|
2022
|
|
|
Bakarrean zein izenez lagunduta, anitz zenbatzaile zehaztugabea da; askotan izen zenbakarriaz
|
dator
, beste batzuetan izen zenbakaitzaz. Kokapenari begira, izenaren aurrean ageri da gehienetan (anitz lore), baina ondoan ere jar li teke (esker anitz).
|
|
|
Txertoa gordetzen duten poto txikiok beirazkoak ohi dira (gaur egun po lipropileno deritzan materia berriagoaz ordezkatu badira ere). Eta poto txikinok beira edo kristalezko materiakoak izatetik
|
dator
, Ipar Europako hiz kuntza batzuk beiraren izenaz baliatzea," glass" edo" flasche" erroen arabera: " flesje" nederlanderaz, eta" hetteglass" danieraz eta norvegieraz.
|
|
|
—Hasteko gogora dezagun, errege eta erregina izen zaharrak direla euskaraz, ez erromantzeetatik datozenak, baizik eta latin klasikoan erroa murgildurik du ten mailegu gardenak: " regem" batetik
|
dator
errege, eta" reginam" batetik, erregina. Orduxetik daukagu beraz sexu bikoiztasuna izen bion sustraian.
|
|
|
Izan ere, gaztelaniaz" temerario" esaten denean, gaitzesgarri den kualitatea ematen ari gara, eta EGI atzizki graduatzailea, gehiegizko konparagarria, egoki
|
dator
horrelakoetan.
|
|
|
Mahatsaren gorabeheran, bada ardo kanta ezagun bat dioena: " Ma hatsa ren orpotik
|
dator
mama gozoa, mama gozoa,/ edango neukela/ beterik basua, klink! / beterik basua.
|
|
|
ura, es nea... jaurri. Horretatik datorke jaurlari izena, ‘gobernadore’ esateko gerra au rrean erabili izan zena, eta hortik
|
dator
gaur egungo Jaurlaritza izena, ‘Gober nua’ esateko.
|
|
|
Nondik
|
dator
reincidir delakoa. Latinean du jatorria:
|
|
|
Izen adjektiboen segida hau, batzuetan berez berez
|
dator
, aditz partizipioa adjektibo modura erabilita: abiadura kontrolatua, gune zaindua, ibilaldi neurtua.
|
|
|
Berez ez gaude ordain zuzen baten aurrean, antzeko zerbaiten aurrean baino. Horren harira
|
dator
, Juan San Martin euskaltzainak as paldi idatzi zuen esaldi hau: " Bein, alemaniarra, ba ei ebilen panpana joten, Plaen txian ez egoala bera lango murgilaririk esaten" (Zirikadak).
|
|
|
Iltzea da: bizi arteko edo bizi guztiko espetxea bada, berrikusgarri izateaz bat ote
|
dator
–
|
|
|
Ez dezu, ez, garaituko, eta joango zera amilka betiko infernura" (Era cusaldiac I). Eta Gregorio Arrueren beste hau ere eraz
|
dator
: " Otsoa, ardia utzita, burua zorabiaturik, aldapak behera amilka joan eta gero, mendiak barrena orroaz aienatu zan" (Santa Genobeba).
|
|
|
Inauteri aurrean gaudenez, nork bere burua den bezala agertu ordez, zinez zer den itxuratu gabe, berez ez delakoarena egite kontua, ongile eta eskuzabal delakoarena egite kontu hau guztiz egoki
|
dator
.
|
|
|
Maitasun | maitetasun hitzak atzean maite adjektiboa du, eta eratorbidez, maitatu aditza edo maite izan aditz multzoa. Horrexetatik
|
dator
maitale erato rria ere, gaztelaniazko" amante" giza izenaren kidekotzat. Eta maite oin hitza min izenaz elkarturik sortuak dira maitemina eta maitemindu izen aditz eratorriak.
|
|
|
—" Tele", adberbio grekoa, urrun, urruti adierakoa, hitz elkarketako lehen osagaitzat garatu da Europako hizkuntzetan. Eta euskaraz ere goraka
|
dator
, gaur egungo gizarte teknologien bidez batez ere. Areagotu egin da teleosagai dun eratorrien sorkuntza eta hedakuntza pandemiaren zurrunbiloan, bakar tu egoera ho rre tan; jarduera asko lantokitik at egitera zuzenduak izan garen horretan.
|
|
|
Eta azaroaren azkenetan gaudenez, iragarpen antzeko hau ere eraz
|
dator
, iragarten dena ziurrenik beteko ez bada ere: " Hazila hotz, negua motz; hazila bero, negua gero" (Gotzon Garate, Atsotitzak, 1.730).
|
|
|
oinak eta oin hotsak. Eraz
|
dator
harako Lizardiren bertso ahapaldi ezaguna, lelo gisa erabilia: " Hots!
|
|
|
Gaztaina garauak biltzen dituen inguru azal arantzadunari era askotara deitzen zaio euskararen eremu zabalean. Euskaltzaindiaren EHHA bilduman, mapa eta guzti bildurik
|
dator
, zer izen eman izan zaion euskal hizkeretan barrena.
|
|
|
Era berean: " zure hitzen gozotasuna" esaten den legez,"... eztitasuna" esatea ere berez
|
dator
.
|
|
|
Gehiegizko erabileraren arriskua bada hizkera landuan, eta ondorioz tes tua astuntzekoa. Zertatik
|
dator
gehiegizko erabilera hori. Hona hemen arrazoi batzuk:
|
|
|
Euskaltzaindiaren ardurapean egin den ekimen hau guztiz egoki eta eraz
|
dator
, oraindixe eta etorkizunean eta digilitazazio munduan euskara bermatzeko ahaleginean.
|
|
|
Erantzuna ematea beti
|
dator
a posteriori, baina beti ohi dator egoki, kontzeptu horiei egokituko zaizkien euskal ordainak edo euskal ordain aukerak bilatzeko gogoeta egitea.
|
|
|
Erantzuna ematea beti dator a posteriori, baina beti ohi
|
dator
egoki, kontzeptu horiei egokituko zaizkien euskal ordainak edo euskal ordain aukerak bilatzeko gogoeta egitea.
|