|
2003
|
|
|
Gogoratu: XX.mendearenhasieranFrantziaaldekoEuskalHerrianelizarenetagobernuaren artekoborrokalatzagertatuzen, besteakbesteirakaskuntzarenkontroladela eta.EtxepareLarresoroko seminariokobere irakasleohienkontraagertukodaauzihorretan, etazuzeneanadieraziko
|
die
, eurentzatosomingarria izanarren:
|
|
2007
|
|
|
Action> Françaiserekiko loturari dagokionez, Xabier Diharcek kontra egiten
|
die
Malherberen hitzei:
|
|
2008
|
|
|
> > Pellok>(* bizikleta) > pedaleei> eragin>
|
die
|
|
|
aldamenekoak, zer nolako agiriak eta hizkera erabiltzen dituen. Horrelakoetan, halako elkarreragina sortu ohi da erakundeen artean, eta komunikazioaren arloan aurreratuen dabilenak estiloa kutsatzen
|
die
besteei.
|
|
|
(23) Bueno nik esango nuke/ hor beti/ bi gauza dagoz/ beitzeko e/ bat/ nondikan diru hiri batzen dan/ e// eta nora/ diru hori eramaten dan// batu/ egin go da/ juan dan urtian bezelaxe/ aldundi bakoitzak diru gehiena/ ba/ ein
|
die
aldaketak/ zerga batzuetan/ baino bueno/ gutxi gorabehera batuko dira betiko/ beti edo/ atzenengo urtian bat dan bezela/ dirua// eta joan ere diru
|
|
|
Esan daiteke, Pradoluengo, Santa Olalla, Pradilla, Espinosa del Monte, San Clemente, Santa Cruz del Valle Urbión, Garganchón, Villagalijo, Fresneda, Valmala bezalako herrietan toponimia, batzuetan, ehuneko% 40 edo 50 ean euskaldun dela oraindik, nahiz ahoz ko euskara itzalita egoteak hainbat mende geroztik onomastikan aldaketa, desitsu ratze, arrozte prozesuak, eta abar suposatu. Arandio mendizerrak, hain zuzen, Haro inguruko zabaldiek baino babesleku hobea eskaini bide
|
die
euskal toponimoei, nahiz eta geografikoki hango lurrak hegoalderago egon. Eskualdearen toki malkartsuak, herriak komunikabide zabaletatik, gehienbat, aparte kausitzeak, geografiaren isola menduak eta demografia urriak lagundu bide diote iraupen horri.
|
|
|
Hizkera horiek guztiok daude hizkuntza, normaletan?, eta, hain zuzen, ugaritasun horrexek ematen
|
die
hizkuntzei aberastasuna eta, hiztunei, hizkuntzarekin jolas teko eta hizkuntzaz gozatzeko aukera. Besterik da, ostera, euskarari gertatzen zaiona, ondoren ikusiko dugun bezala.
|
|
|
Jokabide honek oso ondorio okerrak ekarri ditu, uste izatekoa zenez. Herri euskaldun askotan, euren hizkera txarra dela, euren hizkera ezgauza dela sinestu du herritar xeheak, eta zein gurasok erakutsiko
|
die
bere seme alabei txarra eta ezgauza den euskara! Txarra eta ezgauza dena gorde eta izkutatu egiten da, eta horrelaxe galdu da bertako betiko euskara, Euskal Herriko herri askotan.
|
|
|
hiztegi berezituak, terminologia, alegia, egunero sortzen eta osatzen ari da, gramatikako erabilera berriak ere ageri dira, ahozkoa eskura izatea komeni da. Erreferentzia corpusak guztiei erantzun behar
|
die
, eta guztiok izan behar dugu eskura modu erosoan eta azkarrean.
|
|
|
Bestalde, jatorriari buruzko kezka ere ikusten da,, erdal? hitzei galdera ikurra ezartzen
|
die
eta:
|
|
|
5 Hezkuntza eta Kultura Departamentuko Euskara Zerbitzuak euskalkien inguruko ikastaro pare bat eskaini ohi
|
die
ira
|
|
|
bizkaitar bat bisitaz jiten bada Zuberoara eta bizkaieraz mintzatzen hasten bada, euskaldunek ez diote deusik konprenituko, ez hitz bat ere. Orduan, hau ikusten baitut nola egiten den Santa Grazin, euskara batuan mintzatzen badira, dexente konprenitzen
|
die
. Nahiz eta lekuan lekuko euskalkian mintza daiteken, uste dut ez dela euskara batua bakarrik idatzian erabili behar, zure euskalkitik kanpo zaudenean ere hitzegin behar dela.
|
|
|
Batzordeak finkatuko ditu terminologia arloko lehentasunak, terminologia lanerako irizpideak emango ditu, termino bat baino gehiago dagoenean, termino hobetsia aukeratuko du eta landutako terminologia lanei onespena emango
|
die
.
|
|
|
1914koaren arabera, Egutegi> Euzkotarra k badu bereziki azpimarra daitekeenik: Bizkaian ateratakoa izanda ere (baina aurreko Bizkattarra, Euzkotarra> bihurtuz), euskalki denei leku eman nahi
|
die
tako honek, eta tes tuak nonahitik jasotzen ditu, baita Iparraldetik ere, kasu bakoitzean zein euskalkitakoa den propio aditzera emanez.
|
|
|
Euskerazaleak Alkarteak kaleratzen duen egutegiaren ale kopurua han dia izan zen hainbat urtetan, inoiz edo bestetan milaka dezenteko edizioak egiteraino; gaur egun 5.000ko argitaraldia du (2007). Egutegi honek Bizkaiko premiei erantzun nahi izan
|
die
, gainerako egutegi batuetatik euskalkiarengatik bizkaitarrek duten urruntasun mintzatua gainditu nahiez edo.
|
|
|
Hala eta guztiz ere kudeatu zuen, utilité publique? mailako elkarte bezala onartzea Parisek, hori bai, konforme gaitza izanik behin baino gehi agotan adierazi
|
die
idatziz eta publikoki hango agintariei, nola Espainiako Erresuman, Madrilek ofizialki aitortua duela Euskaltzaindia, Araba, Bizkaia, Gipuzkoa eta Nafarroako lurralde eremuetan, ikus dezaten, konparatiboki Errepublika gibelerago gelditu dela. Ekina okerra baita, bera Zuzendaritzan zelarik hasi ziren Iparraldeko aginte zenbait diru laguntzak ematen Euskaltzaindiari, oraintsuago, Euskararen Erakunde Publikoarekin aurrekon tu laguntza normalizatuagoan sartu bagara ere.
|
|
|
54). Eta Madrilen bizi arren bozkatzeko Euskadin erroldatzen direnei barre egiten
|
die
, alferrikakoa iritziz ahalegin horri: « Frantzian hasieran, Madrilen orain, Euskadin baino luzeago bizi izan naiz erbestean.
|
|
|
Aita> amen> eginbideaz> (122.o.) odoletik
|
die
aita amen üdüri izaitez egarria.
|
|
|
Aita> amen> eginbideaz> (119.o.) (Haurrak) fruitü> güziek
|
die
hazkürria ta gozoa hontü (heldu) diradenean beren zühaiñetarik (zuhaitzetarik).
|
|
|
Gerthaldien> indartarzünaz> (67.o.) Jendeak dü jaun handier so egiten ta hetarik hartzen gaitzak ezi ez eta honak. Izar> thürbütsüek
|
die
ülhüna den, ageriak dian bezala lürra argitzen.
|
|
|
Egokideaz> (157.o.) Txipienetan megopia (izpiritu) hertsiek
|
die
(h) errekek> botxüetarik erorten diradienean azalia egiten, handietan aldiz zorthü gaitze tan ta meskabüetan doa gogamena ühaitz> handian, ur> laisterraren pare.
|
|
|
Egokideaz, > pazientziaz, > (157.o.)... txipienetan izpiritu hertsiek
|
die
|
|
|
(III, 2)?. Aurrekoari bezala, amplificatio, aren printzipioa aplikatu eta, VIII. koplatik XII.era errepikatuko du hedatuz; izan ere, kopla horietan maitasun mundutarraz gozatzera gonbidatzen duen gizonaren eskaerei ezezkoa emango
|
die
emakumeak, arrazoi sozial eta erlijiosoetan oinarrituz erantzuna.
|
|
|
Euskaldunek ez dituzte beren ontasunak ezagutzen; beraz, erakusten dizkie. Kanpokoek ez dute uste Euskaldunek literatura bat badutenik; beraz, ezagutarazten
|
die
, jakintsun baten moduan, hots modu sinesgarri batean.
|
|
|
Errepublikaren sostengatzaile fermua izanen dela eta Gober namenduari ezagutaraziko dizkiola Mauleko arrondizamenduko eta Euskal Herri guziko beharrak. Baina alderdiari itsutuki atxiki gabe, aitzitik Errepublikaren egonkortasuna, ordena eta bakea nahi dutenei dei egiten
|
die
lagundu dezaten: –oraiko legek salbatu behar gaituztela desordre, errebolu zione eta gerra zibiletik?.
|
|
|
1887an artikulu sail bat agertarazi zuen xurien akusazioen kontra (Errepublika erlijioari jazartzen ari zaiola eta errien terrientsek ez dutela katiximarik ez otoitzik irakasten, ez Jainkoaren izenik eskolan aipatzen). Kazetak ihardesten
|
die
Jainkoa bai aipatzen dela eta errien
|
|
|
Komediante talde bat Donejakuerantz doazen erromes batzuekin doa, eta bizi duten miseriaz ahanztearren, La> antzezten
|
die
. Kinski antzezleetarik bat da, Klaus izenekoa Roland jokatzen duena.
|
|
|
Antzeko arazoa dakar aldean, Born> to> kill> ingeles esaera militarista, gerra filmetan maiz soldaduen kaskoetan idatzia. Euskaraz Hiltzeko> jaioak> edo, inoiz gure telebistan agertu den Hiltzeko> eginak> hori bezala, ez dira oso zehatzak, hil> aditzarekin goian aipaturiko aktibotasuna eta pasibotasuna nahaspilatzen direlako, horrek ingelesezko. Born> to>
|
die
–> ere esan nahi lezake eta. Erailtzeko> jaioa> argiga rriagoa litzateke.
|
|
|
OEH I, 692. Ontza gutxiren aldea dute, ontziak ontziarekin? OEH I, 692. Bere ariko guziei edo guzitsuei alde au kentzen
|
die
–OEH I, 692.
|
|
|
Lexikografiazko lana da OEH, lehenik eta behin. Hori dela-eta, lexikologiazko kontuei ira gaitzaz edo heltzen
|
die
, ez aurrez aurre eta espezializazio mailan. Hots, lexikografia kontuak argitzeko beharrezko edo ikusten duen neurrian, ez gehiago, lantzen du OEHk eratorpen atzizkien kontua.
|
|
|
84, goizaldera trumoi galantak izan
|
die
–(Elexp Berg in OEH, 701); goiz aldera juten dira
|
|
|
Hola, hasteko, Azkue Hendaian azaldu bazen Arana Goiriren boterea mugatzeko joan zelairadokitzen du Zalbidek. Halaber Azkue eta Broussaini egozten
|
die
(bestebatzuei ere bai, baina inplikatu nagusiak bi hauek lirateke) Hendaian adostutakoa (eurek ere ontzat eman zutena), beren kabuz aldatzen hastea arauakerrespetatu gabe. Eta ondoren, dio Zalbidek, Arana Goirik 320 jarraitzailemobilizatu bazituen, jukutria haiei erantzuteko izan zela (nahiz jokaldiamuturreregi eraman omen zuen).
|
|
|
iparrean Broussain, hegoan Azkue. Nork eman
|
die
horretarako esku? »106 Inork hautatzeko eskubidea eman ez arren, ohartu Broussain eta Azkue Hendaiako planari lausoa iritzirik hura interpretatu nahian ari zirela. Gainera ez zebiltzan bakarka edo gauzak beren gogora egin nahian, baizik pertsona kualifikatuenekin adostu nahian.
|
|
|
Azkueren kontakizunek hainbat arlotan huts egiten dute eta gainera kezka linguistikoak (bereziki euskara jatorra eta ereduzkoa bultzatu nahiak) astun bihurtzen du maiz bere prosa. Edukietan, obrei darien kutsu tradizionalak ere (nekazari mundua, fedea...) ez
|
die
askorik lagundu haien prestigioari. Dena dela, kontakizun gisa huts egin arren, Azkuek bere istorioetan agertzen zituen ikuspegiak garaiko beste euskal autore batzuenak baino irekiagoak ziren (adibidez Txomin Agirrerekin alderatuz) 202 eta ez zen manikeismoan erortzen203 Aurreko zenbait ataletan aipatu da jada Ardi galduko indianoaren pertsonaia, adibidez, zein positiboki tratatu zuen.
|
|
|
Kuriosoa da, halaber, Arabako eta Nafarroako Diputazioen atzerapena BizkaiGipuzkoarekiko eta baita halako batean, irailean, egun batetik bestera onartzea. Susma liteke Gipuzkoak eta Bizkaiak onarturik, gaia Araba eta Nafarroan sine?
|
die
atzeratzeko arriskua egon zitekeela, eta egoera horretan, udako oporren etenaldiaren ostean, baten batek hariak mugitu zituela irailean gauzak ostera ere martxan jartzeko (Eusko Ikaskuntzak. EJBk?
|
|
|
– Eskoletan oinarritzat hartzen den hizkuntza ereduak arreta berezia eskaini behar
|
die
tokian tokiko euskararen aldaerei.
|
|
2009
|
|
|
Handikgerora, nikneukaurkitu dizkiot besteberriemailebietahaieiere besteliburu binaaterako
|
die
, lehenengoa bertsoz etabigarrena prosaz. Bata, Dimako Faustino Etxebarria, herribertsolaria da.Honi egindako liburu biak hauexek: 208Norgaranazaldu; eta237Niregaztedenpora.Bestea, nireosaba LinoAyestadugu, ManuAyestaherri bertsolariaren anajegazteena.Honi egindako liburu biak, hauexek:
|
|
|
Euskararen erabilera sustatzeko orduan jarrera proaktiboa du Euskaltzaindiak. Jada 1920ko urtarrilean, alderdi, udal eta elkargoei Euskaltzaindiaren erabakiak onar zitzatela eskatzen
|
die
zuzen zuzen. Geroago, idazleei ere bai.
|
|
|
Geroago, idazleei ere bai. Beste behin Aldundiei ere eskatzen
|
die
euren idatzietan euskara erabil dezatela. Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako Aldundiek baiezkoa erantzuten dutela agertzen da batzar agirietan, onartzen dituztela.
|
|
|
talde txiki bat antolatzea, erakundearen baitan, prentsara artikuluak (politikaz landakoak) bidal ditzan. Hiruzpalau laguneko Idazbatzorde bat antolatzen du Azkuek, eta produktua jasoko duten egunkariei diru laguntza eskatzen
|
die
. Arrakasta neurtzeko ez dugu nahikoa informaziorik.
|
|
|
Orain arteko egiturak premia berriei erantzun
|
die
aurrerantzean. Horretarako hobetu behar dira erabakimen prozesuak eta barne kudeaketa azkartu.
|
|
|
Tradiziotik datozen inertziak handiak dira, baina XIX. mendean eta XX. mende hasieran akademiak modu batean ulertzen ziren, eta beste ulerkera bat eman behar diogu Euskaltzaindiari, XXI. mende hasieran hizkuntza bera eta hizkuntzaren beraren egoera soziolinguistikoa, soziologikoa eta politikoa ez baitira akademia klasiko batenak bezalakoak. Gizarteak eskabide batzuk baditu, eta akademiak, beste eragileekin batera, horiei erantzun egin behar
|
die
. Bide horretan ari gara, hain zuzen ere decalage hori ahal den neurrian eta moduan orekatzeko ahaleginetan.
|
|
|
Beraz, pertsona ezberdinak ditugu aurrean eta pertsona ezberdinekin hitz egin dugu. Euskaltzaindiak bere konpromisoei eutsiko
|
die
, pentsatzen dut gobernu berriak ere gauza bera egingo duela. Euskara gure gizarte honetan balio bat da.
|
|
|
Estatutuen arabera, ohorezkotasuna euskararen alde nabarmendu diren euskalari edo euskaltzaleei eskaintzen
|
die
Euskaltzaindiak, etxeko izan ala kanpoko.
|
|
|
Dena dela, Euskaltzaindiak sustatu dituen hiztegi lanen artean inork gutxik ukatuko du K. Mitxelenaren Orotariko Euskal Hiztegiak leku berezia merezi duela. Izan ere, Orotariko Euskal Hiztegiak azpiegitura berri, zabal eta seguru bat eskaini
|
die
Euskaltzaindiaren normatibizazio lan guztiei ez ezik, euskal ikergintza osoari ere, oro har.
|
|
2010
|
|
|
Irakurle batek sermoia ilokuzio egintza den neurrian izango du interesa; hots, zein den sermoilariaren asmoa. Besteren batek erakusaldiaren egiturari eta banaketari egingo
|
die
arreta. Hirugarren bati erretorika interesatuko zaio.
|
|
|
Makro-egiturak beti ere testuaren ideia globalei> egiten
|
die
erreferentzia, hau da, testu sekuentziei eta hurrenkerei. Ideia horiek maiz paragrafoei egokitzen zaizkiela gogoratu behar da, nahiz eta ez derrigorrez (ikus beherago Analisia eta iruzkinak atalean makro-egituren errekurtsibotasunaz esango dena).
|
|
|
Nolanahi ere, egileak/ sermoilariak hiru liburukietako sermoi testuei izendatze desberdina ematen
|
die
, berehala aurkeztuko ditugun hiru izendatzeak: 1) Eracusaldiac, 2) Platicac> edo Itzaldiac, eta 3) Bederatziurrena.
|
|
|
hiru sermoi molde, hiru planifikazio desberdin. Egileak sarreratxo bana idatzi
|
die
2 eta 3 atalei. Sarrera horietan ohar zehatzak egiten ditu atalaren zertarakoaz, edota atal horrek izango duen hartzaileaz.
|
|
|
Bed> testuek, beraz, jasotzen dute zerbait Eracus etik eta zerbait Plat> testuetatik, hibridoak bailiran. Berreskuratzen ditu epigrafeetako zenbaki erromatarrak eta funtzio desberdina esleitzen
|
die
. (Ikus eranskinetan, 337 or.).
|
|
|
Interakzio mailari dagokionez, elkarregin nozioak inklusio/ exklusio, bat etortze/ baztertze, hierarkizazio eta antzeko erlazioei egiten
|
die
erreferentzia. Hau da, subjektuen arteko balioen eta harremanen kudeaketari.
|
|
|
Enuntziatuak, izan ere, esatariarenak ez diren ahotsak agerreraz ditzake. Enuntziatzaile> deitzen
|
die
enuntziazioaren bidez espresatzen diren izakiei. Eurek hitz egiten dute, enuntziazioan euren ikuspuntua, jarrera adieraziko balute bezala, baina ez derrigorrez adierazpen zehatzak erabiliz.
|
|
|
Zertan datza, baina, hitzarmen polifonikoa delakoa? Esataria beste izaki batzuen gorputzez eta hitzez baliatzen da, hots, bere inguruko izaki batzuk maileguan hartzen ditu eta haiei mintzarazten
|
die
. Bere burua ere hor barruan sartzen du.
|
|
|
Ez da asco au, becatu onen barcacioa iristeco, bear da gañera animetan eguin ditugun calteac deseguitea aleguiñean ¿ baña deseguingo dira, ezpadaquigu noraño zabaldu diran calteac? Zuc bati eman diozu becaturaco bidea, arc eracutsi
|
die
bide gaistoa amarri, amarrac millari..., eta eztaquigu noiz bucatu dan zuc eracutsi cenduan bide oquerra (B 124)
|
|
|
Betico> au izango da ar bat, animari ozca bezala beti arico zayona, eta beñere ilco ez dana. () Bucatu naico du bere burua, eta otseguingo
|
die
mendiai, eta aitzai: amildu zaitezte nigana:
|
|
|
[IV 136]. Jesu Cristoc bere guerrariaquin Confirmacioco Sacramentuaren bidez, ipintzen
|
die
animan bere soldaduen marca. (A 94)
|
|
|
Ildo horretatik, banaketa adierazle argia izango da berbaldi ekarriarekiko esatariak duen ikuspuntua adierazteko. Sermoietako esatariak ez
|
die
aipu batzuei inolako aukerarik ematen aditza bukaeran kokatzeko, bereziki hereje eta exkomiku esparrukoei, Elizatik kanpokoei alegia. Horrelakoetan, esatezko aditza, badaezpada ere, hasieran jarriko du iragazki bezala.
|
|
|
Erantzuten diozu: ea> Badaramaizqui erosleac beiac; ematen
|
die
jaten ongui, eta ecusten du, ez duela ezneric, edo chit guchi duela. Ez du balio igoal onec.
|
|
|
Geroago ikusiko dugunez, iritzi horiek guztiek doxa mailakoak ez ezik, asko eta asko uste mailakoak ere badira; eta usteak, erdia ustela... Ez
|
die
kristau eta fededunen iritzi pentsamenduei inolako sendotasunik ematen, eta, beraz, esan aurretik ere, baztergarriak dira.
|
|
|
EAEko hezkuntza moldeak Espainiako Konstituzioa eta Euskal Autonomia Estatutua ditu marko arau gidari. 1978ko Espainiako Konstituzioak ofizialtasun statusa aitortzen
|
die
gaztelaniaz aparteko beste hizkuntzei, zeini bere lurraldean (3 artikulua, 2 eta 3 pasarteak). Horretan oinarrituz, Euskal Autonomia Estatutuak zera dio bere seigarren artikuluan:
|
|
|
edo, bi hizkuntza ofizialak benetan erabiltzeko? gaitasuna transmititu behar
|
die
eskolak EAEko ikasle guztiei88 Erabateko eskakizuna dakar baldintza horrek bertako eskola mundura. Hartzen den bidea hartzen dela, azken xedea komuna da sistema osoarentzat:
|
|
|
Ama hizkuntzan eskolatua izateko eta ama hizkuntza ez den batean eskolatua izateko eskubideak, biak errespetatzen ditu norbanako irizpideak. EAEko guraso erdaldunek partez edo osoz euskaraz eratutako hezkuntza moldea nahi badute beren haurrentzat, hartarako eskubide osoa aitortzen
|
die
norbanako irizpideak. Ama hizkuntzak, aldiz, ez die hartarako aukerarik ematen.
|
|
|
EAEko guraso erdaldunek partez edo osoz euskaraz eratutako hezkuntza moldea nahi badute beren haurrentzat, hartarako eskubide osoa aitortzen die norbanako irizpideak. Ama hizkuntzak, aldiz, ez
|
die
hartarako aukerarik ematen. Aukeratzeko askatasunaren aldetik ama hizkuntza baino zabalagoa, oro hartzaileagoa da norbanako irizpidea.
|
|
|
legeak ez du espresuki esaten, Herri Aginteek bertako obligazioak noiztik aurrera beren gain hartu behar dituzten osorik. Askatasun marjina ohargarria ematen
|
die
EENk Herri Aginteei, beraiek egin beharreko gauzak noiz egin erabakitzeko. Hiritarrak tempo horretara makurtzera beharturik daude, hainbatean.
|
|
|
Neurri hori ez da gutxiestea komeni, hizkuntzaren errejistro formalei eta irakurketa idazketei dagokien alorrean bereziki. Beste hizkuntzetan ere, eskolak ematen
|
die
ikasleei errejistro jaso formal horren lehen ezagutza130 Ahozko jardunean ere, nahiz eta etekin mugatuagokoa izan, kontuan hartzekoa da eskola ordu horien eragina: ordu asko pasatzen du ikasleak, urtearen buruan, irakaslearen azalpenak entzuten, hari erantzuten edo ikaskideekiko jardunean (txutxu mutxuka zein talde hizketa zaratatsuan).
|
|
|
231 Errioxako, Gaztelako, Galiziako, Estremadurako edo Andaluziako etorkinei beste multzo batek hartu
|
die
oraingoan txanda: Latinoamerika, Afrika (Magreb zein Saharaz beheitia), Europaren ekialdea edo Asia:
|
|
|
aitortzeko xedearen altzoan280 Bestalde, mende laurdeneko ibiliak oso argi utzi du euskara ezin indarberritu litekeela, eskola munduaren ere, euskal kultura alde batera utzita: zerbaitetarako balio izan behar
|
die
ikasleei kostata ikasten edo lantzen ari diren hizkuntza horrek. –Zerbait?
|
|
|
topatu du eskola munduan. Beste zenbait Ausbau hizkuntzak ez bezalako erronkei aurre egin behar izan
|
die
horretarako: euskaraz irakastea, eta galegoz edo katalanez egitea, ez dira gauza bera.
|
|
|
Bada ordua gurasoei, ikastetxeei, zuzendaritzei, irakasleei, aditu teknikoei eta jestore publikoei beren protagonismoa aitortzeko. Geuk aitortzen ez badiegu merezimendu hori, nork aitortuko
|
die
–
|
|
|
ez ahoz eta ez idatziz. Erdaraz jarduteko gaitasuna ez
|
die
eskolak bakarrik eman, bistan da. Eskola bezainbat290 kaleko (batez ere hiriko) ingurumen hurbila lehen urteetan, eta handik harako harreman sare zabalak gero, horiek dituzte erdarazko gaitasun horren iturburu nagusi:
|
|
|
b) Hizkuntzaz esandakoaren pare, curriculumaren euskal dimentsioaz ere hainbat gauza esan liteke: Azkoitiko zalduntxoez ezer gutxi dakienak nekez, borondaterik onenaz ere, XVIII. mendearen azalpen historiko osoa (bertatik kanporako perspektiba eta kanpotik barrurako eragina itxura batean uztartzen asmatuko duen azalpena) eskainiko
|
die
gure ikasleei. Kultura edukien eta perspektiba pluridimentsionalaren kontu horiek ere hor daude eta ez dira albora uztekoak.
|
|
|
Bertsolaritzak, hain zuzen, gauza askotan lagundu
|
die
gazteei, Mendizabalen hitzetan. –Eta hori frogatuta dago.
|
|
2011
|
|
|
Jakinadenez, JuliaKristevak (1978) hedarazizuenintertestualitatearen kontzeptuaMikhail Bakhtinenteoriadialogikoarentestuinguruanfinkatuz etasemiotikarenesparruangaratuz.Testuorokaurrekotestuekikoelkarrizke tandiharduetahaiei, erantzuten?
|
die
, elkarrizketabateanbezalamintzatzen dahaiekinetaberearenbidezentzunaraztendulehengoenahotsa.Literatura renteoriarenarlokoekarpeninteresgarrihonek, halere, adieraezberdinakhar tuditugeroztik.Hortaz, Kristevakemanzionadieran, testuak bestetestuen
|
|
2012
|
|
|
XVII. mendean imitaziorako joera eta XVIII.ean jatorrizkoaren espiritua mantentzearen beharra nagusitu baziren, XIX. mendean testuen itzulgarritasun/ itzulezintasunaren auzia izan zen itzultzaileen eztabaiden ardatz. Eztabaida haietan izugarrizko eragina izan zuen Friedrich Schleiermacher ek 1813an idatzitako Ueber
|
die
verschiedenen Methoden des Uebersezens saiakerak. Lan horretan bi itzultzaile mota bereizten ditu lehenik:
|
|
|
Die erste macht uns in unserm eigenen Sinne mit dem Auslande bekannt[...]. Eine zweyte Epoche folgt hierauf, wo man sich in
|
die
Zustände des Auslandes zwar zu versetzen, aber eigentlich nur fremden Sinn sich anzueignen und mit eignem Sinne wieder darzustellen bemüht ist. [...] so erlebten wir den dritten Zeitraum, welcher der höchste und letzte zu nennen ist, derjenige nämlich, wo man die Uebersetzung dem Original identisch machen möchte, so daß eins nicht anstatt des andern, sondern an der Stelle des andern gelten solle (Goethe 1994:
|
|
|
Eine zweyte Epoche folgt hierauf, wo man sich in die Zustände des Auslandes zwar zu versetzen, aber eigentlich nur fremden Sinn sich anzueignen und mit eignem Sinne wieder darzustellen bemüht ist. [...] so erlebten wir den dritten Zeitraum, welcher der höchste und letzte zu nennen ist, derjenige nämlich, wo man
|
die
Uebersetzung dem Original identisch machen möchte, so daß eins nicht anstatt des andern, sondern an der Stelle des andern gelten solle (Goethe 1994:
|
|
|
Die Übersetzbarkeit eines Textes ist also durch
|
die
Existenz von syntaktischen, semantischen und erfahrungslogischen Universalkategorien gewährleistet. Wenn eine Übersetzung dessenungeachtet qualitativ hinter dem Original zurückbleibt, liegt dies nicht an der unzureichenden Ausdruckssubstanz der jeweiligen Zielsprache, sondern an der begrenzten Fähigkeit eines Übersetzers zu textueller Binnendifferenzierung, Sublimierung und Weiterentwicklung der einer Sprachgemeinschaft zur Verfügung stehenden Ausdrucksmittel (Wilss 1977:
|
|
|
Kollerren Einführung in
|
die
Übersetzungswissenschaft (1979) baliokidetzaren eta korrespondentziaren nozioak gertuagotik aztertzeko saiakera da. Hizkuntzalaritza kontrastiboan oinarrituta, eta Saussureren langue/ parole bereizketaren antzeko eredu batekin, Kollerrek bost baliokidetza mota bereizten ditu:
|
|
|
deitzen dio Derridak. Testuko marka edo arrasto horiek beren arteko diferentzia harremanari esker baizik ez dute zentzua, hau da, elkarrengandik desberdindu ahal izateak ematen
|
die
zentzua. Zentzua, beraz, diferentzien joko amaigabean oinarritzen da, hizkuntzaren ondorio bat da, eta ez aurretiaz presente dagoen esentzia bat, hizkuntzak besterik gabe islatu dezakeena.
|
|
|
Die wahre Übersetzung ist durchscheinend, sie verdeckt nicht das Original, steht ihm nicht im Licht, sondern läßt
|
die
reine Sprache, wie verstärkt durch ihr eigenes Medium, nur um so voller aufs Original fallen (Benjamin 1972: 18).
|
|
|
Jene reine Sprache,
|
die
in fremde gebannt ist, in der eigenen zu erlösen, die im Werk gefangene in der Umdichtung zu befreien, ist die Aufgabe des Übersetzers (Benjamin 1972: 19).
|
|
|
Jene reine Sprache, die in fremde gebannt ist, in der eigenen zu erlösen,
|
die
im Werk gefangene in der Umdichtung zu befreien, ist die Aufgabe des Übersetzers (Benjamin 1972: 19).
|
|
|
Jene reine Sprache, die in fremde gebannt ist, in der eigenen zu erlösen, die im Werk gefangene in der Umdichtung zu befreien, ist
|
die
Aufgabe des Übersetzers (Benjamin 1972: 19).
|
|
|
metafora gogorarazten digun ideia honekin. Honela erantzuten
|
die
Poundek Homage to Sextus Propertius itzulpena zela-eta zehaztasun falta leporatu zioten kritikariei: –There never was any question of translation, let alone literal translation.
|
|
|
(1965) artikuluan. Lehenik eta behin, Orixek itzulpenaren alde egindako apustua laudatzen du, hark bezala uste baitu itzulpena euskal idazleak trebatzeko eta euskal literatura aberasteko ezinbesteko tresna dela.64 Idazleen burutapen eta asmamenari leku egiteko itzulpena baztertu behar zela zioten garaiko idazleei honela erantzuten
|
die
Ibinagabeitiak, aipatutako artikuluaren hasieran:
|
|
|
Eliz Aitak oraindik eskubide ematen
|
die
apaizeri lengo irakurkerari iarrai nai ba, diote; baiñan apaiz gazteak au artuko dute ontzat. Oraiñ arteko itzulkizuna aski iluna zan toki askotan heber itzeri atxikiegi zalako.
|
|
|
aurkezten digu, ondoren datozen hiru itzulpenen itzultzaile gisa. Ziurrenik Jacques Belari eta Jean Philippe Belari egin nahi
|
die
erreferentzia. Jacques Bela XVI. mendean jaiotako politikari eta idazle zuberotarra dugu, eta Jean Philippe Bela, berriz, haren birbiloba, XVIII. mendeko militar eta historialaria (hain zuzen ere XVI. eta XVIII. mendeak aipatzen ditu Arestik hasierako ohar horretan).
|
|
|
Autore nolabait ospetsu horien poemez gain, herri zapalduetako literatura ez hain ezagunak ere itzuli ditu euskarara Sarrionandiak; Euskal Herriak bezala herri eta kultura indartsuago baten zapalketa jasan behar izan duten herriei ahotsa itzuli nahi izan
|
die
horrela. Besteak beste, palestinar borrokako poemak aipa genitzake:
|
|
|
Autore kanonikoen poema ezagunak (Horaziorenak, adibidez) ahozko tradizioetatik berreskuratutako poema anonimoen ondoan jartzean, edota herri inperialisten literaturetako testuak nahiz herri kolonizatu eta zapalduetako hizkuntza minorizatuetan idatzitakoak liburu berean tartekatzean, Sarrionandiak kultura mendebaldarrak inposatutako hierarkiak deseraiki eta maila berean jartzen ditu oraintsu arte prestigio desberdina izan duten hizkuntza eta literaturak, gogoraraziz denak ere, itzuliak izan diren unetik beretik, munduko literaturaren parte direla. Ahotsik izan ez dutenei ahotsa itzuliz, isiltasunetik atera nahi izan ditu herri inperialisten zapalkuntza jasan duten herriak, enuntziazio leku bat eman nahi izan
|
die
oraintsu arte menperatzaileen hizkuntzan eta menperatzaileen ideologiari men eginez baizik mintzatu ez diren herri, subalternoei?.
|
|
|
Beste kasu batzuetan, jatorrizko hizkuntzari presentzia minimo bat eman nahian edo, hizkuntza horretan utzi du itzulpenaren izenburua: Sandor Petöfi ren poemetan hungarierazko izenburua eman du parentesi artean, euskarazko itzulpenaren azpian; Miquel Martí i Pol katalanaren poemei, berriz, ez
|
die
izenburua aldatu: katalanezkoa utzi du.
|
|
|
Gaztelaniatik, frantsesetik, ingelesetik edo beste hizkuntza, handi? batzuetatik itzulitako testuei ez
|
die
jatorrizkoa eransten, hizkuntza horiek aski ezagunak, agerikoak eta ikusgaiak direlako gure inguruan. Sarrionandiak bestelako hizkuntzak ikusarazi nahi ditu, ikusgarritasuna eman Mendebaldeko kanonean, ikusezinak?
|
|
|
Era berean, XII. mendeko Chrétien de Troyes idazle gortesauaren poema euskaratua Yvan, ou Le Chevalier au Lion eleberritik hartua da. Hiru kasu horietan, Sarrionandiak jatorrizkoaren testuinguruari buruzko sarrera labur bat gehitzen
|
die
bere itzulpenei, non irakurleari ohartarazten dion irakurtzera doan poema testu luzeago baten zatia dela. Beste hainbat kasutan, ordea, itzulpenak inolako azalpen edo hitzaurrerik gabe ematen ditu, eta irakurleak ezin du jakin irakurtzen ari dena poema osoa den, ala poema baten zatia, ala eleberri batetik hartutako poema, ala testu bateko hainbat zati elkarren ondoan jarrita osatutako poema...
|
|
|
Hain zuzen ere alderantzizkoa egiten du maiz: izenburua eman ohi
|
die
jatorrian izenbururik ez zeukaten testu edo testu zatiei. Batzuetan itzulpenerako erabilitako zubi testuaren izenburua kopiatzen du, izenburu hori jatorrizkoari ote zegokion ziurtatu gabe.
|
|
|
Aipatu ditugu kasu batzuk harrobiei buruzko atalean: argi dago poema miskitoaren izenburua(. Maitaleari gutuna?) eta Lukrezioren poema zatiarena(. Zauri ezkutua?) zubi testu gisa erabilitako itzulpenetatik itzuli dituela, baita Lukreziorena itzultzeko erabilitako zubi testutik hartutako beste hainbat poemaren izenburuak ere.168 Beste batzuetan, ordea, zubi testuetan ere izenbururik aurkitzen ez badu, berak asmatutako izenburua jarri ohi
|
die
itzulpenei. Horixe egin du, esaterako, Izkiriaturiken ematen duen Petronioren poemarekin.
|
|
|
181 Joseba Gabilondok kritika zorrotz bezain interesgarria egiten
|
die
, zentzu horretan, beren burua postmoderno edo postnazionaltzat jo arren neonazionalismoaren edo itxurazko postmodernismoaren maskarapean ezkutatzen diren autoreei. Autore horiek gogor gaitzesten dute nazionalismoa, bereziki nazionalismo azpiestatalak?, eta Habermasen «patriotismo konstituzionalean» oinarrituz, estatu demokrata ez nazionalista defendatzen dute.
|
|
|
Itzulpenetan gertaturiko, galerak? deitoratu beharrean, Sarrionandiak testuen berridazketak ahalbidetzen dituen berrikuntza eta irabaziei emango
|
die
garrantzia, itzulpen, okerrek, sor ditzaketen irudi ederrak goraipatzeraino.
|
|
|
Sarrionandiak ere herri zapalduen eta ahots isilarazien mesedetan erabiltzen du itzulpena. Tradizio desberdinetako obrak euskaratzean, adibidez, mendeetan zehar nekez mintzatu den herri euskaldunari ahots berria jartzen dio, eta, euskaldunak bezala zapalduta egon diren beste herri isilduen literaturak euskaratzean, enuntziazio leku berri bat eskaintzen
|
die
orain gutxi arte halakorik izan ez dutenei.
|
|
|
Negar usaira jendea erruz dator, eulia goxora bezala. Bihotza erdibitukozaigula agindu digute eta uste horrek alaitzen
|
die
nonbait aurpegia. Nik, berriz, osorik gorde nahi nuke, zimurrik ere gabe ahal balitz, gaurkoz behintzat.
|
|
|
Mitxelenaren testuek norentzako langilea eta sortzailea eskatzen dute, ezkutuko aipamenen estrategiari aurre eginaz erreferentzia sare hori birsortzeko gauza izango dena. Beraz, euskal ahozko nahiz idatzizko literatur eta kulturaz gain, euskal munduaz haragoko erreferentziei ere, maiz aski, aurre egin
|
die
. Ondorioz, Mitxelenaren norentzakoak egiten duen irakurketa etengabeko bilaketa izango da.
|
|
|
c) Terminoak nahasian erabiltzeko arrazoi nagusia termino bakoitzaren muga irizpideak zedarritu gabe egotean datza. Enuntziatu parentetikoen muga irizpideak zehazteko, zenbaitek irizpide sintaktiko semantikoei eman
|
die
lehentasuna; beste hainbat irizpide funtzionaletan oinarritu da, edota diskurtso irizpideetan. Beraz, beti ez dira muga irizpide berak erabili.
|