|
2008
|
|
|
Nolanahi ere
|
den
izen bakoitzaren azalpen etimologikoa, garbi dago multzoaren ezaugarritasun nabarienak euskara zaharraren eta akitanieraren eskutik azaltzen dire la. Baina Alemaniako zilarrezko xaflen aldean, Soriako lekuko hauek ondorio histo riko sakonagoak eduki ditzakete.
|
|
|
Bestalde, ahuntz> osagaiaren sintaxi garapena gertatzen da: (12b) ko ahuntz> euskal sintaxian arrunta
|
den
izena+ izenondoa osagaiez osaturiko izen sintagma arrunta dugu4 Horretaz gain, talde horren ezkerraldean ere (12c) azal daiteke ahuntz> beltz> hori, azken batean ezker osagaiaren hedapenaren ondoriotzat hartuko duguna itxuratzeko.
|
|
|
* baso (kada) > > batez aritzeak ez du zentzurik. Kontua da, ezkerraldean diren neurri sintagma hauetan ageri
|
den
izena neurri izena izan ohi dela. Eskuinaldean doazenean, beste kontu bat da.
|
|
|
– [Egilea, Gaia] argumentu egitura4 duen erre> aditzari, tzaile> eranstean sortzen
|
den
izenak, erretzaile k, Egilea argumentua irentsi du
|
|
|
V+ N egituretan ez da adostasunik egon hizkuntzalarien artean: Selki rik en (1982) ustez, buru
|
den
izenak ez du asetzen aditzaren argumen tu egitura; Lieber ek (1983), berriz, horrelako egituretan, aditzak bere barne argumentuak, lotu, behar dituela dio; bestela, eskuineko izena, aditzaren argumentu semantikotzat (lokatiboa, modua, baliabidea?
|
|
|
Beste batzuetan ez dago hain argi lehen begiratuan nola sailkatu behar dugun buru
|
den
izen eratorriaren oin den aditza, ez akusatiboa den, ala balio arazlea duena:
|
|
|
Buru
|
den
izen eratorriaren balioa albo batera utziaz, ez dago zalantzarik zein rol tematiko hartzen duen buru ez den osagaiak. Aditzak bi argumen tukoak dira (nahi> izan> ere aditz konplexutzat hartuaz; eta kontuan izanik morfologikoki behintzat hiru argumentukoa behar lukeen irakatsi> behin baino gehiagotan erabiltzen dela datiborik gabe), [EG, GAIA] edo [ESP, GAIA] egiturakoak.
|
|
|
12 Eta, orobat, buru
|
den
izenak paper tematikorik eman dezakeen ala ez, eztabaida teo rikotzat hartu eta alde batera utziaz.
|
|
|
Etxeak nortasun berezia du euskal gizartean eta nortasun horren seinale da, ematen duenez, Erdi Arotik hasita agirietan eta modu ofizialean erregis tratua ageri
|
den
izena. Batzuetan etxeak eman dio deitura familiari eta bertze batzuetan jabearen erreferentzia (izena, deitura, lanbidea, jatorria, izen goitia...) hartu du izentzat etxeak.
|
|
2012
|
|
|
(EGLU V: 213); hau da, ez dira aurretik aipatua
|
den
izen sintagma bati buruz ari.
|
|
2020
|
|
|
Gure etxea ezkerreko aldetik da, beraz Aintzildarrenean. Ene sortetxeak izena du" Mendiburia" eta ez dakigu nundik heldu
|
den
izen hori. Nunbaitik jin jendeak ezarri izena da.
|
|
2021
|
|
|
Bada hirugarren eragozpen bat: akitanieraz albokariz amaitzen
|
den
izen oinik ez da lekukotu. Gorrotxategirentzat (1984a:
|
|
|
Mikeli asko gustatzen zaizkio egunsentiko kolore arrosako lore usaintsuak. Gustatu aditzaren argumentua ez da lore izena, baizik eta lore izenaren inguruan eratu
|
den
izen sintagma osoa: [egunsentiko [kolore arroseko [[lore] usaintsu]]] ak.
|
|
|
11.9c Nahiz eta forma aldetik berdinak izan, adjektibo itxurako adberbioak darabiltzaten hiztunek garbi bereizten dituzte adjektiboak eta adberbioak. Desberdintasun horren atzean adjektibo itxurako adberbioetan morfema adberbiogile isil bat egon liteke (Agirre Ibarra 2017) edo beharbada gaztelaniako kasuetarako proposatu
|
den
izen isil bat (Fábregas & Alexeyenko 2016). Nolanahi ere, banaketa sintaktikoak berak bereizketa egiten laguntzen digu; izan ere, adjektiboak beti agertuko dira izen bat modifikatzen edo predikatu gunean, eta adberbioak, aldiz, aditzak modifikatuz agertzen dira.
|
|
|
Sail horretan sartzen ditugu edonor bezalako izenordainak ere. Eta ardatza
|
den
izen horrek izan ditzake inguruan beste elementu batzuk: a, gure, txiki edo bost, esate baterako.
|
|
|
Munduari buruz dugun informazioak erakusten digu, azken batean, zein
|
den
izen berezia eta zein arrunta. Geografia izenak, herri eta hirienak, pertsonen izenak, marken izenak eta abar izen bereziak dira askotan (Londres, Elizondo, Miren, Volvo eta abar).
|
|
|
Garrantzitsua da argumentu egitura nabarmentzea, du motakoak izan arren, ‘esperimentatzailea’ ‘gaia’ egiturakoek, hau da, aditz psikologiko deitu zaienek (desiratu, deitoratu, mespretxatu, pairatu, sentitu, sufritu...), oro har, ez baitute keta hartzen. Sortzen
|
den
izenak bi adierak har ditzake, bai ‘ekintza’ (edo ‘gertaera’), bai ‘ondorioa’: araketa, ardazketa, azterketa, bahiketa, bozketa, erosketa, galdeketa, garbiketa, harilketa, heziketa, hilketa, irakurketa, ikasketa, ikerketa, mozketa, salaketa, sendaketa, soilketa, zainketa, zapalketa, zorrozketa, zuriketa, zuzenketa
|
|
|
pertsona adierazten duen izenari erantsi eta pertsona horien bilera edo esan nahi duen izen eratorria sortzen duen kunde, alegia. Egia da pentsa dezakegula beste atzizki bat dela, forma berekoa, baina beste balio batekoa, oinarrian
|
den
izenaren eta izen eratorriaren adiera ere azpisail honetan aztertzen ari garen izenen ‘ekintza’ (‘gertaera’), ‘ondorioa’ adieratik aldentzen den heinean. Dena den, oso adibide gutxi ditugunez hemen aipatzea iruditu zaigu egokiena; Emakunde da euskara estandarrean bide horretatik sortu den bakarra (erakunde baten izen propioa):
|
|
|
Aditzoinak da nahiz du motakoak izan daitezke, eta sortzen
|
den
izenak maizenik ‘ondorioa’ balioa du, baina ‘gertaera, egitea’ ere adieraz dezake: aitortza/ aitortze, bizitza/ bizitze, egoitza, ekintza, emaitza, ezagutza, ezkontza, higuintza, iraultza, jaiotza/ jaiotze, jakintza/ jakite, laguntza, sendotza eta abar.
|
|
|
Garbi dago forma baten edo bestearen aukera aditzoinaren inguruneak baldintzatzen duela, neurri batean. Badira euskalki mailako desberdintasunak ere, bizkaieraz askotan te aurkitzen baita gainerako euskalkietan tze erabiltzen
|
den
izenetan (ekarte/ ekartze, errete/ erretze, hilte/ hiltze, jote/ jotze...), baina euskara estandarreko aldaerei lotuko gatzaizkie.
|
|
|
Sortzen
|
den
izenak ez du ‘gertaera’ adierarik, ‘ondorioa’ baizik. Hala erakutsiko lukete gertaera izenak ondorio izenetatik bereizteko aipatu ditugun ezaugarriek (§ 4.5.1c):
|
|
|
Hizkuntzalari askok erabili duten kontzeptua da (beste askoren artean, Varelak 1990 edo Spencerrek 1991), inolako atzizkirik gabe, hau da, marka formalik gabe, aditzetik eratortzen
|
den
izenaren berri emateko. Beste batzuek, Cabrék eta Rigauk (Cabré y Rigau 1985), esaterako, ‘aldaketa sintaktikoa’ terminoa erabili dute honetarako.
|
|
|
Egitura osatuz, aditz (sintagma) horrek eskatzen/ hartzen dituen zenbait sintagma agertuko dira (agerian nahiz isildurik): gutxienez, subjektu
|
den
izen sintagma; aditz predikatuaren arabera, objektu zuzena edota hura eta zehar objektua, eta, hala badagokio, postposizio sintagmazko beste argumentu batzuk edo bestelako izaera eta osaerako batzuk, hala nola atributua nahiz predikatu osagarria. Aditzak berez eskatzen ez dituen osagai batzuk ere ager daitezke, adjuntu deritzenak, egitura nagusi hori hedatuz:
|
|
|
7.2.7.2c Hemen sar daitezke gailu, garri edo ki1 atzizkiaz eratorritako izenak mugakizun dituztenak ere. Eratorpenean esan bezala (§ 4.4.1), atzizki hauek ‘baliabidea, tresna’ adiera ematen diote sortzen
|
den
izenari eta, aldi berean, badakigu ‘baliabidea’ adieraz daitekeela z (edo kin) postposizio sintagma baten bidez, baina baita sintagma ergatiboaren bidez ere: objektu horrek beroa neurtzen du, aparatu horrek boza goratzen du, aparatu horrek euria neurtzen du/ objektu horrekin, horren bidez grapak kentzen ditugu, aparatu horren bidez (horrekin) kilometroak kontatzen ditugu... eta abar.
|
|
|
Han ikusi ditugu balio metaforikoa duten gizon igel modukoak. Aposizioan ematen
|
den
izenak jatorrizko esanahia galdu eta kuantifikazioaren pareko balioa ere har dezakeela dio Suñer ek (1999): vida padre, oferta estrella, momento cumbre, noticia bomba, situación límite, momento clave, hora punta, ciudad monstruo.
|
|
|
7.2.9b Morfologia osaerari dagokionez, pertsona izen propioa dute lehen osagai horietako gehienek; azken aurreko azpisaileko Mari ere izen arrunt bihurtu
|
den
izen propio orokortutzat har daiteke. Bigarren osagaia da goiko bost azpisail egiteko bide ematen duena.
|
|
|
Aditzoin kategoriako oinarriei eransten zaie atzizkia, eta sortzen
|
den
izena konkretua izan ohi da, aditzoinak adierazten duen ekintza horretarako ‘baliabide’ edo ‘tresna’ esanahikoa. Euskal lexikoaren historian, batez ere Iparraldeko testuetan ageri da (Hegoaldean balio berarekin garri edo ki1 erabiltzen ziren):
|
|
|
Mota askotako izenei erants diezaiokegu tsu atzizkia, izen abstraktuei (adore, borondate, kemen...), izen zenbakaitzei (ke, koipe, ur), izen zenbakarriei (harri, mendi, zorri...); baina nekez izango dira oinarri izen multzokariak(, armadatsu,, familiatsu, § 12.3.3). Adjektibo eratorriei ‘ugari’ esanahia ematen die tsu atzizkiak; hau da, oinarri
|
den
izenak adierazten duena ugari duen izenaz predikatzen diren adjektiboak sortzen ditu. Paraje menditsu ‘mendi ugari dagoen parajea’ da, pertsona adoretsu ‘adore handiko pertsona’, udare urtsu ‘ur ugari duen udarea’, gai garrantzitsu ‘garrantzi handiko gaia’, etab. abegitsu, adimentsu, adoretsu, ahaltsu, aldapatsu, arantzatsu, Arantzazu, arduratsu, arriskutsu, behartsu, berritsu, bizartsu, borondatetsu, boteretsu, bulartsu, burutsu, egitekotsu, euritsu, eztitsu, garrantzitsu, haizetsu, harritsu, herratsu, iletsu, indartsu, itzaltsu, kementsu, ketsu, koipetsu, koleratsu, menditsu, mukizu, odoltsu, osasuntsu, ospetsu, pozoitsu, sutsu, zaporetsu, zorritsu...
|
|
|
Adjektibo kalifikatzaileei eransten zaie keria, baina ez edozein ezaugarri adierazten dutenei, baizik eta pertsonez predikatzen direnei eta gaitzesten dugun, begi onez ikusten ez dugun ezaugarriren bat adierazten dutenei (alferkeria, arlotekeria, bortizkeria, doilorkeria, ergelkeria, erokeria, esnobkeria, gaiztakeria, lelokeria, lizunkeria, zurikeria...). Oro har ona iruditzen zaigun ezaugarria adierazten duen adjektiboari eransten diogunean ere, sortzen
|
den
izenak beti izango du gaitzespen kutsua, kutsu peioratiboa: maitakeria ‘maitasun gaitzesgarria’ (EH); santukeria ‘itxura hutseko santutatuna’ (EH).
|
|
|
Horrelako izenei buruz, adjektibo gisa erabiltzen direla esan dugu adjektiboari eskainitako kapituluan (§ 14.1e). Izan ere, astoen, azerien, oiloen edo aztien jokabidean antzematen dugu gaitzesteko moduko ezaugarriren bat eta ezaugarri hori (edo jokabide hori) egozten diogu ondoan ageri
|
den
izenari (mutiko astoa, pertsona zakurra, gizon oiloa eta abar). Erabilera horrek argitzen du zergatik hartzen duten keria aipatu berri ditugun izenek.
|
|
|
Eta hala gertatzen da le/ tzaile duten eratorriekin ere, bizigabea ere izan daitekeen beste izen baten eskuinetara ager daitezke izen horren ezaugarri bat adierazteko, adjektiboek egin ohi duten modura (seme hondatzaile, asmo eragile, mihi enganatzaile, emakume saltzaile...) (§ 7.1.3c). Ohart gaitezen asmo eragile edo mihi enganatzaile diogunean ‘eragiten duen asmoaz’ eta ‘engainatzen duen mihiaz’ ari garela; hots, tzaile atzizkiak bat egiten du ezkerrean ageri
|
den
izenarekin, biek biltzen baitute ‘agentea’ Halakoak dira beste hauek ere: ahots limurtzaile, krema garbitzaile edo hatz salatzaile.
|
|
|
Adjektibo, aditz, adberbio eta izenei erantsirik doan erdi ren adibideak dira, hurrenez hurren, ondorengoak. Guztietan ‘erdizka’ adiera du erdik (nahiz Hitz Elkarketa/ 3 lanean aitortu askotan ez dela erraza jakitea zein adierakoa
|
den
izenaren ezkerrean ageri den erdi," erdizka" ala" mutur edo ertzetatik distantzia berera dagoen puntu edo aldea", alegia): erdi ahalke, erdi ase, erdi basati, erdi elbarri, erdi eri, erdi ezagun, erdi gorritua, erdi itxia, erdi liberal, erdi lo, erdi sendatua, erdi zuri erdi iratzarri, erdi lagundu, erdi entzun, erdi ikusi...
|
|
|
8 Esan behar da, halaz ere, ez dagoela beti argi perpaus hauek beste perpaus baten mendekoak izan beharrean, ardatza
|
den
izen horren mendekoak ez direnik. Arazoa postposiziodun izen horiekin egindako azterketan datza.
|
|
|
Zenbait zeinu ikusiren zuela (Leizarraga). Autore batzuek, nolakoa
|
den
izen sintagmaren zentzua, numeroari dagokionez, aditza singularrean (zuela) edo pluralean jartzen dute (zitzan, zituen), adibideetan ikusten den gisan. Baina tradizioan hainbeste lekukotasun ditugu esanahia plurala izanik aditza singularrean erakusten dutenak.
|
|
|
Hortaz, goiko perpausean elkar en aurrekoa gizakiok da. Esan nahi baita, elkar ek bere aurreko
|
den
izen sintagma horrek aipatzen duen gauza bera aipatzen duela, erreferentzia bera dutela biek.
|
|
|
Izen sintagma zenbait elementu desberdinez osatua agertzen da anitzetan, baina izena hartzen du beti ardaztzat. Izen sintagmaren ardatz
|
den
izen hori izen berezia ez bada (hots, izen berezi nahiz izenordain: norbait, ni, zuek...) sintagma behar bezala osatua egoteko izenaz gainera beste elementuren batzuk ere behar ditugu.
|
|
|
Ez da harritzeko/ miresteko guztiek bizkar eman badiote. Itxura batean, subjektuaren lekua betetzen duten perpaus osagarriak izango genituzke; baina egitura hauen analisian, gauzak barnago ikertuz, seguruenaz ere ohar gintezke ageri ez
|
den
izen sintagma bat dela subjektua perpaus horietan, eta, beraz, azalean baizik ez direla perpaus osagarriak. Era honetako baperpausak ez ditugu atal honetan aztertuko.
|
|
|
Berriro esan, (e) n eta (e) lako (eta honen gainean eraikitakoak) dira izenlagun perpaus osagarriak emateko forma zuzen bakarrak. Horrek ez du esan nahi euskaraz (e) naren zuzena ez denik buru
|
den
izena isildurik duten erlatibozkoetan: Esan duzunaren erdia gezurra da (§ 31.4.3.13).
|
|
|
Hor, bait perpauseko subjektua izenordain isildua da. Haren erreferentzia ez da aurretik agertzen
|
den
izen sintagma bat, baina aurretik agertzen den perpauseko edukia (aipatu bi zubien zabaltzea, hots). Hona beste adibide batzuk:
|
|
|
31.5.2.2a Perpaus erlatibo jokatuetan, adizki jokatuak nahitaez beti azken tokian agertu behar du perpaus erlatiboaren barnean (perpaus generikoetan izan ezik, ez baitute segidan izenik). Perpaus erlatibo jokatugabeetan ere berdin gertatzen da, buru
|
den
izena atzean denean. Guztiz okerra da bestelako antolaera:
|
|
|
Zuk idatzitako gutunak gustatzen zaizkio Maddiri; ez, ordea, nik egindakoak; Ez ditzaket sinets zuk niri goizean esandakoak. Lehenbiziko adibidean, argi da, testuinguruak hala eskatzen baitu, nik egindako perpaus erlatiboaren ondotik gutun izena badela, nahiz, aurretik agertzen
|
den
izen hori ez errepikatzeagatik, isildua den, hala nola egiten ohi baita holakoetan. Joskera hori guztiz arrunta da, eta ez du iruzkin berezirik eskatzen.
|
|
|
murrizgarria (hau da, izenaren erreferentea murrizten duena) edo kalifikatzailea (adjektiboek egin ohi duten bezala, izenaren ezaugarri bat adierazten duena). Aposizio murrizgarrian, izen sintagmako ardatz
|
den
izenak izendapen bat hartzen du aurretik, izen bereziz nahiz arruntez gauzatua: Nilo (izeneko) ibaia, Pio XII.a (izena hartutako) aita santua.
|
|
|
37.4.2c Bere aldetik, tzeko formari mugagabeko taeta inesiboko marka erantsita eratu den tzekotan formarekin ere helburuzko perpausak egiten dira. Postposizioaren gobernupean
|
den
izen sintagmaren izena isilpean utzita sortua da forma hori —[[ (tzeko) izena] tan] —; bat baino gehiago dira horrela isil daitezkeen izenak: [ [(tzeko){ asmo ∼ kontu ∼ puntu ∼ ordu}] tan].
|
|
|
177). Lehen juntagaiko bata eta bigarreneko bestea subjektuak izango genituzke —eta aditzarekiko komunztadura pluralekoa da—, osagai oso eta askeak; baina juntagai baten eta bigarren juntagaiaren izenlagunak, jarraian datorren aurrean en menpean doaz; hau da, intonazioaren bidez subjektuarekin batera bilduko genituzke, eta beren ardatza
|
den
izena —eta artikulua eta n marka— bilketa horretatik kanpora geldituko lirateke. Hizkuntzak eta juntadurak aukera hauek ematen ditu, baina betiere intonazio bereziagoa erabiltzen da.
|
|
|
30.8.4b Bi ohar ikusi berri ditugun adibideak direla eta: a) bai/ ez erakoak dira, gehienetan ote partikulak lagundurik ageri direnak; b) sarritan halako eten bat gertatzen da zehar galderaren eta ustezko ardatz
|
den
izenaren artean, gobernatzailea ez baita izena bera, predikatu egitura osoa baizik. Gobernatzailea ez dela izena bera bakarrik frogatzeko, nahikoa da izen horiek zenbait kasu markaz hornitu eta perpausean legokiekeen osagai gisa jartzen saiatzea:
|
|
|
Adibide horiek erakusten dutenez, ez dago eragozpenik zati galderak emateko ere horrelako egitura" erdibituetan". Hauetan ere, ordea, ustez gobernatzaile
|
den
izena absolutiboan ematen da; zailtasunak sortzen dira beste kasu batzuetan emanez gero. Horrexek pentsarazten digu, hain zuzen ere, predikatu konplexuak direla gobernatzaileak, eta ez izen soila (§ 30.6.2.1c, § 30.7.2.1.1d).
|
|
|
Modu horretan azaltzea, haatik, ez da aski perpaus erlatiboa izateko, ezen badira perpaus batzuk izenlagun bai baina erlatibo ez direnak (§ 30.6.4). Goiz honetan hitz egin dizun perpaus erlatiboa da, zeren, agerian ez den arren, baita haren barnean izen sintagma bat, erreferentziakide dena datiboan
|
den
izen sintagmarekin (gizon izanki ardatza). Izan ere, perpaus horretan, denok ulertzen dugu liburua eman diodan gizona, goiz honetan hitz egin dizun gizon hura bera dela, perpaus hori bi perpaus hauetaz osatua balitz bezala:
|
|
|
[[Goiz honetan Øi hitz egin dizun] gizonai] ri eman diot liburua. Datiboaren marka duen izen sintagmaren erreferentzia eta perpaus erlatiboan isildua
|
den
izen sintagmarena (Ø) bera da; i indizeak markatzen duena, hain zuzen. Kontuan har bedi, perpaus erlatiboan azaltzen ez den izena ezin ager daitekeela, hots, nahitaez isildua izan behar duela.
|
|
|
Datiboaren marka duen izen sintagmaren erreferentzia eta perpaus erlatiboan isildua den izen sintagmarena (Ø) bera da; i indizeak markatzen duena, hain zuzen. Kontuan har bedi, perpaus erlatiboan azaltzen ez
|
den
izena ezin ager daitekeela, hots, nahitaez isildua izan behar duela. Beha nolako perpaus moldegaitza ager lekigukeen perpaus erlatiboan isildu behar den izena isilean atxiki ez bageneza:
|
|
|
Kontuan har bedi, perpaus erlatiboan azaltzen ez den izena ezin ager daitekeela, hots, nahitaez isildua izan behar duela. Beha nolako perpaus moldegaitza ager lekigukeen perpaus erlatiboan isildu behar
|
den
izena isilean atxiki ez bageneza: * Goiz honetan gizonak hitz egin dizun gizonari emanen diot liburua.
|
|
|
Baionako etxeak ttipiago dira [Bilbokoak] baino; Haur prestuek nota hobeak dituzte [bihurriek] baino. Adibide horietan, izenlaguna (Bilbokoak) eta izenondoa (bihurriek) ardatzik gabe agertzen zaizkigu; inguruan
|
den
izen batek esaten digu zein den ardatz hori: etxe eta haur, hurrenez hurren.
|
|
|
Superlatibo erlatiboa deitu ohi den (e) n atzizki graduatzailea partitiboan
|
den
izen sintagma batekin erabiltzen denean, izan edo gisako izate aditza duen perpaus erlatibo batek lagun dezake hura: (Den) gizonik handiena; Inon den urik handiena itsasoa da.
|
|
|
31.4.3.14a Ardatz agerikorik gabeko perpaus erlatiboak aposizioan ere erabil daitezke. Aposizioan diren sintagmek ez ohi dute ageriko ardatzik, baina aurretik aipatua
|
den
izen sintagma bati buruz zuzenduak dira, eta, alde horretarik, aurretik kanpoko ardatza badutela esan daiteke. Horregatik horrela (kanpoko ardatza) esanen diogu hemen perpaus apositiboaren ezkerrean agertzen den izen sintagmari.
|
|
|
Aposizioan diren sintagmek ez ohi dute ageriko ardatzik, baina aurretik aipatua den izen sintagma bati buruz zuzenduak dira, eta, alde horretarik, aurretik kanpoko ardatza badutela esan daiteke. Horregatik horrela (kanpoko ardatza) esanen diogu hemen perpaus apositiboaren ezkerrean agertzen
|
den
izen sintagmari.
|
|
|
B. Elizanburu). Hor, ergatiboan
|
den
izen sintagmaren ondotik, perpaus erlatibo bat dugu, honako ezaugarri hauek dituena:
|
|
|
Adibide horietan ere eder eta zaratatsua izenondoen maila adierazten dugu, oso ederra edo zaratatsuena esaten dugunean bezala. Baina oraingoan bi elementu edo bi izen sintagma konparatzen ditugu, eta adjektiboaren aurrean konparaburua
|
den
izen sintagma+ bezain ezartzen dugu. Era honetako egiturak arruntean predikatuan agertzen zaizkigu:
|
|
|
14.10.5.9c Dena den, eztabaidagarri gertatzen da gorago aipatu ditugun itzuli horien aposiziotasuna. Ikus, bestela, zer pasatzen
|
den
izen sintagma horiek kasu marka edo postposizio atzizkiren bat eraman beharrean aurkitzen direnean. Adibidez, bi liburu oso interesgarriak irakurri ditut edo hiru haur oso bihurriak dituzte gure lagunek esango bagenituzke ere, zein da, ondoko perpausetan, egokiena?:
|
|
|
Baina hauen izenordaintasuna nolabait erakarria edo dugu: izen sintagmaren buru
|
den
izena ezabatua delako. Alegia, honako perpaus hauek:
|
|
|
batzuk zuzenean interpreta daitezke (handi), baina beste batzuek kanpoko erreferentzia (zail) ezinbestekoa dute. Kanpoko erreferentzia hori, jakina, era askotakoa izan daiteke, nolakoa
|
den
izena bera: liburu zaila (irakurtzeko), bide zaila (ibiltzeko), partida zaila (irabazteko), sarrera zaila (aurkitzeko), argudiobide zaila (ulertzeko), baldintza zaila (betetzeko) eta abar.
|
|
|
14.9.3e Batzuetan, hala ere, ez da garbi gelditzen noiz
|
den
izen eta noiz adjektibo. Jakina, aurreko izen sintagma partitiboan agertzea arrunta da:
|