|
2021
|
|
|
Bertsolariaren kasuan ere badu garrantzia osagai errebelde honek, izen abizenekin ezagutzen
|
den
lehen bertsolariaren, Fernando Amezketarraren, mitoak, eta gerora etorriko den bertsolariaren irudikapen klasikoak herritar xehearen autoritatearekiko jarrera bihurria gorpuztuko baitute. Eta historikoki euskal kultur eragileak ere gertuago leudeke Gramsciren intelektual organikoetatik edota Smithen intelligentsia baztertutik posizio hegemonikoetatik baino.
|
|
|
Aipatu den gisan, Pierre Topet" Etxahun" da prentsan izen abizenekin ageri
|
den
lehen bertsolaria. Bere epaiketen inguruko testuez eta Jean Baptiste Xahok eskaintzen dion artikuluaren ondotik desagertu egingo da, ordea, prentsarentzat, 1920ko hamarraldian Pierre Lhandek berreskuratu eta figura mediatiko bihurtu arte83 Iparragirre da, bada, benetako pisu mediatikoa duen lehen bertsolaria.
|
|
|
Bilintx La Correspondencia de Españaren berriemailea omen zen. Beraz, Peris Menchetak idatzitakoa egia izatekotan, Bilintx litzateke kazetari lanetan aritu izan
|
den
lehen bertsolaria88.
|
|
|
Lore Jokoei buruz topatu
|
den
lehen testu luzean ikus daitekeenez (1853/ IX/ 13 Le Messager de Bayonne. " Variétés/ Rapport sur le concours d’Urrugne") lehen ekitaldietatik mugaz bestaldeko bertsolariak ere gonbidatzen ziren Iparraldera.
|
|
|
Batzuetan ezizen soil gisa, garaiko bertsoetako aipamenetatik bakarrik ezagutzen diren Ametza, Otobezino, Martin Amorex, Prantxisko Irabarren, edo Albitxuarraren kasuan bezala. Beste zenbaitetan, De la Fuentetarrak (Antonio eta Juan Kruz Durangoko Plateruak, Bizkaian ezagutzen diren zaharrenak), Agustin Arruti aiarra(, Izuelako Artzaina) edo ezagutzen
|
den
lehen nafar bertsolaria, Jean Etxamendi Bordelen() kasuak esaterako, oihartzun osoagoaz.
|
|
|
Tartean Txirritari eskaintzen dizkio hainbat paragrafo, eta deskribapen fisikoa da deigarria suertatzen
|
den
lehen elementua, ez baitira inondik inora ageri txapelketetako kroniketan hainbeste azpimarratzen ziren kiloak eta herrenak:
|
|
|
Mugimendu haren baitakotzat hartzen
|
den
lehen bilduma James Macphersonek 1760an argitaraturiko Fragments of Ancient Poetry izan zen. Bertan Ossian Mc Finn izeneko antzinako bardo gaeliko batek sorturiko baladen ingeleserako itzulpena egin zuen.
|
|
|
Bilakaera hori, noski, pixkanaka gertatuko da. 1982an nobedadea Zuzendariari Eskutitza izango da; 86an, Hemerotekako testu bat; Apunte bat azaltzen
|
den
lehen aldia 1993a izango da; Editorial bat azaltzen den lehen aldia 1997a...
|
|
|
Bilakaera hori, noski, pixkanaka gertatuko da. 1982an nobedadea Zuzendariari Eskutitza izango da; 86an, Hemerotekako testu bat; Apunte bat azaltzen den lehen aldia 1993a izango da; Editorial bat azaltzen
|
den
lehen aldia 1997a...
|
|
|
267). Ezagutzen
|
den
lehen zenbakia 1937ko abenduaren 8koa dela dio, hainbat zenbaki argitaratu ondoren desagertu egin zela 1938ko erdialdera, baina berriro agertzen dela 1941ean, oraingoan Burgoseko kartzelan eta eskuz beharrean moldiztegitik pasatuta. Euskarazko testuak bazituela ere gaineratzen du:
|
|
|
Bertsolari bati buruzko ikus entzuneko monografiko bat eskaintzen
|
den
lehen aldia da.269
|
|
|
Kanpoko interesa pizteak ez du zertan txarra izan, baina kanpoko begirada oso indartsua denean errazago gertatzen dira estereotipazioa eta esentzializazioa, eta hori gertatu zitzaion bertsolaritzari ere. Esaterako, bitxikeria exotiko gisa azaldu zen lehen aldiz prentsan topatu
|
den
lehen testua, Boucher de Crèvecoeurren" Souvenirs" (1823), bidaia aldizkari paristar batean (Journal des Voyages) argitaratutakoa baita. Gisako gehiagok jarraitu zioten atzetik.
|
|
|
Izen abizenekin prentsan agertzen
|
den
lehen bertsolaria Pierre Topet Etxahun da. 1828koa da testua, eta deigarria, epaiketa baten kronikan auzipetu gisa gertatu zen bertsolari baten lehen agerpen hori.
|