|
2000
|
|
|
Hondarribiko kontserbatorioan motak babesten
|
direnez
, urteren batean sagar mota berriren bat errekuperatu nahi bada kontserbatoriotik har daiteke. Eta ez sagar mota osoa errekuperatzeko bakarrik.
|
|
|
Jatorriz Australia eta Tasmaniakoa da zuhaitz hau eta gehienbat etxeak apaintzeko erabiltzen da. Txalet eta etxebizitza bakarrak ugari
|
direnez
, beraien lorategietan zuhaitz exotikoak barra barra daude.
|
|
|
Hortakotz, niri dagokidanean, nire kultura eta hizkuntza propialak baskoak ez
|
direnez
(bertzeak bertze, ama hizkuntza gaztelania dugu familiako guzti guztiok, eta, dokumentu historikoak miratuta, gure aitzinekoak oro ere gaztelaniarik aratzenean izan dira egundainoz geroz aritu) eta neure asabengandik jaso ditudan ondarea, tradizioneak, munduaren ikusmoldea... baskoak ez direnez, ez naiz baskoa. Egia da eskuara ikasi dudala eta honek menturaz Juan Jose Ibarretxe bezalako bat baino gehiago erroztatzen nauela herri honetan, baina nahiz ingelesa ere dakidan, Shakespeare-ren obrak gogoko ditudan eta tea izugarri gustatzen zaidan, ez naiz nazionalitate ingelesekoa.
|
|
|
Hortakotz, niri dagokidanean, nire kultura eta hizkuntza propialak baskoak ez direnez (bertzeak bertze, ama hizkuntza gaztelania dugu familiako guzti guztiok, eta, dokumentu historikoak miratuta, gure aitzinekoak oro ere gaztelaniarik aratzenean izan dira egundainoz geroz aritu) eta neure asabengandik jaso ditudan ondarea, tradizioneak, munduaren ikusmoldea... baskoak ez
|
direnez
, ez naiz baskoa. Egia da eskuara ikasi dudala eta honek menturaz Juan Jose Ibarretxe bezalako bat baino gehiago erroztatzen nauela herri honetan, baina nahiz ingelesa ere dakidan, Shakespeare-ren obrak gogoko ditudan eta tea izugarri gustatzen zaidan, ez naiz nazionalitate ingelesekoa.
|
|
|
Andaluzian ekoizten dira, batik bat, marrubi puska hauek. Eguraldi bikainak direla-eta inon baino azkarrago hazten
|
direnez
, dirutza ederra egiten dute hango nekazariek. Hazi bai baina bai makal arraioak!
|
|
|
Hauen guztien tamaina eta itxuren aniztasuna, harrapakinak harrapatzeko garaian lehia ahalik eta txikiena izateko limikoloek azaltzen duten espezializazio handiaren adierazle dira. Substratu eta sakontasun desberdinetan aritzen
|
direnez
, eta espezie bakoitzak harrapakin zehatz batzuk harrapatzen dituenez, espezieen arteko lehia hutsaren hurrengoa da. Tamaina txikiko limikoloak (txirriak, txirritxoak, harri iraulariak...) uraren ertzean harrapatzen dituzten azaleko ornogabeez elikatzen dira batez ere.
|
|
|
Gainera, edozein turismo gidatan irudiak testuak bezain garrantzitsuak
|
direnez
, ibilaldi bakoitzaren erakusgarri, mendi, ibai, eliza, herri, trikuharri, eskultura... eta, noski, paisaien argazkiak bata bestearen atzetik aurkituko dituzue, interesgune bakoitzaren lehen inpresioa jaso dezazuen. Bestelako irudiak ere bai, gure herriko mendirik esanguratsuenen tontorreraino heldu baina tartean ez galtzeko mapak edota hiriburuetako planoak esaterako, denak astero astero agertuko zaizuen ibilbide zatiaz gain, mapa errepide funtzioa egingo duena.
|
|
|
Gure etxeak eraiki eta berritzeko euskaldunok haritza behar dugula dirudi. Eta bertako hariztiak agortuak
|
direnez
, atzerriko basoetako kolonizatzaile bihurtu gara.
|
|
|
Herri honetaz ere metafora txiki bat baduela iruditzen zait. Ez dakit haurrak ohartuko diren horretaz, baina liburu guztiak haurrentzat eta ez hain haur direnentzat idazten
|
direnez
, behar bada helduak ohartuko dira.
|
|
|
Eta ez atzean beste zera politiko batzuek zeudelako. Hainbat urtetan aurpegiratu zaigu" ezker abertzalekoak
|
direnez
, administrazioaren kontra hitz egiten dute, ETBrekin puskatzen dute..." baina elkartearen traiektorian ez da inolako interferentziarik eta esku sartzerik egon ezker abertzalearen inongo erakunderekiko. Elkartea horretan oso garbia izan da.
|
|
|
" Orain abestiak eta antzerkiak mezu politikoak helarazteko soilik erabiltzen ez
|
direnez
, jendeak estetikari gehiago eskatzen dio".
|
|
|
Beraz, agerian geratzen da bizitzari buruzko ikuspegi historikoa emateko asmoa. Dakusagunez, pertsonaiak bizitzaren ikuskera bat emateko aitzakiak
|
direnez
, ez du hauen ezaugarrietan sakontzeko ahalegin handiegirik egingo, pertsonaia lauak eraikiz: bizitzari aurre egiteko aholkuak baitira ipuin honetako zutabe nagusiak.
|
|
|
Ondorioz, askotan denbora espazioaren aipamenaren bidez egituratu dezakegu. Izan ere, eleberri honetan anakroniak ugariak
|
direnez
, beharrezkoa dugu denbora eta espazioaren arteko identifikazioa egitea gertakizunak bata bestearen ondoan egoki txertatzeko. Gertakizunak garai jakin hauetan girotzen baditu ere, testuinguruak ez du leku berezirik beteko, (nahiz eta garaiko giroaren aipuak badauden:
|
|
|
Honela, askotan hiru denborak, iragana, oraina eta etorkizuna bat eginda aurkezten zaizkigu. Hiru denbora hauek lotzeko modu bakarra oroitzapenak eta ametsak
|
direnez
, hauei etengabeko erreferentzia egiten zaie. Oroitzapenen garrantzia Javier Rojok ere aipatu zuen:
|
|
|
Hona hemen Cilleroren narrazioetan aurki daitezkeen ipuin mota hauetako zenbait ezaugarri: espazio eta denboraren zehazgabetasuna; izenburuek askotan narrazioaren muinera heltzeko giltza eskaintzen digute; hitz gutxitan gauza ugari esan nahi
|
direnez
, konnotazioa gailentzen da; umorea eta ironiaren erabilera; beste genero batzuen parodiak egitea; eta azkenik, hauen amaieran arreta berezia jarri ohi da, ezustea edo ezaguna denaren itxuraldaketa bilatuz.
|
|
|
Geroago, Tuparen seme alabak (1996) deituriko kronika liburua argitaratu zuen. Hala ere, hauek eleberriak ez
|
direnez
, lan honen helburutik kanpo geratzen dira. Kronika liburu hauekin batera, bere joerari jarraiki bidaiak hizpide dituzten eleberriak ere idatzi ditu.
|
|
|
izenburuaren garrantzia ulermenerako; ironiaren erabilera; amaieraren garrantzia: ezustea, zentzugabekeria,...; laburrak
|
direnez
, pertsonaiak aurkezteko denbora eta espazio gutxi egoteak hauen aurkezpenak baldintzatzen ditu; deskribapenak alde batera utzi ohi dira; elkarrizketek garrantzia gutxi dute; egoera sinboliko edo metaforikoa irudikatzeko joera dute; hitz gutxitan gauza asko esan nahi direnez, batik bat konnotazioa gailentzen da.
|
|
|
izenburuaren garrantzia ulermenerako; ironiaren erabilera; amaieraren garrantzia: ezustea, zentzugabekeria,...; laburrak direnez, pertsonaiak aurkezteko denbora eta espazio gutxi egoteak hauen aurkezpenak baldintzatzen ditu; deskribapenak alde batera utzi ohi dira; elkarrizketek garrantzia gutxi dute; egoera sinboliko edo metaforikoa irudikatzeko joera dute; hitz gutxitan gauza asko esan nahi
|
direnez
, batik bat konnotazioa gailentzen da.
|
|
|
Dena den, fokoa Julen Azkue pertsonaia nagusia da, eta honen gertaerak eta gorabeherak fokalizazio iraunkorraren bidez kontatzen dizkigu. Are gehiago, kontakizunaren gidariak batik bat gogoetak
|
direnez
, sarritan barne fokalizaziora joko du. Bestalde, batzuetan zaila da bereizten narrazioan txertatzen diren gogoetak pertsonaiaren edo narratzailearen beraren hausnarketak diren.
|
|
|
Nekazari gizarte batekin topo egingo du, jauntxoen pean dagoen gizarte batekin. Bertako biztanleak Urdinen zapalketaren beldur
|
direnez
, ihes egitea erabaki dute. Julius arrotzak Urdinei eta jauntxoei aurre egiten lagunduko die nekazariei.
|
|
|
Onuragarritasun horren esperientzia, nik neuk, etxetik bertatik ezagutzen dut, semeak hala hezi ditugunez. Gaur egun, ingeles hizkuntzak tekniketarako, zientziarako zein merkataritzarako harremanetan dituen ahalmenak ukaezinezkoak
|
direnez
, gure herriaren aurrerapenerako horretaz baliatu beharrean gaude.
|
|
|
Jaramonik ezak nora garamatza? Gainera, gure Euskal Herrian, bertako estatutuaren arabera, gaztelera eta euskara biak ofizialak
|
direnez
, Eusko Jaurlaritzak du erabakia hartzeko eskubide osoa, ez Madrilgo Auzitegi Goren horrek.
|
|
|
Hedabideen azterketarako abiapuntua ez da berbera, egunkaria erosi egin behardelako eta mundu guztiak egunkariak irakurtzeko ohiturarik ez duelako eta, aldiz, telebista eta irratia ia unibertsalak eta dohanekoak kontsidera ditzakegulako. Hala ere, liburu honetan, informaziobide hauetan igortzen diren mezuak eta errealitatea ulertzekoproposamenak egiten
|
direnez
, audientziaren portaera nolakoa den jakitea komenigarriada oso.
|
|
|
Lehen aipatu dugun bezala, gurean ere, telebistarako programa generoen artekoberezitasunak desagertu arte urtu
|
direnez
, zaildu egin da kanal desberdinen eskaintzaren azterketa egitea. Programen edukian, xede taldean eta formatuan gero eta tipologia gehiago aurki daitezke eta, gainera, kanal batentzako erabilgarri suerta daitezkeensailkapen irizpideek ez dute beste baten programazioa aztertzeko balio.
|
|
|
Lehenean, albisteetan aipatzen dituzten gaiak eta pertsonaiakzelakoak diren begiratuko da. Bigarrenean, esparru tematikoak eta deskribatzen dirennotizien agenteak azaldu
|
direnez
, hauen arteko joko arauak, harremanak, eremugeopolitikoak eta abar landuko dira. Hirugarren estratuan, informazioaren aurkezpen ereduak, informazioaren tratamendua eta euskarri tekniko adierazleen erabileranzentratzea da kontua.
|
|
|
bezalako leloak dira nagusi. Lan baldintzen gogortze larria (soldataktxikiak
|
direnez
,, working poors' ohiko haien bizimodu xumeari eusteko gai ez direnlangileak muturreko adibide dira) eta gizarte bazterkeriaren hazkundea izan dirapolitika kontserbadoreen emaitza ekonomiko nagusiak.
|
|
|
OPak diskurtso mailan erabiltzen
|
direnez
, diskurtso ekoizpen naturalak aztertu behargenituen. Arazoa honelako materiala jasotzeko metodologia zen; izan ere, ez da errazagrabagailu baten aurrean naturaltasuna eskatu eta hiztunak lasai eta naturaltasunezjardutea.
|
|
|
Bigarrenik, gutariko bakoitzak dituenmin saminen zentzua aurkitu ahal izateko, aldizka, gelditu behar dugula adierazten da: horiek sentitzeko, pentsatzeko eta horiei buruz hitz egiteko. Azkenik, ditugun kontraesanak saihestezinak
|
direnez
, esaten zaigu ezinbestekoa dela horiek aztertzea, hausnartzeaeta konpartitzea. Izan ere, azken buruan, arazoen irtenbideak, besteekin ditugun hartu etaemanetan, partekatuz, sortuko baititugu.
|
|
|
Hamabigarrena, are urrutiago joanda, ekoizten ditugunak aparatu fonatzaileareneragiketa jarraituak diren neurrian, zuri zurian ekoizten den soinurik ez dagoela esandaiteke; soinu katean denak elkarrekin lotuta ekoizten
|
direnez
, bakoitzaren tasunakbesteetan islatzen dira.
|
|
|
Joan MariIrigoien ek famatu zituen poliedroen hostoen antzera, hamaika aurpegi dituen pertsonaia da. Liburu honetan haietariko batzuk azalarazten
|
direnez
, niri Hezkuntzarekinloturik daudenak agertzea suertatu zait. Ez dira haiek, agian, Txillardegiren aurpegiezagunenak.
|
|
|
baina karrantzarrak ia erabat abeltzaintzara dedikatzen
|
direnez
, esne behiek eskatzen duten zainketarekin jarrai dezakete. Bestalde, esneak merkatuan duen egoera kaskarra, esne behiak uzteko arrazoi garrantzitsua izan da; baina karrantzarrek, esnea saltzeko kooperatiba dutenez, jarduerari eutsi diote.
|
|
|
Elkartea sortu aurretik, esne enpresek baserriz baserri jasotzen zuten esnea. Sorrera geroztik, ordea, GUVAC esne elkartekoak arduratzen dira lan honetaz, eta esne litro gehiago
|
direnez
, esne enpresei prezio hobean saltzeko aukera dute, era honetan sektorearen egoera mesedetuz.
|
|
|
Sasiek haltzadiko soilguneak inbaditzen dituzte. Sahatsak kolonizatzaile trebeak
|
direnez
, erreka ertz eta uharte harritsuetan ikus ditzakegu hauen multzoak. Orri handiko landare belarkarak ere ohikoak dira:
|
|
|
Karsteko haitz biluzien artean landa re gutxi bizi dira, lurzoru mehea, ur eskasia edo haize indartsuak eragozpen latzak baitira gehienentzat. Karsteko landare anitz harkaitzetan soilik hazten
|
direnez
, gure geografiako gune zehatzetara mugatzen dira, eta asko, Iberiar penintsulako iparraldeko endemismoak dira; beraz, karstak interes handiko guneak dira, bai botanikaren ikuspuntutik zein kontserbazioari begira.
|
|
|
Zuhaitz bakan hauek zaharrak
|
direnez
, bizileku bikainak dira babesleku gisa zuhaitz zaharren enbor zuloak behar dituzten soro muxarra eta katajinetarentzat. Katajinetak, egunean zehar, zuhaitz zaharren zuloetan, harkaitz zuloetan edo beste animalien gordelekuetan hartzen du atseden.
|
|
|
XX. mendearen erdialdetik aurrera, garapen industrialak kanpotar asko erakarri zituen Bizkaiko industriaguneetara eta bereziki Bilbo Handira, baina Karrantzan alderantzizkoa gertatu zen; karrantzar askok herrigune handiagoetara aldegin zuten eta gaur egun, biztanlegoa gutxitzen ari da oraindik ere. Gainera, lan bila duten gehienak gazteak
|
direnez
, biztanlegoa geroz eta zaharragoa da.
|
|
|
Oihan naturaletan haritzek tamaina handia lortzen dute, eta baso argitsuak
|
direnez
, oihanpe trinkoa izaten dute, txilarrez, iratzez eta sasiz estalitakoa. Hariztiak oihan dibertsoak dira, haritz kandudunarekin batera makina bat zuhaitz eta zuhaixka azaltzen baitira.
|
|
|
egiteko. Baina hemengo klima hezean metak egokiak ez
|
direnez
, belarra siloetan gordetzen hasi ziren eta azken urteotan, berriz, plastikoz batutako bolak egiten dira gehienbat, honetarako makineria beharrezkoa izanik.
|
|
|
Batetik mekanizatu egin dira, traktoreak, belar bolak egiteko makinak eta abar erabiliz, eta bestetik, larre hauek ongarriztatzeko sustantzia kimikoak geroz eta gehiago erabiltzen dira, ekoizpenerako eraginkorragoak izan arren kutsadura arazoak areagotu ditzaketenak. Makineria eta kimikarekin batera, ekoizpena handiagotzeko kanpoko belarren haziak ereiten
|
direnez
, bertako belar soroak arras eraldatu dira leku gehienetan.
|
|
|
Zepo, pozoi eta ehizaren bitartez saiatu izan dira karniboro honen populazioa murrizten, baina ahalegin horiek gaindituz, azeriak oso ugari izaten jarraitzen du, gaur egun etxalde inguruetako zabortegietan elikatuz. Herriguneetako ehiztari arruntena, ordea, etxe katua da; bere azazkal sendoez animalia txikiak harrapa ditzake, eta herriguneetan horrelakoak falta ez
|
direnez
, etxe katuak oso ugariak dira.
|
|
|
tximistek sua sortzen dute, zuhaitz zaharrak erori egiten dira..., eta landare ezberdinek kolonizatzen dituzte sortutako soilgune berriak; hau da, pagoez gain, landare ugarik dute pagadian kokagune aproposa aurkitzeko aukera. Ustiatutako basoetan, aldiz, zuhaitz gehienak adin bertsukoak
|
direnez
eta zuhaitzen arteko distantziak berdinak direnez, itzala askoz ere homogeneoagoa da eta landare gehienen hazkuntza galarazita dago; honek eta zuhaitz zaharren ezak, noski, asko mugatzen du animalien dibertsitatea. Gizakiak mendeetan zehar ustiatu ditu pagadiak, pagoa bultzatuz (egur onaz gain aziendentzako pagatxak ematen baititu), beste espezie batzuen kalterako.
|
|
|
tximistek sua sortzen dute, zuhaitz zaharrak erori egiten dira..., eta landare ezberdinek kolonizatzen dituzte sortutako soilgune berriak; hau da, pagoez gain, landare ugarik dute pagadian kokagune aproposa aurkitzeko aukera. Ustiatutako basoetan, aldiz, zuhaitz gehienak adin bertsukoak direnez eta zuhaitzen arteko distantziak berdinak
|
direnez
, itzala askoz ere homogeneoagoa da eta landare gehienen hazkuntza galarazita dago; honek eta zuhaitz zaharren ezak, noski, asko mugatzen du animalien dibertsitatea. Gizakiak mendeetan zehar ustiatu ditu pagadiak, pagoa bultzatuz (egur onaz gain aziendentzako pagatxak ematen baititu), beste espezie batzuen kalterako.
|
|
|
—eta, batean neuri so egiten zidala, eta bertzean osabari, erantsi zuen—: Eskerrak, bai, san Jenaroren erlikiei!, zeren, bertzenaz, munduan den ziutate aberatsenetarik eta biziosenetarik baita Napoli, aberastasuna eta bizioa eskutik joan ohi
|
direnez
gero...
|
|
|
Death Valleyko tenperaturak ikaragarri altuak
|
direnez
, motorrak gehiegi bero ez daitezen, aire egokitua ez piztea aholkatzen da errepide bazterreko seinaleetan (Grand Canyonen bezala, hemen ere HEAT KILLS nonbait). Danek furgoneta barnean bero handia izango dugula ohartarazi digu Visitor Center etik irten eta aintzira gazirantza abiatu garenean (lehenago botilaren bat ur erosteko aholkatua zigun).
|
|
|
Bestetik, nola ez, bideragarritasun azterketa zorrotzak argitu liguke zentro berri horiek sortzeko eta kudeatzeko beharrezko den dirutza nola lor daitekeen. Horrelako Biblioteka Nazionala baina deszentralizatua ongi gorpuztu nahi bada, eta baliabide ekonomiko oso handiak behar
|
direnez
gero, nik gai honetan ikusten dudan irtenbide bakarra diru publiko eta pribatuaren arteko elkarlana da.
|
|
|
Ikusten duguna, esango lukete fenomenalistek, gure sentimen daturen bat da. Eta ilusioak eta haluzinazioak gure benetako hautemateetatik bereizten ez
|
direnez
, hautemate kasu batean ikusten duguna gure sentimen datuak besterik ez direla esan behar da.
|
|
|
Matematikaren judizioen izaera nolakoa zen jakitea baino ez zen falta. Hauek Kantentzat, berriro ere, a priori sintetikoak ziren, baina Frege, Russell eta Whiteheadek erakutsi bezala, matematika logikaren gain era daiteke, eta logikaren enuntziatuak analitikoak
|
direnez
, baita ere matematikarenak. Beraz, Kanten aurka, Vienan matematika analitikoa zela onartuko zuten.
|
|
|
Dirudienez, ez dago eskasiarik. Gehienak espainiarrak ez
|
direnez
, ez da ikusten drogarik ia batere; dauzkaten diru pixarrak ez dituzte papelinetan ahitzen, beste presondegietan bezala.
|
|
2001
|
|
|
B.S.E. azterketak sistematikoki eginen diren arte, ezin asmatuko dugu zer gerta daitekeen. Hemengo baserriak haundiak ez
|
direnez
, beste herrialde batzuetatik ekarri behar izan ditugu abere aunitz. Zaldare edo pentsu enpresak, ordea, ez dira, Euskal Herrian, Europako beste herrialdeetan dauden bezain haundiak eta, pentsatzekoa da, arrisku nagusitik at gaudela.
|
|
|
Haragi irinak deuseztatzea. Irin horiek pentsuak egiteko ezin izango
|
direnez
erabili, modu kontrolatuan deuseztatu behar dira; horretarako, urtarriletik aurrera, osasunaren eta ingurumenaren aldetik homologaturiko zentroak izango dira EAEn.
|
|
|
Beraz, hiria hemen nonbait egongo zen. Inguru hauetan hiri eta nekropoli bat baino gehiago aurkitu
|
direnez
, finka erostean hemen ere egon zitekeela pentsatu nuen. Erositako finken dokumentazioak ikusiz, batek" hilobiak" izena zuen.
|
|
|
Irlandan, Euskadin, erradikaltasun itxura zuelako akritikoki alde egon da. Orain berriz, ekialdean arazoak sortu
|
direnez
, arazo nazional guztiak kaltegarriak dira. Beraz, ezker jatorra ezin da nahastu nazio arazoekin.
|
|
|
Frantziako Estatuko zein Ipar Euskal Herriko herri eta kantonamendu bozak bereziak dira, bereziak
|
direnez
. Bi itzuliko bozak izateaz gain, Herriko Etxeetarako bozak abiapuntua izan ohi dira alderdi nagusien artean gaineratiko hauteskundeei buru egiteko.
|
|
|
Urteko egunik luzeenetan gaude. Atarietan lizarra, elorri zuria eta malba eta larrosezko erramilotak laster iltzatuko
|
direnez
, jabetu ere egin gabe, udako solstizioa etorriko da, eta egunez egun, minutuka minutuka gaua hazten hasiko da eguzkiak bizkarra ematen digun eran. Sasoi honetan lurra berotua da dagoeneko eta sustrai mokofinak dituzten palmondo eta palmerak landatzeko garai aproposa da.
|
|
|
industria farmazeutikoan murgildurik dauden multinazionalak nola egiten ari diren mota guztietako esperimentuak Afrikan, kontinente hori den baino zabortegi handiagoa bilakatuz, beti ere bertako jende gaixo, indarge eta ahots gabea akuri moduan erabiliz. Gainera, nola ez, nagusi horiek gehiago aberastuko dira eta multinazionalak
|
direnez
(buru anitzeko hydra arriskutsuaren gisan) inor ez da errudun izango ardura eta erantzukizun guztiak ezin hobeki daudelako ezabatuta (itxurazko bulego fantasmak munduan zehar zabaldu ondoren, Kanadan, Suitzan, hainbat paradisu fiskaletan...). Horrela kasik perfekzioa erdietsi dute:
|
|
|
Jaiotzen den Oiz mendiko magaletik Kantauri itsasoraino, iparrerako bidean igarotzen dituen nekazal kutsuko herrien nortasun komuna eraikitzen jarraitzen du. Ezaugarri geografiko eta sozio-ekonomiko komunak dituzte, bai, eta euren harreman estuaren emaitza nagusietako bat Lea Ibarreko Udal Mankomunitatea dugu, Munitibar, Aulesti, Gizaburuaga, Amoroto eta Mendexa herritxoak biltzen dituena; berez, Leak Lekeitio eta Ipazter ere ukitzen ditu, baina bertako errealitateak ezberdinak
|
direnez
ez dira mankomunitatearen partaide. Zonalde hau Bizkaia osoko ezezagunenetakoa izan da orain arte, baita gutxien populatuenetakoa ere, herrialdeko lurraldearen %3, 2an biztanle guztien %1, 7 soilik bizi baitira baina Mankomunitatearen helburuetako bat egoera horri buelta ematea da, eta horretarako zonaldea ezagutarazteko CD ROM bat editatu du.
|
|
|
Hemen, Euskal Herrian, oso garrantzitsua da denetik pixka bat egitea, zeren nahiz eta konpainia edo antzezlan garrantzitsuetan aritu oso zaila da horretaz bakarrik bizitzea. Arlo bakoitzean aritzeko irizpideak oso ezberdinak
|
direnez
, ezinbestekoa da arlo ezberdinetan mugitzea. Antzerkian, esaterako, lana prozesu baten baitan ateratzen duzu aurrera eta ondoren pauso horiek amaituta, eszenaratu egiten duzu lortutako emaitza.
|
|
|
basoa maizago eta matarrasan mozten da, lur galeraren arriskua asko emendatuz. Gainera, basoak oso gazteak
|
direnez
, eta zuhaitz guztiak adin berekoak, oso egitura sinplea izan ohi dute, enbor zulorik gabea, eta aberastasun biologiko txikikoak ondorioz.
|
|
|
Horregatik diot aldeak alde eta baieztapenari beroarena kenduta, Sarriren lagun izoztua edo Izagirreren Agirre zaharra literatura unibertsalaren ondare bihurtzen ez badira, kultura europar osoa ateratzen dela hor galtzaile(...). Halakoetan maisuen aipuak lagungarriak izan ohi
|
direnez
gero, gogora ekarriko dut nola Koldo Mitxelenak halako zerbait esan ohi zuen, gutxi gorabehera: kultura egiazko bat, bere buruarentzat sortzen ari denean, mundu osoarentzat ari dela sortzen.
|
|
|
" Ikuspuntua"," idazlearen begirada"," mundu ikuskera",... hainbat aldiz entzun ditugun hitzak izango dira. Baina hitzak hutsetik sortzen ez
|
direnez
, Literatur Teorian eta Kritikan ikuspuntuaren arazoaz hitz egiten hasi zirenetik, ordura artean ezezagun zitzaien alderdiaz ere ohartu zirela esan genezake. Horrela, XIX. mende bukaeran, arazo honen auzia sortu zenean (British Quartely Review n 1866an dagoeneko" point of view" hitza aipatzen da), testu narratiboei berezkoa zaien teknika honetaz kezkatzen hasi zirenek ez zuten, inondik ere, aurreikusi gerora gai honek emango zuen zeresan guztia.
|
|
|
Erabiltzaileak barruan ordu luzez ibiltzen
|
direnez
, zerbitzu orokorra eskaini behar diete parke horiek, oinarrizko jotzen diren prestazio eta zerbitzu guztiak barne: komunak, gosea ase edo freskatzeko tabernak eta atsedenerako lekuak.
|
|
|
180ºC ko tenperaturan irakiten duen oliotan frijituta kontsumitzen
|
direnez
, mikroorganismoen arriskua hein handi batean bazterturik gertatzen da.
|
|
|
Biharamun goizean pinturaren osagai solidoak hondoan egongo
|
direnez
, likidoa isuri egin daiteke.
|
|
|
Teknologiak eta ikus entzunezkoen banakuntza sistema berriak etengabe aldatzen ari
|
direnez
, horien erabilera eta finkatzea faktore askotxoren araberakoa izango da.
|
|
|
Formula magikorik ez badago ere, hainbat atal lagungarri gertatzen
|
direnez
, aitorpena gertutik ezagutzea merezi du
|
|
|
Oraingoan mugak portzentaje jakin baten arabera aldatzen ez
|
direnez
, murrizketa honi ahal denik eta probetxu handiena, esandako mugak apartatuz bakarrik aterako zaio.
|
|
|
Hurrupatzeko erreflexuak erantzun handiena erditzea gertatu denetik 20 minutura hautematen
|
direnez
, sasoi horixe aprobetxatu litzateke.
|
|
|
Seigarren hilabetetik aurrerako haurrak premiazkoak dituen energia eta nutriente guztiak ez dizkio amaren esneak bakarrik emango; bestetik, haurraren digestio funtzioak heldu egin
|
direnez
, elikabidean janari berriak sartu behar dira, arau jakin eta zehatzei jarraiki.
|
|
|
Liburu kopuru handiak
|
direnez
, elkarte horiek editorialetatik deskontuak erdiesten dituzte eta, horrenbestez, tarte komertziala ikastegian inbertitzen da (eskolaz kanpoko jarduerak, erreformak, etab).
|
|
|
Dena ez da abantaila, ordea: DVD hauek grabatu ezinezkoak
|
direnez
, ez dira bereizgarri guztietan bideo tradizionalaren ordezko izango, oraingoz.
|
|
|
Telefoniako oinarri estazioak eta antenak eraikinaren estalkian jartzen
|
direnez
eta estalki hori elementu komuna den aldetik, baliozkoak izan daitezen aho batez hartutakoak izan behar dute akordioek, baldintza nagusi gisa.
|
|
|
Egun horiek bereziak
|
direnez
, kontuan hartu toki batzuetan ohiz bestelako ordutegiak izango dituztela: museo, ostalaritzako establezimendu eta bestelakoetan, adibidez.
|
|
|
Eguberrietan krisialdiak areagotu egiten
|
direnez
, estresaren kontrako terapia egokia da bidaiatzea
|
|
|
Nahiz eta bidaia egiteko sasoi tradizionala uda partea izan, Eguberrietan krisialdiak (bikotearenak, bereziki) ugaldu egiten
|
direnez
, agian merezi du helmuga bitxiren batera iristeko aukera planteatzea.
|
|
|
Aspaldi aberats eta pertsonaia ospetsuen pribilegioa zelarik, eskakizun handiari eta tekniken aurrerakadari esker (horiek soilago eta ospitaleko gastuak, berriz, askoz ere urriago dira) ebakuntzen prezioak %7 eta %9 bitartean jaitsi
|
direnez
, gaur egun lanbide, egoera eta ezaugarri guztietako jendeak jotzen du kirurgiara kezkarik gabe itxura fisikoa hobetzeko.
|
|
|
Metal astunen arriskua handiagoa da, kimikoki eta biologikoki degradagarri ez
|
direnez
.
|
|
|
Kontserbazio gaietan, dena den, sekulako aurrerakuntzak erdietsi
|
direnez
, hotza (hozketa, izozketa), beroa (pasteurizazioa, uperisazioa) eta goian aipaturiko teknika horiek baino sistema moderno eta seguruagoak baliatzen ditugu gaur egun.
|
|
|
Jatorri naturalekoak, oso ur erakarle ahaltsuak
|
direnez
, elikagaien biskositatea areagotu edo fluidoak loditu egiten dituzte.
|
|
|
(bifeniloak), zitriko eta bestelako fruten azala tratatzeko bakarrik onartzen
|
direnez
, ez dute arazorik ondorioztatzen, gure organismora pasatzerik ez dutelako.
|
|
|
Arropa gorde behar duzun lekuko hezetasun eta tenperaturaren baldintzak kontrolatu ezin
|
direnez
, jantzietan orbanak eta usain txarrak ager daitezke.
|
|
|
Beste aldetik, kontratuen baldintzak gogortu egin dizkigute: ibilgailu batean zirkulatzeko asegurua ezinbestekoa dela jakitun
|
direnez
, aseguru konpainiak dira baldintzak xedatzen dituztenak.
|
|
|
Erabilera konplexukoak izaten badira ere, orrialde jakin bat aurkitu ezinean gabiltzan une horretan irtenbide bakarrak
|
direnez
, metabilatzaileak ongi maneiatzen ikastea komeni da.
|
|
|
Entsalada hauek dauzkaten nitrato kopuruak ere aztertu dira: landarezko produktuak
|
direnez
, baliteke konposatu hori ugari agertzea.
|
|
|
: 0 graduz azpitiko tenperaturak aplikatzen
|
direnez
, elikagaiak daukan uraren parte bat izotz bihurtzen da.
|
|
|
– Gogoan har dezatela, eginkizun didaktikoei egozten diegun oinarrizko egituraedozein delarik ere (diskurtsiboa, komunikatiboa, tematikoa edo linguistikoa), euskarri gisa testuak erabiliko
|
direnez
, hizkuntzaren lau ikuspegi horiek bertanegongo direla beti, eta, horrenbestez, kontzienteki edo oharkabean beti jorratukodirela. Hots, edozein jardueratan barrena seinalatu ahal ditugula arlo ezberdinetakoedukiak lantzeko uneak, eta, horren bidez, helburu zehatzen erdiespena biladezakegula.
|
|
|
Bi ikaskuntza motak alderantzizko norabidean gertatzen diren prozesuak
|
direnez
, ikaskuntza berantiarrean murgilduta ari den subjektu batek ikasitako hizkuntzan nahikotasun maila orokorra lortzeko (hemendik aurrera hasiko da natibizazioa, eta hizkuntza berea egingo du) hizkuntz erabilpen nahikoa lortzea beharrezkoa da: hau da, erabilpen espontaneoa. Horretarako, behar beharrezkoa da helduak motibaziorik altuena izatea.
|
|
|
1) Endotaldearen ikuspegitik, talde kohesioa (Hogg, 1992); horrela, Hogg ek, iraupenluzeko taldeak? (talde etnikoak, adibidez); kasu horietan kohesioa osogarrantzitsua eta iraunkorra da eta gainerakoetatik (talde kohesio ahulagoaeta laburragoa daukatenetatik) bereizten ditu; 2) Kategoria etniko gehienakikusgaiak
|
direnez
, gizabanakoen kategorizazioa eta taldekatzea beharrezkoa gertatzen da askotan, eta ez hautazkoa, ISTan gertatzen den bezala (Bourhis, Gagnon eta Moise, 1996); kasu horietan: a) taldearteko muga irekiak urriagoak dira, hau da, desabantailan dagoen taldeko partaideek taldesozialez aldatzeko aukera gutxi dauzkate, b) hala ere, desabantailan dagoentaldeak errazago lortzen du deskategorizazioa, berkategorizazioa edo aldaketa soziala.
|
|
|
Hortik ondorioztatzen da (fenomenoa irudikatu ez den arren) ezen I herrialdeak, H diruan, eskari netoa gauzatzen duela. Kontrako bi eskari netoak baliokideak
|
direnez
, erraz induzi daiteke ezen, berez, pepealdiko nazioarteko transakzioek ez dutela inolako eraginik moneta nazionalen kanpo balioan; bereziki, H herrialdearen diruak ez du bere merkataritza inportazio netoaren ondorio negatiborik jasotzen.
|
|
|
Beraien balantza korronteak negatiboak miliardo dolarretan izan
|
direnez
, herrialde horiek benetan 82 miliardo dolarreko aurrezki netoa inportatu dute gainerako mundutik. Kontrako noranzkoa duen 18 miliardo dolarreko beste transferra erabat alegiazkoa da.
|
|
|
I diruan H dirurako eskari netoa sortzen dute, Hegoaren inportatzaileek H diruan I dirurako eskari netoa sortzen duten bitartean. Kanpo monetarako bi eskari horiek baliokideak
|
direnez
, beraien kontrako eraginek elkar deuseztatzen dute truke merkatuan.
|
|
|
Alanbikean dagoen ura berotzean, lurrinak landareen olioak eramaten ditu, eta lurrina hodi bihurretik pasatzean, hoztu eta kondentsatu egiten da; ondoren, tantak biltzen dira. Olio horiek uretan disolbaezinak dira eta dentsitate txikiagokoak izan ohi
|
direnez
, bildutako likido horretan geratzen dira, ur gainean, geroko banaketa erraza izanik.
|
|
|
Zapalketaren bidez ura eta esentzia olioak batera eskuratzen
|
direnez
, dekantazioaren bidez banatu behar dira bi likido nahastezin horiek. Horren ostean, olioa distilatu eta beirazko ontzi opakoetan gordetzen da, geroago gerta litezkeen oxidazioak ekiditeko.
|
|
|
Elementu ugariena potasioa da, ondoren kloroa, sufrea, kaltzioa, fosforoa edo magnesioa, besteak beste. Eztiak azukre finduetan ez dauden zenbait bitamina eta mineral baditu ere, kopuru horiek hain txikiak
|
direnez
, ez dute garrantzirik eguneroko beharretarako. Kolorea eta zaporea adinaren eta nektarraren iturriaren araberakoak dira.
|
|
|
Lurrunetan egindako elikagaiek hainbat abantaila dituzte: mantenugai gehiago kontserbatzen dituzte, uretan ez
|
direnez
disolbatzen ez dituzten bitaminak eta gatz mineralak, eta zaporea, aroma eta kolorea ia osorik mantentzen dira. Banbuzko saskian elikagai asko presta daitezke, zerealetatik hasi eta era guztietako barazki eta frutetaraino.
|
|
|
Azukreen ekarpen elikagarria oso txikia da. Oro har, energia besterik ez dute ematen, oso produktu purifikatuak eta kristalizatuak
|
direnez
, ez baitute ez bitaminarik ez mineralik. Ezaugarri hori dela eta, kaloria hutsak. Horrexegatik, hain zuzen, gozagarri gehiegi kontsumitzeak elikadura eta osasun arriskua dakar; izan ere, organismoa aseta senti daiteke energetikoki, eta bitamina edo mineral kopuru hori behar baino kontzentrazio txikiagoan har daiteke.
|
|
|
Kasu horietan, prebentziorako oinarrizko neurria da agente biologikoak suntsitzeko eta zenbait substantzia kimikok eragindako kutsadura murrizteko ongi egiteko eskatzea. Aipatu beharra dago, gainera, molusku bibalbioek (muskuiluak, txirlak edo berberetxoak) izan dezaketen arriskua; izan ere, organismo iragazleak
|
direnez
, elikatuko diren materia organiko guztiak atxikitzen dituzte ehunetan, eta Escherichia coli eta Salmonella bezalako bakterioak aurki daitezke bertan. Horien oroitzapena ez litzateke oso atsegina izango.
|
|
|
Hauek hidrogeno eta karbono kate apolarrak edo koipeak dira, eta horiei bentzeno taldeak gehitzen zaizkie, toxikotasun handikoak. Bentzopirenoak, gantzoso substantzia erreaktiboak
|
direnez
, zelula mintzean disolbatu eta zelulen barruan sar daitezke. Jarduera mekanismoak zelula barneko oxidazioarekin (gaur egun zelulen zahartzearekin eta heriotzarekin lotuta dago) edo zelula nukleoaren material genetikoarentzako gaitasun mutagenikoa duen intoxikazioarekin lotuta egon daitezke.
|
|
|
Elaborazio mota honetarako, oso preziatua da pats olioa, zapore gutxi baitu eta lortzen den elikagai frijituak kontsumitzaileek asko baloratzen dituzten ezaugarriak baititu. Frijitzeko prozesuan tenperaturak 200ºC tik beherakoak
|
direnez
, oso zaila da dioxinak sortzea. Horrek esan nahi du substantzia horiek frijituetan aurkitzen badira olioan edo jatorrizko elikagaian egoteagatik gertatzen dela.
|
|
|
Hostoen berde bizia mantentzeko argi asko behar du, nahiz eta eguzki izpiek beren hostoetan zuzenean jotzen duten, erre egin ditzake. Jatorri tropikala dutenez, ondo jasaten dituzte tenperatura altuak Tropikalak
|
direnez
, ongi jasaten dituzte tenperatura altuak. Aire korronteek eta giro hotzek, ordea, moteldu egiten dute haien hazkundea, eta hostoen erorketa eragiten dute.
|
|
|
Ez dute arretarik behar, eta, beraz, denbora aurrezten da. Gainera, material geldoak
|
direnez
, ez dute ureztatzeko beharrik, ez produktu fitosanitariorik behar. Lorategian, lurretik edo substratutik datorren ura lurruntzea murrizten dute Ohikoenak uharriak edo biribilduak dira, manipulatzen errazak eta gainean ibiltzean kalterik eragiten ez dutenak.
|