|
2000
|
|
|
Honek 20.000 milioi pezetako (800 milioi inguru libera) inbertsioa esan nahiko luke, zeinak Hego Euskal Herriko flotaren erdia berritzeko balioko lukeen. Eusko Jaurlaritzako Nekazaritza eta Arrantza Sailak urtarril honetan Bruselara igorriko duen agiri batean ageri
|
diren
datuak dira honakoak.
|
|
|
|
diren
teknika erasokorrak direla-eta. Egoera horri erantzunez, akuikultura sektorearen hots, arrain haztegien garapena ari da gertatzen.
|
|
|
Abenduaren hasiera aldera argitaratu
|
diren
datuen arabera, azaroan, Bizkaiko Diputazioak Garbiker enpresaren bidez, 185.306 kilo ontzi bildu ditu 98 udalerritan. Bizkaian iraila izan zen bilketan errekorra jarri zuen hilabetea, baina azaroko bilketak errekor hori% 4an gainditu zuen.
|
|
|
Azken hilabeteotan gure herrietako kaleetan perretxiko mota berri bat agertu da. Ohiko edukiontzi berde eta urdinaren ondoan edukiontzi horia ugaldu da, etxean erabiltzen
|
diren
ontziak biltzeko jarri dena. Eta hau guztia helburu batekin:
|
|
|
gaiak izan daitezke bertsotan ondo egiteko laguntzen dutenak, baina izan daitezke bertso saioa narrasteko ere. Gai jartzaileak jakin behar du zein bertsolari
|
diren
kantatuko dutenak eta zenbaterainoko ahalmena daukaten gaiari heltzeko. Adibidez, bat baserritarra bazen, baserriko kontuak jarriz gero oso ondo moldatuko zen, baina beste gai batzuekin ez zeukan luzitzeko aukerarik.
|
|
|
Umore tonua txertatzeko, estatubatuar bikotea dago. Hiru protagonistez landa, dozenaka izango dira joan etorrian ibiliko
|
diren
beste pertsonaiak.
|
|
|
Historiaren azterketa hau eginik, liburua Koldo Lizarralderen bi lanek borobiltzen dute: Elgoibarren dantzatu izan
|
diren
datuek, batetik, eta XVI. mendetik gaur arterainoko Elgoibarko txistularien historiak, bestetik
|
|
|
Euskal mitologiako zenbait izaki, eta egungo mito bihurtu
|
diren
beste batzuek ere hartuz, bere bestiario propioa osatu du idazle alegiarrak. Batzuetan ironiaz, eta beti ere «kariño»z begiratzen die Euskal Herriko piztia bitxi hauei.
|
|
|
Beraz, Jaurerri bezala ezagutzen dugun garaia istorio itzel horren ano biziki laburra besterik ez dela esan dezakegu. Urte horietan, ordea, bertako pagadi eta hariztiak harlauzazko hesi batez inguraturik geratu ziren, Bertizko Jaurerria mugatzen duena eta aste honetako mendi ibilaldian jarraituko duguna, hain zuzen ere.Bertizko ondare ere
|
diren
megalitoak topatuko ditugu gure bidean, denbora galdua eta gure garaiaren arteko zubia izango bailiran.
|
|
|
Errekak iragaiten zituzten zubiak ere desagertu dira, beraz azken zati honetan adi egon dugu arrastoa ez galtzeko. Dena den, bidetatik ez oso urrun aurkitzen
|
diren
megalitoek (Artola eta Aiansoro) Mugaire aldetik Plaxaxelaiko lepora igotzeko behialetik erabiltzen zen bidea dela erakusten digute.
|
|
|
Bai, atal batzuk nahiko orokorrak dira, eta kutsu lokala duten datuei ere zuku orokorra ateratzeko modua izaten da. Guk ere beste herrietan egiten
|
diren
lanak interes handiz irakurtzen ditugu, gurea aberasten dutelako. Uste dugu kanpora begira baduela interesik, eta salmentetan ere Euskal Herritik kanpora ikusmin handia piztu du
|
|
|
airez heltzen da etxeetara, euskara hutsean. Hain errotuta dago herrian, non jendeak kazetariak kalean geldiarazi eta berriketan hasten
|
diren
kexu nahiz gomendioak egiteko. Seinale ona.
|
|
|
Azken hamar urteotan gainera, ikastetxeetan eredua baino ez dago. Autopista ondoan etxebizitza mordoa egiten ari
|
diren
arren, gehienak zarauztarrek erosiak dira, aberats itxurakoak direnak kenduta. Kanpotik datozenak ere euskaldunak izan ohi dira, Azpeitia eta barnealdekoak gehienbat.
|
|
|
«Ateak irekita dauzkagu, bai kazetari, baita Andoainen edo beste edonon ikasten ari
|
diren
teknikarientzat ere. Profesionalak trebatzeko harrobia baita ZTB bezalako herri telebista bat; horra hor gaur egun ETBn ari diren 9 kazetari.
|
|
|
«Ateak irekita dauzkagu, bai kazetari, baita Andoainen edo beste edonon ikasten ari diren teknikarientzat ere. Profesionalak trebatzeko harrobia baita ZTB bezalako herri telebista bat; horra hor gaur egun ETBn ari
|
diren
9 kazetari. Pena bat da, gurekin hasi eta gero, beste batzuek ateratzen dietelako etekina, baina tira»
|
|
|
Horrela, doinu nagusi eta garbiaren azpitik, akordeek laguntza lana egiten diote. Kantu ezagunak dira denak, eta Goio Garaialdek gehien entzun izan
|
diren
bertsioak mantendu ditu. Euskal kantutegi zaharreko doinuak (hala nola, «Triste bizi naiz eta», «Begiak parrez parre», «Maitetxu itsasoan dago», «Egun da Santi Mamiña», «Itsas mutila», «Katalintxu» edo «Aitorren hizkuntz zaharra») aurki ditzakegu diskoan, erdarazko beste kantu klasiko batzuen artean («Cuando sali de Cuba», «Los niños del Pireo», «Marina», «Cuando sale el comboy de Santa Fe» eta «Adios en el corazon», besteak beste).
|
|
|
Eta hori da disko bitxi honek ekartzen diguna, kanturako eta festarako giroa. Oroitzapen askoren iturri
|
diren
herri musikako abesti mitikoen bilketa egiten du. Eta bide batez, orain gutxi arte, herri askotan, belaunaldiz belaunaldi transmititu den musika instrumentuari omenalditxo bat eskaintzen dio
|
|
|
Alegia, gizarteari uzten diola lekua eta borrokaren protagonismoa politikagintzari dagokiola eta ez jarduera militarrari. Bigarren eta aurreko gogoeta horren eraginez, esan behar da, pasa
|
diren
urte guzti hauetan defenditutako ETA eta Estatuaren arteko negoziaketan oinarritutako estrategia guztiz baztertuta eta eraldatuta gelditzen dela. Hau da, prozesu berriaren gidaritza jada ez luke hausnarketa horren arabera ETAk izan behar, euskal gizarteak baizik, eta honen baitan indar abertzaleek osatutako blokeak.
|
|
|
ez su etenaren aldarrikapenean, ezta geroztik ere, tregua esplikatzeko egin
|
diren
adierazpenetan, sekulan ez dela esan ETAren aldetik zeintzuk izan ziren erabaki hura hartzeko pisu gehien izan zuten arrazoiak. Ez da gure aldetik asko sakondu behar jakiteko ETAren baitan borroka armatuaren krisia jada sortua zegoela ordurako.
|
|
|
Hor dago" Album pomologico" izeneko liburuxka, mende hasierakoa (1918koa). Arduradunak hor agertzen
|
diren
sagar motak gordetzen ahalegintzen ez badira galtzen joango dira. Aukeraketa bat egin da, onenak hartu dira.
|
|
|
Arabako gure ardoek duten alkoholaren erdia du eta 14 urte baino gutxiagoko gaztetxoek ez lukete edan behar, beren gibela oraindik bere heldutasunera iritsi ez delako. Elikagai bezala, litroko 400 kaloria ditu, hau da, mokadu batez jaten
|
diren
lau pasteltxoek adina. Sagardoaren historian, mendebaldeko herrien artean aitzindaria da Euskal Herria.
|
|
|
Tentsioak gora egingo du datozen hilabeteotan, batez ere Espainiako hauteskundeak arte. Orain arte behinik behin, tentsio une gogor horietatik botoetan gehien eraman duena PP izan da, eta orain ere horretan ari dira popularrak, beraiek zein eremutan mugitzen
|
diren
arin argi erakutsiz. Dagoeneko, hauteskundeen ondorenera biltzen dira begirada gehienak, Madrilen PPk, PSOEk eta indar nazionalistek CiUk eta EAJk zer egingo duten ikusteko.
|
|
|
Indarguneetan, euskararen jatortasuna eta bizitasuna euskalkietan dagoela esaten da, eta hori zaindu eta jaso egin behar dela. Ahuleziei dagokienez, hemen aipatu diren zenbait gauza esaten da, adibidez, formalak
|
diren
esparruetan sortu direla eta horrek ez duela jarraipenik beste erabilera esparru batzuetan. Hori konpondu behar dela esaten da.
|
|
|
ETBko estilo liburua ikustea besterik ez dago: oso azalekoak dira ahozko euskarari buruz ematen
|
diren
arauak. Beti ibili gara idatzizko hizkuntza horrekin, ahozkoa landu barik.
|
|
|
Eskolan berezkoa da eredu formal hori hartzea; kontua da, Josunek esan duen bezala, ume askorentzat eskolako eredua besterik ez dagoela, eredu formal hori besterik ez dutela ezagutzen. Hor ikusi litzateke, eskolan bertan edo eskolatik kanpo antolatzen
|
diren
jardueratan euskalkia nola bultzatu; jakina, herri eta ibar batzuetan erraza da eta Bilbo baten nekezago izango da. Ahalegina egin da begirale eta beste aktore gehiagorekin handik eta hemendik gai hori bultzatzeko.
|
|
|
ETBko Sorginen Laratza saioan noizean behin agertzen da gazte talde bat eta aparteko kontsiderazioez gain oso aproposa izan daiteke gure gazteek ikusteko. Beharbada guretzako merkeak, txarrak edo ez dakit zer
|
diren
, baina gure gazteak horrelako gauzekin engantxatu egiten dira. Holako gauzak ere behar dira eta euskalkiek mendeetako hizkuntz herrikoia gorde dutelako, ikertu eta aztertzeko modukoak dira.
|
|
|
Esate baterako, Miren Agur Meabe idazleari entzun diodanez, idatzi behar duenaren arabera, berez bizkaiera ateratzen zaio eta berak berezkotasun hori errespetatu egin behar duela idazterakoan ere. Edo ez dakit zergatik ez
|
diren
atera behar ipuinen batzuk bizkaieraz, etxean gurasoek umeei irakurtzeko; edo herri aldizkarietan zerbait, edo akaso eleberri batean, sormenerako euskalkiak ere garrantzitsuak direlako. Badira leku batzuk batua bakarrik dutena, baina euskalkiei ez nieke kenduko lekurik idatzian, ez gaudelako hor egon daitekeen aberastasuna eta sormena desaprobetxatzeko moduan.
|
|
|
Idatzizkoei buruz ari zarete eta behar bada, gaur egun euskalkietan gehien idazten dutenak herri aldizkariak dira. Edozein modutan, ez dago araurik, batuan bezala, aipatzen ari zareten berbak nola idatzi behar
|
diren
zehazteko. Nola egin behar da hori?
|
|
|
Horrek ekarri du leku askotan batuarekiko dagoen urruntasuna eta mesfidantza. Gauzak nola joan
|
diren
ikusita, Iparraldean batua ez da hemen bezala sartu; haiek beti gorde dute beren ukitua, beste ingurune bat egon delako, administrazio munduan ez delako egon euskara batua hizkuntza ofizialtzat hartu duen autonomia bat... Beste askatasun bat eduki dute gauza asko gordetzeko eta Iparraldeko batek modurik formalenean idazten duenean ere, beti ikusten da nongoa den.
|
|
|
Indarguneetan, euskararen jatortasuna eta bizitasuna euskalkietan dagoela esaten da, eta hori zaindu eta jaso egin behar dela. Ahuleziei dagokienez, hemen aipatu
|
diren
zenbait gauza esaten da, adibidez, formalak diren esparruetan sortu direla eta horrek ez duela jarraipenik beste erabilera esparru batzuetan. Hori konpondu behar dela esaten da.
|
|
|
1982tik hona batua eta euskalkien artean egin den bidea beharrezkoa zen. Gaur egun, ordea, momentu interesgarrian gaude, beste patxada batekin ikusteko zeintzuk urrats eman behar
|
diren
euskara batua ahal denik eta biziena eta iraunkorrena izan dadin.
|
|
|
Ez da esatea euskalkiak bakarrik, aldi berean, guztiz osatu gabeko estandarizazio prozesua daukagulako. Batuak aurrera egin behar du hainbat gauza finkatu behar direlako eta, aldi berean, euskara formal horren oinarri
|
diren
euskalki bizi horiekin zer egin behar den eztabaidatu behar da.
|
|
|
Horrez gain, administrazioan oso desberdina da autonomikoa edo% 95eko euskaldungoa duen udala izatea. Lehentasunak aspaldi daude ezarrita, betetzen
|
diren
gero beste gauza bat da. Gauza asko egin da, baina hutsune handiak ditugu erabileraren aldetik herritarrei zerbitzuak ematerako orduan.
|
|
|
Baina eremu horretan oso gaitza da. Gauza guztiak batera lortzea zaila da, eta egia da bitartean euskararen muinean
|
diren
kontu batzuk sofritu egiten dutela.
|
|
|
Euskara da eta. Horrek esan nahi du euskalkietan badagoela zati handi bat guztiok ulertzeko modukoa; lexiko kontuak gorabehera, barneko gramatika horretan baditugula guztiontzat funtsezkoak
|
diren
gauzak eta
|
|
|
Loturak ez dira beti hautsi beharrekoak, zaindu eta estutu ere egin behar dira. Nik ez dakit Frantzian sei mila eraso horiek zergatik eman
|
diren
baina orain zazpi mila polizia eta laguntzaile eskoletan jarrita ez da egoera konponduko. Isildu bai isilduko da, baina hurbil zeudenak urrundu ahala eta hori ez da sanoa.
|
|
|
Distantziak libreago egiten du idazlea». Alde horretatik, unean uneko pentsakerak, ideologiak, gaurkoetatik zein desberdinak
|
diren
ere garbi ikusten da. Eta mende bat barruko euskal herritarrek nola ikusiko gaituzte gu?
|
|
|
Bertsolaritzan behin eta berriro agertu den arazoa da satanizazioena. Batez ere euskaltasunaren ezaugarri bereizi moduan erabili izan
|
diren
arteetan, beti egongo da politikoki zuzena ez den jarrera bat, eta polita da ikustea nola ez dugun ikasten: trikitixa munduan antzeko zerbait bizi izan dugu orain ez aspaldi.
|
|
|
Fiskaltzak, honetan ere, gogor jo zuen bizirik atera zirenen aurka, haien zoritxarra areagotuz. Ni soziologian erabilitzen
|
diren
hainbat teknika estatistikez baliatu naiz eta orain arte zeuden zenbait datu hutsune konpondu ditut. Zergen bidez populazioaren zenbaki galduak berreraiki ditut.
|
|
|
Axola zitzaidana arazo demografikoa zen, izenburuan agertzen
|
diren
faktoreek jendearengan zuten eragina. Apokalipsisen oinarritu naiz eta laugarren zaldia, heriotzaren aulkian, zergak jarri ditut, gure historiaren balizko alde idilikoa baztertuz.
|
|
|
IPAR Euskal Herriko Udalen Biltzarreko ordezkariek, martxoaren 9an Frantziako Barne ministroarekin biltzeko jaso duten gonbitari baietza eman diote. Parisera Jean Pierre Chevenementerekin hitz egitera joanen
|
diren
euskal ordezkariak zazpi dira. Euskal Departamenduari buruz hitz egitea xede dutelarik ere, ordezkariek aparteko esperantzarik ez dutela adierazi dute aldez aurretik.
|
|
|
«Filman ageri
|
diren
euskarazko sekuentziak noski, bere horretan utzi ditugu»
|
|
|
Dialektoa eta hizkuntzaren banaketa ez da beti zuzena, baina aragoera ez da gaztelaniaren dialektoa, Murtziako edo Andaluziako gaztelania izan daitezkeen legez. Desberdin sortu eta garatu
|
diren
hizkuntzak dira, batek indarra hartu eta bestearen esparrua jan egin du, eta jakina, kutsadura ere nabarmena izan da oraindik aragoeraz mintzo diren zenbait eskualdetan, baina gaztelaniartutako eremu batzuetan ere aragoeraren eragin handiko gaztelania erabiltzen dute
|
|
|
Dialektoa eta hizkuntzaren banaketa ez da beti zuzena, baina aragoera ez da gaztelaniaren dialektoa, Murtziako edo Andaluziako gaztelania izan daitezkeen legez. Desberdin sortu eta garatu diren hizkuntzak dira, batek indarra hartu eta bestearen esparrua jan egin du, eta jakina, kutsadura ere nabarmena izan da oraindik aragoeraz mintzo
|
diren
zenbait eskualdetan, baina gaztelaniartutako eremu batzuetan ere aragoeraren eragin handiko gaztelania erabiltzen dute
|
|
|
Bitxia izan badaiteke ere, Aragoiko hizkuntzak bizi du egun egoerarik latzena. Baina ez da bertako hizkuntza bakarra, gaztelaniaz gain, Herri Katalanekin mugakide
|
diren
herrietan katalana hitz egiten baitute. Aragoera baino hegoalderago eutsi dio hizkuntzari gainera.
|
|
|
Horren alde bat bistakoa da: Aragoi osoan aragoera ikastaroak antolatu eta hiztun berriak sortzea, eta fablak dialektoak mintzo dituzten ibarretan berriz, galtzen ari
|
diren
hiztun zaharren hizketa moldeak gorde eta aztertzea. Izan ere, bizitza modernoan hizkuntza gutxiagotuen patua baitauka aragoerak berak ere:
|
|
|
Bi alde daude hor, hiztun zahar batzuek zentzu tradizionalista batean arriskua ikusten dute batuan, fablak desagertuko ote
|
diren
, desagertzekotan gaztelaniak desagertaraziko dituela ohartu gabe. Beste aldea arriskutsuagoa da, unibertsitateko hizkuntzalariena, horiek ez dute ezer jakin nahi aragoeraz, eta beti ibar bakoitzeko hizkera aztertzera mugatu nahi dira, inolako ezagupenik gabe
|
|
|
Onegintzazko errebote partidak ez direnetan dauden ohiturak kontuan hartuta, emakidadunak ordaindu gabe sartuko
|
diren
ikusleentzat galeria erreserbatu du. Edo bestela, une honetan frontoian dauden harrizko eserleku adina gorde ditu.
|
|
|
Kontsumo hauek, gehienetan, herrialde horien merkataritza oreka hausten duten produktu inportatuak izan ohi dira, gerora nazioarteko maileguen bidez konpondu beharrekoak. Kanpoko arrazoiei dagokienez, lau aldiz biderkatzen
|
diren
interes moten igoera, lehengaien prezioen igoera eta kapitalen kanporatzea aipatu behar dira. Besteak beste, 1973ko eta 1979ko petrolioaren igoerek ere lau eta bi aldiz handiagoa hurrenez hurren zerikusi handia izan zuten.
|
|
|
Une honetan, mundu osoko 53 herrialdetan daude honelako kanpainak, hiritar guztiak arazo larri honetaz jabearazteko eta tokian tokiko gobernuak zorra deusezta dezaten bultzatzeko. Herrialde hauen artean, dagoeneko, 17 milioi sinadura bilduak dira ekimen honen alde, eta horri Espainiako Estatuan bildu
|
diren
milioi bat sinadura inguru gehitu behar zaizkio. Euskal Herrian kanpaina honek oihartzun gutxi izan du orain artean.
|
|
|
demokraziaren, justiziaren eta askatasunaren aldeko borroka da, giza eskubideen aldeko borroka, eskubide horiek zapalduta gelditzen baitira munduko biztanle gehienak txirotasunean eta bazterturik bizitzera beharturik daudenean. Azkenik, garapenerako, heziketarako eta bizimodu duin baterako behar
|
diren
oinarrizko baliabideen negoziaketa defendatzeko kanpaina dela azaltzen dute.
|
|
|
Bertan topatutakoa idatziz jaso zuen («Codex calixtinus», 1132) eta pasarte labur bat ekarri dugu hona: «... nafarrak, berotzen ari
|
diren
bitartean, bere sexu organoak erakusten dizkio gizonak andreari eta andreak gizonari. (...) Baita, lizunki laztantzen du andrearen eta mandemearen alua.
|
|
|
Elkarlanean aritzeak ekarriko ditu etorkizuneko fruituak. Baina, elkarlanekoak ez
|
diren
zenbait jarduera sakabanatzaile ezabatu behar da. ETAk berriro armak hartzea atzerapauso ikaragarria da, presoen egoera, den larria jakinda, jarduera politikoaren ardatz bihurtzea ez da jokamolderik egokiena, greba orokorrak deitzea, alde bakarreko lehengo kontuak dira.
|
|
|
Ez, ez. Gu beti egon gara xume eta ahulekin; jazartuak izan
|
diren
apaizekin beti. EAJ ez da alderdi kontserbadorea, izatekotan, erdialdealdera begiratzen duen zentroko alderdia da.
|
|
|
Orain berriro ere egoera aldatu egin da eta batez ere telebistaren eraginez. Eskoletan egiten ari
|
diren
lana ere oso garrantzitsua da, baina telebistaren eraginez gauzak aldatzen ari dira. Telebistaz gehien eskuz ezker paretan ikusten da eta gaur egun jokamolde horretan aritzen diren eskola guztiak bete egiten dira.
|
|
|
Eskoletan egiten ari diren lana ere oso garrantzitsua da, baina telebistaren eraginez gauzak aldatzen ari dira. Telebistaz gehien eskuz ezker paretan ikusten da eta gaur egun jokamolde horretan aritzen
|
diren
eskola guztiak bete egiten dira. Beste jokamoldeetan; palan, zesta puntan... egoera nahiko larria dela esan daiteke.
|
|
|
Borondate ikaragarria behar da. Gaur egun egiten
|
diren
proiektu enpresarialak askoz txikiagoak dira. Enpresarien aldetik hartzen diren arriskuak apalagoak dira.
|
|
|
Gaur egun egiten diren proiektu enpresarialak askoz txikiagoak dira. Enpresarien aldetik hartzen
|
diren
arriskuak apalagoak dira.
|
|
|
Kirol honen betiko irudia zaletasuna duen jende nagusiarena izan da. Gero eta gazte gehiago ikusten da frontoietan eta klubetan eta zorionez baita emakume gehiago ere, batez ere klubetan, nahiz eta entrenatzen aritzen
|
diren
emakume batzuk ere badiren. Kirol honetan aldaketak sartzeko jende berria sartu behar da.
|
|
|
Arazo bat dago eta konpondu nahi bada pilotak aldatu behar dira. Ikuskizuna guztiz desberdina litzateke erabiltzen
|
diren
pilotekin edo pilota bigunagoekin. Baina garbi dago gaur egun erabiltzen diren pilotekin oso oso kirol mugatua dela.
|
|
|
Ikuskizuna guztiz desberdina litzateke erabiltzen diren pilotekin edo pilota bigunagoekin. Baina garbi dago gaur egun erabiltzen
|
diren
pilotekin oso oso kirol mugatua dela. Kaleko edozeinek ezin du jokatu.
|
|
|
kirol hau herrikoia egin behar bada trinketan egin behar da. Ezker paretan erabiltzen
|
diren
pilotak oso gogorrak dira. Hemen zaletasuna oso handia delako, baina nazioarteko mailan garbi ikusten da ezker paretak, eskuz, ez daukala inolako etorkizunik.
|
|
|
Egunotako lanaren ondoren 1.250 litroko upela, garagardoa gordetzeko erabili ohi
|
diren
50 litroko 3 upel, (barrikoteak egiteko) eta 60 litroko egurrezko upel txiki bat, (hau ere barrikotea egiteko) bete ziren.
|
|
|
Nazio Batuen Erakundeko Biztanleria Batzordeak egindako azterketa demografikoek etorkizun kezkagarria iragartzen dute Europarentzat. Azkenaldi honetan Europan, eta bereziki azken asteotan Almerian, gertatzen ari
|
diren
xenofobia eta arrazakeria gertakariak kontuan izanik, ez dirudi biztanleria oso prest dagoenik etorkinei behar den harrera egin eta integratzen laguntzeko. Hala ere, etorkinak geroz eta beharrezkoak izango dira Europan, eta beraz Euskal Herrian, egungo ongizate estatua mantendu nahi bada.
|
|
|
Hori nabarmentzen da berriki egin
|
diren
Europako demografia azterketetan. Beti gertatu ohi denez, azterketa horiek egin dituztenentzat Euskal Herria ez da existitzen eta, beraz, bertako datuak Espainiaren eta Frantziaren osotasunean galtzen dira.
|
|
|
Hego Euskal Herrian bada bestelako etorkin mota bat: urte sasoi zehatzetan mahatsa, patata, zainzuria eta beste produktuen uztan lan egitera Araba eta Nafarroara etortzen
|
diren
etorkinak. Milaka dira gure herrietara datozenak.
|
|
|
nekazari elkarteek zuzenean ahalbidetuko lukeen eredu integrala, hartara langileen kontratazioa legearen barruan egingo litzateke eta. Era horretan, Nafarroara heltzen
|
diren
pertsona hauei segurantza laborala emango zaie, eta lur-sailaren jabeari arlo juridikoan lasaitasuna eta ziurtasuna ekarriko dio egoera berriak
|
|
|
Euskaltzaleen trinkotzea lortzeko bideak. Kontrajarriak ote dira trinkotze lanak eta gizarte osoari begira egiten
|
diren
plangintzak?
|
|
|
Gutxi batzuk besterik ez dira bizi hortik kanpo. Bertako epeltasun gozoa dela eta, Euskal Herriko itsasertzera ekartzen
|
diren
palmondo gehienak ederki bizi dira. Zabalduenak
|
|
|
Donostiarrak ikuskizunak antolatzen iaioak direna badakigu honez gero euskaldunok; dirua soberan eta... esango luke baten batek. Negu neguko egun batean ikusi ez dut bada garabi ikaragarri horietako bat palmondo ikusgarri bat ipurditik atera eta haruntzaxeago, itsasoari begira
|
diren
etxe horietako batean landatzen! Palmondo horrek jai du, lan hori orain eginarazi duen gizaki zuzenaren buruaren gisan arolduko da
|
|
|
Ez baita errentagarria, gu, hain hutsaren hurrengo izaki. Katalunian ez bezala, non hizkuntza kuotak laster indarrean jartzekoak
|
diren
, hemen, zinemara joan nahi izanez gero, erdaraz ikusi behar derrigor. Eusko Jaurlaritzaren pasibitatearen aurrean, eskerrak Tinko elkartearen ekimenez bikoizten diren filmak, parakaidisten modura, noizean behin gurean lur hartu eta elikatzen gaituzten.
|
|
|
Katalunian ez bezala, non hizkuntza kuotak laster indarrean jartzekoak diren, hemen, zinemara joan nahi izanez gero, erdaraz ikusi behar derrigor. Eusko Jaurlaritzaren pasibitatearen aurrean, eskerrak Tinko elkartearen ekimenez bikoizten
|
diren
filmak, parakaidisten modura, noizean behin gurean lur hartu eta elikatzen gaituzten. Oasis txikia basamortu erraldoian.
|
|
|
K2000 estudioan esaterako, laster ikusgai izango
|
diren
«Michael», «Memorias de un hombre invisible», «Hackers», «Stargate» eta «Malice» filmeen bikoizketa burutu dute.
|
|
|
«Itzulpenetan jauzi nabarmena egin da eta, orain, gure eginkizuna irizpide bat finkatzea da hiru enpresek antzeratsu itzul dezaten. Bikoizketa egin ostean, azken orraztua ETBn ematen dugu, entonazioa eta ahoskera egokiak ote
|
diren
egiaztatzeko»
|
|
|
Gurbitzaren fruitu gorri eta zuku askokoak alkohola edukitzeagatik egin dira ospetsu. Ez dakit hegaztiak mozkortzen
|
diren
fruitu hauek jandakoan, baina hartzari izugarri gustatzen omen zaizkio. Baserri batean amaitzen da bidea (2 km).
|
|
|
Mahatsondoen gehientsuenari ateratzen diote etekina, baita neguan mahatsondoak inausi ondoren gelditzen
|
diren
adarrei ere. Saldu egiten dira eta hauekin lortutako txingarra, arkume txuletak erretzeko onena omen da.
|
|
|
Atentatuaren ondoren, berriz ikusi da nork egiten duen atentatuari etekina ateratzeko benetako ahalegina. Bereak ez
|
diren
hildakoak, bereak hil dituztenekoetan bezain maltzurki eta elektoralki dihardu PPk, su etenaren garaian erakutsitako geldikortasuna ETAren aurrean izan daitekeen jarrerarik emankorrena moduan salduz. Eta egungo giroan, horrek botoak eskuratzea esan gura du.
|
|
|
Hau ere topikoegia bihurtzen ari bada ere, hala da, ez du beste bueltarik. Ausardia sozialisten artean, hilketa hauek eragin dezaketen erreakzio amorragarri logikoak, irekitzen hasi
|
diren
ateak itxi ez ditzan.
|
|
|
Alfabetikoki ordenatu dituzte irainak eta kasu batzuetan, erabilera errazteko, adibideak ere ipini dituzte. Euskal Herri osoan erabiltzen
|
diren
irainak dira batzuk, euskalki batean esaten direnak besteak eta, azken kasu horretan, euskalkiaren eremua aipatu dute. Batzuk gizonezkoei zuzenduak dira potrozorri, mostrango, gizarako..., besteak emakumeei marimaixtra, amandola, bularmarmita... eta badira genero kontuetan bereizketarik egiten ez duten irainak.
|
|
|
Imanol Laspiurren bizitza beste euskaltzale eta euskal herritar askoren ispilu izan da eta herri honetan izan
|
diren
gizon eta emakume askok jasan eta bizi izandakoaren erakusgarri.
|
|
|
Ez soilik arazo tekniko arruntei dagokienez(...) horiek baino are garrantzitsuagoa izango da agintari berrien portaera eta Euskal Herriko unibertsitate erakunde benetako baten eginbeharraz izango duten jarrera. Hauen aurretik postu horretan egon
|
diren
Barbera, Goiriena eta Salabururen errektore taldeak eskas ibili dira horretan. Horien ezaugarri nagusia autoritarismo errepresiboa izan da, eta jarrera horrekin kutsatu dituzte erakunde unibertsitarioaren partaide eta gestio organo asko eta asko; gainera, horrekin batera eta aldi berean, izugarrizko sumisioa agertu dute espainiar estatuko botere zentralen aurrean.
|
|
|
Bestetik, azken egunotan alderdiek sortu duten kuoten inguruko eztabaida genuke, zeintzuk emakumeon presentzia kontuari lehentasun gehiago eman dioten, bizi dugun zapalkuntza gainditzeko bidean eman liratekeen pauso eta lan ildo politikoei baino. Nahiz eta egia izan ere, emakumeok oso presentzia txikia dugula zuzendaritza postuetan, eta horren aurrean partaidetza politikak eraman
|
diren
, baina guztiz garrantzitsua iruditzen zait emakumeon presentzia hutsak emakumeen aldeko borroka bermatzen ez duela azpimarratzea.
|
|
|
Plangintza berriaren lehen etapa batean, azken hogei urte hauetako proiektu ekonomikoen bilana eginen da eta datorren urtearen erditik aurrera aldiz, lanpostuen sorrera lehentasuna izanen da. Lortu behar
|
diren
seiehun enpleguetatik laurehun industriaren sailean kokatuko dira: nekazaritzako elikagaietan, mekanikan eta kautxoan, besteak beste.
|
|
|
Hilaren 25ean Gasteizko Printzipal antzokian estreinatu zuen lana, aurrez Valentziako dantza jaialdian estreinatu bazen ere. Muturreko egoera horretan agertzen
|
diren
sentimenduak ikuspegi baikor batetik islatzen saiatu da lan honetan. Horretarako, eszenatokian elementu bakarra ipini du:
|
|
|
Batzuk baserriko oilaskoa, besteek madrildar erarako lapikokoa eta azkenek abstentzioaren bitartez aurreko biak irensteko prestatzen ari
|
diren
bitartean, mende honen azken hauteskundeak datozela eta abagune aproposa da Demokrazia eta Hauteskunde prozesuari buruz hausnartzeko.
|
|
|
Hain zuzen ere demokraziarekin lehiatzen ziren beste sistema politikoen desagerpena edo iluntzea, alegia, monarkiak, aristokrazia, kolonialismoa, nazismoa, frankismoa, herri demokraziak etab. Mende honen hasieran, munduan ziren 55 estatuetatik 25ek zuten hauteskunde prozesurik, eta horietatik inork ez zuen boto eskubide unibertsalik (genero, arraza, erlijio, etab). Gainera, munduan egun
|
diren
192 estatuetatik, mende hasieran, 33 beste estatuetako parte ziren eta 112 estatu kolonialen pean. Gaur egun, ikuspegia zeharo aldatu da, munduan dauden estatu gehienek (119) boto eskubide unibertsala dute eta gutxienek (16) dute boto eskubide hertsia.
|
|
|
Batetik, partaidetza efektiboa: aurkezten
|
diren
ikuspuntu guztiek aukera berdinak izan ditzaten hiritargoarengana heltzeko. Bestetik, hiritargoaren ulerpena:
|
|
|
XI. edizioko lanak ikasturte honetan bertan jaso nahiko genituzke. Azkenik, ezagutarazi berri
|
diren
X. lehiaketako sarietan atal berri bat gehitu dugu: antzerki gidoiena.
|
|
|
Urtero jasotzen
|
diren
lanen artean batzuk kalitate onekoak eta beste batzuk oso onekoak dira. Urteetan zehar nolabaiteko izarrak sortzen dira.
|
|
|
Hauteskundeetako promesa horiek entzute hutsarekin zentralen jabe
|
diren
enpresa elektrikoen eta banketxeen argi gorriak piztu dira. Eta, beti bezala, hasiak dira energia kontsumitzaileak ikaratzeko kalkulu ekonomikoak egiten, hau da, hiritar guztiok ikaratzeko kalkuluak egiten.
|
|
|
Ingurune babestuak, baliabideen erabilerak murrizten
|
diren
gunetzat ulertzen baldin baditugu, ez dira atzo goizean asmaturiko ezer. Esate baterako, ezagunak dira, milaka urtetan babesturik egon diren mendiak; bertako kulturek sakratutzat dituzte eta beraz, inor gutxi iritsi da paraje haietara.
|
|
|
Ingurune babestuak, baliabideen erabilerak murrizten diren gunetzat ulertzen baldin baditugu, ez dira atzo goizean asmaturiko ezer. Esate baterako, ezagunak dira, milaka urtetan babesturik egon
|
diren
mendiak; bertako kulturek sakratutzat dituzte eta beraz, inor gutxi iritsi da paraje haietara. Edo badira, gizarte ehiztariek errespetaturiko baso magikoak, errege eta printzeek bereganaturiko lurrak; bertako ehiza baliabideez jabetzeko sarrera galerazi duteneko eskualdeak eta abar.
|
|
|
80ko hamarkadatik aurrera, espezie enblematikoen presentzia, iraungipen arriskuan dauden animalien presentzia (ia beti ornodunak), biodibertsitatea eta horrelako irizpideak maneiatzen ziren ingurune naturalak legez babesterakoan. Azken urteotan, pixkanaka bada ere, hau guztia utzi eta ekosistemak babestera jo da, hau da, lurralde jakin batean gertatzen
|
diren
prozesu natural nahiz ekologikoak babestera, ez da animalia edo landare bat babesten, natur gertaera edo prozesuak baizik. Izan ere, ekodibertsitatea babestuz, biodibertsitatea ere babesten da, eta ondorioz, ingurune horretako animalia nahiz landare guztiak.
|
|
|
Beranduago etorri ziren biotopo babestuak, azalera txikiko guneak dira, baina, balio biologiko handia izan ohi dute, babes figura honetan aurkituko ditugu, Biasteriko aintzirak, Leitzaran ibaia, Itxina edo Inurritza. Baliabideen ustiaketa mugatuko da biotopoetan, ustiapen hori eta babestu nahi
|
diren
balio ekologikoen kontserbazioa bateragarriak direnean izan ezik. Aparteko zuhaitzaren eredua ere, erabiltzen da eta badira hainbat zuhaitz, eredu honen aginduetara babestuta, edozein modutan, ezin ditugu, hertsiki «ingurune naturaltzat» hartu.
|
|
|
Natur parkeak turismo erakargarri soilak ez bihurtzearren, giza jarduerak non, noiz eta nola egin behar
|
diren
arautu behar da, bi tresna garrantzitsu baliatuz; Natur Baliabideak Antolatzeko Plana, naturgunea babestu aurretik egin behar dena edo egin litzatekeena eta Erabilera eta Kudeaketarako Plan Zuzentzailea, behin naturgune onartu ostean egiten dena. Bi tresna arautzaile hauek, liskar ugariren abiapuntu izaten dira, interes eta erabilera anitzetako jendea arautzen baita berauetan:
|
|
|
Etorkizuneko prozesu ereduek saiakera honetako hutsetatik eta mugetatik atera dituzte ondorioak. Prozesuari une honetan berriro hasiera emateko beraien artean independiente
|
diren
ezinbesteko bi elementu daude: ETAren su eten berri eta behin betikoa; eta bazterketarik gabeko elkarrizketa politiko foro bat abiaraztea.
|
|
|
Hau guztiagatik hauteskundeen ondoren garrantzi berezia dute bi indikatzaile hauek: noiz aldarrikatuko du ETAk su eten berri bat, eta nola eta noiz osatzen
|
diren
Gasteizen eta Iruñean bake prozesua bideratzeko elkarrizketa foroak. Indikatzaile hauei lagundu ahal izateko garrantzitsua da elkarrizketa defendatu eta indarkeriaren aurka dagoen espazio sozial eta politikoa sendotzea, zabaltzea, eta prozesuak dituen oztopoengan indarkeria eta inmobilismoa bere eragina eraginkorra egitea.
|
|
|
Orain beraien bunkerrak blindatu dituzte, agintzeko eta ustiatzeko ahal duten guztia. Errealitate gordin honetan azpimarratu behar dugu familia bakar batzuen esku egongo garela non alderdi politikoak seme kutunenak izango
|
diren
eta bide nabar ustelkeriaren mundua zabalduko duten muga barik. Horretaz gainera ez dute izango inolako lotsarik langileak kaleratzeko; eta irabazitako aurrerakuntzak zapaltzeko.
|
|
|
Nazioartean ospetsuak
|
diren
pertsonaiekin egin duzu lan hainbat urtetan. Makina bat artista ezagutu duzu.
|
|
|
Horretan langile porrokatua da Teo, ameslaria bezain errealista, eta erein zuen haziaren fruituak bistan daude: Zenbat Gara K.E., Kafe Antzokia eta etorriko
|
diren
beste zenbait egitasmo.
|