|
2000
|
|
|
Beraz, beren burua urrunen ikusiko dutenak bizkaiera eta zuberera dira; Nafarroan ere bai, batez ere eredu horretatik zenbat eta urrunago egon. Horrez gain, morfologiarako ezinbestekoa
|
den
eredu batu horri, gehituz gero lexikoan hartu den jokabidea, askok pentsatzen du «euskara batua berdin gipuzkera». Horrek ekarri du leku askotan batuarekiko dagoen urruntasuna eta mesfidantza.
|
|
|
Bederatzi herri bildu eta Goiena kooperatiba sortu dugu. Osoa, modernoa eta bideragarria izango
|
den
eredua lantzen ari gara. Atal batzuk abiatu ditugu edo laster abiatuko.
|
|
|
Bigarren erronkari dagokionez, berriz, IX. Biltzarrean sindikalgintza errebindikatzailearen alde eta afiliazio handi baten bidez gizartean ondo erroturiko sindikalgintzaren alde hartutako bidetik jarraitzen dute, ordezkaritza soilean eta erakundeetan esku hartze hutsean geratzen den sindikalgintzatik urrundu nahian. Bi edo hiru alderdiko erakunde foroetara lotzen eta baldintzatzen duten euskarri materialak dagoeneko baliorik ez dutela adieraztearekin batera, ponentziak dio aurkako boterea eraikitzean oinarritzen
|
den
ereduak, sindikal arloan nahiz gizarte arloan, bere itunak ondo zehaztu dituela, zeren batuketak kenketa bihur baitaitezke sindikalgintza eredu kontrajarriak bateratu nahi direnean. Horregatik esaten dute hain zuzen, gehigarri diren batuketak lortu behar direla," erakunde mailako onarpenaz kezkatzen ez diren gizarte eta sindikatu eredu errebindikatzaileekin bat eginez".
|
|
|
Berez helduentzako aproposago ez ote den esaten du, edo hauei gaztetxoei baino gehiago ez ote zaien gustatuko. Bereziki azpimarratzen du" Ereduak" izeneko ataltxoa, didaktikoegia baderitzo ere, nola idatzi behar
|
den
eredu ezin hobea eskaintzen duela esanez.
|
|
|
Helduen kasuan Bartholomew ek egiten duen bereizketan, joera ezberdinakagertzen dira orokorrean ekidile modura kontsideratu
|
den
ereduan (Griffin etaBartholomew, 1994) Hauen ustez, egia da haur ekidileengan atxikimendu sistemadesaktibatu egiten dela, baina arrazoiak kontuan hartuta, garrantzi handiko bereizketa egin behar da: ekidileak eta beldurtiak.
|
|
|
ekidileak eta beldurtiak. Ekidileak, positiboarieustearren, urrundu egiten dira besteengandik, eta erabat egokitzat hartzen dutenself aren eredu bat garatzen dute, atxikimendu sistema aktiba dezaketensentimendu ezkorrekiko hautsezina
|
den
eredua alegia. Beldurtiak, aldiz, besteekikodependentzia dauka kezkatiekin amankomunean.
|
|
|
Terapia sexualaren fokapen askori egin dakiekeen kritika handienetakoa, seguruenik, medikuntzatik sortzen
|
den
eredu klinikoa barneratua izatea da, zeinetikkausa efektu erlazio zorrotza eratzen den. Fokapen honek mugak jartzen dituaskotan,, klinikalizatuak?
|
|
|
Bigarren moduluak, aldez aurretik, bere sarreran ager daitezkeen soinu guztiak, ezagutu? behar ditu, hots, hizkuntzaren soinu inbentarioa eduki behar du, baina, xehetasun honez lekora, haren funtzionamendua ez dago hizkuntza bakoitzaren menpe.Lortuko den ahots seinalearen kalitateari, prozesaketa linguistikoari legozkiokeenxehetasunak bazter utzita, erabiliko
|
den
ereduaren ontasunak eragingo dio. Gaur egunerabiltzen diren sintesi ereduetan lortu den kalitatea oso handia da; izan ere, zenbaitkasutan seinale naturaletatik zuzenki lortutako ezaugarriak dituzten elementu kateasistemari emanez gero, seinale sintetikoa eta naturala ez bereizteraino hel daiteke.
|
|
2001
|
|
|
Koordinakunde horren iritziz, nekazaritzaren gaineko adierazpen eta erabaki horiek" bidegabea eta elkartasunaren aurkakoa den liberalizazioari bidea zabaldu besterik ez dute egiten". Erabaki horiek familia esparruko nekazaritzaren aurkakoak dira, zeren bilera horretan bultzatzen
|
den
ereduak" insumo handiak (beste ondasun batzuk ekoizteko erabiltzen diren ondasunak) dituzten industri ereduak bultzatzen ditu, erabat esportaziora begira".
|
|
|
Leiho hauen guztien antzekoak Galizian eta Asturiasen daude. Ribas Fernandez-ek Galiziaren kasurako eginiko azterlanaren ondorio nagusiena ondokoa da, alegia, leiho monolitikoen eredu zaharrenak tradizio mozarabiarrekoak direla, hauda, X. mendekoa baino lehenagokoa
|
den
eredu kultukoak, non argien irekidurenerrematean arku ultrapasatuak erabiltzen baitziren. X. mendetik aurrera eredu horidegeneratuz joan zen, hau da, gero eta herrikoiagoa bihurtuz, eta, ondorioz, XI.menderako erremateko arku ultrapasatuak okulu independienteak izatera helduziren.
|
|
|
2 Batez ere ikuspegi psikologikoari jarraituz, beste batzuen artean eredu interakzionista erabil daiteke. Paradigma kognitibo zein konduktista moderatuetan erabiltzen
|
den
eredu interakzionistaren arabera, gizabanakoa da gertatzen zaion guztiaren erdigunea (subjektu aktibo modura funtzionatuz) etagizabanakoa da baita aztertu behar dena ere; baina gizabanakoari gertatzenzaiona neurri handi batean interakzioaren bitartez gertatzen zaio, batez ereobjektu sozialekin interakzionatuz. Interakzio prozesuan, bi azpiprozesubereiz daitezke:
|
|
|
Kontestualizazio hori beharrezkoada, eta horrek gidatuko du ondoko azpikapituluetako literaturak eskaintzen dituenteorien eta ereduen arteko aukerak zeintzuk izan daitezkeen ikustea. Hori guztiabeharrezkoa da, baita ere, azterketa honetan erabiliko
|
den
eredua justifikatzeko.
|
|
|
Laburbiltze sintetiko hau, ordea, literaturak ematen duenaren azterketa baten ondorio bakarrik izan daiteke, kasu honetan gertatu den bezala. Horregatik, lan honetan erabiliko
|
den
eredura pasatu baino lehen, literaturakproposatzen dituen zenbait eredu eta zenbait teoriaren azalpenak egingo dira ondoko kapitulu eta azpikapituluetan.
|
|
|
Hori ulertzeko gogoratu behar da tesi honetan sartzen diren bi ikerketa enpirikoak 1992 eta 1994urteetan diseinatu zirela. Hala ere, lan honetan eraikiko
|
den
ereduaren konplexutasuna, bere osotasunean, hamarkada honetako lanetan eta autoreetanoinarritzen da, neurri handi batean, zeren horien arabera ikuspegi zabalagoada eta erabiltzen dituzten ereduak ere konplexuagoak dira. Bestalde, komeni da guztiak aipatzea, baita kontuan izatea ere, hemengo ikerketenemaitzak hobeto ulertzeko eta aterako diren ondorioen balioa egokiagointerpretatzeko.
|
|
|
Lambert-en (1963a; 1963b; 1967; 1972; 1974) bigarren hizkuntzen jabekuntzan eredu soziopsikologikoa elebitasunaren garapen eta norberaren identitatearenaldakuntzan oinarritzen
|
den
eredua da. Eredu horretan, hauxe da oinarrizko proposamena:
|
|
|
Horren guztiaren atzetik, Oxford eta Shearin (1996) autoreek zenbait berrikuntza proposatzen dituzte eraiki behar
|
den
eredua oinarritzeko; egiten dutenagehiago da gomendio teoriko batzuk proposatzea eredu berri bat sortzea baino.Horretarako, orokorraz gain, beste ikuspegi psikologiko eta psikosozialak ere erabiltzen dituzte, hala nola: hezitzailea, industriala, garapenezkoa eta soziokulturala; hori guztia, batez ere ikaskuntza formalean aplikatzeko, bereziki 2Hren irakasleakkontuan hartuz.
|
|
|
Euskararen erabilera az.all.zeko osatu
|
den
eredu psikosoziolinguistikoa.
|
|
|
Euskararen erabilera azaltzeko proposatu
|
den
eredua kontuan harturik, zeraikusten da: euskararen erabilera bi aldagaik baldintzatzen dutela, batetik, subjektuaren testuinguruan euskaldunen presentziak (aldagai estari soziodemografikoa) eta, bestetik, subjektuek duten identitate etnolinguistikoak eta euskararen ezagutza mailak (aldagai estari psikosoziala).
|
|
|
Planteatu eta baieztatu
|
den
ereduak erakusten duen bezala, euskararen erabilera bultzatzeko, euskararen presentzia edo euskaldunen trinkotasuna ziurtatzeada oro har funtsezkoena subjektuen testuinguruan. Horrekin ez dugu ezer berririkesaten, euskal testuinguruan eta euskararen egoerari buruzko ikerketek eten gabehori bera esan dutelako, batez ere azkeneko epealdian burutu direnek.
|
|
|
Alterzentrismoaren beste ezaugarri batzuk aipa daitezke (Montero, 1996): ...tuak izan diren taldeek exotaldeakpositiboegi ebaluatzeko joera; 4) Talde garatuagoak edo botere gehiagodunekegiten duten endotaldearen menperatzearen justifikazio ideologikoa; horrela, taldemenderatuak menpekotasuna edo zapalketa normaltzat jotzen du eta batzuetanaskatasuna lortzeko beldurra ere sor daiteke; 5) Nazioarteko ordena azaltzekokonparazioan eta lehiaketa historiko sozialean oinarritzen
|
den
eredu deskriptibo esplikatibo baten erabilpena, horrela herri boteredunen balioespen oso positiboaegiten delarik; 6) Endotaldearen egoerarekiko fatalismoa, konformismoa, sumisioa, pasibotasuna, etorkizunerako ezkortasuna, apatia, eta abar; 7) Endotaldearenidentitate positiboa lortzeko aprobetxagarriak diren ezaugarriak: lurraldea edoefemeride historikoak; 8) Identitate pertsonal positiboaren eta talde identitatenegatiboen arteko desadostasuna; 9) Kontraesan horiek ulertzeko beharrezko denkontestualizazio historiko soziala eta ideologikoa; 10) Identitate sozialaren garrantzia, ezezagutza, afektua eta endotaldearekiko aldekotasuna egiteko motibazioarekin lotua, taldearteko harremanetan endotaldearen helburu objektiboekinlotua; 1 1) Mugimendu sozialak, gutxiengo aktiboak, taldearteko gatazken sorreraeta konponketa bezalako fenomenoak ulertzeko identitate sozialaren garrantzia, batez ere identitate etnikoarena.
|
|
|
VSFk dioenez, nekazariak ez du dirurik jasotzen, animalia bat jasotzen du, adibidez behi bat, 5 urtean beste behi bat hondora itzuli duela esanez. Ugandako emakume nekazarien artean gauzatzen ari
|
den
eredu bat da. Lan egiten hasi ziren leku askotan, Guatemalan, Haitin, Kuban edo Ugandan, nekazariek eskala txikiko animaliak dituzte, “baliabide edo itsulapiko bat da, eta, batzuetan, seme alaben ikasketak ordaintzeko aukera ematen du”.
|
|
2002
|
|
|
Jarraikortasunari muzin egiten ez dion lanaren sistema eredu horrek lan hitzarmena, lantokia eta lan denboraren estandarizazioa izan ditu oinarritzat. Baina hirurogeita hamargarrenera arte nagusi izan
|
den
ereduak lanaren eta ez lanaren bereizketa garbia egin badu, gaur egun enplegu betearen sistema hori ahultzen ari da lanpostuen galeragatik (Gorz, 1995a).
|
|
|
Argudio kuantitatiboak nahikoak dira jarrera horien defendatzaileak gutxiesteko. Egoera globalaren alde, zerbait egin izanaren ilusioa eta nagusi
|
den
ereduari aurre egin izanaren autoafirmazioa baino ez dira lortzen hiritar arruntak etxeko esparruan hartzen dituen erabakiekin eta portaerekin (ikus: Dahl, 1997).
|
|
|
Dena dago urrun/ nire etxeko atetik at/ sentikortasunik ez/ sortasunean lagata... Bestalde, kultur erronka moduan, beharrak eta gabeziak bereizi, eta hazkunde ekonomikoa baldintza izango ez
|
den
ereduaren bidetik sailkatu zatekeen giza garapena.
|
|
|
. Euskara hizkuntza eranskaria da, nahiz ez
|
den
eredurik gardenena. Flexio mailan osagai guztiak elkarren segidan eta independenteki datoz, ordena honetan:
|
|
|
Pieza bateko emakume agertu beharrak bizi du. Askotan pentsatu dut gogorra izan behar duela nor izateari utzi eta zurea ez
|
den
eredu baten papera bete beharrak bizitza osoan; gogorra eta neketsua: beti hitz egokiak, erreakzio zuzenak, jokabide eredugarriak eskaintzen jardun behar hori.
|
|
|
bi aldaera, edo gehiago, zeuden tokian, biak zein baina zein egokiagoak bere testuinguruan edo bere euskalkian, bati eman zaio sistematikoki lehentasuna euskara estandarrean. Alde horretatik arrazoi osoa du Zuazok egungo euskara ahularen egoera batasunean erabili izan
|
den
ereduarekin lotzen denean. Baina, gutxienez, onartu dugu Euskaltzaindiak proposatu duen ereduaren interpretazio batek, Euskaltzaindiak berak inoiz ere egin ez duenak, ekarri duela gaitz hori.
|
|
|
Nire ustez, ordea, salbuespen gutxirekin, nagusitu
|
den
eredua, liburuaren laburpen hutsarena ez denean, laudorioz  ko homogeneotasunarena da: liburu guztiak dira onak (edo, asko jota, eta ez askotan," batean kale, bestean bale" alternatiba topatuko dugu, batxilergoan egiten genituen lanetan bezalatsu).
|
|
|
Izan ere, bi lan horiek arras desberdinak badira, funtsean kezka bera dute komun: hainbat arlotan euskara idatzian egun erabiltzen
|
den
eredu sintaktikoaren egokitasuna.
|
|
2003
|
|
|
Horrela esan daiteke gaur egun hegoaldeko herrialdeen aukerak nekazaritza garapena lortzeko eta bere populazioaren elikadura beharrak asetzeko, Mendebaldeko herrialdeek kontrolatzen dituztenarau, erakunde eta enpresen esku daudela neurri handi batean. Neurri handiagobatean izango dira globalizazioaren aldeko pentsamenduaren nagusitasunak eraginda, aurrerantzean nazioartean elikadura arazoei aurre egiteko merkatuan, etazehatzago esanda nazioarteko merkataritzan, oinarritzen
|
den
eredu industriala bultzatuko denez MMEren baitako nekazaritza hitzarmenaren bitartez.
|
|
|
Gatazka etaikuspegi desberdin horiek aldatzen ari dira, etengabe, eta ez bakarrik euskal gizartean dagoen banaketagatik (gizartearen zati batek bere burua nazionalistatzat jotzen du eta beste zati batek ez du bere burua horrelakotzat jotzen) baizik eta joerahoriek, itxuraz egonkorrak izanik, politika neoliberalen arazo berriek eraginda, krisian sartuta daudelako, eta egitez Euskadiri atzerritik begiratzen diotenentzatnahiz euskal herritzarrentzat oso panorama politiko, kultural eta sozial konplexuasortzen dute. Horrela, nazionalisten joeren artean badira globalizazio neoliberalaosagai positiboa dela uste dutenak, hazkundearen eta garapenaren aginduaren izenean eta munduan nagusia
|
den
ereduaren izenean; badira, berriz, globalizazioekonomikoa Espainiar Estatuak eta Frantziak Euskal Herrian daramaten esplotazioaren beste alde bat dela diotenak.
|
|
|
Zentzu horretan interesgarria da alderatzea, batetik, den dena egindakotzateman eta egungo globalizazio egoera aldaezina dela uste dutenen deteminismo soziala eta, bestetik, lehendabiziko zeregina gaur egun nagusi diren konformismoaren eta pasibitate soziala alienazioaren oinarria
|
den
eredu sinboliko ideologikoauzitan jartzea dela usten dutenen jarrera.
|
|
|
Esan gabe doa ekonomiaren globalizazioa kontrako norabidean doan joeradela, hain zuzen; izan ere, etengabe ari baita urruntasuna sortzen eta, zentzuhorretan, berez jasangaitza
|
den
eredu baten aurrean kokatzen gaituela.
|
|
|
zenbait administrazioren arteko tirabirak saihesteko, sektore pribatua eta oro har gizartea errazagoinplikatzeko, baliabideen erabileran ezarritako lehentasunak edota neurriek eragindako efektuen inguruan jarrera ulerkorragoak eraginez, horretarako kalteak leuntzekoneurri konpentsagarrien beharra aintzat hartuz. Testuinguru orokor horretan, gauregun
|
nagusi
den ereduaren aurrean bestelako eredu batzuk eztabaidatzeko ateazabalik uzteaz gain, berau bideratzeko baldintza egokiak sortu lirateke.
|
|
2004
|
|
|
ereduaren igoera %3, 3koa izan da. Nafarroan %30ak ikasiko du gorantz egiten ari
|
den
ereduan.
|
|
|
Parte hartzaileagoa dioenak hobea dio. Demokrazia parte hartzailea ez ei da orain dugunarentzako alternatiba, munduan »edo Mendebaldea deritzon honetan behinik behin» nagusi
|
den
eredua ontzeko bitartekoa baizik. Hala, askok egiten dute demokrazia parte hartzailearekin bat, hitzez behintzat.
|
|
|
Jakinaren gainean: euskalgintza, egun nagusi omen
|
den
ereduetan mamiturik, giza balioen aurkako edukiz eta balioz hornitua dagoela. Utz ditzagun, bada, euskara berpizteko ahaleginak eta saioak, klonazioaren arriskuak euskalgintza askatasunaren aurkako giza jarduna bihurtzen duenez.
|
|
|
Mikel Lasarekin batera Lontxo Oihartzabal ageri zitzaigun hizkuntza ereduen sortzailetzat EKBren testuan. Ordukoak orduko, zer ote dio orain azken honek euskara hutsezkoa omen
|
den
ereduari buruz. Alegia, ikasgelako euskal elebakartasunak zer ote dauka zinez heziera elebakarretik?
|
|
|
Horregatik, ondorio gisa esan dezakegu, Aranak ez duela onartzen lege fonetikora biltzen ez
|
den
eredu ortografikorik. Aldez aurretik finkatutako lege fonetikoen arabera aplikatu behar dira arau ortografikoak, irakurketa unibokoa izan dadin:
|
|
|
Horrek guztiak zerbaitgaldetzera garamatza: ez ote gaude AKE ren sorreratik 90eko hamarkada arte indarrean izan
|
den
eredu kooperatiboaren muga baten aurrean. Esan daiteke krisialdigaraia dela AKE n; krisia eredu aldaketa gisa ulerturik:
|
|
|
Kodeterminazio ereduetara hurbiltzen
|
den
eredu bat izango litzateke, baina bereizgarribatzuekin: Administrazio Kontseiluan dauden ordezkariak ez dira langileak aukeratutako sindikatuenordezkariak.
|
|
|
Adituek diotenez, hozkailu batek batez beste 15 urteko bizitza erabilgarria du. Horregatik, komeni da etxe bakoitzaren behar berezietara egokitzen
|
den
eredu bat erostea. Hozkailuaren iraupena areagotzeko, bero iturrietatik urrun (eguzkia, labea, berogailua…) eta, ahal bada, gela lehor eta aireztatuan jarri behar da hozkailua.
|
|
|
Saltzailearen betebeharra ez da produktuaren prezioa bakarrik, baizik eta ezaugarriak ere bai. Hori dela eta, aldizkari eta egunkarietako autoen iragarkiek letra txikian adierazten dute argazkian ageri
|
den
eredu zehatza eta adierazitako prezioari dagokiona. Kontsumitzaileak eta Erabiltzaileak Babesteko Lege Orokorraren arabera, publizitatearen edukia kontsumitzaileek eska dezakete.
|
|
|
Izan ere, eraikina handiagotzeko lanak ez dira 2005era arte hasiko. Sopelako Udalak ere begi onez ikusi zuen aukera hori, ikastetxean nagusi
|
den
ereduko umeak hartzeko toki nahikoa egongo zelako. Baita 2 urtekoentzako ikasgela jartzeko ere.
|
|
|
Dena dela, paradoxikoa badirudi ere, ohartaraz daiteke hemen Descartesengan, zalantzaren maisu harengan, aurki daitekeela gaur egungo sinesmen idortuenen, zalantzaezinen, jatorrietako bat, ez bakarra, eta, beharbada, ez nagusia, baina bai benetan kontuan hartu beharrekoa. Azken batean, gaur egun segurtasuna eskaintzen duen zientzia fisiko matematikoa, makina bat sinesmen oso eztabaidagarriren jatorria, Descartesekin indartzen
|
den
ereduan datza. Husserlek aipaturiko Cartesiar meditazioetan adierazten duen moduan, Descartesentzat berez ulertzen den gauza da zientzia unibertsalak eredu deduktiboa jarraitu behar duela.18 Baina esan al daiteke honekin Descartesek zientziaren nagusitasunaren aldeko fundamentalismoaren zuzia iziotzen duela?
|
|
2005
|
|
|
Los gritos de los derechos humanos en la globalizacion da. Oro har munduan ezarri
|
den
eredu ekonomikoaren barnean giza eskubideek daukaten alde batera uztea aztertzen du bereziki. Globalizazioaren ideologia eta haren gainean eraiki diren mitoak, politikan dituen eraginak, Enrique Dussel pentsalari argentinarrak gai hauen inguruan kaleratu dituen saioen azalpena, giza eskubideak postmodernitatean ibiltzeko estrategia gisa, eta biopolitikak giza eskubideei dagokienez duen garrantzia, besteak beste.
|
|
|
Gehien egin dezakeguna da ziurtatzea eredua gutxienez oraingo kalitatean eta aukera hori Nafarroa osora zabaltzea. Bestetik, arrotza
|
den
eredu erdalduna desagertzea, G eredua, alegia. Euskal Herri osorako hizkuntza politika berria behar dugu, euskalduntzea planifikatuko duena, behar den malgutasunez, bakoitzak bere erritmoa gara dezan.
|
|
|
Egun, ez dago argi zein den errealitatera gehien hurbiltzen
|
den
eredua, batak zein besteak azaltzen ez dituzten datuak oraindik ugariak direlako. Baliteke plaken apurketa muturreko bi eredu hauen artean kokatutako ereduren batez era egokiagoan azaltzea.
|
|
|
Puntu hirukoitzen geometria egonkortzat har daiteke baldin gutxienez plaken arteko hiru mugen geometria egonkor iraunarazten duen erreferentzia sistema bat badago. Gandor gandor gandor (RRR) motako puntu hirukoitz bat erabiliko da puntu hirukoitzen egonkortasuna zehazteko erabiltzen
|
den
ereduaren adibidetzat (10.6.A. irudia). 10.6.B. irudiak hiru plaken abiadura bektoreek osatzen duten abiadura triangelua erakusten du. ab lerroakV AAB abiaduren erreferentzia sistema onargarrien esparrua erakusten du, zeinean A eta B plaken arteko gandorraren geometriak ez baitu aldaketarik jasaten.
|
|
|
Beraz, Lurraren barnean elementuen banaketa (nukleo burdinaduna, mantu silikatatua eta lurrazala) nola gertatzen den ulertzea beharrezkoa da. Lurraren barneko elementuen banaketa azaltzeko erabiltzen
|
den
ereduari Lurraren diferentziazioa deritzo.
|
|
|
Baina, zeintzuk ote dira subdukzio eremuetan magma toleitiko edo kalkoalkalinoak sorrarazten dituzten prozesuak? Erantzuna magmatismoaren jatorri eta garapenari buruz aurrerago deskribatuko
|
den
ereduan aurkitzen da
|
|
|
Magmen sorrera sinple batek ezin du uharte arkuetan behatzen diren arroka bolkaniko guztien jatorria azaldu. Orain arte aipatutakoan oinarrituta, uharte arkuetako magmen sorreran parte hartzen duten prozesu orokorrenak baino ez dira deskribatzen ondoren laburbiltzen
|
den
ereduan:
|
|
|
Arruntena SiO2, K2O, Rb, Th, U eta beste zenbait elementu urri bateraezin eta isotopo aberastuen kopuruak kontinente aldera handitzea da. Baina hau ere, ez da beti betetzen
|
den
eredua.
|
|
|
Lan honetan zehar galdera nagusiaren inguruan arituko gara kritikak eta iradokizunak egiten. Sortzen ari den espetxeetako eredu berriak, gainera, lotura zuzenekoa du esparru juridiko penalean gertatzen ari
|
den
eredu aldaketa estrukturalarekin. Ez da gutxi izango, gure aburuz, eztabaida politiko kriminal nagusiak espetxeetako esparruan duen isla begi bistakoa egitea.
|
|
|
Horrela, ia ia edozein gauzari aplikatzeko moduko maila generiko bat ematen zaio, garapenarekin gertatu bezala hain zuzen. Orain, berriz, okerreko bidetik joz, iraunkortzat har daiteke ekonomia, munduan nagusi
|
den
eredu neoliberala iraunkortasun horren zentzuaren erabat aurkakoa bada ere. Gizarte mailakoarekin ere gauza bera gertatzen da, iraunkortzat jo dezakegu hori ere, nahiz eta munduko demokraziak bakar bakarrik formalak izan eta gehiengoek aukerarik izan ez bere etorkizuna modu eraginkorrean erabakitzeko; izan ere, ez dute modurik bere merkataritza, bere lurren, uren, basoen eta abarren erabilera definitzeko, zeren eta mundu mailako sistema sozio-ekonomikoak baldintzatzen baititu bere politika nazionalak, biztanleriaren bi herenen oinarrizko beharrak asetzeke egotea eraginez horrenbestez.
|
|
2006
|
|
|
Errazera egokitu. Irratien, telebisten eta egunkarien kasuan bezala, bestelako ekitaldi kulturaletan gehiengoaren eta nagusi
|
den
eredura jo, eta gaztelera ala frantsesa lehenetsi erabilera ohituretan. Euskara eskolan eta itxurakeria sozialerako elementu estetikoa izatera mugatu.
|
|
|
Ezkerraren, alternatiboen, ekologisten eta indigenen eskakizun eta borroken lotura egin nahi omen du La otra campañak. Hermann Bellinghausenen kronikak irakurrita, esan liteke hamar urtez Chiapasen landu
|
den
ereduak aldeko entzule ugari aurkitzen dituela Mexikon.
|
|
|
Aurrekoaz aparte, amatasunaren eredu ofiziala erru sortzailea da, beste erabatera diharduten emakumeen jarrera guztiz negatibizatzen baita, ama txar edoeznaturalizatu kontsideratuz. Eta errudun sentiarazte horretan eragin berezia duteaurretik aipaturiko eragileek (psikologoek, pediatrek...) eurei baitagokie esateazein
|
den
eredu onargarria eta zein ez.
|
|
|
Errodamendu eta gida sistema bat ere badute, batetik bestera joateko. Irekiera aldaera horiek dituzten armairu aurrefabrikatuak ere badaude, baina ez datoz bat beti nahi
|
den
eredua irekiera mota egokienarekin. Armairuaren barruko antolaketan bezala, alde horretatik ere eskaerako fabrikazioa abantaila da.
|
|
|
2008an ezarriko
|
den
eredu elektronikorako tarteko urratsa da.
|
|
|
Akilesek ez bezala, Odiseok zuhurtzia eta trebezia garatzen ditu bere ikasketa prozesuan, Akiles baino berantiarragoa
|
den
eredu bati eutsiz, agian. Neurri batean, Odiseo argitasunaren heroia da:
|
|
|
Gure asmoa ez da eztabaida garrantzitsu hori garatzea. Gure helburua da aztertzea ea humeartzat hartzen
|
den
eredu hori benetan Humerena ote den edo ez. Horrela, Humeren ikuspegia zehaztu eta gero, urrats bat emango dugu aurrera ekintza moralaz mintzatze aldera.
|
|
2007
|
|
|
Horrela, euskal gune sozio-ekonomikoa errespetatzea nahi dute, baita lan harremanen marko euskalduna ere. EAJ eta UPNk kudeatzen duten eredu neoliberalarekiko alternatiboa izango
|
den
eredu ekonomiko eta sozialaren alde lan egiteko konpromisoa hartu du sindikatuak. Egungo eredu fiskalaren aurkako borroka defendatzen dute, ez delako aberastasunaren banaketarako sistema, ez duelako iruzurraren aurka egiten eta administrazioen ustelkeria ahalbidetzen duelako.
|
|
|
Hautatzen
|
den
ereduaren arabera, trinkotasun gehiagoz edo gutxiagoz ikasten da. Euskara hutseko eredua (D) nagusitzen doa denborak aurrera egin ahala.
|
|
|
Ordu osagarrien ituna akorda daiteke lanaldi partzialeko kontratua egitean edo gerogarrenean, baina kontratuari begira itun hori berezia izango da beti. Ituna nahitaez idatziz egingo da, horretarako ezarriko
|
den
eredu ofizialean.
|
|
|
Horrek, berriro ere, Espainiako lurralde ereduari buruzko eztabaidara garamatza. Hain zuzen ere, horixe dago gaur egun hain ohikoa
|
den
ereduaren simetriari edo asimetriari buruzko eztabaidaren oinarrian. Eztabaida hori areagotu egin da autonomia erkidegoen estatutuak eraldatzeko prozesuarekin.
|
|
|
Nik uste dut horretan askodaukagula ikasteko oraindik. Gizartearen balioekiko uztargarria
|
den
eredu batsortu behar dugu. Kontsumitzaileak garen neurrian, ezin zaigu eskatu begiakixteko.
|
|
|
16.2.5 Hermeneutikan oinarritzen
|
den
eredu narratiboa
|
|
|
tatearen!? matrizea izango
|
den
eredua. Eta hirurotan nia subjektutzat ezartzen du.
|
|
|
Irailaren 1ean, mota desberdina desagertzen da. Erretiratzen ziren lehen bonbillak 100 watt eko (W) modeloak izan ziren; 2010ean, 75 W ekoak; iaz, 60 W-koak (Espainian gehien erabiltzen
|
den
ereduetako bat, Philips enpresaren arabera); eta, azkenik, aurten 40 W ekoa eta 25 W ekoa da txanda. Europako araudiak behartzen du 2009ko irailetik aurrera gardenak ez diren lanpara guztiak (mateak) A motakoak izatera, Europako energia etiketaren eskakizunen arabera.
|
|
|
Gainera,' ServiElectric' en urtebeteko zerbitzua ere emango dute, gas konpainiaren instalazio elektrikoaren eta aire girotuaren mantentze zerbitzua. Hala, bezeroak bere beharretara hobekien egokitzen
|
den
eredua hauta dezake, aire girotuaren marka lider askoren artean, eta instalazioa egiteko zerbitzu teknikoa izan dezake. Gehienez ere 3.000 euro finantzatuko dira hurrengo bost urteetan.
|
|
|
Neurri horiek abian jarri dira; izan ere, co2 aren emisioak gaur bertan amaituko diren arren, NBEk bildutako adituen ustez, klima aldaketaren ondorioak dagoeneko “malkartsuak edo itzulezinak” izan daitezke. Era berean, IPCCk erabiltzen dituen behaketetatik eta agertokietatik (erregai fosiletan oinarritutako eredu desarrollista batetik energia garbietan soilik oinarritzen
|
den
eredu baikorrera), zientzialariek ondorio argi bat atera dute: “Litekeena da berotze global hori 1,8 eta 6,4 gradu zentigradu bitartekoa izatea, mendearen azken hamarkadan neurtuta (bitarteko batez bestekoaren aldean); probabilitate handiagoa dago 3 gradutan, eta, garrantzitsuena, oso zaila da gradu eta erdi baino gutxiago izatea, eta 4,5 gradutik gorako balioak izan daitezke”.
|
|
|
Zerbitzu honen erabiltzaileak kontuan hartu behar du, halaber, ibilgailu horiek egun bat lehenago alokatu behar dituela; izan ere, limusinak, neurri berezikoak direnez, hirigune handietatik kanpo egon ohi diren garaje espezifikoetan aparkatzen dira. Kontratazioa Limusina bat bi modutan alokatu daiteke, betiere alokatuko
|
den
ereduaren eta kontratua formalizatzen duen enpresaren arabera. Formularik hedatuena," zeremonia tarifa", familia giroko zeremonia batera joateko da bereziki (ezkontza, bataioa, jaunartzea…), eta prezio finkoa ordaintzeko zerbitzua eskaintzen du, zeremonia baino ordubete lehenagotik ospakizuna egingo den aretora iritsi arte, tarte horretan egindako ordu edo kilometroak kontuan hartu gabe.
|
|
|
Gero eta merkeago bihurtzen ari da digitalizazio prozesua. Beraz, egun, munduan zehar nagusitzen ari
|
den
eredua informazioaren gizartearena da, eta, horren barruan, iraultza digitala delakoa da mamia. Informazioa bilatzeko modurik erosoena etxean bertan dugu.
|
|
|
Nagusi bihurtu
|
den
eredu horretatik10 bi adibide garaikide baino ez ditugu ekarriko orrialde hauetara —ikusiko dugunez, kontraesanaz pentsarazteko abagunea irekitzen zaigulako, besteak beste—: J. Barnes eta K. Popper.
|
|
2008
|
|
|
" ezagutu" behar ditu, hau da, hizkuntzaren soinu inbentarioa eduki behar du; baina, xehetasun horrez gain, haren funtzionamendua ez da hizkuntzaren mendekoa, eta, hein handi batean, erabiliko
|
den
ereduaren kalitatearen araberakoa da sortuko den ahots seinalea. Gaur egun erabiltzen diren sintesi ereduetan lortzen den kalitatea oso ona da; izan ere, seinale naturaletatik zuzenean jasotako ezaugarriak dituen elementu katea ematen zaio sistemari, eta, hala, seinale sintetikoa eta naturala ez bereizterainoko kalitatea lor daiteke.
|
|
|
Arrakala Irratia, esate baterako. Ahozko hizkeraren laburdurak eta fonetismoak erreproduzitzen saiatzen
|
den
eredu bat dugu.
|
|
|
Arrakala Irratia, esate baterako. Ahozko hizkeraren laburdurak eta fonetismoak erreproduzitzen saiatzen
|
den
eredu bat dugu: topadou topatu dogu esan beharrean, barrijak esan barriak hitzaren ordez, eta abar.
|
|
|
L. J. Calvetek L.V. Aracilek (cf. supra) zirriborraturiko ereduaren harira Frantzian eginiko oharrak erabilgarriak dira, zirkulu funtzionala izan baita Espainian garaturiko hizkuntza plangintzako ikuspegi globalaren oinarria, tokian tokiko edo eskualdeko hizkuntzen alde egiten duena —katalana da, adibidez, hizkuntza horietako bat— Hizkuntza horiek koofizialak dira, gaztelaniarekin batera, 1978ko Konstituzioaren 3 artikuluan xedatutakoari jarraiki, autonomia estatutuen bitartez. Tokian tokiko hizkuntza koofizial edo hizkuntza babestu —esaterako, asturiera— horientzat erabilera" normaleko" baldintzak sortzeko hizkuntza normalizazioko neurriak eredu horretatik eratorriak dira, nahiz eta beste ikuspegi eta jardunbide batzuez osatu eta aldatu
|
den
ereduaren hasierako zirriborroa. Gainera, zirkulu funtzionalarekiko ikuspegi kritikoak azaldu dira Espainian14, bai eta hizkuntza normalizazio kontzeptu berarekiko ere; hain zuzen, eztabaida sortu zen gai horri buruz 1990eko hamarkadaren amaieran15.
|
|
|
Klima aldaketaren arazoa ikuspuntu desberdinetatik aztertu eta, mundu osoan jasotako datuak oinarri dituztela, azken urteotan klimak jasan dituen aldaketak hartuko dituzte hizpide foroan. Halaber, foro horretan gaur egungo gizartean nagusi
|
den
ereduaz eztabaidatu eta arkitektura eta hirigintza iraunkorraren inguruko hausnarketa ere egingo da. Bukatzeko, orain edo urte gutxi barru energiaren sektoreak arazo horri nola erantzun ahal izango dion aztertuko dute.
|
|
|
Klima aldaketaren arazoa ikuspuntu desberdinetatik aztertu eta, mundu osoan jasotako datuak oinarri dituztela, azken urteotan klimak jasan dituen aldaketak hartuko dituzte hizpide foroan. Halaber, foro horretan gaur egungo gizartean nagusi
|
den
ereduaz eztabaidatu eta arkitektura eta hirigintza iraunkorraren inguruko hausnarketa ere egingo da. Bukatzeko, orain edo urte gutxi barru energiaren sektoreak arazo horri nola erantzun ahal izango dion aztertuko dute.
|
|
|
Bigarrenik, lesakarra bera Euskara Batua egiterakoan bere hizkeratik abiatzen bada, euskara zuzenagoa eta biziagoa egingo du. Askozaz zuzenagoa eta biziagoa, ez berea ez inorena ez
|
den
eredua erabilita baino.
|
|
|
Hori badakigu. Horregatik erran daiteke bi euskalki (bi mintzo edo hizkera, nahi bada) direla1 Baina, betiere, mintzoak unitate diskretuak ez direnez, beti ibiliko gara neketan kontu hauekin, eta beti izanen da errazago proposatzen
|
den
eredua kritikatzea. Horretan, dialektologiak arazo hori du, hizkuntzalaritzaren bertze atal batzuen parean segurik.
|
|
|
– Pertsona izenordainok soziatiboan, motibatiboan eta gaartizkidun osteango kasuetan deklinatzeko duten modua ere aipagarri da, zeren ez baitator beti bat sartalde euskaran nagusi
|
den
ereduarekin. Batetik nigaz> (9r, 11v), > zugaz, > zugana, > zugaiti, zuegaz, > zuegati> erakoak darabiltza ugari (a), baina horien ondoan zure> posesiboaz eraikiriko zuregaz, > zuretzat, > zuregaiti, > zuregan, > zuregana> eredukoak ere ezagunak ditu, haiek bezain ugariak ez badira ere (b).
|
|
|
Baina umeak eskolaratu orduko badirudi etxeko euskarari garrantzia kentzen diogula eta haren gainetik jartzen dugu eskolan ikasitakoa. Horren ondorioz, guraso euskaldun euskalkidunek sarri askotan amore ematen dute etxean sartzen
|
den
eredu horren aurrean eta ez dute ez adorerik, ez konfiantzarik, umeak eskolatik dakarren eredu formal horri eurena, seguruenez eskolatik kanpoko erabilera ez formaletan erabiltzeko egokiagoa dena, kontrajartzeko edo euskaraz txarto esandakoa zuzentzeko.
|
|
|
Barrualdeko laukietan, berriz, eusk. jarri denean, euskalkia, eskualdeko edo herriko hizkera esan nahi da, eta Batua jarri denean, ostera, euskara batu estandarraren kontzepzio zabala ulertu behar da, hau da, euskalkiaren edo inguruko gizartearen euskararen ezaugarriak eta bereizgarriak biltzen dituen eredu estandarra16 Noski, ez da zertan berdina izan Bilboko ikastola batean irakasten
|
den
eredu batua eta Tafallako ikastola batean irakasten dena; eredu bakoitzak bere inguru euskalduneko ezaugarriak bildu lituzke.
|
|
|
Teorien oinarrian dauden oinarrizko planteamendu horiek dira, hain zuzen ere, eredu edo paradigmak. Garapenaren psikologiaren kasuan, aukeratzen
|
den
eredu edo paradigmaren arabera, garapenaren hainbat kontzepzio izango dira. Teoriek dituzten arazo enpirikoak konpontzeko edo azaltzeko babes teorikoa ematen dute eredu horiek.
|
|
|
11. Antolakuntza? hitzak, pertsona gehienen iritziz, gaur egun indarrean
|
den
eredu tradizionalaren kontzeptu eta printzipioak bere baitan biltzen ditu modu ia ukigarri, fisiko eta ikusgarrian: hierarkia, funtzioen banaketa, piramide itxurako egitura?
|
|
|
Han, langileek aholku eman diezaiokete kontsumitzaileari, hark hala nahi badu, eta bere beharretara hobekien egokitzen den ibilgailua eskaini. Batzuetan, komeni da denboraz erreserbatzea, nahi
|
den
eredua eskuragarri ez badago. Oso gomendagarria da mota horretako zerbitzu bat kontratatzean Lurreko Garraioaren Arbitraje Batzordeei atxikitako enpresak aukeratzea; izan ere, konpainiak sistema horren mende egotea sinatu ez badu eta abusua gertatzen bada, erabiltzaileak auzitegietara jo du, kontratuan abusuzko klausulak edo desadostasunak direla-eta legez dagozkion kopuruak erreklamatzeko.
|
|
|
Gaur, Appleren iPhone telefonoa merkaturatzen hasi da Espainian. Erosi ahal izango
|
den
eredua bigarren belaunaldikoa da, Appleren kontseilari delegatu Steve Jobsek San Frantziskon (Estatu Batuak) egindako hitzaldi batean joan den hilean aurkeztua. iPhone 3G ak 115 milimetro garai, 12 milimetro zabal eta 133 gramo pisatzen du. Movistarrek, Telefónicaren filialak, merkaturatuko du, esklusibotasunez, datozen hiru urteetan; beraz, beste konpainia batzuetako bezeroek dute erosi, gutxienez, denboraldi horretan.
|
|
|
Espainian, urte pare bat besterik ez da unibertsitateetara joaten, eta batzuek oraindik ez dute ematen Espainian, 2003az geroztik Errege Dekretu bidez ezarrita egon arren, Tituluaren Gehigarri Europarrak pare bat urte besterik ez daramatza unibertsitateetan zabaltzen; izan ere, batzuetan oraindik ez dute ematen. Egiten ari
|
den
eredua bat dator Europako Batzordeak, Europako Kontseiluak eta UNESCO/ CEPESek (Goi Mailako Irakaskuntzarako Europako Zentroa) egindako ereduarekin, eta unibertsitateen eskura jartzen du Unibertsitateen Koordinaziorako Kontseiluaren Idazkaritza Nagusiak, eman ahal izateko. Gaur egun, Tituluaren Gehigarri Europarra Espainiako lurralde osoan 2003ko irailaz geroztik izaera ofiziala eta baliotasuna duen unibertsitate titulua lortu duten ikasleek soilik eska dezakete.
|
|
|
tartean, berriz, euskara elkarteak batzen dituen Topaguneko lehendakari. Talaia hartatik argi ikusi zuen AED zenbateraino izan
|
den
eredu.
|
|
|
Eredu komunikatibo interesgarriak kontinente guztietara zabaldu dira. Azken hogeita bost urteotan 4.000tik gora irrati komunitario sortu dira 115 herritan, planetan nagusi
|
den
eredu homogeneizatutik urrun.
|
|
|
Eta hemen, berriz, gero eta elebidunagoak gara. Ikusi baino ez dago ereduen eredua
|
den
eredutik nola ateratzen diren ikasleak leku batzuetan. Herri honetan ez dago hizkuntza politikarik, eta hau oso larria da.
|
|
|
Hortaz, lasai asko esan dezakegu, egungo unibertsitateek egiturazko mugak eta baldintzapenak dituela Euskal Herriaren behar zein garapenaren mesedetara egongo
|
den
eredu euskaldun, demokratiko eta herritar bat eraikitzeko. Hots, egungo unibertsitate eredua agortua dago eta Euskal Herriak, euskal herritarrok, bestelako unibertsitate eredu baten premia dugu.
|
|
2009
|
|
|
gehienek, indarrean dagoen ereduaren arabera jokatzen dute, 1913an asmatutako eredua, erakunde militarrek sortutakoa. Badakigu zertan
|
den
eredu hori: bakan batzuek pentsatzen eta agintzen dute; beste batzuek bitartekari eta kontrolatzaile lanak egiten dituzte; gehienek, azkenik, obeditzen dute, eta lan egiten.
|
|
|
II HErekin (Iniziatiba Internazionalista Herrien Elkartasuna) aukera erreala dago pertsona bat Estrasburgon izateko, indarrean
|
den
eredu sozio-ekonomikoaren kontra aritzeaz gain euskal gatazkaren konponbidea handik ere zabaltzeko. Bai, Europako laguntza beharrezkoa da konponbide horretan, ezker abertzaleak sarri gogoratu legez, baina laguntza horrek ezinbestean eskatzen du etxe barruko lanak ondo egitea, ez dadin gertatu kanpoko saiakerak behar adinakoa ez topatzea barruan.
|
|
|
Urteotako batasuna hautsi egin da oraingoan; ezker abertzaleak zerrenda propioaren alde egin du eta beste sektore batzuek Estatuko hegoaldeko hautes-barrutian laborari ezaguna buru duen Europe Ecologie zerrendaren alde. Nago ni zerrenda honetakoek, II HEkoek bezala, eta jakinda ez hura ez hau" gureak ez direla", indarrean
|
den
eredu sozio-ekonomikoan aldaketa estrukturalen alde egiteaz gain euskal gatazka konponbidean sartzearen alde ere egingo dutela. Baina tira!
|
|
|
Lan honen bigarren zatian euskararen kasuari helduko diogu eta, bereziki, euskararen historia soziala aztertzeko Euskaltzaindiak garatu duen Etxeberri egitasmoa aurkeztuko dugu. Bukatzeko, proiektu honen baitan erabili nahi
|
den
eredu teoriko metodologikoa aurkeztuko dugu.
|
|
|
Artikulu honetan, Etxeberri egitasmoa, hizkuntzen historia soziala aztertzeko Euskaltzaindiaren barruan sortu
|
den
eredua aurkezten saiatu gara. Proiektuaren problematika orokortasun maila batean saiatu gara kokatzen artikuluaren hasieran, nazioarteko egoera aipatuz eta gero proiektua bera aurkeztu dugu, bere eredu teoriko metodologikoaz.
|