|
2004
|
|
|
Baina, aldi berean, ez da garrantzi gutxiagokoa hizkuntzalaritzaren historian, oro korrean eta gurean, maila teorikoan nolako eboluzioa eman den eta ikerketetan nolako norabideak nagusitu diren, edota hizkuntzaz kanpoko faktoreen eragina zenbaterainokoa izan den jakitea. Puntu hauek guztiak argitzera
|
dator
egile bera beste artikulu batean (268), eta hemen, besteak beste, euskalaritzaren historiogra fiak planteatzen dituen zenbait arazoz jardutean, historialariaren gainetik hizkun tzalariak izan behar duen perspektiba subjektiboaz ari da. Aranaren kasuan, hain zuzen, alderdi horixe da berak nabarmentzen duena (269).
|
|
|
(274) Cavalli Sforzaren mapa genetikoan beltzez markatuta
|
dator
euskal gune hori, alboan azalpen hipotetiko hau duela: < < En este caso el área dibujada en negro no es el origen de una ex pansión(...), sino que más bien indica las poblaciones preneolíticas residuales que no fueron com pletamente absorbidas por los neolíticos llegados del este> > (Ibid., 175.or.).
|
|
|
ikerketa arloaren egoe raz> >, ASJU, XXXI, 1997, 363 orr. E/ huyar hiztegian ez
|
dator
hitz hau, baina bai < < euska lari> >, erdarazko < < vascólogo» itzuliz.
|
|
|
Hitzaren zatirik oinarriz koena, hotsa da; hitzaren alderdi grafikoa, bigarren mailako zerbait da. Hemen dik
|
dator
bere arauaren formulazioa: «De un signo gráfico se debe, pues, decir, que representa a un sonido, pero no que se pronuncia de tal o cual manera:
|
|
|
Lehen premisa hori ontzat emanez gero, ondorioa logikaren emaitza hutsa da. Batasun ortografikoaren finkapena, ba da, etimologiari zein fonetikari hertsiki loturik
|
dator
Aranarenean, euskal hi tzen jatorriaz, hitzen alkarren arteko joskeraz, eta joskera hau egitean gerta tzen diren hots aldaketak aztertzen dituenean.
|
|
|
¡ Cantad, cantad cuanto que ráis, con sujeción a los inmutables principios de lo bello, y en la lengua que os enseñaron vues tras madres! > >(! bid., 81.or.). Sabino Arana bi hauei erantzutera
|
dator
berean eta, bidenabar, poesiari buruzko bere ideiak jaulkitzen ditu.
|
|
|
Aranaren dei horrek izugarrizko katramila sortu zuen bere ingurukoen ar tean, Batzarrerako atxikipen asko hasi baitziren etortzen Guilbeau jaunaren idazkaritzara. Hemendik
|
dator
idazkariaren kezka: «Antes de continuar los tra bajos en vista de la reunión de Fuenterrabia es urgente liquidar la cuestión de las 320 demandas de inscripción para el Congreso Vasco, dirigidas de Vizcaya (293), de Vergara (12) y de San Sebastián (15)» (131).
|
|
|
Ondoren Adema Zalduby lehendakariaren beste proposamen bat
|
dator
, zeinetan bost puntutan zehazten baitu nolako baldintzak bete behar dituzten arazo ortografikoez aritu behar dutenak. Honi beste kontraproposamen bate kin erantzuten dio Aranak.
|
|
|
Sarreran, Eus kal Pizkundearen eragile eta gidari teorikotzat Astarloa eta Aranaren izenak ai patzen dira (201). Eta lehen zenbakiko 10 orrialdean azken honen argazkia
|
dator
, oinean honako hau dioena:
|
|
|
(201) Gaztelaniaz
|
dator
hauen aurkezpena: < < Entre los precursores del actual renacimiento lingüístico, fue Astarloa quien con mayor profundidad de juicio asentó los fundamentos para la investigación euzkeralógica.
|
|
|
Sabino Aranak, hain zuzen, hiru forma horietatik Lekeitioko «bijar» hobesten du eta, beraz, horrela ahoskatu eta idaztearen aldekoa agertuko da. Beraz, euskalki baten baitako batasunari eusteko orduan, lehenik fonetika
|
dator
eta gero ortografia.
|
|
|
Une horretan Euzkadi-ko «Euzkel atala» saileko arduraduna Orixe bai tzen, Kirikiñoren lekukoa hartu zuena, hain zuzen, honek bere sailetik Errole gi lankidea arrazoi ez linguistikoengatik isilarazi zutela idatzi zuelako (209), antisabinisten buruzagi deklaratu zuten eta, harrezkero, gerra pertsonala egin go diote. Jarraian adierazia
|
dator
arrazoia:
|
|
|
Azken batean, eta berriro hasierara gatoz, euskaltzaletasuna abertzaleta sunari loturik
|
dator
eta hor jokatzen du euskarak bere etorkizuna: «Sin éste (el patriotismo) no hay euzkera ni vida propia.
|
|
|
Sin patriotismo no hubiéramos tenido a un Kirikiño ni a la masa que le leía» (232). Antzeko ideia
|
dator
bes te pasarte honetan ere: «Dentro de la libertad de la patria está la vida del euz kera, pero esclava la patria el idioma no podrá vivir» (233).
|
|
|
«Misibus» delakoak bi zenbakitan emana (234). Bere aurrekoek modu batera edo bestera esana ez duten gutxi
|
dator
honen 26 orrialdeko lanean. Neologis moen arazoan, berak dioenez, hiru jarrera mota eman daitezke:
|
|
|
Kontraerantzuna hurrengo zenbakian
|
dator
, erbesteturik dauden Hegoal deko bosteko idazle talde batek izenpetua, zehazki Sebero Altube, Jesus Ma ria Leizaola, Zeferino Jemein, Telesforo Monzon eta Doroteo Ziaurritzek (243). Mindura agertzen dute Sabino Arana euskalariaren jakintza auzitan ja rri duelako, lehen transkribatu dugun hari buruzko esaldian erdi trufazko hi tzak erabiltzen baititu, hala nola «la bébue», «faire une trouvaille», «son ig norance».
|