondoren, atariko aurkezpen eta azalpenak egin
|
ditu
aro bidaiariak, anaia gelako bazter batean dagoelarik, behar beste ohar hartzeko prest. Harira joan nahi du aro bidaiariak, eta Azkue hizkuntzalariaren aipu bat irakurri die, euskaraturik, jatorrizko pasartea gaztelaniaz baita:
|
|
|
Bertze eremu bateko eleak erabili nahi
|
ditu
aro bidaiariak, eta zer hautatuko, ekaitzaren eremura jo du ortzi lurgainaren zantzuari jazarrika. Trumoia ortzantza eta ihurtzuria da Garazi aldean; ortzantz garbia da, ortzi+ azantz, ortziren hotsa, baina, zer ote dago ihurtzuriren barnean?
|
|
|
Giroa hoztu nahian, zentzu onean, naski, hotz eta elurrarekikoak jorratu nahi
|
ditu
aro bidaiariak. Musean bezala, txikitik handira egin du; elur maluta edo elurgatza da.
|
|
|
ondo ondotik eraman ditu heguak bidaideak, Ligitik igaten den bidearekin batu artio. Han baratu eta frantziparrak atzeman
|
ditu
aro bidaiaria eta anaia, ezkerretara egin eta Larrainera igateko. Baratxe baratxe eta xotilki, Logibar aldera heldura dira, non Holtzarteko zurubi zorabiagarrira igateko aparkalekua baita, Olhadoko errekak zulatua.
|
|
|
Euriaren eta hotzaren erresumen nondik norakoak ikertu nahi
|
ditu
aro bidaiariak, Larraine bortuko herria izanik. Euriari buruz, orain artio jasorikoak entzun ditu.
|
|
|
Elizitatzeari jarraiki dio aro bidaiariak, eta ebiaren gorabeherak azaleratu dira; biziki atsegin izan
|
ditu
aro bidaiariak, euria barrabarra egiten duelarik, altzaiarrek baliatzen dituzten erramoldeak: ehaits ahala ai eta txürrübilaka ebia ai.
|
|
|
Berba sano interesgarriak eta zorroratzeko modukoak entzun
|
ditu
aro bidaiariak Iñakiren eta gatikarren aho ezpainetatik. Bilera amaitutzat eman behar du, eguneko lau bosgarren herria izanda.
|
|
|
Badirudi samurrena eta artezena Bakiotik Bermeora jotzea izango litzatekeela, baina kanpoaxeak, ipar haizeak? eramango
|
ditu
aro bidaiaria eta Iñaki Gaminde Meñakarantz. Bizkaiko eta Gipuzkoako bazterretan erabiltzen da kanpo haizea edo kanpaizea.
|
|
|
edurbatuak. Bidaia honetan zehar, ezin konta ahal izendapen adituko
|
ditu
aro bidaiariak mendi edo muinoetan barrena izaten den elurroldea adierazteko. Txikiak izango ziren, seguru asko, baina aintzat hartu beharrekoak.
|