|
2002
|
|
|
Sartu sarturik gagoz eta eliza guztietan itzaldi, gogo iñarkunak eta sermoiak ugari ditugu. Aita jesulagunak sermolari guztizkoa ekarri
|
deuskue
Indautxu-ko elizara.
|
|
|
Gizonaren eskubideak jasean eta egokiro jagonik, sindikatuak bere, askatasun bidez eratuak eta jaurriak izan bear dabela, adierazo
|
deuskue
argi ta garbi. Belumendu, ostera.
|
|
|
Meko meko ibiltekoa, aurtengo au. Zera, gerriko laburragoak bere, balio
|
deuskue
oraingoz.
|
|
|
Baina, oker nabil. Bildurra
|
deuskue
, ezetz esan arren. Eta bildurgarri izatekoak gara.
|
|
|
Hain zuzen, idazlanak egite, orduan lekeitiarrak bat batekotasuna, otoz otokoa ete eban bere sorketea. Baina haren poesigintzeaz egosten diharduen beste lan baten emongo
|
deuskue
horren barri.
|
|
|
Urez andikoen bultzada makalagoari geiago egingo ete deutse europar erri bi orrein, alegiñak? Ekonomi erizle batzuk orixe agertu
|
deuskue
.
|
|
|
Dinoskuenez, Aita Larramendi be, ameslari izan zan, arean be, hiztegi kontuan egin zituan bere amesaldi sakonak eta luzeak, eta ondoren luze ta ugaria laga euskun; ez jakin sakona. Baiña Larramendik euskeraz idatzi zituan lanak jasekoak, onak, gartsuak, bikaiñak dirala adierazo
|
deuskue
. Besta ameslari haundia Astarloa J.P. izan zan.
|
|
|
Aberastasun giro barria jatorku ganera. Miloiak eta biloiak zenbat ete diren jakiteke, burua zoratuerazoten
|
deuskue
. Herriak, Estaduak, alkarte ta gizarteak zorrez beterik dagozan une honetan, inbertsino ikaragarriak egingo dira.
|
|
|
Ipuin edo azalpeño, idazle askoren emoietan agertu ohi ez dan gardentasuna, barru biloiza bipil erakusten
|
deuskue
irudimen lan laburrok. Erioneko gardentasuna, tolesbakoa, batzuetan poz arindua, hurrengoan atsekabea minsor agertu ohi dauana.
|
|
|
* Argitaratubakoa, Gure gizona Lekeition jaio zan, baina hazi Zamudion, eta hantxe bizi ere, hainbat urtean. Hori zala ta, Eusebio Mariaren berbakuntzea Txoriherrikoa izan zan betiro; haren idatzietan dogu erakutsia eta haren aldiko lekeitiarrek be, testigantza laga
|
deuskue
, azken urteetan haren berbetea entzuten ebenean, orduan bizi izan zan eta," Bilbo aldeko" euskerea ete zan, uste ebela.
|
|
2003
|
|
|
Baina Urkiolako eleiza honen ardurea dauken abade txalogarriok, azken urteotan, gure Euskal Herri maitearen premina handiren bat jarri ohi
|
deuskue
begien aurrean, kristau alkarte lez hori gogo bihotzetan hartu eta, gaurko egun honetan eta aurrerantzean, premina hori gure otoitz sutsu eta jokabide bihurtu daiten. Aurten, gure arteko lanik ezaren arazo larria jarri nahi izan deuskue aurrean.
|
|
|
Baina Urkiolako eleiza honen ardurea dauken abade txalogarriok, azken urteotan, gure Euskal Herri maitearen premina handiren bat jarri ohi deuskue begien aurrean, kristau alkarte lez hori gogo bihotzetan hartu eta, gaurko egun honetan eta aurrerantzean, premina hori gure otoitz sutsu eta jokabide bihurtu daiten. Aurten, gure arteko lanik ezaren arazo larria jarri nahi izan
|
deuskue
aurrean. Esan beharrik ez dago, guztiok ondo dakigulako, lanik ez hori zenbaterainoko problema sakon larria dan mundu zabalean eta, batez bere, gure artean.
|
|
|
Bakearena. Aita Santuak urtero egiten deusku dei zoli bat" Bakearen Egun" honetarako; aurten be bai, benetan dei ederra ta gogoangarria; eta, gugandik hurrago eta Aita Santuaren berbak argituaz, Donostiako eta Bilboko gotzainak, alkar hartuta, beste dei bat egiten
|
deuskue
egun honetarako.
|
|
|
Aurreko urteetan lez, aurtengo Gabonetan be gure gotzainak euren agurra ta deia egiten
|
deuskue
Bizkaiko kristinauoi. Hemen dogu geure aurrean Karmelo Etxenagusia, gure gotzain laguntzailea.
|
|
|
" Omnia ad maiorem Dei gloriam": " Dan dana, Jainkoaren aintzarik handienerako!" Bihotz handiko gizon eta emakumeak behar ditu gaur gure Eleizeak, gure Herriak; epelak, bildurtiak, badaezpadakoak, ez
|
deuskue
ezer onik ekarriko. Inazioren antzekoak behar ditugu:
|
|
|
argitara damodazan lerro oneik, arek sortu ta eragiñak dozuz." (Orbelak, Hitzaurrea, 9). Geroko ahaleginak eta lan ugariak argi eta garbi erakutsiko
|
deuskue
benetako bizkaitarra izan zala honetan," corto en palabras, pero en obras largo"," hitzetan urri, egintzetan ugari".
|
|
|
Ganera, azken urteotan Euskara batua nagusitu da gure artean, eta eskabide barri honi erantzun nahi izan jako, Elizen arteko Biblia (1994) argitaratzean. Itzulpen barriaren arrakasta handia ikusirik, hurrrengo urtean, Itun Berria be argitaratu
|
deuskue
, hiru hizkuntzetan hatan be (grekoz, latinez eta euskeraz), Biblia barriaren itzulpen ekumenikoaz baliatuz. Holan, bai Bizkaiko kristinauak, bai beste euskaldun kristau edo giristino guztiak badoguz orain Biblia osoa geure hizkuntzan irakurteko erea eta poza.
|
|
|
Baina, zorionez, azken urteotan ez da giro txarra sortu gure hizkuntza zahar honen inguruan. Ikastolak, aldizkariak, irratiak, seminarioak, abeslariak, antzerkiak, Alfabetizatze Kanpainak... itxaropenaren argi gozoa biztu
|
deuskue
gure bihotzetan, eta, bide batez, hau be bai: gure kulturearen preminarik larrienak agiri agirian jarri, euron artean, batasuna ta liburu egokiak.
|
|
|
euskeraz egiten ete eben Santimamiñeko haxpeetan bizi izan zirean antxinako gizon hareek? Baleiteke holan izatea, baina eurak ez
|
deuskue
ezer esan, ezta esango be! Baina, gauza garbirik ez badago be, badira hipotesi batzuk, euskereari aldi haretan zabalera haundia emon gura deutsoenak:
|
|
|
Gauza bat, behintzat, argi be argi dago, Ander: gureak laster egingo dauala, eta kristinau lez, azken agurra egitean, euskeraz abestuko al
|
deuskue
: " Agur, Egun Handirarte!".
|
|
|
Hiru Erregek agindu
|
deuskue
botateko poltsiori.
|
|
|
Orain, dakizunez, denda nagusien agindupean bizi gara: eurok jarten
|
deuskue
bakotxaren eguna, gure diru apurrak eskuratu nahirik.
|
|
|
Kopla zaharrak lau bertso izaten ditue, gehienetan, binan zatituak: lehenengo bertso biak, irudi ederren bat eskaintzen
|
deuskue
(izaditik harturikoa, batez be); hurrengo biak, eskalearen gogoa agertzen dabe zuzen zuzenean. Itxura baten, zati biok ez dabe euron artean zerikusi handirik (logika hotzean, behinik behin); baina ezin ukatu badagoala, ederraren aldetik.
|
|
|
hizkuntza hau erakutsi eutsela ta, berau erabili dabe euren hartuemonetan; baina beronen aberastasun, arau (lege), bizi, gramatika, elerti ta beste jakingarri asko ezagutu barik. Gogoan izan daigun, euskerea ez dala izan egungo Euskal Herrian hizkuntza ofizial bat, ez eskoletan, ez eleizan, ez legeetan, ez inon (ezta Naparroako Erregeen aldi haretan be!) Gaur bizirik badirau, herri herriari zor deutso; herriko seme alaba apalok ekarri
|
deuskue
, gizaldiz gizaldi. Geure egunotan be, ez ete doguz herri herrian aurkituten euskerearen maisurik onenak?
|
|
|
ugari be ugari izan doguz honeetarikoak gure artean (eta gaur be ez dira falta!). Erbesteko batzuk be lagundu
|
deuskue
arlo honetan. Apalogistok euskerearen alde berba ugari (ta, batzuetan, lan asko) egin dabe, maitetasunik handienagaz egin be; baina, zoritxarrez, askok eta askok berbaz baino ez; eta berbok eurok be erderaz (lan horretan egindako ahaleginetatik, lautik bat bakarrik euskeraz egin izan balebe, bestelako mesedea euskerearentzat!
|
|
|
Bide honetatik jo dabe beste euskal idazle guztiak be: erabiliaz eta landuaz, geroago ta bigunago bihurtu
|
deuskue
artzain, baserritar eta arrantzaleen hizkuntza zahar gozoa. Inongo ta ezelango laguntasun ofizial barik egiteko, hain gitxi ete da, gero, euskal literaturan egin dana?
|
|
|
Mundu aberats hau aztertu dabenak, ostera, ohar hauxe egiten
|
deuskue
, batik bat, elerti horren barrutian sartu aurretik: gure eguneroko pentsakera alde batera itxi, ta begi barri batzukaz begiratzeko mundu barri honi.
|
|
|
Egi eder honen argitara zuzendu
|
deuskue
gure Euskal Herriko gotzainak aurtengo Garizumako deia: " Behartsuak Eleizeari deadarka!" Behartsuak, preminan daukaguzan anai arrebak, horra hor Kristo biziaren aurpegia gure artean.
|
|
|
Hiru Erregek agindu
|
deuskue
botateko poltsiori: atrapa ta zizili, silie jo barik itzuli".
|
|
|
Ez ete
|
deuskue
horixe adierazoten Xalbador bertsolariaren berbok?
|
|
2006
|
|
|
Alperrik ostera, artilleroen esku dardaratiak gure hagin narriatu eta erdi jausiak baino arinago doaz. Konturatu orduko eztandek gogoa gorritzen
|
deuskue
. Enpresari erosi behar deutsaguzan sardinen ezkata ustelakaz batera mea jaten dogu.
|
|
|
Bagoien artean galga lanetan ziharduala, batek zanpatu eta garria puskatu deutso. Arin, bertatik aterateko, ahal zan moduan, lau lagunen sorbaldetara jaso dogu, koadrilako enparauko lau lankideek txandan hartuko
|
deuskue
bidean, kanporako bide malkorra ahalik arinen egiteko. Sorbaldara jaso dodanean, une batez, bere esku hotzaz aurpegia nahi barik ikutu deust.
|
|
|
Beste koitadu bat ekarri
|
deuskue
, batek daki nondik.
|
|
2007
|
|
|
Ekaitzek arazoak euki dauz, Perun ahal ebazan baino egun gehiago igaro dauz eta. Azkenean, itxi
|
deuskue
Perutik urteten. Oinez joan gara Boliviako mugaraino, eta taxiz Copacabanara, Titikaka lakuaren bazterrean.
|
|
|
Freskotxu, eta, niri, sikeran, gogor egiten jat pentsetea ur bero barik dutxau behar nazala. Ostatuan esan
|
deuskue
ur beroa egon badagoala. Dutxau naz, ur epelagaz.
|
|
|
Iluntzean herrira ailegau gara, denda baten esan
|
deuskue
ordubete itxaroten badogu ugazabandreak jatekoa egingo deuskula. Arrautzak eta bertoko janaria egin deusku.
|
|
|
La Pazetik paraje tiwanakotarren etxeen hondarrak dagoz. Hara joateko, furgonetatxu bat hartu behar dogula esan
|
deuskue
. Bolivian eta Perun distantzia laburreko bidaiak furgonetan egiten dira, bai herri barruan bai herri artean.
|
|
|
Danok prest gagoz hurrengo lau egunetan inguruez gozetako. Izan be, ezagutu izan doguzan bidaiariek hau Hego Ameriketako parajerik ederrena edo ederrenetarikoa dala esan
|
deuskue
.
|
|
|
pizzak, izozkiak, pastak, okelea eta zinea. Zinera joan garan gauean, jente gitxi ibili da, eta sarrerak erosterakoan esan
|
deuskue
bakarrak garala, eta beste persona bi behar dabezala pelikulea erakusteko. Itxaroten egon gara baten bat noz etorriko:
|
|
|
Montevideotik iparraldera joan gara, esan
|
deuskue
sano polita dala. Han natureari ahal dan kalterik gitxien egiten saiatu dira:
|
|
|
Handik alde egitea erabagi dogu. Geltokian bi orduz itxaroten egon eta gero, geltokia zabaldu dabenean esan
|
deuskue
hurrengo autobusak eguerdian urtengo dauela.
|
|
|
Zortea izan dot eta jesarleku bi hartu ahal izan dodaz neuretzat, hobeto eta nasaiago lo egiteko. Afaria gozo gozoa emon
|
deuskue
, eta ordubete egin baino lehenago loak hartu nau.
|
|
|
bikote bat (Brasileko neska bat eta Herbeheretako mutil bat) eta hirurok. Esan
|
deuskue
Foz do Iguaçutik Asuncioneraino lau ordu eta erdi baino ez dirala. Ordu bat eta erdietan sartu gara; halan ba, seiretarako han egongo gara.
|
|
|
Zorionez, informazino bulegoa zabalik egon da. Hostal merke bat esan
|
deuskue
eta taxia hostalak ordainduko dauela ta joan gara. Joakeran, taxisteak esan deusku hotela nahiko karua dala.
|
|
|
Han egon gara Indiakoa, Greziakoa, Brasilekoa, Herbeheretakoa eta bostok ea zer egin behar dogun eztabaidatzen. Taxistek esan
|
deuskue
eurok beste leku bat ezagutzen dabela uri barruan. Taxistakaz prezioa adostu eta hara joan gara.
|
|
|
Ibilteko eta zeozer hartzeko gogoa daukagu. Hotelean esan
|
deuskue
12etatik aurrera tabernak legez itxi behar dabezala. Paraje egon dan gasolindegi batera sartu gara.
|
|
|
Behargin bi dagoz, neskea eta mutila. Esan
|
deuskue
ea churrasco bat gura dogun. Baietz.
|
|
|
Dana isilik. Uretan sartu, eta oinek eskertu
|
deuskue
, hotz hotz egon arren. Eguzkiak handik goitik laztandu gaitu, behar genduan berotasuna emonda.
|
|
|
Eta ardaoa... Antza, Argentinan ohiko ohikoa da parrilladea, eta esan
|
deuskue
behin baino gehiagotan jango dogula. Txarto, sikeran Argentinan, ez dogu jango.
|
|
|
Kitxuaz egiten dabe, baina guk euskereagaz daukaguzan arazoak daukiez. Prestigio gitxi daukala esan
|
deuskue
, gazteek ez dabe euren gurasoek beste egiten, eta euren berbakerea bere ez dala horren aberats. Hiztun gitxi daukien hizkuntzetako txakurrak ortozik beti.
|
|
|
Arrotzentzako sarbide bakarra. Jaubea ezaguna da, eta Lamasen be bere ganera egin
|
deuskue
berba. Gauzei begiratzen gabilzala, dendako atzeko atetik sartu da neskea.
|
|
|
Haregana joan gara. Inguruko saltzaileek dei egin
|
deuskue
eurakana joateko. Zumoak saltzen dabezan andrek polito apaintzen dabe mahaia:
|
|
|
Ohialek eta koloreek euren baitan hartuko baginduez legez sentidu gara. Saltzaileen oihuek izartu eta esaten
|
deuskue
parajetik ikusteko, ikutzeko, erosteko. Guri ikusgarri egiten jakuz tinte naturalez egindako telak, llamen eta alpaken uleagaz egindakoak.
|
|
|
hogeta lau orduko jesarraldia, baina ailegau arte bentanearen bestaldetik agerten jatzuna gozeteaz ganera, badago zereginik: afalduten emon
|
deuskue
, bideo bat imini, goizeko bostetan gelditu komunera joateko. Eta goizeko zortziretan armozua jateko gelditu:
|
|
2008
|
|
|
Matiasek soldadutzatik kartaz bialdutako bertsook erakusten
|
deuskue
bizimodu haren izpiren bat edo beste:
|
|
2009
|
|
|
Ez negarrik egin, Julitxu esan eutsan Libetxuk nebatxuari, mendiko bakartadean negarrez hasi zanean. Harri kirri batzuk bota dodaz nik bide guztian, bai?, eta eurak erakutsiko
|
deuskue
etxerantzako bidea.
|
|
2011
|
|
|
Kantakaz batera, ugariak dira herrian herrian entzuten diran kontu, ipuin eta istorioak be; sorginak, laminak, Anbotoko Señorea, iratxoak eta sacamantecas okerraren barri aitatu
|
deuskue
barriemoileek, bai eta Morgan bertan jazoriko gertaera ilunen barri be.
|
|
|
Sorgina zalakoan dagoz barriemoileak, marrotuta lez gauez ibilten zala, azkonarrakaz eta. Laminak be sorginak ei ziran eta erreka inguruetan urteten ebela esan
|
deuskue
, transformau egiten zirala jentea ikaratzeko.
|
|
|
Goierriko biztanleek, ostera, ondoko erreken barri azaldu
|
deuskue
: Mapeko errekea, Txokorrixekoa, Ximelanekoa, Zurbietakoa, Artetxenekoa, Larrazabalekoa, Porrotenekoa, Pagozarreta (Paixarreta) etxe ondoko Leixibarridxe (Leixibarria) errekea eta Infernukoerrekea.
|
|
|
Gure barriemoileek, Barezi/ Parisi, Atxirikak eta Zabale lango auzune edo baserri moltsoak mendi edo basotzat daukiez gehienbat. Baina aldi berean, herriko tontor edo gailurrik altuenak zein diran eta euren izenen barri be emon
|
deuskue
: Atxapunte, Katilutxugane, Sollube, Malluku San Kristobaleko montortxoa, San Bartolomeko Añetu edo San Bartolome Goikoatxe, Atxurkulu, Vistalegre, Montebideo, Atxbiribil eta Karikugane.
|
|
|
Edadeko busturiarrek, etxegunerik gorenengoetan, Barezin eta Goierrin, auzoak zelan sortzen joan ziran be entzunda daukie. Batean eta bestean, lehenengo eraikiSan Bartolomeren ermitea eta auzunea. nak artzain txabolak izan zirala esan
|
deuskue
. Hasieran urte sasoi baterako erabilten ziran txabolak urte osorako etxe izatera bihurtu ziran denporearen porasuz.
|
|
|
Auzokoen arteko hartu emonak be ez dira horretatik kanpo geratu; gizartean gero eta gehiago norbanakoaren aldeko jarrerak joan dira nagusitzen, gizatalde edo komunidadearenen ordez. Lekuko guztiek adierazo
|
deuskue
euren gaztetan auzokoen artean batak besteari laguntzea lege zala, alkarregandik hurrago bizi zirala, eta gerora hori guztiori eten barik aldatzen joan dala. Auzo mailako gizatalde txiki eta trinkoa izatetik gizarte zabalagoko kide izaterako aldaketa hori lehenagotik dator seguru asko.
|
|
|
Iretargi beteagaz zerikusia daukan beste hau kontau
|
deuskue
: iretargi beteko gauetan gizon bat ikusi ei leiteke iretargian, sarda eta guzti.
|
|
|
Alkatea, Juan Antonio Arginzoniz, jeltzalea zan, eta gainerako zinegotzi guztiak be bai, ezkerreko errepublikar bat izan ezik. Aldi haretako zinegotzien ondorengoek argi adierazo
|
deuskue
, zerrenda zabalak egin zirala udal hauteskundeetan. Hau da, alderdiari barik, pertsoneari emoten jakon botoa zinegotzi izateko.
|
|
|
Marino hau gerra denporan alderdi bietakoakaz kontrabandista eran negozioetan ibilia zan, lekukoek dinoenez. Sortubarri zan aginteerakunde hori ulertzeko datu esanguratsua emon
|
deuskue
edadeko busturiarrek: alkateorde, Palmira Arrotegiren txoferra izentau eben.
|
|
|
Trankil bihurtu ei ziran herrira eta baita udaletxean euren buruak aurkeztu bere, lekukotasunen arabera. Ez dogu ezer be egin eta zer egingo
|
deuskue
ba! erantzuten ei eutsien euren itzulereaz harritu samar agertzen ziran guztiei.
|
|
|
Norbait hilten zanean, bentanak zabaltzeko ohiturea zala jakiten emon
|
deuskue
hainbat etxetan. Horren atzean dagoan sinistea da, leihoak idegitean handixe urteten ebala hildakoaren arimeak.
|
|
|
Behekosua erabili daben lekukoek han egiten diran beharren eta bertako tresnaerraminta diferenteen kontua zehaztu
|
deuskue
: sua biztuteko abar edo kimak lango egur meheak erabilten ziran, arto burutxakaz edo beste sugarriren bategaz batera.
|
|
|
Jatekoak kontserbetan jakitea gai garrantzitsua izan da nekazari bizimoduan betirik. Lekukoek aho batez esan
|
deuskue
, hozkailuak eta antzeko aparatoak oraintsuko kontua dirala hondino. Artean, jatekoa kontserbetako erabili diran bitartekoak izan dira:
|
|
|
Jatordu hasierako bedeinkazinoa egiteko ondoko hau irakatsi
|
deuskue
Busturiko adinekoek ohiko errezutzat: Jaungoikueri eskerrak jatekue dauelako; on egin deiskula.
|
|
|
Bestetik, magia munduagaz zerikusia daben sendagai eta gaixotasunen barri be adierazo
|
deuskue
. Horreekaz batera, eleizeak sinisteon kontra egin dauen beharraren inguruko esakerak eta adibideak be batu doguz.
|
|
|
Sarritan, Gernikara, Bermeora edota Bilbora eroan behar izaten ebezan gaixoak. Don Julio Mendietaren izena aitatu
|
deuskue
behin eta barriro San Kristobaleko lekukoek: beronek parte hartzen ei eban hainbat erditzetan inguruko parterakaz batera.
|
|
|
Barezi auzoan begizkoena osatzeko beste formula bat be jakinarazo
|
deuskue
: ur apur bat ontzi baten ipini, anila bota hara, eta beste botika bat gehituta, umeari haxe harrazotea.
|
|
|
Samako minak osatzeko be berun urtua erabilten zala argitu
|
deuskue
lekuko ba tzuk; zama barruan zer egoan jakiten eban herri osagileak.
|
|
|
Zantiratua egin izan deutseen barriemoileek autortu deuskuenez, bendea kentzen zanerako guztiz osatuta egoten zan mindutako gorputz atala. Edadeko busturiar batzuek esan
|
deuskue
, zantiratua egun baten baino gehiagotan egin beharra egoten zala orkatilea ondo osatzeko. Beste batzuen esanean, ostera, behin eginda nahikoa ei zan orkatilea osatzeko.
|
|
|
Bidezainek, kamineruek izerdi gitxi botaten dabelako ustea zabal dabilelako23 Eta gaixotasunak dirala eta, esan gura dau gatx larriak hutsak edo ezerezak osatzen dituala. Halan errazoitu
|
deuskue
, behintzat, Barezin.
|
|
|
Halan, etxean oraintsu hildakorik baegoan, errezau egiten zan kantau ordez. Baimen eskeek, notek legez, gizarte tradizionaleko ordena jerarkikoaren barri erakusten
|
deuskue
. Izan be, gizarteko mailen hurrenkera berean kantetan izan dira, herriko agintarietatik hasita.
|
|
|
Mendialdeko auzoetan lukidxe esaten da gehiago, eta itsasadarrera jatsi ahala azeridxe dabil zabalago. Halanda be San Bartolomeko behealdean, itsasbazterrean be euren umezaroan, gerra aurretxuan, lukidxe esaten ebela gogorazo
|
deuskue
lekukoek. Pizti honen egiten dauen kantutxu bat bada, auzo honexetan batu doguna.
|
|
|
Kukua joan, sanpedroetan egiten ei da, Fikan aurreskua dantzan egin eta gero. Herritarrek beste ohar hau be egin
|
deuskue
: kukua kantetan gero eta gitxiago entzuten ei da.
|
|
|
Bareziko auzoan honako kanta ezaguna abestu
|
deuskue
kukua dala ta:
|
|
|
Txindorraren papar gorria Jesukristoren odola ei da. Axpen gogorazo
|
deuskue
, lekukoen gurasoen sasoian txindorra ikusi eta batera honako hau kantetan zala:
|
|
|
Azken mendeetan etenbako emigrazinoa ezagutu da Busturitik Ameriketara, eta XX.eko azken hamarkadetara arte iraun dau. Izkriburik zaharrenetan, Mexikoko mehategietan diruak eginiko busturiarren barri emoten da; Afrikako baltzakazko merkalgoa izan zan gero; gure lekukoen aitita amamen sasoian Argentinara joan ziran asko, eta alkarrizketatu ditugunen artean Australian kainabera ebaten, AEBetan artzain eta Kanadan baso beharretan ibilitakoen barri emon
|
deuskue
. Urrunetara joan ziranetako asko ez ziran atzera sekula bihurtu, eta horren ezaugarri dira oraindino be hainbat auzotan agiri diran baserri hutsak.
|
|
|
Dirudienez, ez da Busturian egon dan, edo dagoan, taiu horretako mairu harri bakarra. Barri emon
|
deuskue
, non dagoan jakiterik izan ez dogun Sorginlandan badala era horretako beste harri itzel bat. San Bartolomen be hatariko harri handi handi bat ba ei egoan lehenago.
|
|
|
Dinogunaren adigarri garbia da Axabala ardi txabolea, arterago basakorta izanikoa, edo Basarrate, etxe bihurtu zan ardi txabolea. Bareziko mendi bizkarretako etxeak be lehenago ardi txabola izanikoak dirala baieztu
|
deuskue
lekukoek. Sollubepean dagozan Mapeko ardi txabolie eta Eulajioren txabolie aitatu deuskuez horren ezaugarritzat.
|
|
|
Barezitarrak, San Inazio egunez be joaten ziran, Arrietakoakaz batera, letanian. Etxetik urrun egoala eta, euretariko gehienak ez ziran urtero joaten, baina noz edo noz egon izan dirala autortu
|
deuskue
lekuko guztiek.
|
|
|
Lekukoek dinoenez, euren sasoian orain baino luzaroagoan emoten jaken bularra umeei. Lehenagoko andrak bular hobea eukiela esan
|
deuskue
aho batez.
|
|
|
Aldi eta era berean, Joseba Agirreazkuenagak herriko etnografia eta historiaren ganean aurretiaz argitaratutako ikerketak kontsultau eta Busturiko herriaren ganeko bibliografia zabala barneratu dogu gure bideari ekin aurretik. Horrez ganera, lekukoak izateko gazteegi baina herriaren ganeko jakintzan beti arduratu diran busturiar batzuk laguntzino handia opetsi
|
deuskue
. Bedi gure esker ona Jon Peli Oleaga, Doro Zobaran, Erroxeli Ojinaga, eta Kike Arzubiagarentzat; argazki zaharrak itxi deuskuezan lekuko eta herritar, eta bereziki Miguel Angel Caballerorentzat; euren etxeetan beso zabalik hartu gaituezan barriemoile eta behar izan dogunerako guztiz arretatsuak izan diran udaletxeko behargin, zinegotzi nahi Euskara Batzordeko kideentzat.
|
|
|
Horreri moltso bien arteko hartu emon mugatua gehitu behar deutsagu. Altamira eta San Kristobaleko lekukoek argi esan
|
deuskue
ez eukiela informazino lar Axpe San Bartolomeren ganean; eta beste moltsokoek be gauza bera adierazo deuskue. Beraz, batasun administratibo bardinaren barruan errealidade etnografiko ezbardin eta askotarikoagaz egin dogu topo.
|
|
|
Horreri moltso bien arteko hartu emon mugatua gehitu behar deutsagu. Altamira eta San Kristobaleko lekukoek argi esan deuskue ez eukiela informazino lar Axpe San Bartolomeren ganean; eta beste moltsokoek be gauza bera adierazo
|
deuskue
. Beraz, batasun administratibo bardinaren barruan errealidade etnografiko ezbardin eta askotarikoagaz egin dogu topo.
|
|
|
Lekukoek euren bizimodua eta ohiturak deskribatu deuskuez ahoz. Eta deskribatze ahalegin horren bidez emon
|
deuskue
erakustera, euren hizkuntza aberats eta adierazkorra, eta Busturiko etxeetan oraindino bizirik dagoan herri kultura oparoa. Izan be, hizkuntza, eta ondorioz ahozko ondarea, ez dira besterik geure inguruneari forma logikoa emoteko erabilten dogun bitartekoa baino.
|
|
|
Hilaren bederatzian Harraren eguna ospatzen zan, eta galerazota egoan artoa ereitea. Inguruko herrietan gatza botaten zan soloetara, baina gure lekukoek esan
|
deuskue
euren belaunaldian ez ebela egiten. Halanda be, auzokoren batek uzta ona eukanean, gatza bota dau te!, esaten zan errazoi modura.
|
|
|
aita kontramaisua, ama bigarren kontramaisue eta alaba nagusia, semeen faltan, hirugarren kontramaisue zan. XX. mendeko gizartean andrea esklabie izan dala adierazo
|
deuskue
lekuko batzuk, matxismue handia zala, eta gizonak askoz askatasun handiagoa eukala.
|
|
|
Arotzen ganean itaundu dogunean, Felipe Arregiren izena aitatu
|
deuskue
behin eta barriro lekukoen ahoz. Asko dira Felipe arotzaren eta haren beharraren gomuta dabenak, batez be, nonor hilten zanean bera agertzen zalako etxeetara, gorpuaren neurriak hartu eta atautea egiteko.
|
|
2012
|
|
|
Gure barriemoileek behin eta barriro esan
|
deuskue
, lehenagoan auzokoen arteko alkartasuna neurribakoa zala, eta gaur, ostera, alboan bizi dana ia ezagutu bere ez dogula egiten.
|
|
|
Beste bide guztiak estartak, estratzak ziran, eta basaz beteta egozan euria egiten ebanean. Kanposanturako bidea crrcgc bidca zala esan
|
deuskue
lekukoek; horrek beste garai batzuetako akordua eragiten deusku.
|
|
2013
|
|
|
Jatekoak egiten etxean ikasi arren, baten batzuk esan
|
deuskue
jatetxe batera joan zirala ikasten, Zornotzako Koxonera (Cojo) kasurako.
|
|
|
Medikua beti ezagutu dabe herrian gure lekukoek. Beragana joaten ziran, baina bera be etxerik etxe ibilten zan oinez; Ereñora astoz be joaten zala esan
|
deuskue
. Izan be, gaixotasun larriak eukiezanean baino ez ziran ospitalera joaten.
|
|
|
Etxean familia osoa bizi zanean, alkarregaz ikasten eta egiten ebezan beharrak, baina etxekoez aparte, auzoen arteko batasuna eta laguntasuna sano garrantzitsua izan da, eta halan agertu
|
deuskue
lekukoek.
|
|
|
Askotan oholakaz egindako aparteko lekua baino ez zan. Norberaren garbi ikuzirako gazteak errekara joaten zirala esan
|
deuskue
. Orduan errekako ura garbi garbi egoan.
|
|
|
Ulea ebagiteko be ilbeherea ei da onena. Batzuk ulea eta atzazkalak ebagiteko erre bako egunei begiratzen eutseen; eta egunik onenak eguena, zapatua eta domekea dirala be esan
|
deuskue
.
|