|
2000
|
|
|
Bere gorputzera esnatu ez
|
den
pertsonarengan, gorputzeko zenbait aldesentipen gabeak dira, eta kontzientzia falta zaie. Pertsona hori ez da konturatzenbere aurpegiak goibeltasuna, sumina edo nazka adierazten duela.
|
|
|
Txillardegi azkeneko 40 urteotan euskararen inguruko gertaera adierazgarrienetanaurrean edo atzean, baina beti murgilean egon izan
|
den
pertsona da. Gaur egun, euskararenak eta euskaldunonak ulertzeko ezinbesteko erreferentzia.
|
|
|
Mapan zenbait puntu interesgarri markatzen dira, maiztasun handiagoz albiste bilakatzeko toki geografikoei dagozkien telefonoak jarriz, etorkizunean baliatzeko. Esaterako, auto istripuak gertatzeko arriskua dagoen bihurgune edo eskualdea markatuko genuke harremanetarako mapan, eta bertan, eskualde horretan edo hortik hurbil bizi
|
den
pertsona baten telefono zenbakia eta izena. Beste adibide bat, alderdi politikoen egoitzarena izan daiteke; gure mapan markatutakoan, erraz lor genezake lekuko baten informazioa zuzenean, atentatu bat balego adibidez.
|
|
2004
|
|
|
Dei diezaiogun autonomia pertsonen eta komunitateen jarduna kanpoko eragileen determinaziotik (heteronomia egoeretatik) askatzeari. Eragile arrotzek administratutako subjektua izan gabe, subjektu autonomoa bere ekinbidea administratzeko gai
|
den
pertsona edota komunitatea izango litzateke.
|
|
|
Eta karrera amaituondoren, teorian bederen, oinarrizko erreferentzia bibliografiko gehienak irakurrita etametodologia menderatuta izan lituzke ikasle saiatuak.Optimo hori oso zaila da betetzen. Akademiak ondo funtzionatuko balu ere (eta gauregungo euskarazko unibertsitateetan, zinez, ez da horrela), nekez bil lezake gazte batekgurea bezalako jakintza arlo batean funtsezkotzat jotzen den ondare literario osoa.Horrekin batera, idazkera soltea, zorroztasun zientifikoa, ikerketarako gogoa eta dohaina... suposatzen zaizkio
|
lizentziatzen
den pertsonari. Gaitasun horiek guztiak lortzeko bizitzaosoa behar bada ere, oinarri sendoen gainean eraiki beharreko gaitasunak dira.Umil eta muga guztiekin, horretara dator liburu hau.
|
|
|
Heteronomiatik autonomiarako proiektua da arizmendiarra. Gizakiaren portaera etajardunbidea kanpo baldintzen determinaziotik askatu, eta pertsona eta komunitateautoeratuak aldarrikatuko ditu, lankidetzan oinarritutako harreman autoeratuen bidez.Kanpo logika arrotzek administratutako subjektua baino, bere ekinbidea administratzeko gai
|
den
pertsona eta kolektiboa36.
|
|
2005
|
|
|
Liburu honen xedea azterketa dibulgatibo izatea da; horregatik, aukeratu dadiziplina arteko gerturatzea, hain zuzen ere. Bidasoako biztanle batentzat liburuanagertzen diren zehaztasun eta argipenak oso baliagarriak izan daitezke, sarritan ezkutaturik gelditzen diren elementu eta ezaugarriak plazaratuko baitira; era berean, bertakoa ez
|
den
pertsonarentzat gaia eta gatazka hobeto ulertzeko tresna egokiaegin nahi izan dugu, horretarako auzia testuinguruan kokatzeko egokiak izandaitezkeen artikulu eta aipamenak barneratu dira liburu honetan.
|
|
2006
|
|
|
Guraso adoptiboak izango direnek ez dakite zein alderdi ebaluatuko diren, eta ondorioz ez dakite ziur nola jokatubehar duten. Haien ezaugarri pertsonal batengatik arbuiatuak izatearen beldur dira, eta mesfidati ager daitezke ebaluazioaz arduratzen
|
den
pertsonaren aurrean, alegia, objektiboa ez izatearen edo inpartzialak ez izatearenbeldur izanik.
|
|
|
Ekintza zer ikuspegi baloratibotatik kontsideratzen den, horren arabera esan ahal izango dugu ekintza hori arrazionala edo irrazionala dela. Esaterako, erlijiosoa ez
|
den
pertsonarentzat portaera erlijioso oro irrazionala da; hedonistarentzat portaera aszetiko oro irrazionala da, nahiz eta, beste ikuspegi batetik, joera aszetikoak arrazionalizaziorako joera indartsua suposatzen duen. Beraz, ekintza bat arrazionala edo irrazionala den zehazteko abiapuntuko balioei erreparatu behar zaie.
|
|
|
Batez besteko kontsumitzaile arrunta kontzeptua zehaztu nahi denean, kontuan hartu behar da kontsumo zabaleko kontsumitzaileak ez direla publizitatearentzako helburu; izan ere, publizitate mezuaren jasotzaile edo hartzaileak gutxi gorabehera bi muturren erdian kokatu dira, hau da, arreta gutxien eta gehien jartzen dutenen artean, mezuak inolako arazorik gabe sinesten dutenen eta susmo txar handiz jasotzen dutenen artean, alegia. Batez besteko kontsumitzaile arrunta publizitate hartzaile normala izango da, publizitatearekiko ez da zorrotzena izango ezta sinesterrazena ere; ongi informaturik eta adi egongo da; halaber, publizitate komunikazioaren mezuaren konbentzigarritasunaz jabetzen
|
den
pertsona arrunta izango da (Massaguer, 1999: 235; Tobío, 2000:
|
|
|
Testigantza publizitatearen bidez iragarle ez
|
den
pertsona edo erakunde batek iragarle baten produktu edo zerbitzuen aldeko mezuak eta iritzi positiboak ematen ditu. Iragarlea ez den beste baten babesa bilatzen da; horretarako erabiltzen diren baliabideak desberdinak dira oso, esate baterako, esker oneko eskutitz bat izan daiteke, produktu jakin bati buruzko aldeko iritziak, edo pelikula bati buruzko kritika onak, eta abar (De la Cuesta, 2002:
|
|
|
Autorregulazio sistemako kide ez
|
den
pertsonak erabaki dezake epaimahaiak ebatzitakoaren mende egotea. Dena den, epaimahaiaren aurrean aurkeztutako erreklamazio baten barruan egotea bera prozesuan parte hartzeko eta jokabidea defendatzera bultzatzeko lehenbiziko hertsatzea izan daiteke, zeren, sistema horretatik kanpo geratuz gero, irudi insolidarioa eta etika gutxikoa emateko arriskua baitu.
|
|
2007
|
|
|
Badaukagu harreman programa bat ere. Jende ezberdina elkartzen dugu (enbaxadoreak, egunkarietako zuzendariak...), batez ere Madrilen edo Bartzelonan.Datorren urtean 90 urteurrena daukagu, eta ekonomian mundu mailako erreferentzia
|
den
pertsona bat ekarri nahian gabiltza.
|
|
|
Kulturaz teorizatzen dutenek, ordea, ez dutehirugarrena, prozesua, aztertzen, nahiz eta bertan egon kulturaren mamia. Kulturekitaldien arrakasta neurtzeko bertaratu
|
den
pertsona kopurua edo zer pertsonamota izan diren hartzen da kontuan. Gehienetan gutxiago neurtu ohi da transmititudiren datuen kantitate edo kalitatea.
|
|
|
Nazio, berrien? kasuan, elkarte nazionalaren erakundetzea da helburu, estatu propioa lortuta edo, bederik, aitortza maila bat; bietan, naziotasunagatikbaztertua izan
|
den
pertsona norbera osoa eta normala izan dadin (noski, naziotasuna definitzen duen ezaugarria eta beronen interpretazioa gutasunbaztertu baten gaineko diskurtsoa da).
|
|
|
Hala ere, gizabanakoek oraindik ez dute abstrakzio horien arteko lotura ezartzeko gaitasunik, ez etaabstrakzioak uztartzen dituen autokontzeptu integratua garatzeko gaitasunik ere.Ondorioz, abstrakzioak bakartuta egoten dira. Esaterako, egoera jakin bateaniskanbilatsua eta berritsua
|
den
pertsona batek abstrakzio hau eraiki dezake: pertsona irekia dela. Isilik eta lotsatuta dagoen egoera batean, berriz, besteabstrakzio hau eraiki dezake:
|
|
|
Izan al zintezke zu baino askoz ere zaharragoa
|
den
pertsona baten lagun. Eta zu baino gazteagoa den batena. Zergatik?
|
|
|
Beraz, labur bada ere, zenbait ikuspegi psikologikotatik saiatuko garaaurkezten nola azaltzen
|
den
pertsonen garapen morala: ikuspegi psikoanalitikotik, ikaskuntzaren ikuspegitik, ikuspegi kognitibo ebolutibotik, pertsonen artekoharremanen ikuspegitik eta hermeneutikaren ikuspegitik.
|
|
|
Laudagarria
|
den
pertsonaren argudioa, argudio laudagarria da; iturriaren autoritateak berebiziko indarra du argudio testuetan. Oro har, honela funtzionatzen du argudio horrek:
|
|
|
Diskurtsoan baieztatutakoaren berme eta babes moduan, aintzakotzat har daiteke hirugarren baten zina, aipatzen
|
den
pertsona hori sinesgarria den heinean entzuleentzat. Pertsona bat edo talde bat sinesgarria denean eta tesiarekin bat erabiltzen da autoritate argudioa diskurtsoan.
|
|
|
Argudio eredu honetan, gizakia, zenbait kualitateren jabe
|
den
pertsona, zenbait ekintzaren autore eta zenbait zehaztasunen helburu, izaki iraunkorra da, eta haren inguruan biltzen da zenbait fenomeno edo ekintza, zeintzuei hark, gizakiak?
|
|
|
Urliari [Kendu egin dut agertzen
|
den
pertsona izena]
|
|
|
Urliari [Kendu egin dugu agertzen
|
den
pertsona izena]
|
|
2008
|
|
|
ezberdintasun nabariak agertzen zaizkigu Eibar eta Elgoibarren artean. Elgoibarren lehenengo alkatea herrian bizi
|
den
pertsona aukeratzen dute. Eibarren, ordea, 1808 urtera arte herrian bizi ez den aristokrata bat aukeratu ohi zuten.
|
|
|
norbanakoaren ingurune kulturala. Lehen atalean esan dugu belaunaldi batetik bestera igarotzen
|
den
pertsona talde baten jokabide ereduek, sinesmenek eta beste hainbat ezaugarrik osatzen dutela kultura. Gogoratu beharra dago, gainera, kultura arteko ikerketak, kultura bat beste kultura batekin edo gehiagorekin erkatzeak, garapenaren orokortasunari buruzko informazioa ematen duela.
|
|
|
Norbanakoaren kultura (belaunaldi batetik bestera igarotzen
|
den
pertsona talde baten jokabide ereduak, sinesmenak eta abar).
|
|
|
Norbanakoaren kultura (belaunaldi batetik bestera igarotzen
|
den
pertsona talde baten jokabide ereduak, sinesmenak eta abar).
|
|
|
Norbanakoaren kultura (belaunaldi batetik bestera igarotzen
|
den
pertsona talde baten jokabide ereduak, sinesmenak eta abar).
|
|
|
Norbanakoaren kultura (belaunaldi batetik bestera igarotzen
|
den
pertsona talde baten jokabide ereduak, sinesmenak eta abar).
|
|
|
Norbanakoaren kultura (belaunaldi batetik bestera igarotzen
|
den
pertsona talde baten jokabide ereduak, sinesmenak eta abar).
|
|
|
Alderdi sozialak ere oso interesgarriak dira. Izan ere, ia haurtzaro osoa oihanean beste animalia batzuekin harremanetan eta bere espeziekoekin kontakturik gabe bizi izan
|
den
pertsona baten sozializazioak planteatzen dituen erronkak eta zailtasunak (hitz egitea, trebetasun sozialak, alderdi etikoak, eta abar) askotarikoak dira.
|
|
2009
|
|
|
Afiliazioa: bi azpieremu daude, bata ikergai
|
den
pertsonaren afiliaziopolitikoarentzat eta bestea afiliazio sindikalarentzat.
|
|
|
Lekukotasunak: aztergai
|
den
pertsonari edota pertsona horren inguruaninformazioa eskaini digun lekukoari grabatutako testigantzaren transkripzioa erredaktatuko da. Bertan lekukotasuna nork eman duen etalekukotasuna non eman den bezalako informazioak ere idatziko ditugu.
|
|
|
gaixotasuna etaosasunaren dimentsio psikologikoa, soziala eta kulturala. Era berean, eredu biomedikoak pazientea
|
den
pertsona alboratzen du, tratamenduan zentraturik. Jarrerahorrek bi ondorio ekarri ditu:
|
|
|
Jardutearen teoriarenarabera, pertsona batek erretiroarekin langilearen rola galdu ostean lehen egitenzituen jarduerak mantendu edo horien ordezkoak aurkitzen baldin baditu, erretirorahobeto egokituko da. Alegia, aktibo egoten
|
den
pertsona, emankorra dena, etekinbat sortzen duena eta besteentzako baliagarria dena asebeteta sentituko da. Ondorioz, hobeto egokituko da erretirora.
|
|
|
Kirolariekin batera, klubak dira gaur egun protagonista nagusiak.Nonahi ditugu, espezialitate mota guztietan. Gaur egun, kirol profesionalaren barruan, klub gehienek badute komunikazio kabinete bat edo, besterikez bada ere, harreman informatiboez
|
arduratzen
den pertsona bat. Pertsonahoriek, kazetari ohiak normalean?
|
|
|
Kontsumorako joera marjinalak hauxe neurtzen du: zenbat handitzen
|
den
pertsona edo ekonomia eragile baten kontsumoa, bere errenta erabilgarriaren handitze marjinal baten ondorioz.
|
|
2010
|
|
|
Beste batzuek, ordea, egoerari egokitu nahianoroimena laguntzeko estrategiak (zerrendak, alarmak, etab.) erabiltzen dituzte.Badira ere, oroimenak huts egiten diela ohartzean suminkortasuna eta sintoma depresiboak adierazten dituztenak. Horrez gain, pertsona batzuek nortasun aldaketakpairatzen dituzte dementziaren hasierarekin batera, esaterako, atsegina izan denpertsona desatsegin bihurtzea edo elkarbizitzarako zaila izan
|
den
pertsona oraindik gatazkatsuago bihurtzea.
|
|
|
Dementzia honen adierazpen klinikoak infartu kopuruaren eta hauen kokapenaren menpe daude. Infartuak askotan oso txikiak izaten dira eta, ondorioz, hasierabatean ez dira aldaketak nabarmentzen gaixotasuna pairatzen ari
|
den
pertsonarengan. Baina infartu txiki horien guztien multzoak, une zehatz batean, garunekohainbat eremu suntsitzen dituenean lehen sintomak agertzen hasiko dira.
|
|
|
Nortasunak ere badu bere eragina diagnostikoan. Txukuna, garbia, eta arduratsua izan
|
den
pertsona batengan errazagoa izango da akatsak antzematea, betidanikdespistatua izan den pertsona batengan baino.
|
|
|
Nortasunak ere badu bere eragina diagnostikoan. Txukuna, garbia, eta arduratsua izan den pertsona batengan errazagoa izango da akatsak antzematea, betidanikdespistatua izan
|
den
pertsona batengan baino.
|
|
|
Arbelean idatz daitekeen informazioa hau da: data, ordua, urtaroa, lekua, taldeko parte hartzaileen izenak, monitorearen izena eta saioan landuko den gaia.Horrez gain, eguneko menua, jangelan egongo
|
den
pertsonaren izena, egoitzan edoetxean egingo diren jarduerak eta jasoko diren bisitak ere idatz daitezke.
|
|
|
Hori guztia kontuan izanda, familia bakoitza ezberdina izan arren, prozesuhorretan senideengan gertatzen diren hainbat ezaugarri kontuan hartu behar dira.Horien artean, hasieran familiaren harridura eta kezka azpimarra daitezke. Senideek guztiz aldatu
|
den
pertsona aurkitzen dute. Esaterako, gaixotasunaren aurretikbere ekintza guztiez kontziente eta arduratsua zen gaixoa, eta gaixotasunarenondorioz, aldiz, izaera aldatu zaio eta arazoak ditu.
|
|
|
Adierazpen emozional horrek zerikusia du maitatzen
|
den
pertsonaren galerabizirik dagoen bitartean bizitzearekin. Horrelako egoera bat onartzea zaila gertatzen da, normalean, gaixotasunaren hasieran agertzen den sentimendua da.
|
|
|
Gainera, Bankuaren estimazioek eguneko 2 AEB$ eko langa gainditzeko aurrerapauso txikiagoak egin direla diote. Ez da aldaketarik sumatzen eguneko 2 AEB$ ekin bizi
|
den
pertsona kopuruan (2.500 milioi pertsona 1981 eta 2005 urteen artean), 90eko hamarkadaz geroztik zifra hori murriztuzjoan den arren, hamarkada horren aurretik hazkundeak izan ondoren. Eguneko 1,25 AEB$ eta 2AEB$ arteko diru sarrerekin bizi den pertsona kopurua bikoiztu egin zen, 600 milioi pertsonatik1.200 milioi pertsonara igaroz, 1981 eta 2005 urteen artean.
|
|
|
Ez da aldaketarik sumatzen eguneko 2 AEB$ ekin bizi den pertsona kopuruan (2.500 milioi pertsona 1981 eta 2005 urteen artean), 90eko hamarkadaz geroztik zifra hori murriztuzjoan den arren, hamarkada horren aurretik hazkundeak izan ondoren. Eguneko 1,25 AEB$ eta 2AEB$ arteko diru sarrerekin bizi
|
den
pertsona kopurua bikoiztu egin zen, 600 milioi pertsonatik1.200 milioi pertsonara igaroz, 1981 eta 2005 urteen artean.
|
|
|
Bigarrenik, garapen bideko herrialdeetan bizitzearenkostua garestiagoa dela aditzera eman izanak aurreko pobrezia estimazioak zuzendu beharra ekarri du. Datu berriek pobrezian bizi
|
den
pertsona kopurua handiagoadela adierazten dute: berrikusketaren aurretik txiroen zenbatekoa 1.000 milioi pertsonatik behera jaitsi zela baieztatzen zen, doikuntzen ondoren herrialde txiroenenmailaren arabera, oraindik orain txirotasun egoeran bizi den pertsona kopurua1.400 milioietan kokatzen dela estimatzen da.
|
|
|
Datu berriek pobrezian bizi den pertsona kopurua handiagoadela adierazten dute: berrikusketaren aurretik txiroen zenbatekoa 1.000 milioi pertsonatik behera jaitsi zela baieztatzen zen, doikuntzen ondoren herrialde txiroenenmailaren arabera, oraindik orain txirotasun egoeran bizi
|
den
pertsona kopurua1.400 milioietan kokatzen dela estimatzen da. Eguneko 2 AEB$ eko pobrezia lerrobat erabiliz, 2.600 milioi pertsona txiro existitzen direla estimatzen da, hau datuabsolutuei dagokienez.
|
|
|
Legeak eratutako eskubide honek herritarrari zuzenbidean teknikoa edo aditua
|
den
pertsona baten defentsa eta laguntza bermatzen dio, prozesuaren aurretik eta prozesuan zehar. Zehazki, prozesu jurisdikzionala gauzatzen ari den bitartean, herritarrari bere uziak argudioekin oinarritzeko eskubidea eta kontrakoak bere uziak oinarritzeko emandako argudioak errefusatzeko eskubidea aintzatesten zaizkio.
|
|
|
Gainera, eta lan prozesua eta prozesu zibila lotzean iragarri den moduan, biek egia bera bilatzen dutela demostratuz, frogaren praktikan magistratuari zenbait ahalmen eta zuhurtziarakotasun aintzatesten zaizkio: ...87.2 art.) 254; alderdiei, adituei zein lekukoei egitateak argitzeko beharrezko jotzen dituen galderak egin ahal dizkie (LPLren 87.3 art.); lekukoak gehiegi badira, eta magistratuak egitate aski argituen lekukotza alferrik errepikatzea gerta daitekeela uste badu, lekuko kopurua mugatu ahal du (LPLren 92.1 art.); auzitegi mediku baten esku hartzea eska dezake (LPLren 93.2 art.) edo auzigaian aditua
|
den
pertsona baten edo gehiagoren irizpena entzun dezake (LPLren 95.1 art.) edo hitzarmen kolektibo bateko batzorde parekideari entzun edo hari txosten bat eskatu eztabaidagaia hitzarmen kolektibo baten interpretazioa denean (LPLren 95.2 art.). Sexu diskriminazioagatiko auzigai bat sortzen bada prozesuan, erakunde publiko eskudunen irizpena eskatu ahal du (LPLren 95.3 art.) 255.
|
|
|
Puntu honetan eskubide hobeko hirugarrengotzaz jardun behar da. Posible da betearazlearen hartzekodun den edo ez
|
den
pertsona bat agertzea betearaziaren kontra duen kreditu bat kobratzeko eta hartzekodun betearazlearekiko lehentasuna duela baieztatzea. Beste hitz batzuetan, hirugarren batek betearazpena aurkaratzen du415 Arazoa betearazpenaz arduratzen ari den organo jurisdikzionalaren aurrean izapidetzen den intzidente baten bitartez ebatziko da (LPLren 236 art.). Hirugarrengotza horrek ez du izapidetutako betearazpena esekitzen, eta harekin jarraituko da bahitutako ondasunak saldu arte; salmetan lortutako dirua dagokion kreditu erakundean jarriko da, gordailuan (LPLren 273 art.).
|
|
|
Behin baino gehiagotan aipatu dira: ...zuen alderdiak uko egiten badio, magistratuak harekin jarraitzeko agindu dezake (LPLren 87.2 art.); lekukoak magistratuaren ustez gehiegi badira eta beren adierezpenak errepikapen hutsa gerta badaitezke jada frogatutako egintzen gainean, hark haien kopurua muga dezake (LPLren 92.1 art.); epai organoak ofizioz auzitegi mediku baten parte hartzea eska dezake (LPLren 93.2 art.); auziaren gaian aditua
|
den
pertsona baten edo gehiagoren iritzia entzun dezake (LPLren 95.1 art.), hitzarmen kolektibo baten batzorde parekidea, haren interpretazioaz eztabaidatzen denean (LPLren 95.2 art.) eta organismo publiko eskudunei prozesuak sexuagatiko diskriminazio bat duenean auzigai (LPLren 95.3 art.). Gainera, hobeto ebaztearren eginbideak erabaki ditzake (LPLren 88 art.).
|
|
|
Jurisdikzioaren zerbitzu publikoa doakoa da, eta herritarrek jurisdikzioaren gradu guztietan magistratuek ematen dizkieten zerbitzuengatik ez dute euro bat bera ere ordaintzen537 Ezin daiteke ahaz, gainera, helegiteetan izan ezik, oro har, abokatu edo prokuradorearen parte hartzea ez dela beharrezkoa, beraz, gastu hau ere ez dago. Edozein kasutan, eta zuzenbidean aditua
|
den
pertsona baten laguntza behar duena langilea den orotan, haren soldata estatuak ordainduko du langileei langile izate hutsagatik aintzatesten zaien doako laguntza juridikorako eskubidearen aplikaziopean. Ez da gauza bera gertatzen enpresaburuen abokatuetatik eta prokuradoreetatik eratorritako gastuekin, berariaz doako laguntza juridikorako eskubidea aintzatesten zaienean salbu538.
|
|
|
Onarturiko froga bat egiten hasita, uko egiten badio hura proposatu zuen alderdiak, organo judizialak jarraitzeko erabakitzeko ahalmena du, eta erabaki horren kontra errekurtsorik ezin jar daiteke (LPLren 87.2 art.); alderdiei, adituei eta lekukoei egitateen argiketarako egoki iruditzen zaizkion galderak egin diezazkieke (LPLren 87.3 art.) eta epaiketa amaituta, eta epaia emateko epearen barnean, beharrezko deritzon froga guztiak egitea erabaki dezake epaileak edo auzitegiak, hobeto ebaztearren, alderdien esku hartzearekin (LPLren 88 eta 95.1 art.). Gainera, magistratuak ofizioz, edo alderdiaren eskariz? auzitegi mediku baten esku hartzea eskatu ahal izango du, haren txostena beharrezkoa den kasuetan (LPLren 93.2 art.) edo auzigaian aditua
|
den
pertsona baten edo gehiagoren irizpiena entzun dezake, egoki baderitzo, epaiketa ekitaldian bertan edo hura amaitutakoan, hobeki ebazteko (LPLren 95.1 art.).
|
|
|
Hala ere, epai organoari frogaren gainean hainbat ahalmen aintzatesten zaizkio: ofizioz sendagile forentse baten parte hartzea eskatzea (LPLren 93.2 art.), auziaren objektuan aditua
|
den
pertsona baten edo gehiagoren txostena entzutea (LPLren 95.1 art.), hitzarmen kolektibo baten batzorde parekidearen txostena entzutea edo eskatzea gatazka haren interpretazioaren gainekoa denean (LPLren 95.2 art.), sexu diskriminazio kasu batez arduratzen ari den prozesuan organo publiko eskudunei txostena eskatzea (LPLren 95.3 art.) edo hobeto ebazteko diligentziak erabakitzea (LPLren 88).... Frogaren balorazioari dagokionez, LPLren isiltasuna ikusi ondoren, PZLra jo behar da.
|
|
2011
|
|
|
Hedabideek elkarrizketa indartzekoprogramatzen dituzten topaketak dira. Elkarrizketatu bat, gai bat, egun eta ordubat eta elkarrizketatuko
|
den
pertsonaren ibilbidearen laburpen bat aurkeztu ohidira. Elkarrizketa hiru edo lau egun lehenago iragarri ohi da, eta iragarkiarekinbatera, erabiltzaileei beren galderak bidaltzeko aukera eskaintzen zaie.
|
|
|
Hala ere, herrien tamaina eta, batez ere, populazio kopurua kontuan hartuta, herri txikietako bake epaitegiak eta herri eta hiri ertain eta handietakoak desberdindu behar ditugu. Guztiak dira epaiorgano pertsonabakarrak, beraz, guztietan aritzen da, legearekin bat, Zuzenbidean teknikaria ez
|
den
pertsona bat. Hala ere, bake epaitegi hauek antolatzeko era desberdina da.
|
|
|
Legeak eratutako eskubide honek herritarrari zuzenbidean teknikoa edo aditua
|
den
pertsona baten defentsa eta laguntza bermatzen dio, prozesu aurretik eta prozesuan zehar. Zehazki, prozesu jurisdikzionala burutzen ari den bitartean, herritarrari bere uziak argudioekin oinarritzeko eskubidea eta kontrakoak bere uziak oinarritzeko emandako argudioak baztertzeko eskubidea aintzatesten zaio.
|
|
|
Bere barneko mundua, anbibalentziaz eta susmo txarrez betea, kanpora ateratzen (proiektatzen) du pertsona paranoideak. Garbi hitz egiten duen pertsona boteretsua ongi jasango du, baina nahasgarri edo anbiguo agertzen
|
den
pertsonak bere onetik aterako du. Estatus sozialaren, sexu identitatearen edo bete beharreko funtzioaren mailan anbiguotasuna agertzen duena ezin izaten du jasan.
|
|
|
Beraz, sarritan ikusten ditugu pertsona psikopatikoak gizartean ongi integratuta. Kasu horietan psikopata «arrakastatsuez» hitz egin daiteke, nahiz eta hori ez
|
den
pertsonaren benetako arrakasta, besteen ahaleginaren eta sufrikarioaren bizkar eta besteen ongizatea kontuan hartu gabe eraikitako arrakasta delako. Helburuak lortzen ez dituztenean, haserretu eta zapuztu egingo dira, baina ez dute haserre hori tupustean eta inpultsiboki agertuko, antisozial soilek egiten duten moduan, baizik eta modu planifikatuago eta pentsatuago batean agertuko dute.
|
|
|
Emozioen aurrean erantzun desegokiak inhibitzea, erreakzio emozional intentsu baten ondoren patxadara itzultzea eta emozio indartsua bizi duenean arreta mantentzea asko kostatzen zaio mugako nortasunaren nahastea duenari. Beste aldetik, ingurune sozialak modu ezegonkorrean erantzuten die testuinguru horretan bizi
|
den
pertsonaren sentimendu eta beharrei. Pertsona horren emozio negatiboak hutsune pertsonal moduan interpreta litezke.
|
|
|
besteek baztertu egingo dutela eta min egingo diotela aurresaten du etengabe eta haiekiko harremanak saihestera jotzen du; besteen aurrean beti erne eta barne hersturaz betea egoten da eta portaera inhibitua agertzen du; bere burua baliogabetzen duten pentsamenduak etortzen zaizkio etengabe burura. Gainera, besteekin harreman gehiago eta hobeak edukitzea desiratzen duen arren, desira hori mozorrotu egiten du, eta azaletik begiratuta, afektiboki hotza
|
den
pertsonaren itxura ematen du. Beraz, nahaste guztietan gertatzen den moduan, hertsapen eta zurruntasun finkoek mugatzen dute saiheskariaren bizitza ere, eta muga horiek ez diote uzten berak lortu nahi duena lortzen.
|
|
|
Eldarniozko ideiek maitasun erromantiko idealizatu bati eta espirituen elkartzeari egiten diote erreferentzia, erakarpen sexualari baino areago. Normalean, «maitemindua» dagoen pertsonak paranoia duenak baino estatus sozial edo ekonomiko hobea izaten du (adibidez, famatua
|
den
pertsona bat edo lanean bere gainetik dagoen norbait), nahiz eta guztiz ezezaguna den norbait ere izan daitekeen eldarnioaren objektu. Ohikoak izaten dira eldarnioaren objektuarekin kontaktuan jartzeko saiakerak (telefono deien bidez, eskutitzez, posta elektronikoz, opariak eginez, bisitak eginez edota zelatatuz), eldarniozko ideia ezkutuan mantentzea ere gerta daitekeen arren.
|
|
|
Handitasunezko psikosi paranoidean, eldarnioaren eduki nagusia izaten da pertsonak ezohiko gaitasun edo intuizio bereziren bat duelako uste sendoa (aparteko gaitasun edo intuizio hori ezaguna ez den arren), edo aurkikuntza garrantzitsu bat egin izanaren ustea. Beste zenbait kasutan, nahiz eta aurrekoa bezain ohikoa ez izan, subjektuak uste dezake garrantzitsua
|
den
pertsonaren batekin harreman berezia mantentzen duela (adibidez, Lehendakariaren aholkulari batekin) edo pertsona garrantzitsu bat dela (kasu horretan benetako pertsonaia iruzurti gisa hautemana izan daiteke). Handitasunezko eldarnioen edukia erlijiosoa ere izan daiteke (adibidez, norbaitek uste izatea jainkoaren mezu bat jaso duela).
|
|
|
Bietan pertsonak gizarte egoeretan deseroso sentitzen dira, eta besteengandik ebaluazio negatiboa jasoko duten beldur izaten dira; baina, herabetasuna, adinean aurrera egin ahala gutxituz joaten da eta fobia soziala, aldiz, larriagotu egin ohi da. Lotsatia
|
den
pertsona, harreman sozialetan deseroso sentitu badaiteke ere, egoera horiei aurre egiten die eta bizitza arrunta egiten saiatzen da. Fobia soziala duenak, aldiz, egoera sozialak ekiditen ditu eta jokabide horrek bere gizarte harremanetan, ikasketetan edo laneko errendimenduan eragin zuzena du.
|
|
|
Salavert et al. (2003) en arabera, psikosi paranoidearen agerpena sustatu dezaketen faktore sozialen artean leudeke ondorengoak: emakumeen kasuan, sexu eraso bat jasan izana, lehen sexu harremana izatea edo norbere bikotea ez
|
den
pertsona batekin sexu harremanak izatea; sexu harremanetarako zailtasunak izatea; bikote harreman liskartsuak izatea edo bikotearekin gatazka epealdi bat eduki izana; bakartze soziala; istripuren bat eduki izana; pertsona arteko harremanetan intimitatearen gehiagotzea; lanean edo gizartean pertsonak dituen ardurak areagotzea; hiperakusia; arrotzak diren kultura eta hizkuntza batean etorkina izate...
|
|
2012
|
|
|
Autorregulazio sistemako kide ez
|
den
pertsonak erabaki dezake epaimahaiak ebatzitakoaren mende egotea. Dena den, epaimahaiaren aurrean aurkeztutako erreklamazio baten barruan egotea bera prozesuan parte hartzeko eta jokabidea defendatzera bultzatzeko lehenbiziko hertsatzea izan daiteke, zeren, sistema horretatik kanpo geratuz gero, irudi insolidarioa eta etika gutxikoa emateko arriskua baitu.
|
|
|
Testigantza publizitatearen bidez iragarle ez
|
den
pertsona edo erakunde batek iragarle baten produktu edo zerbitzuen aldeko mezuak eta iritzi positiboak ematen ditu. Iragarlea ez den beste baten babesa bilatzen da; horretarako erabiltzen diren baliabideak desberdinak dira oso, esate baterako, esker oneko eskutitz bat izan daiteke, produktu jakin bati buruzko aldeko iritziak, edo film bati buruzko kritika onak, eta abar (De la Cuesta, 2002:
|
|
|
izan ere, publizitate mezuaren jasotzaile edo hartzaileak gutxi gora behera bi muturren erdian kokatu dira, hau da, arreta gutxien eta gehien jartzen dutenen artean, mezuak inolako arazorik gabe sinesten dutenen eta susmo txar handiz jasotzen dutenen artean, alegia. Batez besteko kontsumitzailea publizitate hartzaile normala izango da, publizitatearekiko ez da zorrotzena izango ezta sinesterrazena ere; ongi infornaturik eta adi egongo da; halaber, publizitate komunikazioaren mezuaren konbentzigarritasunaz jabetzen
|
den
pertsona arrunta izango da (Massaguer, 1999: 235; Tobio, 2000:
|
|
2014
|
|
|
Araua betetzen ez duen eta bere burua sortu duen pertsona aurkezten digu.Miresgarria eta asaldagarria izan daitekeena, «ez delako gu bezalakoa» etadiferentzia onartzen ez gaituztelako hezi. «Bestea»
|
den
pertsona horrek askatasunadu eta bere nortasuna eta gorputza aukeratu ditu identitate anizkoitza eta aberatsaeraikiz. Horregatik diogu hibridazioaren adibide bat izan daitekeela pertsonaia hau.Irakur dezagun Apaolazaren deseraiketa:
|
|
|
Etorkizuneko eraikuntza umilagoa izango da. Familia nukleoak aldaketa handiak jasan ditu eta gaur egun txikiagoa da; bakarrik bizi
|
den
pertsona kopurua ere asko hazi da. Eraikiko diren etxebizitza berriak, beharrezkoak badira, txikiagoak izango dira.
|
|
|
Alderdi sozialak ere oso interesgarriak dira. Izan ere, ia haurtzaro osoa oihanean beste animalia batzuekin harremanetan eta bere espeziekoekin kontakturik gabe bizi izan
|
den
pertsona baten sozializazioak planteatzen dituen erronkak eta zailtasunak (hitz egitea, trebetasun sozialak, alderdi etikoak, eta abar) askotarikoak dira.
|
|
|
Ikertzaileak panpina ezkutatzen du kutxa baten azpian. Behin eragiketa hori eginda, umeari galdetzen zaio ea non bilatuko duen panpina gelatik irten
|
den
pertsonak, itzultzen denean. Erantzuna umearen araberakoa izango da.
|
|
|
Erantzun hori panpinaren egoera errealean dago oinarrituta; umeak gertaeren ezaguerarekin bat egiten du, baina ez panpina aldatu zenean kanpoan zegoen pertsonaren ezaguerarekin. Lau urteetatik aurrera, gutxi gorabehera, umeek ez dute arazorik izan ohi erantzun zuzena emateko; jada onartzen dute gelatik irten
|
den
pertsonak sinesmen faltsua duela panpinaren lekuari buruz. Orain, umea konturatzen da sinesmenak nahitaez errealitatearekin bat ez datozen buru irudikapenak direla.
|
|
|
izu ikarako eraso modukoren bat, gidatzen zihoazela (Munjack, 1984). Batzuetan, gertaera traumatiko bat ikuste hutsak ere eragiten du fobia gertaeraren lekuko izan
|
den
pertsonarengan (Öst, 1985): adibidez, haginlariaren itxarongelan beste pertsonen garrasiak entzuteak eragin dezake haginlariarekiko fobia.
|
|
|
1) Suizidio berekoia: gizartearekin lotura gutxi duen eta besteengandik bereizia sentitzen
|
den
pertsonak burutzen duen suizidioa. 2) Suizidio altruista:
|
|
|
Orgasmoaren berrorientazio teknika ere erabili izan da terapian. Hasieran objektu parafilikoarekin kitzikatzen
|
den
pertsonak objektu normalekin kitzikatzen ikasten du, objektu parafilikoak sortutako kitzikapen egoera baliatuz. Ohiko fantasiekin hasten da masturbatzen, eta isurketara heltzeko unean fantasia horiek ordezkatu egiten ditu desiragarriagoak diren beste batzuez.
|
|
2015
|
|
|
Horretaz gain, kode honekin erabilgarri
|
den
pertsona eredu bat garatu da giza gorputzarenezaugarriak aintzat hartuz, bai haren proportzioak eta bai parte guztien ezaugarridielektrikoak (Sanchez, 2009) kontuan hartuz (1.Irudia). Eredu hau aukeratzerakoan dagoenekobibliografian dauden beste eredu batzuk ikertu dira eta erresoluzioaren araberako sailkapen bategin daitekeela ondorioztatu da.
|
|
2017
|
|
|
Oroitzen duguna eta nola oroitzen dugun hainbat aldagaien eraginpean dago. Guzti hau kontuan hartuta eta baloratuta, modu osoago batez jakina litzateke nolakoa
|
den
pertsonen bizi ibilbidea.
|
|
|
Tokiak sortzeko gure era aldatzen du beste leku batzuetara joateak, dela turismoa egiteko, dela lan baten bila, dela premiarik larrienak behartuta. Azpiegitura energetiko alakomunikaziozkoak deslokalizatzeak kode amankomun batzuetan lan egitera behartzen gaitu.Oinarrizko zerbitzuak milaka kilometrotara aurkitzen
|
den
pertsona baten bidez lortzeak gurearkitektura programak aldatzen ditu. Gure ingurumena kontainer ontzietan garraiatutakoproduktuez eraikitzeak arkitekturaren estandar materialak aldatzen ditu.
|
|
2019
|
|
|
Aurrez aipatu bezala, hausnartzen laguntzeko atzera elikapena ematea garrantzitsua da, bainaatzera elikapen horrek ezaugarri jakin batzuk betetzeak are gehiago aberastuko du ikaskuntzaprozesua. Horretarako, beste batzuen artean, atzera elikapena indibidualizatua izateaezinbestekoa da; bai eta ebaluazioa burutu bezain pronto ebaluatua izan
|
den
pertsona bakoitzariegokituta izatea ere. Horrela, ebaluatua izan den pertsona egindako akatsak zuzentzeramotibatzen baita, ikaskuntza prozesuan aurrera jarraitzea ahalbidetuz (Jimenez, 2014).
|
|
|
Horretarako, beste batzuen artean, atzera elikapena indibidualizatua izateaezinbestekoa da; bai eta ebaluazioa burutu bezain pronto ebaluatua izan den pertsona bakoitzariegokituta izatea ere. Horrela, ebaluatua izan
|
den
pertsona egindako akatsak zuzentzeramotibatzen baita, ikaskuntza prozesuan aurrera jarraitzea ahalbidetuz (Jimenez, 2014).
|
|
|
Erdigunean, muinean, talde motorra dago zeina jende kopuru txiki batez osatzen den etatalde handiagoaren dinamizazio lanaz arduratzen den. Muin honen bueltan, modu lausoagoanantolatzen
|
den
pertsona geruza zabalago bat dago. Tipularen antzeko osaera dute bi maila horiek: bakoitzak funtzio eta partaidetza modu definituak erakusten ditu, baina bien arteko loturak eta hartuemanak egon daitezen ahalegintzen dira mugimenduko kideak.
|
|
|
2.2 Ergoterapeutaren esku hartzea, Alzheimer dementziaz hunkitua
|
den
pertsonarekin etaaliantza terapeutikoa.
|
|
|
Euskal Herrian eta zehazkiagoNafarroa Beherean kokatua den zahar etxe hori bereziki hautatua izan da, pertsona elebidun kopuruhandi bat biltzen duelako, bai artatzaileetan, bai pazienteetan ere; eta gehiengo batek ama hizkuntzaeuskara duelako. Ondorioz, ingurumen multikultural hori oso egokia da elebidunak (euskara/ frantsesa) eta ADaz hunkitua
|
den
pertsonaren akonpainamendua ikertzeko.
|
|
|
Ebaluazio hori motibazioak zoin diren erakustea gai ez
|
den
pertsonarentzat pentsatua izan da. Galdeketahonetan, artatzaileak 14 sail bete ditu pazienteak egindako aktibitatea behatu ondoren.
|
|
|
(2.eranskina). Helburua, profesionalen esperientziasubjektiboen bidez ikustea zen, ea euskararen erabilerak motibazioan, parte hartzean baita portaeran ereeragina duen ADaz hunkitua
|
den
pertsonarengan.
|
|
|
– Ama hizkuntzaren erabileraren eragina, motibazioan ADaz hunkitua
|
den
pertsonarengan.
|
|
|
Profesional guztiek, esplikatzen dute, ADaz hunkitua
|
den
pertsonak aktibitate batean gehiagoparte hartuko duela, aktibitate hori euskaraz esplikatua edota pasatzen denean. Haien ustez, amahizkuntza erabiltzeak, pertsona hauen entzumena baita ulermena ere errazten du, mezua argiagoa etazehatzagoa izanen baita haientzat.
|
|
|
Ikerketa honen galdera nagusia« zein izango litzateke ama hizkuntzaren erabileraren eragina Alzheimer dementziaz hunkitua
|
den
pertsonaren akonpainamenduan, zen.
|
|
|
Hortik ama hizkuntzak Alzheimer dementziaz hunkitua
|
den
pertsonaren motibazioan, parte hartzeaneta portaeran eragina lukeelako hipotesia aztertu zen. Horri erantzuteko, garbitze egoerak antolatuakizan dira (bai euskaraz, bai frantsesez) zahar etxeko 4 pertsonarekin, eta galdeketa bat pasarazia izan daLURO fundazioko hamar bat profesionalei.
|
|
|
Profesional hauek azaltzen dute pertsona bakoitzaren arabera akonpainamendua egokitzen dutelaeta ondorioz usu euskara erabiltzen dutela LURO fundazioko pertsonekin. Esplikatzen dute ere baihizkuntza honek pertsonaren mintzamena laguntzen duela baita sentimendu eta emozioen ulermena ere.Sentitzen dute pertsona konfiantza handiagoan dela eta horri esker artak errazkiago onartuko dituela.Gainera, haien portaera egokituz eta euskara erabiliz, ohartu dira ADaz hunkitua
|
den
pertsona aktibitateproposamenari askoz irekiagoa dela. Pentsatzen dute ere bai kontsignak eta helburuak ulergarriagoakdirela eta ondorioz aktibitatea adierazgarriagoa izanen dela.
|
|
|
Bukatzeko, ikerketa hori ADaz hunkitua
|
den
pertsonari zuzendua zaio, baina, profesional batzuenarabera, ama hizkuntzak pertsonaren akonpainamenduan eragina luke beste eritasun neurologikoetanere bai, hala nola istripu zerebrobaskularren (iktus) artamenduan adibidez. Ezagutza hauekin, interesgarria izango litzateke ama hizkuntzaren eragina ikertzea istripu zerebrobaskular bat ukan duen pertsonarenakonpainamenduan eta errehabilitazioan.
|
|
|
3 Zertan ama hizkuntzaren erabilerak Alzheimer dementziaz hunkia
|
den
pertsona batenulermenean eragiten du?
|
|
|
6 Senditzen duzuia ADz hunkitua
|
den
pertsona batek, aktibitate batean gehiago parte hartukoduela hizkuntza bat edo bestean hitz egiten badiozu. Zergatik?
|
|
|
7 Zure ustez, erabilitako hizkuntzak eragin bat ukan dezake ADz hunkitua
|
den
pertsona batenportaeran aktibitate denboran. Zergatik?
|
|
|
Alzheimer dementziaz hunkitua
|
den
pertsonak, ama hizkuntza erabiltzearen joera luke. Ikerketa honek« zein izango litzateke ama hizkuntzaren erabileraren eragina Alzheimer dementziaz hunkitua den pertsonaren akonpainamenduan» galderari erantzunen dio.
|
|
|
Alzheimer dementziaz hunkitua den pertsonak, ama hizkuntza erabiltzearen joera luke. Ikerketa honek« zein izango litzateke ama hizkuntzaren erabileraren eragina Alzheimer dementziaz hunkitua
|
den
pertsonaren akonpainamenduan» galderari erantzunen dio. Horrentzat Alzheimer dementziaz hunkituakdiren 4 pertsonaren garbitze denborak bai euskaraz, bai frantsesez eginak eta ebaluatuak izan dira.
|
|
|
Barkat Defradas, M., & Frederique Gayraud (2013) (3), De Vreese, L. P., Motta, M., & Toschi, A., ren ikerketaren arabera, elebiduna den eta Alzheimer dementziaz hunkitua
|
den
pertsonari, hizkuntzennahasketa fenomeno bat agertzen zaio, eta zehazten dute ere bai ama hizkuntza dela pertsona horiekerabiltzen duten lehentasunezko hizkuntza. Baina literatura hori, ez da oraindik oso zabala, eta ez diguoraindik ahalbidetzen ziurtasun handiarekin erratea ea ama hizkuntza elementu laguntzaile bat den Alzheimer dementzia duen pertsonaren akonpainamenduan.
|
|
|
Ikerketa honen helburua ama hizkuntzaren erabileraren abantaila erakustea da AD duten pertsonarenakonpainamenduan, eta gure kasuan, euskararen erabilera euskaldunekin. Ikerketa galdera hortik doa« zein izango litzateke ama hizkuntzaren erabileraren eragina Alzheimer dementziaz hunkitua
|
den
pertsonaren akonpainamenduan? » eta hortik ama hizkuntzak Alzheimer dementziaz hunkitua denpertsonaren motibazioan, parte hartzean eta portaeran influentzia bat duela hipotesia ateratzen da.
|