|
2000
|
|
|
Ingelesez dakienez, edonorekin berriketan hasten da. Material bilketan ari
|
den
idazlearen itxura hartu diot. Sony k eta Aiwa k ez dute haren ahotsaren bolumen kontrolik kaleratu oraino, eta MacArthur edo Truman en bila hasi behar dut aurki, urduri jartzen bainau.
|
|
|
" Metamorfosia" n, esate baterako, familia, lan baldintzak, jauntxokeria, saldukeria eta abar gabe salatzen ditu. Bakar bakarrik, mundu osoaren aurka bere pertsonaien bidez altxatzen
|
den
idazle handi honen lan hau aurretik ere euskaratua izan zen, nahiz orduan, Xabier Kintanak 1970 urtean argitara eman zuenean," Itxura aldaketa" izenburupean agertu. Oraingo bertsioa, berriz, Rufino Iraolarena da.
|
|
|
eleberriaren edo dramaren forman aurkezturikofikzioak, egunkari intimoak eta antzeko idazkiak, bizitza pertsonalaren oihartzun batgordetzen dutenak... Hala jokatu ohi zuen, arrunki existentzialismoaren abiatzailetzatjotzen
|
den
idazleak, Soren Kierkegaard daniarrak?. P. Foulquie ren liburutxotik aldatu/ itzuli dizkizut hitzok, sarrera baterako aitzakia aldera1 Unamuno-k poesia, nobela, antzerki, saioetan isuri du bere existentzialismoa.
|
|
2001
|
|
|
Kritikoen hitzetan kanonizatu hitza agertzen delarik kasu eman behar genuke. Eta Aresti kanonizatua
|
den
idazlea, omen...
|
|
|
kontaketa guztia kontrolatzen du eta kontaketari buruzko gogoeta teorikoak behin eta berriro azaleratzen ditu. Nobela guztiek irudikatzen duten irakurleaz gain, nobela honetan irudikatzen
|
den
idazlea(" autore inplizitoa" esango luke W.C. Booth ek) Saizarbitoriak beste nobeletan irudikatu duena baino askoz ere esplizitoagoa da.
|
|
|
Bide berean aurkitzen baitira, besarkaturik, lur berria eta literatura berria, espazioa eta fikzioa. Literatura errealistak, edo errealismo sozialak bere ezaugarriak jartzen zituenean mahai gainean, literatura berrizalearen bila abiatzen
|
den
idazle baten liburua irakurtzen dugu.
|
|
|
Aipatu ditugun idazleengan ildo berezi bi argitzen dira. Batetik, itsasoarekin lotzen
|
den
idazle erromantiko ingelesa agertzen zaigu, bestetik mende bukaera inguruan agertzen diren idazleak. Hutsune bat ere azpimarratu genuke, Frantziako kulturaren hutsunea hain zuzen ere.
|
|
|
ere bai. Izenik gabe gelditu
|
den
idazle horrek, errealitate, deitzen zuen errealitatearen puska hori, alegia. Odola desagertuta ere, hau ez baitabesta.
|
|
|
Andu Lertxundi genuke lehen idazle periferiko handia24 Errealismoari muzineginez, Otto Pette eleberri anbiziotsua kaleratu zuen 1994an, hots, errealismoakindar hartu eta denbora laburrera. Modu oso sintomatikoan, boteretik kanpogelditu den behialako handiki eroria dugu Otto Pette pertsonaia nagusia; hots, zentrala izatetik periferiko izatera pasatu
|
den
idazlearen sinbolo garbia. Errealismoarigarbiki eraso egitera ausartu den bigarren periferiko handia, Harkaitz Cano da.Bob Ieregi saxo jolea Canoren muturreko apustu artistikoaren bozeramailea da.Canorengan ez da, dagoeneko, militantearen aztarnarik geratzen.
|
|
|
Gauza ohargarri bezainesanguratsua: betidanik errealismoaren baitan mugitu
|
den
idazle bat, R. Saizarbitoria, hamarkada antierrealista guztian zehar isilik geratu ondoren, berriro idaztenhasi da errealismoa suspertzearekin batera.
|
|
|
Sarri aski, eta eskertzekoa da hori, Platoni berari utzi dio hitza egileak, era horretan hain merezi onez entzutetsua
|
den
idazle haren prosa euskal idazleak2 dasta dezan bitartekorik gabe. Eta, gainerakoaren gain, eranskin modura," Platon gure artean" aurkezten digu, hots, Platonek euskal literaturan izan duen oihartzuna.
|
|
|
Eta egileentzat ez da ona. Presiopean idazten da eta behar baino txartoago argitaratzen da, lauzpabost urte argitaratu gabe egon
|
den
idazlea komunikabideetako parriletatik kentzen baita. Hor konpon, esan dute egileek, eta askotxok esaten dute, baina hala ere ez da arintzen presioa.
|
|
|
Mitifikatu eta gaiztotu. Idazle profesionala izatea helburu bailitzen agertzen zaigu, eta errotiko akatsa burutzen da kontsideratuz literaturatik bizi ez
|
den
idazlea profesionala ez dela. Dedikazioa eta nahastu egiten dira, sosak literaturatik jasotzeak bermatuko balu bezala idazleak bere lanarekiko daukan jarrera. Pertzepzio okerra izateaz gain, injustua da.
|
|
2002
|
|
|
Maisuki lantzen du Iban Zalduak ipuinen generoa, bai euskaraz, bai gazteleraz. Lengua de Trapo argitaletxe madrildarrak kaleratutako «La isla de los antropologos y otros relatos» ipuin liburua, Gasteizen bizi
|
den
idazle donostiar honek plazaratutako bosgarrena da, eta gazteleraz idatzitako istorioez osatu duen bigarrena. Ironia eta tentsio egoera darien hogeita bi kontakizun labur eskaintzen ditu bertan:
|
|
|
Literatur sari ugari eskuratu ditu, eta argitaratu dituen liburuen artean badira haur eta gazte literaturako lan arrakastatsuak (ad.: Zikoinen kabian sartuko naiz, 1986; Londresen nago aitonarekin, 1987; Ijitoak dauzkat etxean, 1988; Filipinetan bizi
|
den
idazlearen kontuak, 1993;... Lehen amodioa Suedian, 1997; Ryski, zaude ixilik!, 2001; Poloniako lautadak, 2001), ipuin liburuak eta eleberriak, baita itzulpenak ere, besteak beste, B. S. Ballinger, Ch. Nöstlinger, E. Hemingway, R.
|
|
|
Aspaldian Hendaian bizi
|
den
idazle eta kazetari elgoibartarra da Hasier Etxeberria. Psikologiako ikasketak bukatu gabe utzi eta urte batzuez euskara irakasle aritu ondoren, gidoigile bezala hasi zen lanean ETBn.
|
|
|
Euskarazkoak urrats garrantzitsuak eman ditu bide horretan gutxienez 60ko urteetatik hona, eta 90ekoa ez da, nik uste, salbuespena alde horretatik. Horrek ez du esan nahi, Pello Lizarralderen hasierako salaketara itzuliz," txapela kendu gabe" aritzen
|
den
idazlerik ez dagoenik; baina, bestalde, jadanik ez dugu zertan, nik zer dakit, Kresala bezalako obra bat gomendatu behar hondartzarako irakurketa gisa (Euskal  Filologiako ikasgairen bat suspenditu ez duenari behin  tzat): badago non zer aukeratu.
|
|
2003
|
|
|
Ez al da zure uste horrekin bat etorri
|
den
idazlerik?
|
|
|
Nire ideia idazle baten aurpegi tapatua edo ezabatua islatzea zen. Ezkutatzen
|
den
idazlearen irudi bat azaltzea zen nire asmoa, nolabait. Baina, liburuan maitasun istorio pare bat ere badaude eta horregatik neskaren gorputza azaltze hori.
|
|
|
Nobelagile hau 1937an jaioa dela bakarrik dakigu eta ez du elkarrizketarik ematen, ez du bere liburuen promozioan parte hartzen. Idaztera bakarrik dedikatzen
|
den
idazlearen paradigma eta eredu da. Dozena bat eleberri ditu kalean, denak goren mailakoak eta bat edo beste, Vineland esaterako, maisulan gisa kontsideratzen dira, baina komunikabideen junglan desagerturik bizitzea lortu du.
|
|
2004
|
|
|
Lourdes Iriondok belaunaldi baten inkonformismoaren bandera legez abesten zuen" Gazte gera gazte, ta ez gaude konforme": Ez dago oso argi ostera, zein
|
den
idazlearen iritzia gertaera hauen aurrean, ezta akelarrean sasoiko morrosko batek ematen duen hitzaldiarekin ere. Sasoiko gizon edo morroskoak, nobelan zehar, Zarate beraren transposizioa dirudi.
|
|
|
Hori eta horrenbestez, bada: hizkeraz euskalduna
|
den
idazleak ahozko komunikazio eta sozializazio ekintza euskaraz taxutuko du, esparru horretan bere nortasuna hizkuntza horretan garatzen ariko da, baina idazteko erdarara jotzen duelarik, literaturaren esparruan munduarekin dituen idatzizko harremanak eraikitzeko modua eta moldea aldatu egin duenez, literaturazko gizarte ekintza hori ez du euskaldun gisa barneratuko.734 Zeren, esanak esan, hizkuntz... Areago xehatuz, esan dezagun, hitz egitea edo idaztea gizarte ekintza mota bat denez, ekintza horiek egiten gaituztela munduan izatez eta egitez garena:
|
|
|
Egungo mundu honetan nola definitzen ote da, izan ere, horrela ez bada, idazle frantses edo espainol baten izena eta izana, nahiz eta hizkuntza horiek munduko beste zenbait lurraldetan ere erabili? Ba ote da munduan italieraz ari ez
|
den
idazle italiarrik. Mundua Estatu egitura nazionaletan eraturik dagoela gogoan hartuta, hizkuntzaren eragina ageri zaigu, modu erabakigarrian ageri ere, literatura jakin baten etorkia eta izaera zein den ezaugarritzeko orduan.
|
|
|
Egile berriak ere plazaratu dira aurten gure letretan, eta oso maila polita erakutsiz: narratiban, esaterako, Bertol Arrietaren Txikira beti hordago, Iñaki Iñurrietaren Kus kue tanden (idazlea kulturgintzan eskarmentuduna izan arren), Lander Garroren Orain galdera berriak ditut, Xabier Etxaberen Lurtarra da begiratua, Mikel Zubeldiaren Mani kien galeria, Ramuntxo EtxeberrirenSk y room (azken hamar urtean, Eneko Bidegainez gain Ipar Euskal Herrian plazaratu
|
den
idazle ia bakarra); poesian, berriz, Luis Garderen Oihan nabarra, Jon Aiastuiren Biolinaren jatorria, Xabi Bordaren Birika puskak, Gotzon Barandiaranen Arrakala k; saiakera eta kronikan, Fermin EtxegoienenNeurona eta zeurona, Filipe Bidarten (hau ere beteranoa beste alor batzuetan) Bakartasunaz bi hitz. Barka nazatela ahaztu ditudanek, buruz ari naiz eta.
|
|
|
" Ez bai ezta ez ere, baizik eta alderantzizkoa" erantzun nahi lukete egile gehienek, eta zaila zaigu konp romisoa bera zer den definitzea. Beldurra omen dago modu esplizituan adierazteko zein
|
den
idazlearen funtzio soziala, funtziorik baldin baleuka. Eta bitartean errealitatea tematia da eta behin eta berriz jotzen du egileen atean beren iritzia eman dezaten, jarrera har dezaten, pentsatu behar dena esan dezaten.
|
|
|
Manex bere garaiari, bere herriari engaiaturik bizi izan
|
den
idazlea izan da, eta haren obra herria ren bizi nahiaren eta ezinaren arteko gatazkaren emaitza da. Eleberrian nahiz olerkietan gizartearekiko kezka eta konpromisoa aurkitzen ditugu, kritika zorrotza eta salaketa, bai mundu osoan gudarik eta zapalkuntzarik bizi duten lurraldeei dagokienean, bai hurbiletik bizi duen Euskal Herriko errealitate gatazkatsuari dagokionean.
|
|
2005
|
|
|
inoiz izan ez
|
den
idazle italiar batekin
|
|
2006
|
|
|
Sexuaren obsesiopean bizi
|
den
idazle madarikatuaren bidea egin du, era guztietako lanetan jardun duelarik: diskotekako zerbitzari, hipermerkatuko saltzaile, kazetari...
|
|
|
Analisi historiografikoko arazoa dugu hau: nola eta zergatik eratzen
|
den
idazle erromatarren artean, bestearen, irudi hori, horrek dakartzan ondorioekin.
|
|
|
Memoria berreskuratzeko matematikaesan diezaiokegu horri. Gurean, ez dago hain garbi zein
|
den
idazlearen xedea.Xederik egotera, behintzat. Xedearen hautua idazleari baitagokio eta ez beste inori.Hala ere, Saizarbitoriak. Rossetiren obsesioa, n aipatzen zuen euskaldunen berezkoizaera galtzaileari helduz, esan liteke lekukotzaren literatura izan dela gurea.Galtzailearen lekukotzarena.
|
|
|
Jesus Mari Lasagabasterrek, Jon Kortazarrek, Mari Jose Olaziregik eta Iñaki Aldekoak azterturiko 1975etik 2000 bitarteko nobela garaikidean batez beste 51 nobelagile nabarmentzen dituzte, horietarik zazpi emakume azaltzen dira (Arantxa Urretabizkaia, Laura Mintegi, Yolanda Arrieta, Itxaro Borda, Lourdes Oñederra, Ixiar Rozas eta Arantxa Iturbe). Esan behar dugu Iturbe nobelagilea baino ipuingilea edota narrazio motzean aritzen
|
den
idazlea dugula. Aipatzekoa da nabarmentzen diren 51 idazle horiek beti ere ez direla berak, eta zer esanik ez emakume idazleen kasuan, Urretabizkaia, Arrieta eta Oñederra baitira literatur kritikari horien zerrendetan aho batez azaltzen diren bakarrak.
|
|
|
Egilerik gustukoena aukeratzen dugu adiskide bat aukeratzen dugun bezala, hau da, aldartean eta jaiduran bat eginez. Alaitasuna edo grina, sentimendua edo gogoeta; horien artean gure aldartean nagusiak direnen arabera, gure antzekoa
|
den
idazlearenganako halako sinpatia izango dugu.16
|
|
|
Horren ostean Billek argazkia neuri bakarrik egiteko paratu naiz hilobiaren goialdean. Hori eginda, ingurukoak begiratzeari ekin diot, ea ba egia
|
den
idazlearen anaia Leicester-ek dioena, alegia, euskal artzain baten alboan lurperaturik dela idazle suizidatua. Ez dut halakorik ikusi.
|
|
2007
|
|
|
Garaiaren ardurak, jakin mina, egonezina, esperantza, sintonia, tonua, indarra edo atonia islatzen lortuko duen liburua irakurria izango da, paperean edo zatika pantailan, kanta baten doinuaren bidez edo esaldika grafitietan. Bere garaiaren antena sentibera
|
den
idazleak asmatuko du adierazten irakurleek irakurri nahi duten hori: letra ipiniko dio irakurleak barnean entzuten duen soinuari.
|
|
2008
|
|
|
han esaten denez, bizitzaren eta literaturaren arteko muga haustea lortu zuen bilbotarrak. Otamendiren ustez horretara iristen
|
den
idazle batek, beharbada eternitatea ez, baina luzaroan irauteko arriskua du. " Arestiren karga humanoak hurbilarazten zaitu; testuinguru historikoa aldatuko da, baina sakonean esaten dizuna oso erraz iristeko modukoa da".
|
|
|
Hierarkia komertzialean periferiko
|
den
idazleari dagokionez,% 6k irizten dio sarritan berariaz bilatzen dela salmenta kopuru handietatik ihes egitea:
|
|
|
Ba al dago irakurgaietan urtero errepikatzen
|
den
idazlerik. Eta libururik?
|
|
|
Izan ere, bertan Atxaga demoniako bat agertzen zaigu, orduz geroztik landuz joan den itxura zuhur eta konpasibotik txit urrun dagoena. Eleberri labur hau oraindik euskal literaturan inor ez
|
den
idazle gazte baten aldarria da, bere anbizio megalomaniakoaren aitortza eta salaketa prospektibo bat. Scardenalli litzateke, hemen, Atxagaren alter> ego> demoniakoa.
|
|
|
Eta ez daudenean bizirik, hildako artisten arimak arnasten duen airean somatzen ditu Canok: « Eta hor abiatu da [Cano, bere buruaz hirugarren pertsonan], batere jendekin ez
|
den
idazle isila, Julian Schnabel pintore eta zinemaegilearen jabetzakoa den Chelsea Hoteleko gelara[?] eta hor goaz, elurretan oinez, Jim Morrison, The Beatles, The Eagles eta beste hainbestek kantuak eskaini eta bolada luzeak eman zituzten Chelsea Hotel mitikora» (Ibid. : 96).
|
|
|
Jokin Muñoz (Castejon, 1963) eta Iban Zaldua, (Donostia, 1966) lagun sentitzen dira, idazle lagun. Nahiz eta batek idazle klubak behar dituen, «akaso normaltasunaren fikzioa sortzeko», eta bestea, berriz, «balea zuri bat bezala» sentitzen
|
den
idazleen artean, bakar.
|
|
|
Jokin Zaitegi bekaren laguntzaz, Nobel saridun izendatu berri
|
den
idazlearen obra baten euskarazko itzulpena jartzen da abian urtero, gero Elkar argitaletxeak argitara dezan. Luze gabe, beraz, Le Clezioren lan bat euskaratzen hasiko da itzultzaile bat.
|
|
|
Hala, eskertu dut Meettok en ahalegina: lehen lerroan ez
|
den
idazle bat ekartzea, literaturan gai labaina dirudiena landuz, gainera. Ez da fikzioko lan bat, nahiz eta hala (ere) irakur litekeen.
|
|
|
Arto Paasilinna izango da, Mika Waltari zenduarekin batera, mundu zabalean gehien ezagutzen
|
den
idazle finlandiarra. Eleberri eta nouvelle ugariren egile, 20 hizkuntza baino gehiagotara izan da itzulia, arrakasta handiz frantsesera eta italierara.
|
|
2009
|
|
|
Ados, ez gara konspirazio teorietan jausiko: ez dago CIArekin elkarlanean ari
|
den
idazle euskaldunik, ezta CESIDen nomina jasotzen duenik ere, eta gutxiago garbantzuak UIAren diru kutxatik ordaintzen dituenik.
|
|
|
Trintxerpen bertan ere ikertu dut, ribeiro bat hartua naiz Arrandegi karrikako Alai tabernan. Bertan kontatuko diote zenbait ipuinetan ageri
|
den
idazle izengabeari (Josebe Errasti total ederraren neba txikia) oski ziratzaile edo zapata garbitzaile baten fusilamendua eta ondoriozko mendeku gogoangarria. –Oroimenaren matxetea?
|
|
|
Kolorebakoa zen, erabat, Villasantek erakutsi eta irakatsi zigun historia hori: bertan ez dago emakumerik, bertan ozta ozta aurkitzen da elizgizon ez
|
den
idazlerik. Ematen du Villasantek begien bistan zegoena bakarrik bildu zuela, argitan zegoena.
|
|
|
Ez dauka egoera guztietara egokituko den fraseologia malgurik; beti topatzen du bere estiloari enbarazu egiten dion osagarri txikiren bat, zailtasun apalen bat, baina apala izanagatik ere, enbarazutsua dena. Hizkuntza hegemoniko batean ari
|
den
idazle batek, ingelesez, gazteleraz, frantsesez, ez die erreparatu ere egiten osagarri txikioi.
|
|
|
Kazetari sartu
|
den
idazleak edozertarako gertu egon behar du, noski: D3Mren elkarretaratzera joan behar izan banu, akreditazio txartel handi bat eskatuko nukeen, eta zapatilak jantzi badaezpada, Garzoni ekitaldia debekatzea bururatu eta Balzaren beltzek egurra banatzen hasita ere.
|
|
|
erdian ageri da Musa Anter, 1992an Diyarbakirren hil zuten Welat en sortzailea. Kurdueraz XX. mendean egon
|
den
idazle eta poetarik garrantzitsuenetako bat izan zen, eta 2006an Giza Eskubideen Europako Auzitegiak Turkiako Estatua hilketaren errudun jo zuen.
|
|
|
Idazlea noiz
|
den
idazle gaiaren gainean egin du hausnarketa Altubek. Idazlea, idazten dabilen momentuen bakarrik dela idazle dio, ez aurretik ezta ostean ere:
|
|
|
D.H. Lawrence-ren Lady Chaterleyren maitalea nobelako pertsonaiek ingeles estandarrean hitz egiten dute, baina Mellors, lady Chaterleyren maitale basozaina, cokneyra pasatzen da haserretzen den aldiro, klase arteko maitasunari klase kontzientzia gailentzen zaionean. Demagun txiki txikitatik bi edo hiru hizkuntzen arteko harreman etengabeen lekukoa izan
|
den
idazle bat. PÃo Baroja, esate baterako.
|
|
|
Hori da helburua? Hori da, behintzat, ondorioa, eta idazlea naizen partetik, badakit zein
|
den
idazleon kondena ere: ezin dugu mundua ordenatzeko esperientzia geure baitako eremuan gorde.
|
|
2010
|
|
|
Hirugarren atalean, 92 egun nobela laburrean, Leon Barlowek (Larry Brownen alter egoa, bistan da) literaturaren eta, oro har, idaztearen infernua deskribatzen du: estiloa nola egiten den idatziz, ezabatuz eta berridatziz; edo nola ofiziorik txarrena eta bakartiena
|
den
idazlearena, edo zelako zaputzak hartu zituen eskuizkribuak bidali eta editoreen aldetik ukazio gutunak jaso zituenean... Bukowskiren moduan, idazle gisara hemendik edo handik xentimoak lortzeko zailtasunek estututa, bereizketaren ondoren emazte ohiari eta seme alabei zerbait emateko obligazioarekin, literaturaren bizimoduaren penak haizatzen ditu.
|
|
|
Diru aldetik lasaien bizi
|
den
idazlea izango zara, banku batean lanean.
|
|
|
«Egunero ordenagailuaren aurrean eseri eta orduak sartzeak eta bakardadeak berak lanaren sentsazioa ematen zidaten, nahiz eta tarteka gozatzera iritsi nintzen. Orduan konturatu nintzen zein zaila
|
den
idazlearen ofizioa. Geroztik askoz gehiago errespetatzen ditut idazleak».
|
|
|
Zalantza txikiren bat badute Orojakile teknologikoak esango die nork kaleratua den, noiz, zer kontatzen duen, eta ISBN zenbakia ere eman diezaieke. Ez digu kontatuko, ordea, hirugarren kapituluaren hasiera mundiala dela, pertsonaia nagusia ostenduta bizi
|
den
idazle baten bizitzan oinarrituta dagoela, eta ehun eta hamaseigarren orrialdearen hasierak oilo ipurdia eragin diezazukeela.
|
|
|
Kultura munduan aurpegi ezaguna den batekin ari da hizketan. Agurtu ditut eta baita agertu
|
den
idazle bakarrenetarikoa ere. Ezagunak argi dauka eta esan egin dit.
|
|
|
1117. Fatima Zohra Imalyene, Assia Djebar izenarekin ezagunagoa
|
den
idazle eta zinegilearen hitzak: " Gizonek lau emazte legezko izateko eskubidearekin jarraitzen duten artean, nire sasoiko neskatoek sorterria koloniaren uztarpetik libratu baino apur bat lehenagokoeklau hizkuntza izaten ditugu gure gogoa adierazteko, arnasestuka hasi orduko:
|
|
2011
|
|
|
«Zergatik galdetu behar digute zer dela eta aukeratu dugun euskaraz edo galegoz idaztea? Denok aukeratzen dugu idazteko hizkuntza, eta zergatik ez diote galdetzen Euskal Herrian bizi
|
den
idazle bati zer dela eta idazten duen gaztelaniaz?», galde egin zuen Aristik. Xohanek gaineratu zuen «tamalez» galiziar askok nahiago dutela bigarren mailako espainiar izan lehen mailako galiziar baino.Hizlariek aipatu zuten literatura bakoitza sortu eta garatu egiten dela egoera historiko, politiko, ekonomiko jakin eta zehatzetan.
|
|
|
" Nor da Batxi delako hori baina?", galdetuko du batek baino gehiagok. " Nor da inongo paperetan agertzen ez
|
den
idazle modu hori?", libururik gabeko idazlea, 1914ko urriaren 25ean euskal idazleen bilera historikoa atzeratzeko beste zena, Bilboko itsasadarrean barrena ezin eginda zebilen eta.
|
|
|
Pablo Antoñanaz zer esan. Nafarroan izan
|
den
idazle handienetakoa da, ongi frogatu du hori. Antoñanak oso ondo ezagutzen zuen Nafarroa, asko sufritu zuen.
|
|
|
–Motor zahar batekin bezala egiten dira saioak, behin eta berriz, eta martxan jartzeko ez dela gauza uste duzunean pizten da, jartzen da abian?, kontatzen nien entzule saiatuei, adin batetik gorako gehienek ikusi baitute auto zahar bat martxan jarri ezinik, eta eleberriaren prozesu horretan ematen diren krisialdiekin jarraitzen nuen, izan ere idazle batek nor izateko krisialdiren batzuk gainditu behar izaten baititu. . Bere biografian krisialdi handi bat aipatzeko gai ez
|
den
idazlea galdutzat eman daiteke, ez da inoiz literaturaren heroi izango?, esaten nien ondoren, ordurako esaldi borobilak egiten ere trebatzen hasia bainengoen.
|
|
|
Ehun eta berrogei orrialdeko narrazio liburua da eta, duela hirurogei urte izkiriatu zen arren, orain arte ezezagun egon da, edo argitara eman gabe bederen. Baina narrazio liburua komentatu orduko, liburua bezain inoratua izan
|
den
idazlea aitatu nahi nuke.
|
|
|
Biltzarra bera, Afrikako literatura definitzeko une erabakigarrian, eta natiboa ez den hizkuntzan ari
|
den
idazle afrikarraren arazoak zehazterakoan, asko hurbildu zen egiara: «Jeneralean onartua izan zen afrikar idazle batentzat hobe dela bere hizkuntzan pentsatu eta sentitzea eta gero orijinalari hurbiltzen zaion ingeleseko transliterazioa egitea».3 Ondorioak berak, naive eta okerra bada ere, labur eta zorrotz adierazten du arazoa, eta hain zuzen ere ildo horretatik aurkituko dugu Afrikako literaturarentzat norabide berria, ari garen lanean benetan serioak eta zintzoak baldin bagara.
|
|
|
Oporretan
|
den
idazlearen mitoa aztertuz, Kongo ibaian behera zihoalarik Gidek klasiko frantses baten meditazioneak irakurtzen zituela aipatzen du Roland Barthes ek. Artikuluaren hasiera du, aurreneko esaldia. Gide lisait du Bosssuet en descendent le Congo?, ondotik garatuko duena irudi batean emanez:
|
|
|
Idatzi duen Cronicas del desamor hartu nuen. Hiru eleberri batean baturik, agian existitzen ez
|
den
idazle batek idatzia. Izan ere, Elena Ferrantiren inguruan lauso handia dago.
|
|
|
Zuzendariak bulegora joateko agindu eta galdera egin dio: ea egia ote
|
den
idazlea izan nahi duela. Gazteak baietz erantzun du, horixe amesten duela.
|
|
|
Afizio eta ofizioak aipatu ditut. Bada, komunikaziotik bizi
|
den
idazle honek horixe bera du zaletasun handienetakoa. Gaia jorratzen duten testuak (In) komunikazioa atalean daude bildurik.
|
|
|
Makoki, El Vbora, Habekomik. aldizkarietan hartu du parte eta haur eta gazteentzako hainbat liburu ilustratu ditu: jitoak dauzkat nire etxean, Murtxanteko lapurrak, Patziku parranda, Marea bizia zozomikotetan, Behi euskaldun baten memoriak, Zazpi ahizpak, Sute handi bat ene bihotzean, Filipinetan bixi
|
den
idazlearen kontuak, Haur korapiloak, Munduko zazpi errialdetako ipuinak.
|
|
2012
|
|
|
Bere subjektibotasunetik objektiboa izaten saiatu behar du idazleak, ezein alderdi politikoren morrontzarik gabe, errealitate osoa ikusten ahalegintzeko, eta ez bere alderdi edo koalizio politikoari komeni zaion errealitatearen zatia bakarrik. Adibidez, euskal ezker abertzaleko zinegotzia
|
den
idazle bati asko kostatuko zaio ETAk eragindako hilketez idaztea, estatu espainiarrak eragindako hilketez idaztea eskuineko espainiar aberri zale zinegotzia den idazle bati asko kostatzen zaion bezala, horregatik alderdi edo koalizio politikoetako afiliatu edo kargudun izatea ez da joera onena idazle batentzat, morrontza politikoa izango duelako beti. Alderdi politikoekiko morrontzarik gabe, beti independente izaten saiatu direlako edo behialako beren alderdi politikoekin loturak hautsi zituztelako, ororekin kritikoak izateko iritzi askatasun handiagoa izaten dute idazleek.
|
|
|
Bere subjektibotasunetik objektiboa izaten saiatu behar du idazleak, ezein alderdi politikoren morrontzarik gabe, errealitate osoa ikusten ahalegintzeko, eta ez bere alderdi edo koalizio politikoari komeni zaion errealitatearen zatia bakarrik. Adibidez, euskal ezker abertzaleko zinegotzia den idazle bati asko kostatuko zaio ETAk eragindako hilketez idaztea, estatu espainiarrak eragindako hilketez idaztea eskuineko espainiar aberri zale zinegotzia
|
den
idazle bati asko kostatzen zaion bezala, horregatik alderdi edo koalizio politikoetako afiliatu edo kargudun izatea ez da joera onena idazle batentzat, morrontza politikoa izango duelako beti. Alderdi politikoekiko morrontzarik gabe, beti independente izaten saiatu direlako edo behialako beren alderdi politikoekin loturak hautsi zituztelako, ororekin kritikoak izateko iritzi askatasun handiagoa izaten dute idazleek.
|
|
|
Etakide askoren ametsetan ez, etakide guztien amets guztietan, batean izan ezik, Sarrionandiaren Lagun izoztuako bigarrena, hain zuzen etakidea
|
den
idazle bakarraren ametsa.
|
|
|
Irten naizen munduarekiko azken lotura galdu dut". Ederra da kontaketa, ederra ama alaben artean bizitutakoa, izan ere, Ernauxen amak, beste ama gehienek bezala, goiz eta gau patatak eta esnea saltzen zituen, Annie anfiteatro batean Platoni buruz hitz egiten entzuteko, gaur egun Letra Modernoetan duen Katedra lor zezan edo
|
den
idazle ospetsua izan zedin.
|
|
|
Lurrin sendoak darizkie batzuei, lurrin sarkorrak bestetzuei, lurrin hordigarriak denei. Nolanahi diren ere, testuok, aldian aldian bizikleta hartu eta probintzian barrena ez ezik erresuman gaindi menturatzen
|
den
idazle ibiltariaren poesia lau hauek?, txokolate ontzak bailiran irentsi ditut. Aldian aldian hartzeko ontzak dira, kalipu handia ematen baitute poemok.
|
|
|
–Badakizu nor bihurtu
|
den
idazle. Gure gelako?
|
|
|
Eta bestela, zuretzako kalte. Adibidez, esaguzu nor
|
den
idazlea?
|
|
|
Ikuspegi honetan ukatu egiten da itzulpena jarduera estatikoa denik; aitzitik, aldakorra eta dinamikoa dela aldarrikatzen da. Era berean, itzulpena irudikatzeko modu tradizionaletan itzultzailea tresna mekaniko gisa ikusten bazen, deskribapen erretoriko honetan itzultzailea gizatiar eta sortzaile bihurtzen da, eta sorburu testuaren irakurketa pertsonala egin ondoren xede hizkuntzara desbideratzen
|
den
idazle gisa ulertzen da.
|
|
|
– Sarri aski, eta eskertzekoa da hori, PLATONI BERARI utzi dio hitza egileak, eta horretan hain merezi onez entzutetsua
|
den
idazlearen prosa euskal idazleak dasta dezan bitartekorik gabe. (LIB II:
|
|
|
Baina erdigunean egoteak ez du kanonizazioa ziurtatzen. Baliteke erdigunean kokatu
|
den
idazlea denboraren poderioz periferiara igarotzea, inoiz kanonizatzera iritsi gabe.
|
|
|
Zein erakusleihotan? Lehengo batean Espainian oso ezaguna
|
den
idazle batek zioen egun liburuek liburu dendetan ez dutela hilabete eta erdi baino gehiago irauten! Eta batzuk ezta hori ere.
|
|
|
Zaila da Pio Baroja bezalako idazle bati buruz hitz egitea gai hori aintzat hartuz, asko idatzi zuelako eta aurpegi ugari dituen obra poliedrikoa duelako. Zer
|
den
idazle baten begirada hasieratik ondo finkatuta uzteko, Atxagak esan zuen benetako begirada ez dagoela begietan buruan baizik. Horretarako espainiar geografo handia den Eduardo Martinez de Pisonen esaldia erabili zuen:
|
|
2013
|
|
|
Oharkabean etorri zaiola nabarmendu du, haren bila joan gabe. Lan berrian bere betiko kezken inguruan hausnartzen jarraitzen du Ziburun bizi
|
den
idazleak, baina, oraingo honetan, gai aldetik" libreago" sentitu dela dio.
|
|
|
Oraindik ere han erabakitzen dute zer den kanona eta zer ez. Madrilgo sariek erabakitzen dute zein den nazioarteko kanonetan sartuko
|
den
idazlea. Eta tranpa bat iruditzen zait horregatik Ikasketa Iberikoen kontzeptu hori, lehengo estrategia bera erabiltzen jarraitzen dutelako orain ere».
|
|
|
Gero dator beste prozesu bat, suposatzen delako zerbait idatzi ondoren, publikatu eta liburu hori zabaldu egin behar dela, edota autore hori pertsonaia publikoa dela. Virginia Woolfek badu liburu bat Gela bat norberarenadeitzen dena, zer behar
|
den
idazlea izateko, etatitulua erantzuna da, gela propio bat. Idazgela pribatuaz kanpora, bestelako lekuak diraliburu denda edota telebista.
|
|
2014
|
|
|
Irakurri? Gutisko,
|
den
idazle gaitzarako. Alta, ekoitzi, ekoitzi egin du:
|
|
|
Zehaztu gabeko etorkizunean garatzen da kontakizuna. Hari nagusia, sistema operatibo berri batekin maitemintzen
|
den
idazle baten jiran bilbatzen da: idazle horren eta sistema operatibo berriaren ahotsaren arteko maitasun ipuina da filma.
|
|
|
Bakardadea, eta bakantasuna. Onartu behar da bitxitasun puntu bat duela, gure literatur sistema dohatsuan, hogeita hamar urte baino zaharragoa
|
den
idazle baten aurreneko liburu batek. Baina Ana Malagon (Donostia, 1978) ez da iritsi berri bat.
|
|
|
«Autore baten arratsa» (The Century Magazine, 1936) narrazio autobiografiko bat da, fikzioz mozorroturik agertu arren. Ezinean ari
|
den
idazle baten egun bat kontatzen du, besterik ez. Idazlea jota dago, eta barrura biltzen hasita.
|
|
|
–denbora presentea eta denbora pasatua aka so daude presente biak denbora futuroan?. Garai ziurgabeotan (egon ote da garai ziurrik?), kemen emaile da oraindik ere mea> rik gabe mea ematen duen meatz zuloa
|
den
idazle agorr ezin hau. Funtsean, ez da hainbeste aldatu Arestirena zenik ja kin gabe Arestirena ere bazen kasete hura entzutearen poderioz poeta hura bere dnAn sartua zeukan umearen ezjakintasuna.
|
|
|
Gure ekimeneko partaide
|
den
idazle zorrotzak goiko zera idatzi du duela gutxi jaietako aldizkarian argitaratzeko, Luzuriagako ekimena herritarrei ulertzen laguntzeko sakelako entziklopedian, beste hainbat definizioren artean. Hirigintza ez du definitu, pena!?
|
|
|
Arbizun bizi
|
den
idazle bizkaitarrak nobela beltza eta bidaia literatura landu ditu gehienbat eta' Hutsaren itzalak' kaleratu du orain gutxi, berriz ere Toure ikertzailea protagonista duen liburua.
|
|
2015
|
|
|
Euskal Herriko Unibertsitateko Filosofia eta Hezkuntza Zientzien Fakultateak antolatutako Oihenart Aforismoen IV. Lehiaketa irabazi du Maribel Aiertzak (Etxebarria, 1962). Dena eta ezer ez aforismo bildumagaz lortu du saria Berriatuan bizi
|
den
idazleak. Horrez gain, 2003an zabaldu zen idazle eskolako ikasleetako bat ere izan zen Aiertza.
|
|
|
Deigarria egiten zait XX. mendeko klasikotzat jotzen
|
den
idazle honek euskarara nola izan den ekarria. Farorantz argitaratu zuen Ibaizabal argitaletxeak 1993an Literatura Unibertsala bildumaren barruan eta hogei urte pasatu behar izan dira Woolfen beste lan bat euskaraz irakurri ahal izateko:
|
|
|
Nazkatu eta serio bihurtu". Eskerrak autozentsuratzen ziren, pentsatuko du egun idazten hasiberri
|
den
idazleak.
|
|
|
Ingelesez irakurtzea, Ackroyden ingeles hori, atsegina da, aldapatsua bada ere, eta biografia gisa maisu baten lana da. Ackroyd, jakina denez, eleberrigilea izateaz gain, biografietan espezializatu
|
den
idazlea da, onespen unibertsala lortuz; euskarazko Wikipedian ere badu sarrera bat, tamalez ez oso eguneratua. Hau irakurtzen diodan lehen liburua da, baina ziur aski ez da azkena izango.
|
|
|
Gauzei beste alde batetik begiratuta, Ramon Saizarbitoriak zioen, ez dakit zein beste idazle aipatuz? oroitzapenetatik tiraka hasten
|
den
idazlea ez dela oroimen oneko pertsona, oroimen onekoak ez baitu oroitzen nekatu beharrik. Bigarren ikuspegi honetatik hurbilago sentitzen naiz, ezinbestean; besteren kontzientzian sartzea ezinezkoa da, edonorentzat ere, eta absurdo samarrak, horrenbestez, konparazioak oro; baina, hala ere, batekin eta bestearekin hizketan, jende gehienaren aldean oso oroipen gutxi eta laburrak ditudala iruditu izan zait beti, haurtzaroari dagokionez behinik behin.
|
|
|
Bestialismoa. Segituan konturatu nintzen, ordea, halakoen antzekoak Karlos Linazasoro izeneko idazle batek idazten dituela (neu bezalaxe, hura ere liburuzain dena, bidenabar esanda), eta, jakina, oso itsusia litzatekeela haren plajio bat egitea, Linazasorok berak, han hemenka esaten denez, nahikoa lotsagabeki Mrozek deitzen
|
den
idazle poloniarrari ipuinak eta nobelak plajiatzen dizkion arren. Baina nik serio jokatu nahi nuen, Linazasorok baino serioago bai behintzat, literaturarekin.
|
|
|
Dena dela, ez dago dudarik edizio hau jatorrizko testuaren berrezarpenean eta haren testu historian aurrerapauso esanguratsua dela. Ororen gainetik, hala sustatzaileeek nola argitaratzaileak nahi lukete edizio berri hau akuilu izatea gaurko irakurleek begiak bihur ditzaten euskararen idatzizko erabileran gure maisuen maisu izan
|
den
idazle nafarraren idazlan bikainera.
|
|
|
Gainerakoan, aurreplagioa frogaezina da. Plagio baten antza du; aurreplagiatua izan
|
den
idazle hura plagiatzailetzat emanen dute irakurleek. Testuen eta argitaratze daten konparazioak horrelakotzat salatzen du.
|
|
|
Testuinguru honetan, Saizarbitoriak dio fikzioa benetakoaren mozorroa izaten dela, eta literaturaren aitzakia defentsazkoa, aitorpena ez dadin gertatu hain gardena, hain gordina; horrela, idazlearen espantuak gorabehera, irakurleak arrazoi du erditu berria
|
den
idazlearen fikzioan honen esperientziak ikusten dituenean, zeharka bada ere, edo ezkonduta dagoen idazlearen testuan, era berean, beraren bikote bizitzari lotutako tragikomedia errealak.
|