|
2021
|
|
|
Batetik, izan aditzarekin predikatu konplexua osa dezaketen falta, asmo, behar, gogo, gura, nahi, beldur, egarri, gose, uste (§ 23.2.1.3.4) mugakizun dutenak. Bi osagaien arteko harremanari ez, baina mugakizunak elkartu osoari ematen
|
dion
esanahiari erreparaturik, bi sailetan banatu ziren horrelako elkartuak Hitz Elkarketa/ 3 eta Hitz Elkarketa/ 4 lanetan: lotsa gabe, lo falta izenaren pean biltzen dira gabezia, eza adierako mugakizuna duten elkartuak batetik, eta bestetik, asmo elkarteak; izan ere, ‘asmoa’ adieraztea dute batean asmo, behar, gogo, gura eta sail horretako gainerako mugakizunek.
|
|
|
6.2.3d Esanahia. Atzizkiak adberbioari ematen
|
dion
esanahiari dagokionez, izen bizigabeei erantsirik bi modutako balioak har ditzake sortzen den adberbioak: batetik, oinarriak adierazten duen eginez (bultzaka, burlaka, doministikuka, eztulka, garrasika, indarka, irrika, jauzika, keinuka, tiroka, zirika, zotinka, zurrungaka); egin aditzarekin aditz lokuzioak osatzen dituzte izen horiek eta ‘jarduera’ adierazten dute askok eta askok (§ 6.2.3a).
|
|
|
Lafittek, ostera, ‘joera’ adierakoan artean sailkatu zuen ti, eta ‘ugaritasuna’ adierakoen artean dun eta tsu. Izen eratorriekin egin bezala, atzizkiak oinarriari eransten
|
dion
esanahiaren arabera sailkatu ditugu. Zehazki, honako azpisailak bereiziko ditugu:
|
|
|
Aldi izenak elkartuari ematen
|
dion
esanahiari dagokionez, batetik, ‘garaia’ edo mugatzaileak adierazten duenaren denbora hedadura adieraz dezake. Horrek eskatzen du mugatzaileak iraupena adieraztea; horrelakoak dira goiko adibideetako mugatzaileak.
|
|
|
Nolanahi ere, ez da beti erraza zehazten aditz batek zenbateraino galdu duen bere esanahi semantikoa, edo zenbateraino eusten
|
dion
esanahi horren muin nagusiari; ñabardura eta xehetasun asko aurkituko ditugu aditzaren eta egitura bakoitzaren arabera, eta horien berri ematen saiatuko gara; batzuetan ez da argia lehen mailako predikazioaren aurrean gauden edo bigarren mailako predikazioaren eredura hurbildu garen. Hiru azpisail nagusitan emango ditugu era honetako egiturak, nagusiki Zabalari (2003) jarraituz:
|
|
|
29.6.1 Mendeko perpausen esparrua ikaragarri zabala da, eta esanahi aldetik askotan forma bera aski polisemikoa da. Testuinguruak bakarrik, ez forma hutsak, azal dezake zein den hiztunak eman nahi
|
dion
esanahia: Txori horrek kantatuz gero, hiru egun barru euria egiten du beti (denbora); Egia entzun nahi duzunez gero, egia esango dizut (kausa); Dirua lortuz gero, autoa erosiko nuke (baldintza); Atzerritarrak ere pertsona direnez gero, pertsonaren eskubide ororen jabe dira (azalpena), eta abar.
|