|
2008
|
|
|
Ondo dakigu euskararen historia erromatarren presentziarekin argitzen dela (baita mugen aldetik Euskal lurraldeenak gero eta gehiago gutxitu egin direla ere, ezaguna den ezkero). Gure historiaren den boraldi ilunenetako bat. Goi Erdi Aroa, aztertzeko metodo historikoaz baliatzeak eraman zituen arkeologo batzuk azterketa sistematikoak egitera, baina estudio haue tatik bildu
|
den
informazioa, hala ere, sakabanaturik aurkitzen da, batez ere argitalpen monografikoetan, historia kongresuetarako aktetan, aldizkari zientifikoetan. Filologiaren aldetik hemen agertzen den corpusa biltzeko dugu oraindik ere.
|
|
|
Ez nuke ixildu nahi euskararen azken urte hauetako dialektizazio joera honetan bazterretan zabaldu
|
den
informazio faltsu eta kaltegarria: euskalkien aberastasunaren kontuaz ari naiz.
|
|
2009
|
|
|
Erakunde moderno batek ezin du bere baitan itxia egon. Etxeko hedabideen bitartez bideratu ohi
|
den
informaziotik harago doa komunikazioa. Harremana eskatzen du, feedbacka.
|
|
2010
|
|
|
Sermoietan orpoz orpo ari dira azalpenak eta balorazioak. Agertzen
|
den
informazio hori modalizatuta dago, igorlearen arrimura ekarria. Azalpenarekin elkarbizitzan, mediatizazio lanean, erruz aurkitzen dira iruzkin eta balorazioak.
|
|
2012
|
|
|
Kasu honetan, itzulitako zatiaren hautaketa zubi testuari zor zaiolakoan gaude, ez ordea lerroen banaketa. Badirudi Sarrionandiak Jorge Zalamearen Poesía ignorada y olvidada antologian aurkitu zuela siberiar kanta hau, eta antologia horretan ematen
|
den
informazioa erabili zuela kantaren aurkezpena idazteko. Lerroen banaketa, ordea, desberdina da bi bertsioetan:
|
|
|
Enuntziatu parentetikoei esker, batzuetan, esataria bikoiztu, desdoblatu edo bitan banatuko da. Batetik, beste ahots batzuen enuntziatzaile izango da; hau da, besteren ikuspegiak ekarriko ditu diskurtsora, nahiz eta hor aditzera ematen
|
den
informazio edo edukiaren arduradun ez izan. Enuntziazio ekintzaren arduradun izango da soilik.
|
|
|
1) Kantitatearen araua (the maxim of quantity). Eman behar
|
den
informazio kopuruarekin du ikuskizuna. Maxima edo arau hauek dauzka:
|
|
|
Digresioa, oinarrian, esatariaren hasierako testu plangintzan ez dagoen (Mateo 1996), eta, beraz, informatzen ari den proposiziozko eduki horretatik at dagoen (edo aldentzen den) informazioa litzateke. Proposiziozko edukitik at dago, baina proposiziozko eduki horrek berak iradoki edo gogoraraziko dio esatariari, eta honek, ematen ari
|
den
informazioa eten eta une horretan bertan gogoratu balu bezala tartekatzen du, beretzat garrantzitsua den informazioa baita. Garrantzitsua ez, agian, E1 enuntziatuaren proposiziozko esanahiaz jabetzeko, baina bai, beharbada, norentzakoari bidalitako mezua ongi ulerrarazteko baliagarri gertatuko zaiolako.
|
|
|
Digresioa, oinarrian, esatariaren hasierako testu plangintzan ez dagoen (Mateo 1996), eta, beraz, informatzen ari den proposiziozko eduki horretatik at dagoen (edo aldentzen den) informazioa litzateke. Proposiziozko edukitik at dago, baina proposiziozko eduki horrek berak iradoki edo gogoraraziko dio esatariari, eta honek, ematen ari den informazioa eten eta une horretan bertan gogoratu balu bezala tartekatzen du, beretzat garrantzitsua
|
den
informazioa baita. Garrantzitsua ez, agian, E1 enuntziatuaren proposiziozko esanahiaz jabetzeko, baina bai, beharbada, norentzakoari bidalitako mezua ongi ulerrarazteko baliagarri gertatuko zaiolako.
|
|
|
– Gehigarria
|
den
informazio bezala agertzen da, ez esatariak ematea helburu duen informazio bezala. Makroegiturako informazioa txertatzen du, ez proposiziozko edukia.
|
|
|
Arrastorik handiena elipsietan, esan gabe aditzera ematen
|
den
informazio aunitzetan agertuko da. Norentzakoak zailtasunak izan ditzakeela uste duenean enuntziatu parentetiko bidez argibideren edo pistaren bat emango dio esandako hori testuinguru jakin batean kokatu ahal izateko.
|
|
|
Berariaz imitatzen du ahozko solasaldia. Bestela, idatziak uzten du tartea hain garrantzitsua
|
den
informazio hori ondoz ondoko enuntziatuetan garatzeko edota egokia ez den adierazpidea zuzendu eta egokiena soilik formulatzeko, birformulazioen beharrik izan gabe.
|
|
|
Hau da, ez dio E1 oinarrizko enuntziatuari oztopo bat jarriko. E2 enuntziatu parentetikoan ematen
|
den
informazioak esatearen ekintzari berari (enuntziazio mailari) nahiz esatariak esan duen horri buruz duen uste iritzien munduari (modalizazio mailari) eragingo dio bereziki.
|
|
|
erakusle kataforikoarekin lortzen duen berbera da: ondoren etorriko
|
den
informazioa iragarri egingo du, baina erakusleak ez bezala, modalizatuz eta esatariaren galbahetik iragaziz. Beraz, modalizazio mailan nahiz argudioeta informazio egituran eragiten dute zuzen zuzenean, eta, beraz, makroegiturako informazioa enuntziatuan bertan txertatzeko baliabidea da.
|
|
|
Etenik gabe, parrastaka jaurtitzen dituen aipuak, ikusi dugun bezala, ez dira euskal mundura soilik mugatzen, erdal munduari egindako erreferentzia literarioak ere ugariak dira. Baina zailtasuna ez dator elkarren gainean bezala agertzen
|
den
informazioaren aberastasunetik. Ez behintzat hortik bakarrik.
|
|
|
Honenbestez, lotura sintaktikoa izatea ala ez izatea irizpide argigarria izan daiteke enuntziatu parentetikoak intzidentaletik bereizteko, baina ez da aski horretan mugatzea: gerta baitaiteke marka formala agerian izan arren, enuntziatu parentetikotzat jotzea ere, baldin eta lotura diskurtso mailako makroegitura batean kokatzen
|
den
informazio batekin gauzatzen badu. Holakoetan, izan ere, enuntziatu ezberdinen arteko koherentziazko harremana jarriko lukete agerian marka formal horiek.
|
|
|
Honek, makroegituran? edo metadiskurtsoan kokatzen
|
den
informazioa emango digu aditzera.
|
|
|
Egitura parentetikoan agertzen
|
den
informazioak, nahiz eta proposiziozko edukian parte hartu ez, oinarrizko diskurtsoa interpretatzeko, iruzkintzeko, errealitatearekin kontrastatzeko, etab. datuak eskaintzen dizkio norentzakoari (Dafouz Milne 2000:). Ondorioz, oinarrizko diskurtsoan bertan tartekatzen duenak bezainbesteko garrantzia edo gehiago ere izan dezake, horiei esker diskurtsoari koherentzia bilatzeko erraztasunak izango baititugu; izan ere, parentesien edo marren arteko informazio labur, zatikatu edo keinuek iradokizunei eta inferentziei bidea irekitzen diete, eta esatari norentzakoek batean duten informazio pragmatiko hori martxan jarri eta gidatzeko datu ezin hobeak gertatzen dira.
|
|
|
49). Baina zer gertatzen da enuntziatu parentetikoetan eta bidez eransten
|
den
informazioarekin. Koordinazio kopulatiboa balitz aditza pluralean agertuko zatekeen, baina:
|
|
|
Corpuseko adibide horiek erakusten digute enuntziatu parentetiko jakin horietan agertzen
|
den
informazioa, nahiz eta formalki sintagma izan, ez dela oinarrizko enuntziatuko sintagmarekin koordinatzen101 Hala balitz, gramatikala izateko, arau orokorrari jarraituz, aditzak pluralean joan bailuke; Mitxelenak, ordea, singularrean darabiltza.
|
|
|
Predikazio46 nagusi horretatik at kokatu arren, funtzio intzidentalak ere badu bere predikazio balioa, predikazio nagusiarekin erkatuz, bigarren mailakoa izango dena. Eta bigarren mailakoa izate hori ez dagokio soilik predikazio nagusitik at egote hutsagatik, baita beren bakarrean bere eskuko ez
|
den
informazio bat delako ere; informazio honek zentzua izan dezan, predikazio nagusiarekin harremanetan, erlazioan, aztertu da eta, gainera, harreman horretatik sortzen dira intzidentalak bere bereak dituen adiera, erlazionalak, ere.
|
|
2013
|
|
|
Jakin mina dagoenean deus ez jakiteak frustrazioa eragin dezake, eta ondorioz egunkariek kontrako eragina lor dezakete. Gauza bat da ematen
|
den
informaziotik deus ez ziurra izatea, eta uler daiteke halako testuinguru batean informazio zehatz eta zorrotzak heltzea zaila zela, are gehiago, gauzak laster alda zitezkeela, ia mutur batetik bestera.
|
|
|
Erran gabe doa, oraiko egunetan armada zerbitzuek erabiltzen duten story telling aren teknika, jadanik aplikatzen duela orduko prentsak, garai hartako ahalen araberaz naski bainan datuak hautatuz, baztertuz, ezeztatuz, hanpatuz eszenarizazio baten arabera baliatzeko. Elementu horietaz denetaz datu base bat antolatu du Eneko Bidegainek agerkarian barreatua
|
den
informazioa sailkatzeko.
|
|
|
159 Orain arte, Louis Etcheverryren emazteari buruz eman izan
|
den
informazio bakarra da, Jacques Manielen alaba zela. Deus ez, ordea, haren izenaz.
|
|
2021
|
|
|
Birformulatzaile laburbiltzaile hutsen bidez aurreko atalean (birformulakizunean) eman diren azalpenak kontuan hartzen dira, eta aurreko atal horretan esandakoaren ildoari jarraituz bideratzen dira inferentziak atal birformulatzailean. Oro har, bigarren zatian (hots, atal birformulatzailean) laburpen gisa aurkezten
|
den
informazioa nabarmentzen da laburbiltzaileen bidez:
|
|
|
43.9.1b Diskurtsoan lehenago —birformulakizunean— luzeegi edo xehetasun gehiegirekin aurkeztu
|
den
informazioa laburbiltzera dator atal birformulatzailea. Izan ere, atal birformulatzailean informazio ahalik eta funtsezkoena laburbiltzen da.
|
|
|
Zubizarretak (1999) galdegai neutroak eta kontrastegaldegaiak bereizten ditu: lehenek galdera bati erantzuten diote; bigarrenek baieztapen bat dute aurresuposizio, eta egiazkoa ez
|
den
informazioa ukatzera datoz. Enfasi berezia ematen zaie kontraste galdegaiei ahoz ari garenean.
|
|
|
Peru lasterka atera zen etxetik, geltokira joan zen eta han Madrilgo autobusa hartu zuen. Hiztunak hitz horien esanahia zein den baldin badaki, eta baldin hitz horiek duten zentzuaz zuzen jabetzen bada, arazorik gabe eta modu egokian kodifikatuko du perpausean ageri
|
den
informazioa. Hitzak (etxe, lasterka, atera, geltoki, joan...) gure eguneroko esperientzia eta kulturarekin daude lotuak:
|
|
|
hor goiko iturria, lokazioa edo helburua paper tematikoek ez dute nahitaez aditzen argumentu egitura osatzen. Aditzak berak eskatu gabe perpausean osatzen
|
den
informazioa dakarte (ikus § 23.3.1h, § 23.3.1j). Horrelakoa da askotan instrumentua, baliabidea ere (zertaz, zerekin).
|
|
|
Ondore perpauserako hautatzen den aditzaren arabera, nabarmena da esaleak gertakortasun maila desberdinak dituela buruan, baina hala ere baldintzazko perpausa guztietan bera da (Donostiara joanez gero): baldintzazko perpaus jokatugabeetan(+/ alegialdia) izatearen edo oraina/ iragana
|
den
informaziorik ez dugu mendeko perpausean, eta aspektu markarik ere ez zaigu azaltzen.
|
|
|
Adibide honetan, perpaus nagusiak baldintzazko perpauseko proposizio edukia berriz hartzen du (egin zuen= ‘Gero’ idatzi zuen), eta galdegai gisa agertzen
|
den
informazio bat gaineratzen du, kausazko perpaus gisa agerrarazirik (orduko irakurtzaileek holako liburuen beharra zutelakoan). Kasu horretan esaleak, bai eta haren solaskideek ere, baitakite Axularrek Gero idatzi zuela, ez da hipotesirik egiten baldintzazko perpausean, eta ez da perpaus nagusian esana denari buruz kausarik adierazten.
|
|
|
Hortik datorkio baldintzazko perpausari ohiko mintzagai izaera: aurretik ‘jakina edo emana’
|
den
informazioa izango genuke, eta ondore perpausa baino lehen emango genuke. Askotan, aurreko berbaldia biltzeko, edo aukera posibleak eta ondorioak aztertzeko erabiltzen dira.
|
|
|
* Atzerritarra denez gero baztertu dute. Hiztunak solaskidearekin partekatzen duen informazioa ematen du nez gero perpausak azalpen gisa —edo, bederen, partekatu gisa aurkezten dena— (hemen zaudenez gero, lanean hasiko gara); horrek bereizten du eta perpausak bideratzen duen azalpenetik, hau informazio berri bezala aurkezten baita, edo, bederen, ezaguna eta partekatua ez
|
den
informazio bezala: Zaudete pixka batean, lagunduko dizuet eta (Atxaga).
|
|
|
Informazio berria, aldez aurretik ezezaguna zena ematen du galdegaiak (falta zen daturen bati buruzko galderari erantzuten diola esan daiteke). Ezeztapenean, ordea, ez da gehienetan informazio berririk ematen; ezaguna zaigun, aldez aurretik eman
|
den
informazioko elementuren bat ukatzen da.
|
|
|
41.3d Mintzagaiak eta iruzkinak osatzen dute ordena neutroa duen perpaus baten informazio egitura. Mintzagai esaten diogu euskaraz diskurtso edo solasaren ‘unibertsoa’ finkatzen duen atalari (tema edo topic deitzen zaio nazioartean) 8; eta iruzkin, berriz, mintzagai edo tema horri buruz esaten denari (ematen
|
den
informazioari), nazioartean rema deitu izan zaionari. Baina beste modu batean ere definitu da mintzagaia:
|
|
|
Ororen buru, mintzagaia perpausetako predikazio oinarriari dagokiola esan genezake. Elearen azpia edo markoa finkatzen du, ekartzen
|
den
informazioari eremu bat ematen dio. Horrexegatik, hain zuzen ere, sintaxi egiturarekin alderatuz, subjektuak adierazten du, kasurik ohikoenean mintzagaia eta predikatuak iruzkina:
|