|
2000
|
|
|
Arthur erregearen istorioak, edo Coleridgeren Marinel zaharraren balada ren bertsioa, edo Herman Melvilleren" Las Encantadas" narrazioaren oihartzunak jasotzen dira liburuko ipuinetan. Hor dago, era berean," Mezurik gabeko eriotza", William Faulknerren" The sound and the Fury" nobelaren oihartzunez beteriko aztikeria ipuin bat ere, Martintxo, atzeratua
|
den
haur hazi baten ikuspuntutik kontaturiko narrazio bat. Garbi dago egileak" libururako narrazio gaiz eta egituraz apropos desberdinak moldatu zituela." (Ifar aldeko orduak, 114 or.)
|
|
2001
|
|
|
«Aupa Kintxo!» izenburupean, Nikaraguako eskola bat laguntzeko proiektu baten barruan dago kokatua. Izan ere, Kintxo, obraren protagonista
|
den
haurra, lan egitera behartua dagoen haurra da. Obran gainera, Nikaraguako dantzak, musikak eta jolasak daude.
|
|
|
Hiriko bide batek, lau karril izan eta hiriko saihesbide izan arren, leku bat hartzen du hirian eta, beraz, arriskua dago nolabait esatearren etxeko istripuak izateko: baloiarekin jolasean ari
|
den
haurra, txakurra, intermitente bidez maniobraren berri ematen ez duen gidaria...; horien aurrean, abiadura 50 kilometro orduko baino handiagoa baldin bada, nekez eragotzi ahal izango da gertaera larririk.
|
|
|
Ezkutatzen duten kontsumismoak gorabehera, Gabonetako opariak zintzoa izan
|
den
haurrari oparia emateko tradizioa du sorleku.
|
|
2002
|
|
|
Lehen seme alabagatiko errenta aitorpeneko famili kenketa 132,82 euro baizik ez den bitartean, jaio berri
|
den
haur horren lehen urteko ordainketak 6.000 euro ingurura iristen direla kalkulatu izan da.
|
|
|
0 taldea (jaiotzatik 10 kilo bitarte), 0+ taldea (13 kilo bitarte), 1 taldea (9 eta 18 kilo bitarteko haurrak, 9 hilabete eta 4 urte bitartekoak, gutxi gorabehera), 2 taldea (15 kilo bitartekoak, 3 eta 6 urte bitartekoak), 3 taldea (22 eta 36 kilo bitarteko haurrak, 6 eta 12 urte bitartekoak). Euro NCAP Europako elkartearen azterketa baten arabera, adingabeak babesteko sistema eraginkorrena" isofix" da, hau da, ibilgailuko xasisean ainguratuta geratzen
|
den
haur eta haurrentzako aulkitxoa. Zuhurtasuna:
|
|
|
6 Intsulinak glukosa zeluletara pasatzen uzten ez duenez, zelula horiek ez dute behar adinako energiarik.Beraz, organismoaren erreserba koipeak erre behar dituzte, energia iturri baitira. Gantzaren metabolismoaren hondar substantziak gernuaren bidez kanporatzen diren gorputz zetonikoak dira (zetonuria), eta usain nabarmena eragiten diote.Diabetikoa ez
|
den
haurrak ere zetonuria izan dezake karbohidrato ugariko elikagairik hartzen ez badu. 7 Haur diabetikoak gehiago jaten duen arren, zelulek ez dute nahikoa energia, eta beren energia erreserbak mobilizatzen dira.
|
|
|
Unicef ek uste du lana dela egunean 5 egunetan 2 ordu edo gehiago lan egiten dutenean, etxeko lanak direnean izan ezik, non lantzat jotzen baita egunean 3 ordutik gora 5 egun astean. Madrilgo Erkidegoko Adin Txikikoen Defendatzailearentzat, Pedro Núñez Morgades, “Espainian arriskutsutzat edo esplotatzailetzat hartzen
|
den
haurren lana ez da, ezta hurrik eman ere, benetako arazoa”. Hala ere, arreta jartzen du haurrek jendaurreko ikuskizunetan egiten duten lanari buruz, eta adierazten du “ezin dugula esplotazioaz edo jarduera klandestinoez edo eskolinokoez hitz egin”, baina azpimarratzen du “Administrazioak ez duela ordu gutxiago kontrolatzen.
|
|
|
Gurasoak dira portaera anormala izan dezaketen lehenak. Bereziki egonezina
|
den
haur baten eta hiperaktibo baten arteko aldea sinplea da: mutil egonezin bati zerbait interesatzen zaionean, gelditzeko gai da; hiperaktiboak, besterik gabe, ezin du.
|
|
|
–Erraza baita pertsona bat estigma batekin markatzea. Are errazagoa, bere burua babesteko gai ez
|
den
haur bat. Zailena estigma hori kentzea da.
|
|
2003
|
|
|
Gero eta ohikoagoa
|
den
haurren psikologoen jarduerak ulertaraz lezake gurasoek eta hezitzaileek azkenean espezialisten esku utzi dutela haurrak beren hazkuntzan orientatu eta laguntzeko zeregin tradizionalean dituzten erantzukizunen parte bat.
|
|
|
Zerealez edo arroz estraktuez egindako produktuak ez dira lodigarriak, haien propietateak berehala aldatzen baitira urdaileko hidrolisiaren ondorioz. Duela gutxi, loditzaile gisa erabiltzen
|
den
haurrentzako esne bat merkaturatu da, amilopektina, eta badirudi abantaila bat duela: prestakinaren biskositatea ez da aldatzen denborarekin.
|
|
|
Haurren Arnas Osasunari buruzko Azterlanak (SARI) aurkitu duenez, maila sozioekonomiko baxuko auzoetan bizi diren haurrek asma sintomak izateko eta arazo horiek larriagoak izateko arrisku handiagoa dute. Espainian egiten
|
den
haur asmari buruzko ikerketa bakarra da SARI. Bartzelonako eta Sabadelleko Lehen Hezkuntzako 356 ikastetxetako 10.821 ikaslek hartu dute parte, 7 eta 8 urte bitartekoak. Adibide gisa, lanak erakusten du asma sintomak Sarriá Sant Gervasi eta Les Corts de Barcelona barrutietan bizi diren haurren% 6k baino ez dituztela agertzen.
|
|
|
Buruko zapi batean amultsuki bildu eta magalean kulunkatzen zuela dio norbaitek, edo jaio orduko hil
|
den
haurraren hilotza bezala laztantzen zuela arma itzali berria, dohakabeki negar eginez.
|
|
|
Ez zakiat enteratu haizen baina maitale hori hi haiz –esan zuen pitin bat abaildurik, eta bere eskuineko eskua arabeskoak eginez zerutik jaisten ikusi nuen, tiroak jotako hegaztia bezala, espiralean, eta non pausatu ez zekiela geratu zitzaion, zintzilik, hilik eta zurbil. Nire izena idazlearen hilketan nahasirik zegoela jakinik ere, erabat lasai, ia umoreko sentitzen nintzen, sekretu baten jabe
|
den
haurraren pare. Komisarioari, animatze aldera, bizkarrean kolpe batzuk ematea ere pentsatu nuen, baina ez nintzen ausartu.
|
|
2004
|
|
|
Iaz baino erakusmahai gehiago izango dira aurtengoan, guztira 295; horietatik 11 gune elektronikoan izango direlarik. Berritasun modura, Azokan aurkeztuko diren nobedadeez gain, zertxobait ahaztuta egon
|
den
Haur eta gazte literatura txokoa berreskuratuko da aurtengoan. Azokako egunen banaketari dagokionez, Azokak iraungo dituen egunak Hegoaldean jai eta zubi egunak izanik, 39 edizio honetan, profesional nahiz ikasleek ez dute egun berezirik izango.
|
|
|
Yitzhad eta nire arteko harremana estutu egin da, baina ez daukagu ezkontzeko ez umerik izateko asmorik, ez behintzat egoera hobetzen ez den artean. Ez dut nahi kaiola baten preso izango
|
den
haur bat, nahiz eta kaiola handia izan.
|
|
|
Etxetik hizkuntza hegemonikoaren jabe
|
den
haurrak zer nolako arazoak dauzka hizkuntza minorizatuan eskolatua izateko. Etxeko kultura giroa arras aldrebesa ez baldin bada behinik behin, halakoak ez luke eskuarki arazo larririk izango, betiere, hori bai, bigarren hizkuntzaren jabetza elebitasun goiztiarraren parametroetan txertatzen bada.
|
|
|
Ahal bada, interesgarria da, halaber, etxean jolaserako txokoa sortzea, haurrak jarduera horrekin identifikatuko duen eta entretenitzeko behar duen guztia aurkituko duen lekua. “Bakarrik edo jolaskide onekin jolasten
|
den
haur batek, bere adinekoak nahiz helduak izan, onura handiak lortzen ditu, eta horrek lagundu egiten dio bere garapen globalari, eta ikaskuntza berriak bereganatzen ditu, jokoak berez dakarrena”, azaldu dute liburuaren egileek. Eraldaketa txikiak Hilabeteak igaro ahala, aldatu egiten da txikien izaera.
|
|
|
Datorren otsailaren 16tik 27ra izango
|
den
haurren matrikulazio epeari begira," Euskarazko Eskola Aukerakoena" kanpainari ekingo dio Getxoko Udalak. Umeak eskolan lehen aldiz matrikulatzen dituzten gurasoei hezkuntza eskolatze ereduen berri ematea da helburua, euskarazko irakazkuntzak dituen alderdi onak azpimarratuz.
|
|
|
Haur masajea teknika goxo eta atsegina da, eta ukimenaren bitartez haurraren gorputza eta emozioen munduarekin bat egitea ahalbidetzen du modu sakonean. Begiraden, irribarreen, kontaktuaren, hitzen eta jokoaren bidez komunikatzearen artea da, eta hain berezia
|
den
haur bakoitzarengana hurbiltzen du.
|
|
|
Baina hik ezin duk konprenitu zer
|
den
haur baten esperoan bederatzi hilabete egon ondoren haur hori atzeratua, atzeratua, ez gutxitua, ez ezindua, ez mugatua, atzeratua irtetea; nola konprenituko duk hik?, oihukatzeko gogoa egin zitzaion, baina isildu egin zen, zigarroari tira eta tira.
|
|
2005
|
|
|
Zein dira ernamuin baten botatzea zilegi egin lezaketen" estakuruak"? Aita amek (edo segurantza sozialak) nahiko dute konkorra izanen
|
den
haurra. Mutua?
|
|
|
Ekialdea gastu hori handitu egiten da, gainera, ekitaldia egiten badu; beraz, kontuan hartu behar da dietak bere behar energetiko guztiak asetzen dituela. nutrizionalak dira, amaren esnez soilik elikatzen
|
den
haurrak inolako akatsik izan ez dezan.
|
|
|
Irudia: opclibra «Ez dago argi zein
|
den
haurrentzako kaloria kopurua modu seguru eta eraginkorrean murrizteko dieta egokiena», gogoratu du Rebecca Gehling ikertzaileak, Journal of Paediatric Child Health aldizkarian argitaratu berri den lan batean. Gantza faktore erabakigarria da energiaren ekarpenean, eta, beraz, estrategiarik logikoenak ildo horretatik joan luke:
|
|
|
Ikasle honek ahal bezain beste forma aurkeztuko dizkio bere irudimen gaitasunari, hain zuzen, hizkuntzatik bertan hartzen dituen formak; orduan, eta bere berezko hizkuntz formazio ahalmenaren besotan erortzen uzten delarik, berak bertan aterako du hizkuntzaren formaren tipo orokor bat forma partikular haietatik. Ze gizabanakoak, hizkuntzaren kasuan bederen, ez bakarrik oroimenean baizik eta gehiago sormenean oinarritzen
|
den
haur batek bezala jokatzen du; hizkuntza arrotz batean sartzeko, beraz, batek espontaneoki edo aktiboki jokatu behar du beti eta aldi berean, eta ez bakarrik pasiboki edo hartzaileki. Kontua, azken finean eta gehienbat, hizkuntzaren analogiaren espiritua aurkitzea da eta, hain zuzen, hau da hizkuntz jabekuntza guztien puntu kritikoa, zeinetatik beraren onura guztia eta berezko atsegin oro sortzen den.
|
|
|
Barre batean ari ziren, mozkorturik baleude bezala –uxual botila huts bat, pixkanaka edana... agian hordi ziren, benaz–, balantzaka, egongelako eta korridore estuko alfonbrak kiribildu eta bidetik baztertzen. Algara isilean zebiltzan biak, halakorik posible bada behintzat; zaratarik ez ateratzeko ahalegin gehiegirik egin gabe, halere, ez gaua eta ez goiza ez zen ordu hartan, gaiztakeria bat egiten ari
|
den
haur bihurrien gisan. " Biok batera:
|
|
2006
|
|
|
Horretarako ari dira lanean Uda Lekun makina bat begirale eta animatzaile, Hegoaldeko batzuk eta Iparraldekoak. Azken urteetan biziki egin du gora bilguneetara bildu
|
den
haur kopuruak eta asmoa da 2010erako kopurua hirukoiztea. Aurten 500 haurrek haur hainbat egunetan errepikatuta gozatuko dute euskararekin aisialdian.
|
|
|
Niretzat pena da eliza bizitza eskubidea defendatzen egotea. Defendatu lezake, eta antisorgailuen aurka ere egon liteke, baina niri gogorra egiten zaidana da, elizak esaten badie gurasoei ez dutela preserbatiborik erabili behar, gero zergatik ez
|
den
haurraz arduratzen. Eta ez haurraz bakarrik, zer gertatzen da haurdun dagoen amarekin?
|
|
|
Eta handik aurrera gertatutako gainerako ustekabeak. Alabari kontatzen dizkio poetak, baina noizean behin jaio berria
|
den
haurraren barruan sartu eta hark senti ditzakeenak irudikatzeari ekiten dio baita ere. Lau ataletan banatu ditu Koldo Izagirrek poemok:
|
|
|
Liburu honetako atal bat ugalketarako medikuntzari eskainia dagoen arren (ikus 10 kapitulua), aurrera dezakegu dohaintzan emandako giza hazietatik (semen edo obuluetatik) jaiotzen
|
den
haurra, horiek jaso dituen amarena izangodela legez, eta ezkondutako emakumea edo bizikidea intseminatzea onartu duengizonarena.
|
|
|
Garrett ek (2003) seinalatzen du kontuan hartu behar dela, amaren kasuan ziurra den bitartean, beti ezin dela esan aita nor den. Kasu batzuetan ziurtasun gabezia hau egoteakjaioko
|
den
haurrarekiko lotura afektiboa sortzea zail dezake. Bestetik, gizonbatzuek ere nolabaiteko abandonu sentsazioa senti dezakete ama barruan duenhaurra sentitzen hasi delako, eta abandonu sentimenduaren aurrean bikote harremanetik kanpo beste harreman sexual batzuk bilatzera jo dezakete.
|
|
|
Orain arte ikusi ahal izan dugun moduan, pertsona edo familia batek adopziorajotzen duenean, erabakia hartzeko arrazoiak askotarikoak dira. Motibo horiekadopziorako hautagai direnek bizi izango dituzten fase ezberdinetan aztertu dira.Horrela, ebaluazio psikosozialean esaterako, prozesuari hasiera emateko izan zirenarrazoiek analisirako eremu garrantzitsua onartzen dute, motibazio desegokiekadopzioari, adoptatuko duten eta adoptatua izango
|
den
haurraren etorkizunarieragingo baitiote.
|
|
|
Adopzio bat, berezia? dela esateko orduan, iritziguztiz bateraturik ez dagoen arren, oro har, irizpideak adoptatua izango
|
den
haurraren berezko ezaugarrietan oinarritzen dira. Horrela kontsideratua izateko baldintzenartean honakoak daude (Fernandez Molina, 2002; Forbes eta Dziegielewski, 2003; Steele Mullin eta Johnson, 1999):
|
|
|
Ulergarria litzateke, lehenago ikusi dugun moduan, haur hauek agertzen dituzten berezitasunak direla eta, gurasotasun honek ere hainbat ezaugarri berezi izatea. Zentzu horretan, eta gureaburuz, guztiz justifikatuta dago adopzioko familien aukeraketa eta formazioprozesuaren existentziaren beharra, adoptatuko
|
den
haurraren egokitzapena etagarapena ahalik eta egokiena izatea nahi baldin badugu.
|
|
|
Arreta eta zaintza beharrak txikiagotzen edo errefusatzen saiatzen
|
den
haurraren adierazpenak identifikatzeko gai izateaz gain, garrantzitsua da adopziokogurasoak adierazpen horiei dagokien zentzua eskaintzen jakitea; hau da, adierazpenok haurraren aurreko historiaren ondoriotzat jotzea, eta ez gurasoa errefusatzenduen mezutzat (Hughes, 1999). Logikoki, guraso konpetentzia hauek adopzioko beraiek euren emozioen erregulazio gaitasuna izatea eskatzen dute.
|
|
|
Haur saiatuaren atentzioa desbideratu eta zuzendu, bere iraunkortasuna zentzurik gabeko monotoniadenean. Ekintzaren amaiera markatu. Amaierarik gabeko eztabaidetan ez sartu. Handixeagoa
|
den
haurrari abisua eman eta iraupenhandiegia duen lan hori amaitzeko edo moztekodenbora eman. Zeregin batzuk egin gabe uztea onargarria delaziurtatu haurrari.
|
|
|
Adituen esanetan, emaitzarik altuenak ulertzeko, sakon aztertu behar da talde hori, eta, besteak beste, patata freskoak ez ezik, egosiak, txipak (azalarekin edo azalik gabe), patata purea eta abar. Agian horrek ere azal lezake zergatik, kasu batzuetan, batez besteko kontsumoa handiagoa
|
den
haurrengan. Kontsumo handieneko kasuetan, txostenak kalkulatzen du 4 eta 6 urte bitarteko eskola umeek egunean 0,3 mikrogramo PFOS kontsumi ditzaketela kilo bakoitzeko (heldu baten batez besteko kontsumoa halako hiru, 0,1 mikrogramo pisu kiloko); zifra hori 0,2 mikrogramokoa da 7 eta 10 urte bitarteko eskola umeen pisuaren kiloko.
|
|
|
Bost urtetik beherako hamaika milioi haur hiltzen dira urtean pobreziaren ondorioz, eta horietatik zazpi milioi ez dira lehen urtebetetzera iristen. Gaur ospatzen
|
den
Haurraren Nazioarteko Eguna dela eta, zenbait erakunde humanitariok gogoratzen dituzte datu horiek. Ayuda en Acción erakundeak gogorarazi du iparraldeko eta hegoaldeko herrialdeetako gobernuek konpromisoa hartu zutela 2015erako haurren heriotza tasa bi heren murrizteko, NBEren Milurtekoko Gailurrean.
|
|
|
Jamesonek janari piloa zeukan platerean, eta ez zekien nondik heldu. Aho zabalik zegoen, jateko tresnak erabiltzen ikasten ari
|
den
haurra bezala.
|
|
|
Eta ez dut uste amagatik denik nire barruan sumatzen dudan ondoez hau; ez da, ziur. Tarte luzea pasatu ostean, hitz egiten ikasten ari
|
den
haur txiki batek bezala, baina indarge, zizakatuz," bai", erantzun nion. Oraindik ez dut aldatu.
|
|
|
Ez du kontuan izan, ordea, hizkuntza guztietan unibertsala, sistematikoa, iraunkorra, egonkorra eta konstantea den aldagai bat, eta horretan datza gure proposamena: hain zuzen, oso instintiboa eta naturala
|
den
haurren hizkerari begiratu, eta txiki txikitatik oinarrizko hiztegian ditugun elementurik sendoenak hartu genituzke konparaketak egiteko. Zein diren horiek?
|
|
|
ibiltzen
|
den
haurrak
|
|
2007
|
|
|
batetik, oso hazkunde handia izan zuen (hamabi urtean 0,47 izatetik 0,75 izatera pasatu zen); eta bestetik, asko hurbildu zen haurren indizera, oraindik parekatzea lortu ez badu ere. Edonola ere, oraindik goiz da esateko joera horri eutsiko dion eta datozen urteetan ikusiko dugu zein
|
den
haur eta gazteen indizeen bilakaera. Helduen indizeak ere gora egin zuen, nabarmen egin ere, 0,50etik 0,67ra pasatu zen eta.
|
|
|
Nolanahi ere, balizko infekzio baten ondorioak ez ohi dira larriak haurdun dagoen emakumearentzat, bai ordea jaioko
|
den
haurrarentzat, infekzioa haurdunaldiko zein unetan gertatu den.
|
|
|
Hau da, gene akastunaren ordez beste kromosomakoa erabiltzen du, eta, ondorioz, emakumeak ez du gaixotasuna garatzen. Emakumea ugaltzen denean, baina, jaioko
|
den
haurrak amarengandik jasoko du X kromosoma: haurra sortuko duen obuluak bi X kromosoma horietako bat izango du, eta gaixotasunaren genea duena edo bestea izan liteke.
|
|
|
Azkenean, trago luze bat eman zenion zure zerbezari, eta neskaren begi berdeetara jaitsi zenuen ondoren begirada, zu baino maila bat beherago zegoen eskaileran?, mirespen eske edo;, joateari buruzko tesia, orduan, edo antzekoa dena, itzultzeari buruzkoa. Gustatzen zait?, esan zizun, irribarrea ahotik kendu gabe eta bi ezpain ertzek aurpegitik ihes egin nahi baliote bezala, nola egiten dion izokinak eskuetatik ihes galtzak zangosagarretik gora igota errekan jolasean ari
|
den
haurrari.
|
|
|
Hirugarren maila, garatzen ari
|
den
haurrari dagokio. Haurrak, egunero, historia pertsonal bat izaten du eta, horrek, bere egungo gaitasunetan ez ezik, haurraren etorkizunean ere eragiten du.
|
|
|
Lehenik eta behin, haurrari gertakariei buruz berez sortzen zaizkiongalderetatik abiatu behar du. Horretarako, lehenengo aztertu behar ditu ikertu nahiduen haurraren adin bereko edo txikiagoko haurrek beren buruari naturalki egitendizkioten galderak, eta, gero, galdera horiek ikertzen ari
|
den
haurrari egin. Galderahoriei emandako erantzunetan oinarrituz ezagutu ahal izango ditu garapen arobakoitzean haurrak eraikitzen dituen irudikapenak.
|
|
|
Geroago, ama amonarekin elkartzen da, eta horrek amari bi galdera egiten dizkio: batetik, ea haurrak ba ote dakien benetanizango duen oparia; bestetik, zer
|
den
haurrak espero duen oparia? (Sullivan, Zaitchik eta Tager Flusberg (1994; 397 in Carpendale eta Lewis, 2006; 191). Istorio horretan, amak uste bat du bere semetxoak uste duenari buruz.
|
|
|
3 Behatu jolas sinbolikoan jolasten ari
|
den
haur bati eta saiatu aztertzen haurhorrek beste pertsonez duen ezagutza.
|
|
|
Horren bidez, erantzukizun soziala hartu zuten helburuetan, eta konpromisoa hartu zuten politika korporatibo etikoko irizpideak sartzeko beren jardueretan, langileak, hornitzaileak eta bezeroak trebatuz eta informatuz. “Hasieran turismo industriak kode hori atsegin handiz hartu bazuen ere, konpainia askok atzera egin zuten, beharbada, sartzeari utziko zioten onurei buruz pentsatuz”, adierazi zuen atzo José Manuel Costa Intervida Fundazioko zuzendariak, Madrilen ostegun honetan egingo
|
den
haurren turismoari eta merkataritza ustiapenari buruzko nazioarteko konferentziaren aurkezpenean. Biltzarrean nazioarteko erakundeak, Unicef, Europar Batasuna (EB) eta Ecpat Internacional bezalako GKEak egongo dira.
|
|
|
Horietako edozeinen errazioa eguneko energiaren %10 inguru da 1800 kaloria hartzen dituen haur batentzat, ez da gehiegi. Arazoa da, ordea, ea osasungarria
|
den
haurrek egunero jatea azukredun elikagai horiek. Proteina eta kaltzio aldetik duen nutrizio balioa zalantzan jar daiteke azukre gehiegi duelako.
|
|
|
Karmen Rodriguez Urki dantza taldeko arduradunak adierazi duenez, 92tik etengabea izan da bi herrien arteko lotura. “Andoainen antolatzen
|
den
haurren euskal jaian Vianakoak behin baino gehiagotan etorri dira, bai trikitixa talde bezala edo dantzari gisa”.Ikastetxeetako kideakLa Salle Berrozpe ikastetxeko kideak ere Nafarroa Oinezen izan dira. Ikastetxeko Xingola koruak bi ekitalditan abestu zuen; irakasleei egin zitzaien omenaldian lehenengo eta lehen gunean gero.
|
|
|
Galego batekin tira, baina beltz batekin? Hori bai ezetz –eta bolantekada batez pasa du izkina, eta marihuana erretzen ari
|
den
haur baten begi zuriak ikusi ahal izan dira iluntasunean–, ez dira besterik.
|
|
|
Alta, hala zen, Arñotek ezin zuen uka Maritzak iragartu bezala agitu zela, kuadernoan hala markatua zenaz geroz" nola debru posible da hori! Nik atorra altxatuta frogatzen dutana nola jakiten ahal du zer izanen
|
den
haurra sortu gabe?" Eta, gauzak ezin uka, kasu guzitan Maritzak arrazoina zuen berekin eta fama hori landetako ilarrean sua bezala kurritzen zen etxez etxe, herriz herri. Anartean, Arñot bere buruari beti galdezka ari zen" bainan nola debru egiten du beti egiaren kausitzeko", sekulan errantzunik aurkitu gabe:
|
|
2008
|
|
|
Horrez gain, eskoletako kirol aktibitateek bai eta ere lagunek euskal aktibitateei konpetentzia handia egiten diote. Euskaltasuna ez da errazki etortzen den sentimendua Estatu Batuetan sortu
|
den
haur batentzat. Nortasun hori eraiki behar da.
|
|
|
Aldi berean, neurri berri bat hartu dute: gela elebidun bat idekitzeko, beharrezkoa
|
den
haur kopurua handitu dute 22 ikaslerengana iraganaraziz (frantses elebakarreko klaseetan 25). Beraz, irakaskuntza elebidunaren gorakada oztopatua dela esan dezakegu, haur kopuru orokorra handitzen baldin bada ere oraino.
|
|
|
Gaixotasun bat sendatzera edo oporrak pasatzera atzerritik gurera etorri
|
den
haur bat adoptatu dezakegu?
|
|
|
–Susmorik ez? letra desberdinez idatzi zuen lehengoaren azpian; okerka idatzi zuen hirugarren aldiz; laugarrengoan, berriz, eskuinarekin idatzi nahi izan zuen, baina idazten hasi
|
den
haur baten baldarkeriaz egin zituen zirriborroak. Ohartzeke jarraitu zuen, hari mutur bakoitzak zeraman matazaren bidea topatzeko ahaleginetan.
|
|
|
Litekeena da estatus bakoitzaren subjektuen garapena ezberdina izatea. Adibidez, maila ekonomiko baxuko familia batean garatzen ari
|
den
haurraren ezagutza maila eta maila ertaineko familia bateko haur batena ezberdinak izan daitezke, bigarrenak lehenak baino baliabide gehiago izan ditzakeelako (teknologia berriak, eta abar).
|
|
|
Idazteko erabiltzen diren grafemek eta irudikatzen dituzten objektuek ez dute inolako antzik, hots, guztiz konbentzionalak dira grafemak. Beraz, sinbolizatze gaitasunaren maila jakin bat izan behar du idazten hasiko
|
den
haurrak. Horregatik, adimen urritasunak dituztenek arazo asko izango dituzte idazten ikasteko.
|
|
|
Gorde txilibitua: “Salerosketaren biktima
|
den
haur bat 18 urtetik beherako edozein pertsona da, eta ustiapenerako harrapatu, lekuz aldatu, ezkutatu edo jasotzen da. Derrigortzea, engainatzea, agintekeria edo beste edozein abusu mota egotea edo ez egotea”.
|
|
|
Bi dira hezkuntza etapa hori eta hurrengoak bereizten dituzten funtsezko ezaugarriak. Lehenik eta behin, Haur Hezkuntzan, beste edozein ziklotan baino gehiago, beharrezkoa da familien arteko lankidetza estua hezkuntza prozesuan; izan ere, adin horietan gertatzen
|
den
haurraren heltze garapena ez da soilik eskola ingurunean gertatzen, gizarte eta familia ingurunean ere gertatzen da, eta, beraz, familien eta irakasleen arteko harremana eta koordinazioa giltzarri dira hezkuntza etapa hori behar bezala garatzeko. Bestalde, Haur Hezkuntzako etapa da, agian, irakaslana ikasle bakoitzaren ezaugarriek gehien baldintzatzen duten hezkuntza aldia; izan ere, adin horietan, beste adin aurreratuagoetan baino askoz gehiago, haur bakoitzak bere erritmoa eta heltze, garapen eta ikaskuntza estiloa ditu, eta, beraz, bere behar kognitiboak ez dira beti berak.
|
|
|
Gurasoek frogatutako zerbait ulertu behar dute: garaiz zuzentzen ez
|
den
haurren obesitateak helduen obesitatea baldintzatuko du. Bestalde, muskulu hipotonia geldiarazi edo atzeratzeko, komeni da ariketa fisikoa sustatzea eta elikagai proteikoen (haragia, arraina, arrautzak, esnekiak, lekaleak eta fruitu lehorrak) ekarpen egokia bermatzea.
|
|
|
Hala ere, batzuetan, arauak emateko motibaziodun langile espezializatuen urritasunak, bazkaltzeko denbora gutxi izateak, baxera eta mahai tresna egokirik ez izateak eta mahai zapiak, mahai batean hain oinarrizkoa denak, jantokiak izan lukeen leku berezi eta atsegingarri horri balioa kentzen diote. Legedia, beharrezko esparrua Hezkuntza Sistemaren Antolamendu Orokorrari buruzko urriaren 3ko 1/ 1990 Lege Organikoaren 65 artikuluak eskola jantokia legez jasotzen zuenetik (1990) 18 urte igaro diren honetan, nabarmen hazi da eskolan jaten geratzen
|
den
haur kopurua. Era berean, elikadurarekin lotutako osasun arazo batzuk areagotu egin dira, eta horiek zuzenean eragiten diete ikasleei.
|
|
|
Karen Sands O' Connor (Detroit, AEB, 1969) izan zen atzo hizlari nagusia Donostiako Miramar jauregian egiten ari
|
den
Haur eta Gazte Liburuaren IV. Iberiar Biltzarrean. Multikulturalismoaren kontzeptuak AEBetan izan duen bilakabidea aztertu zuen, hara joandako euskal herritarrei buruz idatzitako haur eta gazte literaturako hainbat liburu adibidetzat hartuz.
|
|
|
Indiarren literatura ikertu dut nik batez ere, baina kongresu honetako hitzaldia prestatzeko euskal herritarrei buruz AEBetan idatzi
|
den
haur eta gazte literatura arakatu dut, eta harritu egin naiz zenbat liburu aurkitu dudan ikusita. Dena den, oso gutxi dira ohiko estereotipoak erabiltzen ez dituztenak; gehienetan euskaldunak artzainak dira.
|
|
|
Baina ametsak ez dira argazkietan sartu, eta hemen errealitatea dago. Iruña kafetegian dantzan dabiltzan kalamarrak; cow-boy kapelak saltzen dituen afrikarra; ehunka puxika zintzilik dituen ijitoa; goiz eta gauez, izkina berean, zutik dagoen pailazoa; nekatuta eta aspertuta dagoela-eta kasketa amaigabean ari
|
den
haurra.
|
|
|
Askotan bai. Guraso askok ez dakite zein
|
den
haurrentzako anoa normala. Ohiko arazoa izaten da hori.
|
|
|
Baina etxeko txikienek ere izango dute egun zoragarri bat igarotzeko aukerarik 11:30etik 13:30era eta 17:00etatik 18:30era Urarkan umeen eskura egongo
|
den
haur parkearekin. Eta 18:30etik aurrera, umeendako berbena izango da toki berean.
|
|
|
emakume bat haurdun ote dagoen, minbiziaren hastapenik ote dagoen... Orain, odol tanta bakar batekin oraindik jaio ez
|
den
haur batek gaixotasun genetiko jakin batzuk izango dituen edo ez jakin da.
|
|
|
Gauaz aspertzeak ere ez du inor neurriz kanpora ikaratzen. Goizean aspertzea da latza; goizean aspertzea izugarria da eta sehaskan aspertzen
|
den
haurraren (ezinezko) aspermena dakar gogora. Eguerdira arte lo egiten duten gizaki ustez libreak goizeko aspermenaren beldurrak dauzka ohean.
|
|
|
Jadanik aipatua dugun Bihotz Etxe horretan hazia
|
den
haurretarik da Marie Leona. Haurdanik Balitzaneko ostatuetan lan egiten du.
|
|
2009
|
|
|
Bularrik ez diote emango, baina haurrak jaso behar duen zaintzak oso garrantzizko izaten jarraituko du. Adopzioan hartzen
|
den
haurra normalean ez da jaioberria izaten, baina beste nonbaitetik dator (umezurtz etxe batetik, kultura desberdin batetik...), horrek dakartzan ondorio guztiekin, eta egokitu egin behar du kultura berrira eta iritsi den familiara. Eta beraz, erreferente garbiak behar ditu.
|
|
|
Kafeina substantzia kitzikatzailea da, eta kafe gehiegi hartzen bada, edo kafeina duen beste zeinahi edari, ezinegona eta loezina sor ditzake amaren esnea hartzen ari
|
den
haurrarengan.
|
|
|
Gurrearen arabera, epe horretan zehaztu egin litzateke zer gertatuko den down sindromea duten fetuekin, zeren abortatu da haurrak down sindromea badu? Gizarteak onartuko luke sindrome horrekin jaio
|
den
haur bati lepoa moztea?.
|
|
|
Schillerren filosofia estetikoa, erromantizismoan (hau pentsamendu bezala ulertua, adierarik positiboenean) ontologia eta kosmologia bihurtu da. Heraklitoren B 52 fragmentoari jarraiki(, denbora jolasean ari
|
den
haurra da?), F. Schlegelek, munduaren jolasa, berorren autokreazio artistiko bezala bururatzen du:
|
|
|
Ipuin tristea da baina ipuin gehienak halakoak dira. Normalean umezurtz geratzen
|
den
haurrarekin hasten dira, nirea bezala. Hiru urte nituela galdu nuen aita.
|
|
|
Nola kendu bista gainetik etxea hankaz gora jartzen ari
|
den
haurrari. Orain arte nire etxean zegoen bakearekin?
|
|
|
Gure aldean, Nafarroako errege zen buru. Hemen, isilik zegoen artilleria, lotan ari
|
den
haurra bezala.
|
|
|
Estatu Batuetako Gaixotasunak Kontrolatzeko eta Prebenitzeko Zentroko ikertzaileek perkloratoa aurkitu dute, sute artifizialetan erabiltzen den substantzia bat, herrialde horretan saltzen
|
den
haurrentzako esnea. Aurkikuntza hori gertatu zen tiroide guruinaren funtzioan arazoen jatorria ikertzen ari zirenean.
|
|
|
Asteburuetan izan ezik, “janaria prestatzeko denbora gehiago dagoenean”, astean zehar haurrek “eskolan has daitezkeen ohitura onak ez dituzte etxean jarraitzen”, eta prestatutako jakien kontsumoa handitzen dute. Horregatik guztiagatik, eta helduengan ikusten diren “elikadura erritmo desegoki” horietatik haurrak urruntzeko, Villarinok eskolako jantokiak elikadura osasungarria bultzatzeko eta “gero eta handiagoa
|
den
haurren obesitateari” aurre egiteko baliabide gisa erabiltzearen alde egin zuen. Menuak Ikastetxeek eskaintzen dituzten menuek askotarikoak izan behar dute, eta adin bakoitzari egokitutako kopuruak izan behar dituzte.
|
|
|
Egoera okerragoa da garapen bidean dauden herrialdeetan. Nazio Batuen arabera, Mozambiken eta Swazilandian (planetako bizi itxaropen apalenekin), gaur jaio
|
den
haur bat 39 eta 42 urte bitartean biziko da. Bizitza luzera, gai zerrendan Zahartzearen azterketa interesgarria da.
|
|
|
Hamarretik Zortzi izenburupean, Bortzirietako Oinarrizko Gizarte Zerbitzuen Mankomunitateak Etorkin programatik inmigrazioari buruzko ipuin eta marrazki lehiaketa antolatu zuen joan den urte akaberan. Hain zuzen, hamarretik zortzi %80a da Munduan pobrezian bizi
|
den
haurren kopurua eta hortik dator lehiaketaren izenburua. Lehiaketaren helburua, haurrei bertze errealitate bat hurbiltzea da, irakasleen laguntzaz hausnarketa edo ezagutza berri batetara hurbildu eta ikastetxeei material didaktiko bat helarazi, beraiek bertze arlotan lan dezaten.
|
|
|
Wardesek barre algara egin eta urrats bat egin zuen neskarengana. Hain izugarria ikusi zion neskak itxura, ukondoaz estali baitzuen aurpegia, belarrondokoetatik babesten saiatzen
|
den
haurrak bezala. Wardes ohartu zen neska beldur zela eta poztu egin zen; libreago egiten zion taupa bihotzak.
|
|
|
Handik pixka batera, hantxe zeuden biak isilik txikitxoari begira, nola mugitzen zuen bere burutxo beroa alde batetik bestera, intzirika eta titiaren bila ari; berehala lasaitu zen, ordea, eta han entzun zuten haurraren intziri moduko hura, ase eta pozik, esnea hartu ondoren loak hartzen ari
|
den
haur baten intziria. Ahapeka hitz egiten hasi ziren orduan:
|
|
|
Euria ari zuenetan, berriz, aterkirik gabe abiatzen zen. Blai eginda itzultzen zen gero, putzutan saltoka ibili
|
den
haurraren irribarre zabala ezpainetan. Irribarreaz gain, alkohol loretan zimeldutako erbatzak erortzen zitzaion ezpainetan behera.
|
|
2010
|
|
|
Euren bizitza profesional zein pertsonalean hizkuntzarekin lotutako hainbat erabaki —batzuetan kontzienteki, beste batzuetan oharkabean— hartu dituzte: ikasle bati euskara batuan edota euskalkian hitz egin, neska bati printzesa eta mutikoari txapeldun deitu ala ez, etorri berri
|
den
haurrari jatorrizko hizkuntzan hitz egin ala euskaraz jardun lehen egunetik, guraso bilerak zein hizkuntzatan egin, etab. Erabaki horiek hartzeko irizpideak eta hausnarketa gunea eskaini nahi ditu materiak. Modu horretan, gainera, komunikazio trebetasunen lanketa modu testuinguratuan eta ikasleentzat esanguratsuak diren edukiak aintzat hartuz egiten da, eduki bidezko hizkuntza ikas irakaskuntzako oinarriak kontuan hartuta (Snow, Met eta Genesse, 1989).
|
|
|
Arrazoia galtzen denean galtzen baita norabidea eta galtzen baita guztia? Jainko infinituki zuzen batek berdin zeruratu bailituzke nola kristau herri batean hiltzen
|
den
haur bataiatua, hala munduaren beste puntan hiltzen den indiokume bataiatu gabea, erru izpirik ere ez duena. Baina orduan, dilemari erantzun bat emateko. Elizatik kanpo ez zegoen, ez, salbaziorik, baina Elizak ezin zezakeen errugabetasuna betiko suarekin zigortu?, zer asmatu zuten teologoek?
|
|
|
Beraz, egoera aldatu zen neurrian, premiazkoa zen bigarren hizkuntzaren metodologia berri bat abian jartzea ikastoletan. . Nola euskaldundu jatorriz erdalduna
|
den
haur bat. Hori, pedagogikoki, zaila eta konplexua da.
|
|
|
...direnean edo errudunak direla adierazten denean, lege horiek hausteagatik, orduan, estatu alderdiek aitortzen dute haur horien eskubidea, tratatu daitezen eurengan duintasunaren eta balioaren zentzua suspertzeko moduan; horrekin lortu nahi da haur horien errespetua gehitzea, enparauen oinarrizko eskubideei eta oinarrizko askatasunei begira, eta kontuan hartzea haurren adina, eta zein garrantzitsua
|
den
haurren gizarteratzea sustatzea eta haurrek gizartean eginkizun eraikitzailea bereganatzea.
|
|
|
– Estatu alderdiek ahal den guztia egingo dute, hur hurreko familiak ezin duenean desgai
|
den
haurra zaindu, ordezko arreta eskaintzeko familia zabalaren barruan eta, hori ezinezkoa bada, erkidegoaren barruan, familia giroan.
|
|
|
Aztertzeko zer erlazio dagoen hitz konbinazioaren (zeinetan neurtzen
|
den
haurrek zenbatean konbinatzen dituzten hitzak hiru aukeraren arabera: oraindik ez, batzuetan edo sarritan) eta generoaren artean, kontingentzia taulak erabili ziren, eta erlazioa esanguratsua izan zen, bai bertsio luzean(? 2= 6,14, a.g.= 2, p< 0,05) baita laburrean ere(? 2= 7,18, a.g.= 2, p< 0,05); kasu bietan neskatoek joera azaltzen dute hitzak gehiago konbinatzeko (ikusi 8 taula).
|
|
|
Egiaztatu ahal izan denez, bai jatetxeetan eta ostalaritzako establezimenduetan, bai etxean, ez da erabiltzen produktu integralak prestatzeko, finduak baizik, tratatu beharreko lehen akatsa. Integralerako bide progresiboa Jaki solidoak jaten hasten
|
den
haur txikiak jaki hauek hartzen ditu: zaporeak, usainak eta testurak.
|
|
|
Pentsatzen ikastea. Hori da Estatu Batuetan 1960ko hamarkadaren amaieran hasi zen eta gaur egun mundu osoko milaka eskolatan aplikatzen
|
den
Haurrentzako Filosofia eredu pedagogikoaren helburua. Filosofia da bidea haur eta gazteek beren kabuz hitz egiten, ikertzen eta pentsatzen ikas dezaten, irakasgai honetan ez ezik curriculumeko gainerako irakasgaietan ere ikaskuntza esanguratsua lortzeko.
|
|
|
• Ikasturte osoan egiten
|
den
Haur Bilgunearekin segitzen da udan. Udako eskaintza uztailaren 5etik abuztuaren 20ra.
|
|
|
Leku batzuetan bai, eta beste batzuetan ez. Eskubidea dugu hori egiteko, eta legean jasota dago eskubide hori, baina, segun eta non jaiotzen
|
den
haurra, egin dezakezu edo ez. Ez dago erraz ulertzerik.
|
|
|
Arrazoia galtzen denean galtzen baita norabidea eta galtzen baita guztia... Jainko infinituki zuzen batek berdin zeruratu bailituzke nola kristau herri batean hiltzen
|
den
haur bataiatua, hala munduaren beste puntan hiltzen den indiokume bataiatu gabea, erru izpirik ere ez duena. Baina orduan, dilemari erantzun bat emateko —Elizatik kanpo ez zegoen, ez, salbaziorik, baina Elizak ezin zezakeen errugabetasuna betiko suarekin zigortu—, zer asmatu zuten teologoek?
|
|
|
Gizabanakoak, hizkuntzaren kasuan, sormenean oinarritzen
|
den
haur batek bezala jokatzen du; hizkuntza arrotz batean sartzeko, batek aktiboki jokatu behar du eta ez bakarrik pasiboki271.
|