|
2000
|
|
|
Hor dira egiten, aldiz, Txillardegik nahi izandako eta animatzen duen EuskalIdazkaritzan, urte batzuk geroago euskara batuari sorrera emango dioten lehenelkarretaratzeak. Txillardegi, zeinek aisetasunez hegaltatzen dituen ahozko etaidatzizko euskalkiak, idatziaren zibilizazioa eskuratzean inor baino hobeto ohartzen dabatua ez
|
den
hizkuntza baten iragankortasunaz. Beharrezkoa da euskara prest egoteahelduko den egunerako, eta horregatik borrokatzen da.
|
|
2002
|
|
|
Horrela, bi gauza lortuko dituzu: minorizatua
|
den
hizkuntza bati eutsiko diozu. Eta pertsona bezala askoz garrantzitsuagoa dena:
|
|
|
Dakigunez, ikasle guztiak ez dira estrategikoak, eta estrategiak erabiltzendituztenek ere ez dituzte estrategia berdinak erabiltzen; horren ildotik ditugu hainbat autorek aztertutako ikaste estiloak. Bestalde, hor ditugu ere ikaslearen usteakhizkuntza bat ikasteko teoriari buruz, pertsona gehienek uste dute badakitela zeregin behar
|
den
hizkuntza bat ikasteko?.
|
|
|
Aniztasun bertsua topatzen dugu maiz bi hizkuntza horietako estatus soziolinguistikoak alderatzean. Oso maiz gertatzen baita hautagai
|
den
hizkuntzetako bat debekatuta egotea, edota kulturaren eta administrazioaren eginkizunetatik at luzaz egona izatea; eta horretaz" herdoild urik" edo" zaharkiturik" nolazpait.
|
|
2003
|
|
|
Izan ere, talde honetatik jende asko pasa baita. Orduan, egoeren arabera nagusitzen
|
den
hizkuntza bata edo bestea da. Gaur egun, partaide bat izan ezik gainontzeko guztiak euskaldunak gara.
|
|
2004
|
|
|
Ordutik, Correos ek 4.000 bat zigilu atera ditu, eta horietako hamarrek baino gutxiagok izan dute euskarazko hitzen bat »askotan herriaren izena soilik». Espainiako zigilu bakar batek ere ez du eraman sekula Estatuaren izena (Espainia) edo posta zerbitzuarena (Correos) gaztelania ez
|
den
hizkuntza batean". Hitz horiekin hasten da Eleaniztasunaren Aldeko Erakundeak," Zigilu eleaniztunak" kanpaina zela-eta, orain hilabete batzuk Hego Euskal Herriko udaletxeetara eramandako mozioa.
|
|
|
Galdera egin daiteke beste gisa honetan ere: Segurolaren pasartean izendatu zaizkigun bizitasunaren eta autonomiaren mekanismoak eragiteko nahikoa ote dugu erreferentzia formal gisa espainiera ez
|
den
hizkuntza bat edo Iparraldeko euskaldunak gogoan izatea. Segurolak berak ez du sinesten aterabide formal horretan, gauzak txukuntze aldera hartutako bidea izango litzatekeelako edo:
|
|
|
Soziolinguistikazko lege ezagun batek hiztun molde guztiengan berdin berdin eragiten du: gizarte elebitasun diglosikoaren mendeko
|
den
hizkuntza batean bizi diren hiztunak ezin dira izan nahikotasun mailakoak, norberaren elebitasun eredua gizarte elebitasunaren araberakoa izan ohi delako. Hizkuntzaren izaera sozialak hiztun banakoaren hizkuntza gaitasunari halako edo holako muga ezarriko dio; ezinbestez, ezarri ere.
|
|
|
Arauak era errekurtsibo batean ematen dira, eta formulak designatzeko metahizkuntza baten sinboloak erabiltzen dira. Metahizkuntza hizkuntzari buruz hitz egiteko erabiltzcn
|
den
hizkuntza bat da etanormaiean aurrenekoa baino aberatsagoa izaten da.
|
|
|
Ezaugarri komunak hauek dira: argaltzeko propietateen aipamena, gaur egungo legediak berariaz debekatzen duen arren; emaitza eraginkor eta azkarren bermea; erosleari zerbait serioa eta egiaztatua dela pentsarazten dioten izen zientifiko, botaniko edo siglen zerrendetara jotzea; eta ustez zientifikoa
|
den
hizkuntza bat erabiltzea propietate terapeutiko egokiak justifikatzeko. Gainera, produktu horien iragarkietan abal zientifikoak aipatzen dira, eta honako hauek aipatzen dira:
|
|
|
«Harrigarria da Espainiako erregeak parte hartu duen kongresu batean parte hartzea. Hura kongresu itxia da; genozidioaren gainean hartutako ondorioez aprobetxatzen
|
den
hizkuntza baten kongresua da», azaldu du Gabi Basañez sopeloztarrak.
|
|
2005
|
|
|
Hala, bada, ez dira gutxi euskaraz jakin arren egoera jakin batzuetan erdara erabiltzen duten hiztunak. Normala ere bada hori, neurri batean, hazten ari
|
den
hizkuntza baten kasuan, eta badira hor, hizkuntzaren kalitateaz gain, beste eragozpen batzuk ere. Baina, dudarik gabe, zenbat eta hizkuntza bat egokiago izan hiztunaren funtsezko premiak asetzeko, orduan eta joera handiagoa izango du hiztunak hizkuntza hori noiz eta nonahi erabiltzeko.
|
|
|
Esango nuke, euskara hautatu dugun askok euskarari beste alderdi batzuk aurkitu ahal izan dizkiogulako hautatu dugula. Ez noski, inolako inperioko hizkuntza eta kultur industriak aberasteko ere eman ditzakeen aukerak... baina bai, agian, barneagotik idazteko aukerak, bai erro hizkuntza batean hitz egiten, hausnartzen eta amesten ikasi izanak; bai, agian, alor guztietan kanonizatu ez
|
den
hizkuntza batek damaigukeen askatasuna.
|
|
|
43 Testuetan puntu bertikal banatzaileak agertzen ez direnean orduan ezaguna
|
den
hizkuntzaren batekin moldatzen du, baina puntuak daudenean, guztia ideograma bat bezala hartzen du, hau da, ideia sinple bat azaltzeko gai den hitz metaketa, adib.. SAUNTHEGAMETINAS (Saun, thegametinas), cubiertos como por un saco? (Zamanillo, 1988:
|
|
|
Lotsagarria iruditu zait azken egunetan ikusi duguna. [...] Larrua behintzat sendo dute beraien adinarekin; izan ere, urteak igaro ostean irakasle moduan ez dute interesik izan ofiziala
|
den
hizkuntza bat ikasteko. [...] Zuon jarrera lotsagarria iruditzen zait, irain bat[...].
|
|
2007
|
|
|
Biluzi eta soil, ahul eta behartsu, herabe eta armarik gabe; eta, bere oinazeen laburbilketa dena, gidaririk ez bizitzan. Hain sentikortasun sakabanatu eta ahuldua, hain gaitasun zehazgabe eta lokartuak, hain sen zatitu eta akituekin jaioa, hamaika premien menpe, esparru zabalean kokaturik, eta hala ere, hain umezurtz eta abandonaturik dago, non ez
|
den
hizkuntza bat beraren jabe ere, bere gabeziak jaulkitzeko131.
|
|
|
Bestela, zaila da Interneten ustezko globalitatea baieztatzea. Ez zuen INFORMAZIO AUTOBIDE BAT, NON URRATS BAKOITZEAN erabiltzaileak oztopo edo bidesari bat aurkituko du, azken finean, zaila
|
den
hizkuntza batean orrialde bat izatea ulermena. Hizkuntza oztopoek iraun egiten dute Hala ere, arraila idiomatikoak existitzen jarraitzen du, eta internautek aukeratu dute nagusiki ingelesa ikasteagatik eta ingelesarekin uztartzeagatik norberaren hizkuntza; bizitza errealean bezala.
|
|
|
– Amaia! Aipa dezagun Iparraldeko bizitza kulturala diozun moduan, zaharkeria kontserbatzaile multzo bat, diru publikoz sustatu kultura alor bat, eskubira plegatzen den gehiengo politiko bat eta ezin ulertua
|
den
hizkuntza bat. Badakizu gure Iparraldeko lagunak, ezkertiarrak eta gaztelafonoak zirela erabat.
|
|
2008
|
|
|
Kontzeptu horrek, euskaraz hitz egiteko gaitasunaz edo gaitasun ezaz gain, gaztelania baino hobeto edo errazago hitz egiteko trebezia ere adierazten du. Horrek berekin dakar, praktikan, etxean normalean hitz egiten
|
den
hizkuntza bata ala bestea (edo biak) izatea eta, ondorioz, seme alabek ikasiko duten hizkuntza ere horixe bera izatea.
|
|
|
Bigarren urtez jarraian, Hezkuntza Sailak laguntza programarako deialdia egin du, baliabide gutxien dituzten gazteak ingelesaren ezagutza hobetzeko beste herrialde batzuetara joan daitezen. “Norberarena ez
|
den
hizkuntza bat ezagutzeak funtsezko ekarpena egiten du gazteen prestakuntza integralean”, dio Ministerioak. Ikastaroak gutxienez hiru astekoak izanen dira, astean gutxienez 15 eskola ordu izanen dituzte, ingelesez hitz egiten den herrialde batean eginen dira eta aurtengo ekainaren 1etik azaroaren 30era bitartean eginen dira.
|
|
|
Baina egia da artikulu kopuruari buruz ari garenean, Wikipedia gaztelaniaz bederatzigarren lekuan dagoela, 400.000 artikulu baino gehixeago dituela. Fenomeno horren arrazoia zein den ez dakigun arren, gaztelania baita munduan gehien hitz egiten
|
den
hizkuntzetako bat, uste dugu Internetera konektagarritasunik eza handia dela gure hizkuntza hitz egiten den herrialde askotan. Hori izan liteke, adibidez, alemanarekin, frantsesarekin edo italierarekin konparatuta ditugun artikuluen kopuru txikiaren arrazoietako bat.
|
|
|
Orain artean prefetaren lege interpretazioaren menpe zeuden ikastolak, ixtea ere erabaki zezakeelako. Badugu orain lege babes bat, gure irakasleek Konstituzioan
|
den
hizkuntza batean irakasten dute. Bitxia da, hala ere, irakasleak ondarea irakasten ari direla pentsatzea.
|
|
|
Zilborretik behera, koloretako suge baten tatuajea. Hizketan hasi dira bi maskaradunak, ulergaitza
|
den
hizkuntza batean. Ez da ingelesa.
|
|
|
Bestalde, bigarren hizkuntzen didaktikaren adituek aspaldi azaldu dute ikasle etorkinek, familiarena ez
|
den
hizkuntza batean eskolatzen direnean, ez dutela ikasten" murgiltze programan"(" inmersion lingmstica"), baizik eta" azpiratze programan"(" submersion lingustica"), eta gertaera horren ondorioak eskola porrota eta gizarte bazterketa izan daitezkeela.
|
|
2009
|
|
|
Beraz, gainditu egin behar da oztopo hori. Gaur egun munduan erabiltzeko gai
|
den
hizkuntza bat edukitzen jarraitu nahi badugu, aurrera egin behar dugu. Bestela, gureak egin du.
|
|
|
Ikazkin lodiari hitz egin dio orduan ikazkin argalak, euren hizkuntzan. Maila altuko ikazkina behar du argalak, izan ere arraroa da ikazkin batek eurena ez
|
den
hizkuntza bat jakitea. Berriro aldatu du Bleulerrekin hitz egiteko:
|
|
|
Xedapen, irizpide edo praktika batek desabantaila sortzen duenean. Hori gertatuko litzateke eskaera bat aurkezten duten guztiei eskatuko balitzaie proba bat egin dezatela beren ama hizkuntza ez
|
den
hizkuntza batean, eta proba gainditu ondoren ez dutela berriz erabili. Bereizkeriari stop Europar Batasuneko diskriminazioari buruzko Eurobarometroak, 2008ko uztaileko datuekin, jakinarazi zuen herritarren% 53k ez zekiela lan diskriminaziotik babesten duten legeen berri.
|
|
|
Interesgarria da kanpotik nola ikusten gaituzten jakitea. Are gehiago, nirea ez
|
den
hizkuntza batean, nire herriaren historia kontatzen badidate. Izan ere, atzerritar baten ahotik datorren iritzian beste ikuspuntu bat espero dugu; askotan, difamatutako edo manipulatutako istorioetan oinarritua dagoena.
|
|
|
Hori da. Etxekoa ez
|
den
hizkuntza bat ikasteko estrategia da murgiltzea. Murgiltzea herrialde askotan erabiltzen da; ez da beste hizkuntzak ordezkatzeko era, beste hizkuntzak ikastekoa baizik.
|
|
|
defizit horiek normaltasun handiz hartzen ditu tokian tokiko gizartearen parte esanguratsu batek, herri erakundeen aldetik ez dagoelako euskara erabiltzearen aldeko jarrera aktiborik. Ingelesa baloratzen du Nafarroako Gobernuak, baina bertakoa
|
den
hizkuntza bati, euskarari, lege babes propioa izan arren, langa jartzen dio hainbat esparrutan. Bitxia ez ezik, tamala da, ezbairik gabe.
|
|
|
Diglosia aurreragarri eta iraunkorraren proposamenak hizkuntzen bizikidetza du helburu eta, aldi berean, ikuspuntu pragmatikoa baliatzea dakar berarekin; beraz, garenaren neurriaren araberako helburu egingarriak jarri behar zaizkio euskarari. Horrek berak dakar, ordea, zenbait gune eta eremutan euskara izatea erabilera hizkuntza nagusia, konbentziturik gaudelako, halako (arnasa) gunerik gabe, ezinezkoa dela bera baino askoz indartsuagoa
|
den
hizkuntza baten ondoan irautea, haztea eta indarberritzea. Eta hori guztia ahalbideratzeko ezinbestekoa da adostasun soziala eta politikoa.
|
|
|
Horra bakean uzten ez gaituen galdera. Gure iritzian, bistan da orain duena baino atxikimendu handiagoa behar duela euskarak hain indartsua
|
den
hizkuntza baten ondoan eta globalizazioaren testuinguruan bizirauteko ez ezik hazten eta indarberritzen jarraitzeko, edo beste hitzekin esanda," behar besteko tokia" aurkitzeko. Atxikimendu handiago hori gogoari lotzen zaio bete betean, eta gogoak erakargarritasunean soilik har dezake indarra, euskararen pisu sozial eta ekonomiko mugatua kontuan harturik.
|
|
|
EHUn eleaniztasuna urratsez urrats emendatzen ari da, eskola ematearen alorrean eta irakaslegoaren profilean behinik behin. Errektoreak esandakoaren arabera irakasleen %10 pixka bat goiti beheiti gai da eskola ofiziala ez
|
den
hizkuntzaren batean emateko, ingelesez bereziki. Akaso, beste herri batzuetako unibertsitateetako irakasleen egoerarekin konparatuta ez da oso datu adierazgarria.
|
|
2010
|
|
|
— Hortaz, oro har, euskal hartzailea ohituago dago euskara ez
|
den
hizkuntza batean informazio jasotzeko, euskal eremuaz harago doan erreferentearekin (Europa, Europar Batasuna, Eurogunea, Espainia, Frantzia) edota Autonomi Erkidegoarekin, izan Euskadi izan Nafarroa. Iturriak ere, halakoxeak direlako noski:
|
|
|
euskaldunak garelako edo izan nahi dugulako, lana topatzeko edo ikasketak jarraitu ahal izateko, lagunekin hitz egin ahal izateko edo lagunak egiteko, jaso dugun kultur aberastasuna gordetzeko, kultur ondarea zaintzeko, arbasoen altxorrari jarraitzeko e.a. baina zaila egiten da izan nahian oinarritutako zergatia arrazoitzea. Jakina da arrazoizkoena agian hizkuntza nagusia erabiltzea izango zela. errazagoa izango zitzaigun denoi, denok erdaraz hitz egingo bagenu. baina orduan ez ginateke geu izango, geu izan nahi dugu ordea eta ez beste zerbait. gutxiengotua
|
den
hizkuntza batek esplikatu beharra izaten du bere izanaren zergatia, zergatik den azaldu behar du, arrazoitu. baina hizkuntza nagusi baten kasuan ez da sekula galdera hori egiten: zergatik hitz egiten duzu gaztelaniaz edo frantsesez?. hizkuntza nagusiak ez du justifikazio beharrik, hizkuntza hauen eguneroko erabilerak justifikatzen baitu bere erabilera. gutxiengotua denak berriz bai. izaten jarraitzeko arrazoiak eskatzen zaizkio hizkuntza nagusiak dituen bezala, logika, argumentu arrazionalak, erabilerak edo hizkuntza baten praktikak indartzen dituen arrazoiak. gizartean maila ahulena duen hizkuntza erabiltzen duen hiztunari motibazioak eragiten dio hizkuntza hori erabiltzen jarraitzea. ez du erabiltzen hizkuntza gehiengoak hitz egiten duen hizkuntza delako, berezkoa duen hizkuntza —edo berezko egin duena— gorde nahi duelako baizik. hizkuntza gutxituari edo hil zorian dagoenari, balio gutxiago aitortu ohi zaio gizartean eta bizirik mantentzeak pena merezi ote duen ere galdetzen da. batzuen aldetik ukatu nahi den arren, euskarak badu bere errealitatea ordea. gu bagara, euskaraz bizi gera eta hala bizitzen jarraitu nahi dugu. garelako izaten jarraitu nahi dugu, bada errealitate bat eta hori gorde nahi dugu. gure zergatia ez da arrazoian oinarritzen, motibazioan baizik, borondatezkoa da, baina badu errealitatea. euskararen berreskurapenarekin euskararen errealitate hori sendotu nahi dugu bere biziraupenari eutsi ahal izateko.
|
|
|
2008ko uztailaren 1etik aurrera egindako film laburrak onartuko dira eta ez dago mugarik hizkuntzari dagokionez. Hala ere, film laburra euskara edo gaztelania ez
|
den
hizkuntzaren batean egina badago, bi hizkuntza horietakoren batean azpidatziak izan ditu. Parte hartzaile bakoitzak bi lan aurkeztu ahal izango ditu gehienez.
|
|
|
Film laburraren gaia librea da, 30 minututik beherako iraupena izango du eta edozein sisteman grabatutakoak onartuko dira, 35 mm formatuan filmatutakoak izan ezik. Film laburra euskara edo gaztelera ez
|
den
hizkuntzaren batean grabatuta badago, bi hizkuntza horietakoren batean azpidatziak izango ditu. Egile bakoitzak nahi adina film labur aurkeztu ahal izango ditu lehiaketara, inoiz Enkarzine Jaialdira aurkeztu izan ez badira.
|
|
|
3 Ikasketa arautuak Erkidegoan ofiziala ez
|
den
hizkuntza batean irakasten duten diru publikoz lagundutako ikastetxe pribatuek euskara eta gaztelania irakatsiko dituzte derrigorrezko ikasgai gisa.
|
|
|
sarritan galdetzen didate," Zergatik idazten duzu hiltzen ari den hizkuntzan?" Eta horixe azaldu nahi nuke hitz gutxi batzuetan. Lehenengo, niri mamu ipuinak idaztea gustatzen zait, eta ez dago ezer egokiagorik mamuei buruz idazteko, hiltzen ari
|
den
hizkuntza bat baino. Zenbat eta hilago hizkuntza, biziagoa mamua.
|
|
|
Batetik, esan behar dut ez dela normala Udalbiltzaren gisako erakunde bat salbuespen auzitegi batean epaitzea. Bestetik, epaiketa Madrilen gertatzeak, Euskal Herritik urrun, eta auzipetuena ez
|
den
hizkuntza batean aritzeak defentsa eskubidea urratzen du. Gero harritu legezkoa den jarduera batean aritu diren pertsona batzuk auzitara eramatea.
|
|
2011
|
|
|
6 or.): " XXI. mende gorrian, lurralde jakin batean, komunikazio funtzio guztietarako, ezinbestekoa ez
|
den
hizkuntza batek ez dauka bizirauterik. Agonia luzaraz geniezaioke, gehienez ere".
|
|
|
aurrez aurreko bi hizkuntzetariko batek hiztun talde horretako jardun guneak, harreman sareak eta, azkenik, hizkuntza horretan egiten dakiten (eta egin ohi zuten) hiztunak galtzea; c) hizkuntza hedapena (languago spread): L1 moduan ikasten ez
|
den
hizkuntza batek kontaktu gune horretan" bere lekua" egitea baina, Mikel Zalbide – Diglosiaren purgatorioaz. Teoriatik tiraka etxeko hizkuntza izatera iristen ez denez, belaunez belaun berriro hutsetik hasi beharra bere hedapen lanean. eta d) hizkuntza Indarberritzea edo hINBe (Reversing Language Shift edo RLS):
|
|
|
Ez da, jakina, auzi makala, nahiz eta ulergarriago gerta daitekeen kontuan izanez gero, azken buruan, argitaletxeak enpresak direla, etekinak (edo diru asko ez galtzea) lortzeko sortuak, eta egilearen eskubideak (diruzkoak eta moralak) bigarren edo hirugarren mailako gauzak izaten direla haietako batzuentzat. Eta egoera areagotzen da beste hizkuntzetarako itzulpenei dagokienez, batez ere, zertan esanik ez, handien ustez, itzulpena txikia
|
den
hizkuntza batean argitaratu behar duen argitaletxe txiker bati eskubideak saltzea tartean dela.
|
|
|
Landa eremuan nagusi
|
den
hizkuntza bat hizkuntza diglosikoa izan daiteke eta, damurik, halaxe izango da. Zeren eta hizkuntza horrek gaurko bizitza modernoaren eremu hegemonikoetan lekurik ez duen neurrian, denbora kontua da ahozko transmisioaren higadura.
|
|
|
Kodeen eragintza historikoa hizkuntza baten barne kontua dela uste duena oker dabil. Kontua ez da soilik zein
|
den
hizkuntza baten forma estandarra, zein jasoa eta zein apala edo baztertua; auzia hizkuntzen artekoa izaten baita gehienetan. Hizkuntza, bistan da, kodeen arteko borroka eta lehia horietatik garaile irten den hizkera, mintzaera, berbaera baino ez da.
|
|
|
Irudia: frans16611 Urtero milaka pertsona sartzen dira hizkuntza akademietan, bertakoa ez
|
den
hizkuntza batean komunikatzen ikasteko asmoz, baina ikasturtearen amaieran ikasmahai asko daude hutsik. Izan ere, ez da erraza atzerriko hizkuntza bat menderatzea, eta, askotan, ikasteko zailtasunak irakaskuntza uztera eramaten ditu ikasleak.
|
|
|
Eskimal herrian, adibidez, Inuit hitza erabiltzen dute beren burua izendatzeko, inuit= gizakia delarik beren hizkuntzan; eskimal izena auzokoek emana da eta âharagi gordin jaleakâ esan nahi du. Ameriketako Sioux herriaren izena Ojibwa herriak jarria da eta âulertzen ez
|
den
hizkuntza batean mintzo denaâ esan nahi du sioux hitzak; haiek, aldiz, dakota(= lagunen bilkura) erabiltzen dute. Narrangasett herriak Mohawk(= kanibala) deitzen du auzokoa.
|
|
|
Azken batean, martetarrak iradokitzen duenez, kanon literario bat edukitzeko, lehenik ulertzen
|
den
hizkuntza bat behar da, eta horrekin batera hiztunak, idazleak, unibertsitateak eta, batez ere, liburuak.
|
|
2012
|
|
|
Gaztelaniako probarekin alderatuta, oso bistakoa da aldea. Konparazioa egin daiteke, hala ere, ofiziala ez
|
den
hizkuntza batekin: Ingeleseko probaren antz handia du Euskarako azterketak EHUko selektibitatean.
|
|
|
Zenbateraino ikasi daiteke ama hizkuntza ez
|
den
hizkuntza bat?
|
|
|
Orain dela urtebete hasi zen dena. Garabide elkarteak, euskararen biziberritzeari buruzko jardunaldiak antolatu zituen, azken hamarkada hauetako prozesua azaldu zigun, zer egin den, zer
|
den
hizkuntza baten biziberritzea. Ikastaroa antolatu zuen eta hizkuntza minorizatuak dituzten zenbait komunitateko ordezkariak gonbidatu zituen:
|
|
|
senargaiak euskaraz egiten zuenez"... ni segitu nuen euskara, euskara, euskara. eta orduan ia nire hizkuntza bezala gelditu zen" (Itsaso, 5 FG). euskarazko sozializazio berant eta jakinaren gainekoa izan dute. Antza, subjektuek beren lehen hizkuntza izan ez den batekin (batzuetan familian txertatuta egon den eta bertze batzuetan familian inoiz izan ez
|
den
hizkuntza batekin) eratzen duten harremanak hartzen du indarra. hiztuna hizkuntza horri atxiki zaio hala nahi duelako, harremanen bidez bere bizitzan sartu baitu. horrek ekarri die subjektuei, umeak izan dituztelarik, euskaraz hazteko erabakia. Badirudi haurrei zein hizkuntzatan egin erabakitzean subjektuaren lehen hizkuntza baino eraginkorragoa dela hiztunak eratu duen hizkuntza identitatea, hau da, zein hizkuntzarekin identifikatu nahi duen, zein hizkuntzari atxiki nahi zaion. rocher soziologoak sozializazioaren ingurumariko bitartekoak bereizten ditu:
|
|
|
haurren erabilerak (%19, 2 euskaraz) bikoiztu egiten du 65 urtetik gorako herritarrena (%9, 7). Esan beharrik ez dago adinaren araberako hurrenkera hori dela komenigarriena berreskuratu nahi
|
den
hizkuntza baten ikuspuntutik. Horixe Euskal Herria bere osoan hartuta lortutako argazkia, nahiz eta hainbat eremutan (Lapurdin, Nafarroa Beherean eta Zuberoan, bereziki) egoera bestelakoa izan.
|
|
|
Gaztelerara gero eta gehiago jotzen zuen eta horretan ere edandako konbinatuen eragina nabari zitzaiola pentsatu nuen. Ahalegin bat eskatzen du zurea ez
|
den
hizkuntza batean hitz egiteak.
|
|
|
Esate baterako, diskurtso modernoan bi hizkuntzaren artean lortu beharreko baliokidetzaz hitz egiten da, bi hizkuntza horiek maila eta baldintza berekoak izango balira bezala. Atal honetako adibideetan ikusi ahal izan dugunez, ordea, euskal itzultzaileek beti menpekotasun egoera batean aurkitu izan
|
den
hizkuntza batera itzuli behar izan dute, eta horrek teorian defendatu dituzten hainbat irizpideren aurka egitera behartu ditu. Axularrek, euskara eta bertze hitzkuntzak diferent?
|
|
|
2 Botere publikoek, bere jarduera eremuaren barruan, lurraldearen arabera historikoa
|
den
hizkuntza bat baino gehiago dutenean, hizkuntza horietan argitaratu behar dituzte legeak eta gainerako arau juridikoak, kontuan hartu gabe hiztunek beste hizkuntzak ulertzen dituztenentz.
|
|
|
Gaur egun datu ugari ditugu Tomlinson en analisiari eusteko. XVIII. mendearenamaierako iraultzaile frantziarrek nazio batasunarentzako oztopotzat jotzen bazutenlurralde batzuetan frantses hizkuntzak lekurik ez izateak, nola baloratu behar dugugaur AEBn etxean ingelesa ez
|
den
hizkuntza bat erabiltzen dutenen kopurua% 11tik% 20ra igo izana azken hogeita hamar urteetan (USA Census, 2010). Edotaherrialde horretako etorkinen artean etxeko hizkuntzari eusteko joera indartu izana (Siegel, Martin eta Bruno, 2000)?
|
|
|
Antilingua komunikatzeko balio ez duen hizkuntza bat da. Mezua ezkutatzeko erabiltzen
|
den
hizkuntza bat, Calvinoren definizioan. Politikan, hauteskundeetan eta politikoen elkarrizketetan erabiltzen den hizkera ez da batere komunikatiboa.
|
|
2013
|
|
|
Tramankulu horrek, ostera, bihotza bizkortu dezake, geografia asmatu eta estatugabetasunaren mugak ukatu. Korríka jarri gaitzake, azentu bakarra aldatuta horrenbeste aldatzen
|
den
hizkuntza bat goresteko. Edo hobe:
|
|
|
Kantu artean eman zuen amonaren kezkaren berri: «Frantzia aldeko superjetak eta Madrilgo bere lehengusuak beste curriculum bat ezarri nahi dute, gurea ez
|
den
hizkuntza batean, lehiakortasuna bultzatzeko... Baina mundu guztiak izan behar badu lehiakorrena eta onena, nolako mundua izango dugu?
|
|
|
Estebanek kongresuan gogoratu zuen euskara Nafarroako zati batean ofiziala dela. «Arraroa da lurraldean ofiziala
|
den
hizkuntza batean ezin jasotzea emanaldiak». Rajoyren arabera, Espainiako Gobernuak ez du zertan aferan sartu.
|
|
|
Eta neskaren aieneak beste hizkuntza batean. Zuztarrean eta gozamenean neba arreba
|
den
hizkuntzaren batean. Goxo.
|
|
|
Erabilera estrategikoa (2011), gramatikaren eremuak utzi eta estilistikaren zelaiak hasten direnetan behar beharrezkoak direnak teknologia berriek zalapartaka idaztera bultzatzen gaituzten aroan. Horrelako gomendioak eta ezagutzak idazle on askok garai guztietan erakutsi badituzte ere, milaka pertsona bere buruan estandarizatzen eta normalizatzen ari
|
den
hizkuntza batean eskolatzeak, eta gaurko bizimoduak testuak idaztea eta jendaurrean eraginkortasunez hitz egitea askori eskatzen dion garaiotan, inoiz baino hobeki txertatzen dira gure aurrerabide neketsuan. Beraz, gramatikaren mugetatik harago, estilistikaren alorrean ekarpenak egiteak ibilbide oso bat biribiltzea esan nahi du, herri literaturaren azterlanarekin eta Esnalen erabilera estrategikoko bi ekarpenekin, azkenik, B. Atxagak maisuki gidatzen duen Erlea aldizkariarekin galdorra ezarriz.
|
|
|
Uste izatekoa da hiztun kopuruak zerikusia izango duela ekoizpenarekin eta, horrenbestez, proportzioa gogoan eduki beharreko irizpidea izango dela: eremu urriko hizkuntza batean ondutako literatura ezin izan eremu urrikoa ez
|
den
hizkuntza batean jorratutakoa bezain ugaria. Baina, euskal literaturaren berezitasunak ezin azal daitezke proportzioen alor soilera lotuz, testu tipo batzuetan proportzioak gorde zitzakeen arren, (oro har, eliz liburuan), literatur genero tradizionalen barrutiko emaitzak historikoki oso urriak izan direlako:
|
|
|
Eragozpen frankori aurre eginaz XXI. mendera iritsi
|
den
hizkuntza batean garatutako literatura da euskarazkoa. Europa bertako zenbait hizkuntzekin alderatuta oso goiz letraz baliatu dena idazlan profanoak moldatzeko.
|
|
|
Horrela agintzen du zentzu komun hutsak(, la force des choses?), beste justifikazio beharrik gabe. Hitz batean, frantses batek frantsesa ez
|
den
hizkuntza batean hitz egitea irrazionala da. Eta horri deitzen dio, hizkuntza nazionala?.
|
|
|
Atzerrian master bat ikastea da gero eta eskari handiagoa duen aukera, baina ez hain merkea. Prestakuntzaz gain, lana bilatzeko unean oso balioetsia
|
den
hizkuntza bat hobetzeko aukera ematen du. Atzerrian ikastea:
|
|
|
Ikastaro trinko horiek eskola teorikoak eta praktikak konbinatzen dituzte, nahiz eta atzerriko hizkuntza batean 24 orduz elkarrekin etengabeko ikaskuntza izan. Askotan ingelesa
|
den
hizkuntza batean moldatzeko trebetasuna eta konfiantza irabazten da. Hizkuntza bat denbora gutxian hobetu behar duten profesionalentzat aurreikusita daude ikastaroak, baina baita atzerriko hizkuntza baten ezagutzan aurrera egin nahi duten ikasleentzat ere, eta, ondorioz, baita emaitza akademikoetan eta lan itxaropenetan ere, etorkizunari begira.
|
|
|
Alabaina, euskara idatzia —eta arauez idatzia denaz mintzo naiz— plazara agertzeak ondorio txarrik ere ez ote duenez eragin pentsatzen hasia naiz... Izan ere, aurretik adierazi izan dudan bezala, badirudi Zuberoan, Ipar Euskal Herri osoan bezala, euskara egiten ari dela idatzita ageri
|
den
hizkuntza bat... mintzatua den hizkuntza bat baino gehiago! Eskolan gutxi edo aski ikasia eta irakatsia den hizkuntza bat, etxean, karrikan, dendetan, eguneroko harremanetan mintzatua den hizkuntza bat baino gehiago.
|
|
|
Alabaina, euskara idatzia —eta arauez idatzia denaz mintzo naiz— plazara agertzeak ondorio txarrik ere ez ote duenez eragin pentsatzen hasia naiz... Izan ere, aurretik adierazi izan dudan bezala, badirudi Zuberoan, Ipar Euskal Herri osoan bezala, euskara egiten ari dela idatzita ageri den hizkuntza bat... mintzatua
|
den
hizkuntza bat baino gehiago! Eskolan gutxi edo aski ikasia eta irakatsia den hizkuntza bat, etxean, karrikan, dendetan, eguneroko harremanetan mintzatua den hizkuntza bat baino gehiago.
|
|
|
Izan ere, aurretik adierazi izan dudan bezala, badirudi Zuberoan, Ipar Euskal Herri osoan bezala, euskara egiten ari dela idatzita ageri den hizkuntza bat... mintzatua den hizkuntza bat baino gehiago! Eskolan gutxi edo aski ikasia eta irakatsia
|
den
hizkuntza bat, etxean, karrikan, dendetan, eguneroko harremanetan mintzatua den hizkuntza bat baino gehiago. Hori gero eta nabarmenago egia bihurtuko balitz, ondorioztatu beharra genuke euskara idatziaren beti eta gehiago plazaratzeak ez duela jendartean halako eragin psikologiko onuragarririk sortu eta hazi, uste izan zitekeen bezala... eta beharbada, aitzitik ere, euskara mintzatuaren atzera egitea areagotu egin duela.
|
|
|
Izan ere, aurretik adierazi izan dudan bezala, badirudi Zuberoan, Ipar Euskal Herri osoan bezala, euskara egiten ari dela idatzita ageri den hizkuntza bat... mintzatua den hizkuntza bat baino gehiago! Eskolan gutxi edo aski ikasia eta irakatsia den hizkuntza bat, etxean, karrikan, dendetan, eguneroko harremanetan mintzatua
|
den
hizkuntza bat baino gehiago. Hori gero eta nabarmenago egia bihurtuko balitz, ondorioztatu beharra genuke euskara idatziaren beti eta gehiago plazaratzeak ez duela jendartean halako eragin psikologiko onuragarririk sortu eta hazi, uste izan zitekeen bezala... eta beharbada, aitzitik ere, euskara mintzatuaren atzera egitea areagotu egin duela.
|
|
|
Hirugarren motibazio adarrera iritsi gara hala. Ezinbestean behar ez
|
den
hizkuntza bat dugu, emari uholde bat dakarten hizkuntza handiago eta aberatsagoen erdian hautu bat eskatzen duena. Eta galdera bat formula liteke motibazioaren dimentsio batzuk ukitzeko:
|
|
2014
|
|
|
Umeak euskaldunak dira, Zumaia oso herri euskalduna da, eta beraiek hurbiltzeko eta komunikatzeko euskaraz dakien mediku bat behar dute. Bestela ere medikuarengana joateko nahikoa beldur izaten dute, edo ahalegina egin behar dute, eta horri beraiena ez
|
den
hizkuntza batean hitz egitea gehituta... Hizkuntza komunikazio tresna bat da, eta ez badaki medikuak euskaraz, behar duten hurbiltasun hori galdu egiten da.
|
|
|
Umeak euskaldunak dira, Zumaia oso herri euskalduna da, eta beraiek hurbiltzeko eta komunikatzeko euskaraz dakien mediku bat behar dute. Bestela ere medikuarengana joateko nahikoa beldur izaten dute, edo ahalegina egin behar dute, eta horri beraiena ez
|
den
hizkuntza batean hitz egitea gehituta... Hizkuntza komunikazio tresna bat da, eta ez badaki medikuak euskaraz, behar duten hurbiltasun hori galdu egiten da.
|
|
|
Bestalde, mundu globalizatu honetan, nazioarteko harremanen ugaritzeak eta Informazio eta Komunikazio Teknologien zabalkunde gaitzak (batez ere Internetek) ekartzen dute ondorio gisa jendartea gero eta ohartuago eta kontzientziatuago dagoela ahal bezain komunikazio gaitasun ona lortu behar dela nazioartean erabiltzeko egokia
|
den
hizkuntza batean. Horrek errazten eta laguntzen du (batik bat) ingelesaren sarrera ikastetxeetan, hori baita nazioarteko lingua francaindartsuena; orain artean dagoeneko eskola curriculumetan ageri zen/ ziren atzerriko hizkuntzari/ hizkuntzei ezartzen zitzaizkion/ zitzaizkienhelburuakbaino zehatzagoak eta premia handiagokoak ezartzen zaizkio gaur egun atzerriko hizkuntzari (edo hizkuntzei).
|
|
|
Jakina da, bitartekoei gagozkiela, hizkuntzak oinarrizko funtzioa bete duela abertzaletasunean. Dena den, azken urteotan, hainbat sektore abertzalek gero eta gehiago jarri du zalantzan euskararen egoeran
|
den
hizkuntza batek XXI. mendeko estaturik gabeko nazionalismo batean herritarrak biltzeko izan lezakeen gaitasuna.
|
|
|
ez
|
den
hizkuntza batean mintzo
|
|
2015
|
|
|
Hego Amerikan, adibidez, gurea bezalako bulegoak apenas dauden, denak pribatuak dira. Ingalaterran, berriz, alferrik da ingelesa ez
|
den
hizkuntza batekin turismo bulegora sartzea; badakite ingelesa hizkuntza nagusia dela munduan, eta dena hala egiten dute.
|
|
|
ondo luketeela azterketa xehe bat, bi ildo paralelotan garatuko litzatekeena: lehenengo eta behin, euskara batua zer den aztertzea, alegia, nola diseinatu zen (diseinatu zenean) eta zertan bilakatzen ari den batetik, eta bestetik ea euskara benetan bihurtzen ari ote den kultura hizkuntza bat, alegia, goi mailako kultura modernoa naturaltasunez transmititzeko gai
|
den
hizkuntza bat. Bi prozesu desberdin baitira, bata bereziki hizkuntzalarien gain doana eta bigarrena komunitate zientifiko euskaldun osoaren gain.
|
|
|
Nahikoa da Leizarragaren itzulpenari begiratu arin bat ematea haren lanaren handitasunaz jabetzeko, handia delako idatziz ia sekula erabili gabeko eta guztiz berezia
|
den
hizkuntza batean, zer eta Testamentu Berria itzultzea. Leizarragak berak ere ohartarazi zigun egitekoaren zailtasunaz,. Heuskaldunei?
|
|
|
Idatzi hizkuntza dialektuetan leiñu noble bat da, ta leiñuen nobletarzuna demporaz egitten da, zaharragoak eta nobleagoak. Gure aristokratiak eta burjesiak oraiko euskararen dialektuak direan baño nobleagoa
|
den
hizkuntza bat naiago izanen dute.
|
|
|
Izan ere, sistema horiek asko errazten dute turisten bizitza, eta, aldi berean, ez da izaten roaming aren gainkostu handirik. Ezagutzen ez
|
den
hizkuntza batean tarifa kartel bat irakurtzea zaila dela edo, agian, entzuteko pazientziarik ez duen funtzionario batekin ulertu behar dela, aplikazio itzuliaren alternatiba, azalpen argiak eta erabiltzeko errazak dituena, lasaitu handia da. Bestalde, aplikazioaren bidez, ez da komeni txartelak erosteko zentroetara joan beharrik izatea, batez ere, geltokiak dituzten autobusen kasuan.
|
|
|
Sintoma nabarmen batzuek adierazten dute hizkuntzak biziberritzeko apustu sendorik ez duela egin Boliviako gobernuak. Hezkuntza Alternatiboaren jardunaldi hauetan, adibidez, apenas aipatu den gaia (nire ponentzian zerbait), saberes ancestrales’ delakoak sarri atera badira ere, eta une bakan batean batek egin ditu bi esaldi agur testimonial moduan gaztelera ez
|
den
hizkuntza batean. Egia da jardunaldiotako gaia ez dela hizkuntza, baina zantzuak argiak dira.
|
|
2016
|
|
|
Serranitok ez baitu sinesten elebitasunean. Ezin pareka omen dezakegu behiari eta azari hitz egiteko erabiltzen
|
den
hizkuntza bat Cervantes, Calderón eta Pablo Nerudarenarekin.
|
|
|
Izan ere, zalantza berri bat pizten zaigu: Nori interesatzen zaio halako diskurtsoz osatuta aurkezten
|
den
hizkuntza bat. Bestela esanda, merkatu azterketan hain oinarrizkoa den formulazioaren bidez:
|
|
|
210 Bere hizkuntza egiten den herritik zeharo beste bat egiten den herrialde batera joaten bada jendea (bere gogoz, edo hartara beharturik), edota berea ez
|
den
hizkuntza bat egiten duen jendea etortzen bazaio herrira, samaldan, bere hizkuntza galtzeko arriskua begien bistakoa da.
|
|
|
Norberarena ez
|
den
hizkuntza batean sinatzea kontratua:
|
|
|
Arriskuetatik babestua sentitzeko. Entzun egiten dut nirea ez
|
den
hizkuntza bat, ez dut inoren aurpegirik ikusi behar. Berdin du nolakoa den:
|
|
|
Spolskyren arabera (2012: 149), arriskuan dagoen hizkuntza bat erabilera eremuak eta hiztun kopurua galtzen ari
|
den
hizkuntza bat da, eta egoera hori iraultzeko, ezinbestean, gutxitze horretan eragina duten faktoreak antzeman eta faktore horien arteko elkarrekintza nolakoa den aztertu beharra dago (Grenoble eta Whaley, 2006: 16).
|
|
|
Ia 600 zailtasun maila ditu, eta, gainera, ordena egokian ebatzi behar da. Jokoa 15 hizkuntzatan dago, eta ezin hobea da ikasten ari
|
den
hizkuntzaren batean hiztegia egiteko. Iphone n eta Android mugikorretan deskargatzeko aukera dago.
|
|
|
Ezezagunekin eta beste hizkuntza batean lan egitean, ikasleek eman beharreko azalpenek ohi baino haratago joan behar dute.Alde batetik, euren inguruan ezagunak diren kontzeptu itxiak azaltzearen zailtasunari aurre egiten diote. Bestalde, ohikoa ez
|
den
hizkuntza bat erabiltzean euren hitzen esanahiari buruz hausnartzen dute. Ikasleak bizi duen esperientzia honek errazago azaleratzen ditu arkitekturan berezkoak ditugun aurreiritzi eta beldurrak.
|
|
|
Mendeetan zehar gure hizkuntzak eremuak galdu ditu, Luis XIII. ak 1620an armez, frantses iraultzan 1789/ 1794, Frantziak kolonialismo linguistiko suntsitzaile bat ereman du mendez mende, urtez urtez, gure kulturaren desjabetzea izan da etengabe, gerlak, legeak, debekuak, ixunak eskoletan, gure izatea ukatzeraino, euskalduna izatea ahalgea sartuz hezurretaino. Estaduek ezin dute onartu beren eremuetan berena ez
|
den
hizkuntza bat, azkeneko aldiz Senadoreen bozketa eta Korsikan gertatzen dena. Doi bat baizik bakarrik itxura egiteko.
|
|
|
SÜ AZIAri erosi libürü horietarik zonbait interneten bidez arrasaldürik agitü ziren... prezio hanitxez ere handiago batetan! Eta bai... xiberotar mintzoa, jentezionearen grado, oso bekan
|
den
hizkuntza bat da, eta Le Petit Prince obraren mintzaje desbardinetako argitalpen bilzaleentako bazen hor afera egiterik...
|
|
2017
|
|
|
Gauza jakina da zer
|
den
hizkuntza baten bizigarritasuna, eta horri denaz bezainbatean, guerneseyera desagertzeko arrisku gorrian da. Ez da 45 urtez beheko guerneseyera hiztunik.
|
|
|
Egungo egoera soziolinguistikoan txakaviera ez da jada hirian gehien hitz egiten
|
den
hizkuntzetako bat, baina bada modu zehatzean definiturik ez dagoen kroazieraren Zadarreko aldaera. Horrez gain, Zadarreko biztanleek aldaera estandar bakarrean asebete ditzakete beren hizkuntza beharrak, zehazki, kroaziera estandarrean.
|
|
|
Egungo egoera soziolinguistikoan txakaviera ez da jada hirian gehien hitz egiten
|
den
hizkuntzetako bat, baina bada modu zehatzean definiturik ez dagoen kroazieraren Zadarreko aldaera. Horrez gain, Zadarreko biztanleek aldaera estandar bakarrean asebete ditzakete beren hizkuntzabeharrak, zehazki, kroaziera estandarrean.
|
|
|
zenbat euskarazko liburu eskatzen dira udal liburutegia, zenbat ikastaro egiten dira euskaraz udal kiroldegietan, zenbat kontsulta auzotarrak artatzeko zerbitzuetan, eta abar). erregistro horien helburuak beti izan luke politiken ebaluazioa: neurriak neurtu eraginkorrak diren ala ez jakiteko. hitz gutxitan, neurtu neurriak hartzeko. baina osatu lirateke praktiken zentzuari buruzko ikerketa etnografikoekin. kasu honetan, ikertu litzateke erabiltzaileek zer zentzurik antzematen dieten euren hizkuntza praktikei, zein
|
den
hizkuntza bat edo beste hautatzeko zentzuzko arauak eta zein diren hautaketa horietan dituzten aukerak eta oztopoak. hori dena egin dugun hautu epistemologikoaren baitan: hiztunei bere buruari egotzitako gaitasunen edota praktiken neurketa eskatzeari uztea, orietatik hizkuntza praktiken erregistroetara:
|
|
|
azken urteotan euskarazko murgiltze eredua eta sare elebiduna hazten ari dira etengabe, hizkuntzari eusteko borondate sozialaren erakusgarri. hizkuntza komunitate bakarrean integratzea eta elebitasun sozialaren kasuan hizkuntza bat bertzearen gainetik nagusitzea dominazio politikoaren emaitza da, alegia hizkuntza bakar eta legitimoa inposatzeko indarra duten instituzioen jardunarena (bourdieu, 1982: 28). baieztapen horretatik abiatuta, geure buruari galdetzen diogu zergatik guraso batzuek seme alabak legitimoa eta ofiziala ez
|
den
hizkuntza batean eskolatzen dituzten. gainera, irudi luke guraso erdaldunak daudela euskaratik eta euskal kulturarengandik urrunen. alta, badira euskarazko irakaskuntzaren aldeko hautua egiten duten guraso erdaldunak eta beren arrazoietan sakontzea da gure asmoa. ipar euskal herrian euskararen aldeko berpiztea berantiarragoa izan da (Mart� nez de luna, 2012: 117; Coyos, 2008:... 6) eta ikerketa gutxiago egin dira hizkuntzaren egoeraren inguruan. gure ikerketa lapurdiko kostaldean egin dugu, gunerik populatu eta urbanoenean, non zerbitzu gehienak biltzen diren. bertan da euskararen erabilera ahulen.
|
|
|
2006ko kataluniako estatutuaren 6 artikuluaren lehenengo atalean esaten da, besteak beste, katalana dela kataluniaren berezko hizkuntza eta, horren ondorioz, kataluniako herri administrazioen erabilera normaleko hizkuntza eta lehentasunezko erabilerahizkuntza dela. auzitegiak, lehenik eta behin, erabilera normaleko hizkuntza eta lehentasunezko erabilera hizkuntza kontzeptuak bereiztu egiten ditu. (14 oinarri Juridikoa) gogoratzen du gaztelania ere hizkuntza ofiziala dela katalunian, eta horren ondorioz, kataluniako herri administrazioetako erabilera normaleko hizkuntza dela. horregatik, ofiziala
|
den
hizkuntza bati ofiziala den beste hizkuntzaren gaineko lehentasunik ezin zaiola eman ebazten du. hortaz, katalanari lehentasunezko erabilera hizkuntzaren izaera aitortzea konstituzioaren aurkakotzat ebazten du. (14 oinarri Juridikoa)
|