|
2007
|
|
|
linguistikoak, testualak, soziopragmatikoak, eta estrategikoak. Hauek ikasle bakoitzak bere funtzioak betetzeko dituen beharren arabera landu genituzke, hau da, bere testuinguruak esango digu zeintzuk diren ikasleak dituen gaitasun linguistiko premiazkoenak, testuinguruan izan ohi
|
den
erabilerara moldatzeko landu behar dituen abileziak, zeintzuk testu mota erabili behar dituen... Adibidez, Haur Hezkuntzako irakasleak ipuinak edo haur hizkera landu ditu, baina saltzailea produktuen katalogoak sortzen eta aurkezpenak egiten trebatu da. Kurrikulu honetan horien arabera antolatu dira edukiak, helburuak eta ebaluazio irizpideak.
|
|
|
3 taulan" erabilera guztiekin" zutabeak adierazten du zein izan den Gipuzkoako tipologia horretako udalerri guztien erabileraren batez bestekoa aurreko edizioetan. " Erabilera 06koekin" zutabeak, aldiz, adierazten du zein izan
|
den
erabileraren batez bestekoa edizio berberetan, baina soilik 2006an neurtu diren udalerriak hartuta. Bi zutabe horietako portzentajeak alderatuta, ikusten da udalerri guztien batez bestekoa 0,18 baxuagoa dela hiru udalerriena baino.
|
|
|
Horren guztiaren ondorioz, hizkuntza gaitasuna eta kale erabileraren arteko korrelazioa adierazten duen indizeak behera egin zuen; haurren gaitasun erlatiboa eta kale erabileraren arteko korrelazioa adierazten duen indizeak, berriz, gora egin zuen. Nire ustez, gure artean nagusi
|
den
erabilera arauaren isla da hori: euskara bigarren hizkuntza duten haurrek –gainontzeko adin talde guztietako euskaldun berriek bezala– oso joera txikia dute euskara erabiltzeko familian eta lagunartean.
|
|
|
Hizkuntza komunitate txikia baina hizkuntzari atxikimendu handia diona da gurea. Izateko nahi hori, izaten segitzeko nahi hori da gakoa eta gako horretan baizik ezin da interpretatu zenbakiek erakusten duten jokamolde zenbait, haurrekin egiten
|
den
erabilera soziala, Mendialdeko belaunaldi berrietan antzematen den erabilera altua eta agian, deigarriena: euskararen ezagutza apal apala duen Tuteran, adibidez, euskal komunitate txikia euskaraz aritzea ezagutza tasagatik espero zitekeenaren gainetik ere.
|
|
|
Hizkuntza komunitate txikia baina hizkuntzari atxikimendu handia diona da gurea. Izateko nahi hori, izaten segitzeko nahi hori da gakoa eta gako horretan baizik ezin da interpretatu zenbakiek erakusten duten jokamolde zenbait, haurrekin egiten den erabilera soziala, Mendialdeko belaunaldi berrietan antzematen
|
den
erabilera altua eta agian, deigarriena: euskararen ezagutza apal apala duen Tuteran, adibidez, euskal komunitate txikia euskaraz aritzea ezagutza tasagatik espero zitekeenaren gainetik ere.
|
|
|
Bukatzeko, proposamentxo metodologikoa: gure artean teknologia berriei esker gero eta normalagoa dena, guregandik fisikoki urrun dagoen solaskide batekin aritzea bakarrizketak deitu beharrean solaskidea bertan ez dagoela egiten
|
den
erabilera deitzea. Izan ere, bakarrizketa nork bere buruarekin egiten duena edo inorekin ez egiten dena da eta guk neurtzen ditugun horiek ez dira halakoak izaten.❚
|
|
|
Hala ere, erantzun borobilik gabe, hainbat galdera egiteko aukera ikusten dut datuen irakurketan. Esaterako, azken hamarkada hauetan garatutako hizkuntza politika eta normalizazioan aurrera egiteko erabilitako baliabideak lotuta daude herrialde batetik bestera ikusten
|
den
erabileraren hazkunde erritmo ezberdinarekin. Edo, haur etorkinen eragina arrazoi nahikoa da 2001ean argi eta garbi ikusten zen euskararen erabileraren eta haurren presentziaren arteko lotura 2006an ahulduta agertzeko?
|
|
|
Gizarte aukerak beharrezkoak dira hizkuntza bat erabili ahal izateko, baina hiztunak hizkuntza horretan hitz egin nahi izatea da beharrezkoa hizkuntza horretan hitz egingo badu. Txillardegiren teorietan oinarrituz egiten diren interpretazioetan adierazten da euskararen ezagutzaren arabera egokitzen zaiona baino altuagoa dela ematen
|
den
erabilera, hiztunaren izan nahia, euskaraz bizi nahia edo hainbat teoriek deitzen dieten identitate etnolinguistikoa da gertakizun hau esplikatzen duena. Hizkuntza erabiltzeko nahia, hizkuntza horrekiko hiztunak duen jarrerak adierazten digu.
|
|
|
EAEn, Nafarroakoak eta Iparraldekoak baino aldekoagoak direnez, espero zitekeen lurralde horretako eragina handiagoa izatea dimentsio mikrosozialean gauzatzen
|
den
erabileran. Hipotesia berretsi da:
|
|
2012
|
|
|
Lehenago aipatu bezala, honetan datza, hein handi batean, behaketa bidezko neurketen balioa. Diskrezioaren irizpide honek ahalbidetzen du hiztunaren praktikak behatzea, eta jasotzen
|
den
erabilera behatzailea bertan ez balego bezalakoa izatea.
|
|
|
Esan dugu ISLn hainbat eremu edo mintzakiderekin egiten
|
den
erabilerari buruzko informazioa jasotzen dela. Eremu edo mintzakide horietako bakoitzaren emaitzak hartu, eta aldagaia laburtuko duen tasa bat
|
|
|
— Etxean egiten
|
den
erabilera aitortuaren tasa
|
|
|
Eremu formaletan jazotako igoera indartsu hori osatu eta birbaieztatu egiten da irakaskuntzari erreparatuta ere. Datu ugarik adierazten dute bilakaera hori, nahiz eta, tamalez, ez dugun irakaskuntzan egiten
|
den
erabilerari buruzko sintesi datu alderagarririk. Edozein kasutan, datuen argitara, ukaezina dirudi eremu formal nagusietan euskararen erabilerak nabarmen egin duela aurrera azken bi hamarkadotan.
|
|
2013
|
|
|
Beste hitzetan esanda, bizikidetzarako baldintza da herritar elebidunez osaturiko gizartea, euskara ere gaztelania bezala sasoizko duen gizartea. Eta osasuntsu izango bada, euskarak, beste ezein hizkuntzak bezala, gune partekatuez gain, behar ditu, jakina, bera" nagusi"
|
den
erabilera guneak ere. Lehenago aipatu dugun adostasun berrituak naturaltasunez bere egin lukeen zerbait da hau.
|
|
2015
|
|
|
Euskararen errealitatearen begiratokitik, gainera, hizkuntza gutxitu bateko hizkuntza komunitate" elebidun edo eleaniztun honen behar komunikatiboez" aritzea aberasgarriagoa gertatuko litzaiguke. Eta are gehiago, euskal ikerkuntza soziolinguistikotik" normalizazio" bidean jarri nahi
|
den
erabileraz eta interbentzioaz jardutea. Jakin badakigu hizkuntza bat garatuko bada, funtsezkoa dela gutxienez hizkuntza hori hitz egitea eta transmititzea (transmittere:
|
|
|
— Erabiltzen
|
den
erabilera eremu kopurua
|
|
2016
|
|
|
a) Kuantitatiboak: hizkuntzen erabileraren neurketa orokorrak, auzoetako neurketak, jardunHizkuntzen ahozko erabilera Aiako kalean eta leku publikoetan – Jose Anjel Aldai gune jakin batzuetako datuak sakonago ezagutzekoak, hizkuntza bakoitza zeinetan erabiltzen den eta zeinetan ari
|
den
erabilera galtzen; eta b) Kualitatiboak: arrazoietan sakontzekoak eta hizkuntzen erabilerak baldintzatzen dituzten faktoreak oro ezagutzeko, hizkuntza kontzientziaren ingurukoak, hizkuntzen prestigioari buruzkoak, erdaren sartzeko bideen gainekoak, kanpoko eraginetan sakontzeko, Aiatik kanpokoen iritziak ezagutzeko, erabiltzen diren hizkerak identifikatzeko eta ikertzeko, eta agian jardungune jakin batzuetako —zerbitzuetako hizkuntza erabilerak, esatera— jarduera hobeto ezagutzeko.
|
|
|
Hizkuntza ekintzaileentzat, neurketa hori hizkuntza politika ofizialeko inflexio puntua da. Gaur egun, manxerak geroz eta hiztun gehiago ditu, eta baita onespen ofiziala, azterketa publikoak eta oso azkar zabaltzen ari
|
den
erabilera ere (Kewley Draskau 2001). Gainera, hizkuntza biziberritzeko mugimendu indartsua eta gobernuaren babesa dute (askotan gobernuz kanpoko erakundeen bidez).
|
|
|
a) zonalde erdaldunen bilakaera bera izan dute Gasteizek eta Bilbok: 2006ra bitartean goranzko joera apala izan du bertako erabilerak, eta azken bost urtean zertxobait behera egin du; bi hiriburu horietako ezagutza maila %25 ingurukoa da, eta jaso
|
den
erabilera tasa %3 ingurukoa. b) Iruñean erabilera bere horretan dago 1997az geroztik, %2, 5 bueltan; c) Donostian, aldiz, aski bestelako panorama ageri da: 1989tik hona ia sei puntu egin du gora erabilerak.
|
|
|
Aurrera begirako erronkak urteotako berrietan ere gaztelania da, ingelesa ez denean, jaun eta jabe. Hori guztia dela medio, eten nabarmena dago eskola bidez bultzatu nahi izaten
|
den
erabileraren eta hainbat alorretako kontsumo kulturalaren artean. Eskola ez da erabateko gotorleku:
|
|
|
Hasiera batean datu orokorrak, eta ondoren jardunguneen araberakoak, aurkezten ditu, azken kasu honetan kale neurketen emaitzak ere erabiliz. Atalburu honen azken zatian eskolan gertatzen
|
den
erabilerari heltzen dio.
|
|
2017
|
|
|
— Erabileran eragiten duten faktoreei dagokienez, sexuaren araberakoak izan ezik, gainerako aldagaien araberako aldeak estatistikoki adierazgarriak direla ikusi da: adin taldeak, non azpimarratzekoa
|
den
erabilera baxuena gazteen (16 urtekoen) artean gertatzen dela; lehen hizkuntzak, non lehen hizkuntza euskara bada, erabilera altuagoa den; hizkuntza gaitasuna, non zenbat eta gaitasun hobea, orduan eta erabilera altuagoa; eta erraztasun erlatiboa, non zenbat eta euskaraz erraztasun erlatibo handiagoa, orduan eta erabilera altuago duten. hortaz, azken hipotesia estatistikoki ia osorik (sexuan salb... " Euskararen erabilera osoak honako aldagaiekin du lotura, hau da, honako faktore hauen arabera aldatu egiten da:
|
|
2019
|
|
|
5 Wikipedia hizkuntza jakin baten igoera digitalaren funtsa eremu horretan egiten
|
den
erabilera denez gero, komunikabide nagusi gisa hizkuntza hori erabiltzen duen online komunitate aktibo bat, gutxienez, identifikatu behar da. hainbat aukera zeuden horretarako, besteak beste, berriak, postazerrendak, Yahoo edo google. halere, esperientziak erakutsi du wikipedia komunitatea hizkuntza komunitate digital aktiboenen artean dagoela. horren ondorioz, aitzin adierazle gisa erabil daitek...
|
|
|
Aisialdian gauzatzen
|
den
erabilera mugatuko balitz aipatu zirkuituetara, errezeta erraza litzatele: diru gehiago inbertitu, ekintza gehiago bultzatu eta emaitza bikainak izango genituzke.
|
|
|
Lagina aukeratzeko Ondarroako Institutura jo nuen, bi arrazoigatik: alde batetik, herria euskararen arnasgune bat delako —8.397 biztanle zituen 2018an, INeren arabera—, eta interesatzen zitzaidalako jakitea euskararen kaleko erabilera hain handia den herri batean zelakoa
|
den
erabilera sare sozialetan; beste aldetik, laginaren potentzialitateagatik, Ondarroan adin horretan —batxilergoan, 16 urte bitartean— dagoen hezkuntza zentro bakarra delako. Ondorio estatistikoen Parte hartzea atalean (3.1.1 puntua) hobeto azalduko dudan bezala, ikasturtean 79 ikasle egon dira matrikulatuta batxilergoko 1 eta 2 mailetan; horietatik 72k parte hartu dute soslai soziolinguistikoa eta teknologikoa neurtzeko pausoan (lagin osoa), eta 50ek sare sozialetako jardunarenean (lagin hautatua). ez dira 16 urte bitarteko Ondarroako gazte guztiak, baina adin horretan herrian batxilergoa ikasten ari diren guztiak zentro horretan dabiltzanak
|
|
2022
|
|
|
Beraz, laburbiltzeko, esan daiteke euskararen ezagutza datua kalean egiten
|
den
erabileraren iragarle ona izan daitekeen arren, beste aldagai batzuk ere aintzat hartu behar direla, ezinbestez, hizkuntzen erabileraren konplexutasuna ulertzeko. Gainera, baldintza soziolinguistikoetara mugatu gabe, faktore sozioekonomikoak eta soziodemografikoak ere adierazgarriak dira.
|
|
|
Horrela, EAEKo eskualdeetako euskara gaitasuna eskualde horietan egiten
|
den
erabilera aztertuta, ezusterako tarte txikia dago, oro har (1 Grafikoa). Hurrengo bi datu horiek erkatzeko aukera ematen dute.
|
|
2023
|
|
|
Lehen gune soziolinguistikoan, gainera, gehiago egiten dute eremu pribatuan, kontsumitzaile gisa baino. Bigarrenean, aldiz, zerbitzuetan egiten
|
den
erabilerak etxekoa gainditzen du. Hirugarren eta laugarren gune soziolinguistikoetan, lankideekin euskara gutxiago erabiltzen da gainerako egoeretan baino.
|
|
|
Gogoetatik abiatuta, Euskaltzaleen Topaguneak bere III. Kongresua antolatu du, egindakoa aitortu, egoeraren analisia egin eta etorkizuneko erronkei aurre egiteko, eta, aldi berean, ildoak eta lan ardatzak markatzeko barne ariketa egiteko; erabileraren arora jauzi egin behar dugulako, euskara bezalako hizkuntza gutxitu baten biziraupenaren oinarri
|
den
erabilera, xede.
|
|
|
Nolanahi ere, hurbiletik jarraitzeko moduko datu batzuk ere agertu dira, euskararen erabileran atzera pausuak adieraz ditzaketenak. Horien artean daude ikerketan parte hartu duten LH4ko haurren euskararen erabileran antzeman
|
den
erabilera nabarmen baxuagoa, edota aisialdiko zenbait eremutako euskararen erabilera apala. Era berean, arretaz begiratu behar da etxeko erabilera elebiduna eta, haurrek duten euskaraz hitz egiteko gaitasun erlatiboa, aldagai horiek erabakigarriak baitira euren euskararen erabileran bai esparru formalean eskolan, eta, baita, lagun arteko aisialdiko sozializazioan.
|