|
2000
|
|
|
Garapen
|
bidean
dauden herrialde gehienek porrot ekonomikoa bizi dute, beren ahalmenak gainditzen dituzten kopuruak ordaintzera beharturik daude, eta atzeratutako ordainketak ordaindu ahal izateko beste mailegu batzuk kontratatzea beste irtenbiderik ez dute. Horrela, geroz eta zor handiagoa pilatzen dute, eta eramanezina, ordaintezina eta betirakoa bilakatzen da.
|
|
|
Zorra ordaintezina bihurtu zen, eta halako neurrietara iritsi zen non garapenerako eragozpen nagusi bihurtu zen. Hamarkada horretan, garapen
|
bidean
zeuden herrialdeek 1,3 bilioi dolarretako faktura ordaindu zuten, zorraren zerbitzuaren ordainetan (edo interesetan). Hala ere, hamarkadaren amaieran (90eko hamarkadan) zorra 1,42 bilioi dolarretara igoa zen.
|
|
|
Besteak beste, 1973ko eta 1979ko petrolioaren igoerek ere lau eta bi aldiz handiagoa hurrenez hurren zerikusi handia izan zuten. Horren guztiaren ondorioz, garapen
|
bidean
zeuden herrialdeek ez zuten beste irtenbiderik, dena geraraztea edo geroz eta kanpo zor handiagoan sartzea.
|
|
|
Eta zurrunbilo honen erdian aldiz, gu, emakumeok, pobrezia eta mixeri gorrian (3 pertsona langabetuetatik 2 emakumeak dira), lan merkatuaren aukerak zabaldu direlaren inguruko hausnarketak geroz eta gehiagotan entzun behar ditugularik, eta horietan bizi ditugun oztopoak, diskriminazioak, sesgoak, mailaketak... alde batera utziz eta horiek gainditzeko
|
bidean
baleude bezala tratatuz, geroz eta gehiago emakumeon pobrezia hazkorra ahantzaraziz eta merkatu beltza emakume eta gazteengan sostengatzen dela ezkutatuz (lan murgilduaren% 70 ia emakumeek egina)
|
|
|
Ikusirik Euskal Herria sendatzeko
|
bidean
zegoela aipaturiko ikertzaileek inungo zalantzarik gabe tratamendu pozoitsu bat administratzea erabaki zuten.
|
|
|
Euskaraz Bizi esperientzia orain arte behintzat Ikastolen Elkarteak eskaintzen zuen zerbitzuen artean egon da eta eskola publikoek ez dute parte hartzerik izan. Egoera hau gainditze
|
bidean
dagoela uste dut eta denontzat pozgarria izango da.
|
|
|
Euskara indartzeko erabiltzen diren baliabideak erdarak indartzeko erabiltzen direnen azpitik daude, oso azpitik. Hedabideei berei esker, guregizartea gero eta erdaldunagoa izaten jarraitzeko
|
bidean
dago.
|
|
|
Badirudi Van Hout ek eta Muysken ek unitate periferikoen mailegatze erraztasunaz esaten dutena betetzen dela, alegia, unitate periferikoak izanik, perpausarenegituratik kanpokoak, askoz errazagoa dela mailegatzea. Manschler ek dioenak, berriz, indar handia hartzen du, izan ere, euskararen ukipen testuinguruan berak iragartzenduena erabat betetzen ez bada ere, betetzeko
|
bidean
dagoela baitirudi. Hemen ere, euskaldunen diskurtsoan operatzaileen multzoak erdal ekarpen handia du eta hiztunekmaiztasun handiz erabiltzen dute.
|
|
|
Laburbilduz, azentuerari dagokionez, sistemak era bitako mugak dauzkala esandezakegu; batetik azterketa morfosintaktikoa egiteko sistema bat ez edukitzea eta, bestetik, arautegi finkorik ez egotea. Lehen muga gainditzeko
|
bidean
gaude, IXAtaldearekin batera (Informatika Fakultatea, UPV/EHU) garatzen ari garen ikerketaproiektu baten bidez. Bigarrenari dagokionez, hamalau urtegarrenean Txillardegirenberbak dakartzagu gogora: –Arauak eman behar ditugu?
|
|
|
igorleak bezero edo jasotzaile hautatuei igortzen dizkie datuak, hots, zerbitzu baten harpidedunei. Datuak zirkulatzeko hautu horien kariaz, argi dago push izeneko teknologia garatzeko
|
bidean
egongo dela, etorkizunean kartara egindako irrati zerbitzu erakargarria izateko moduan.
|
|
|
Jaun Marcel apez izaiteko
|
bidean
egon zen; ordenatzeko puntuan zegoela, ordea, neska batez amorostu eta harekin ezkondu zen, handik gutirat alarguntzeko. Hartaraz gero, ez zen berriro ezkondu ez apez egin.
|
|
|
HANDIK aitzina, astean behin edo —ortzegunetan, zeren ortzegunetan ez baitzenuen eskolarik emaiten—, unibertsitatetik ateraz gero, xuxen joaiten nintzaizun etxerat, zeina gure egoitzarako
|
bidean
baitzegoen, bisita labur edo ez hain labur batzuen egiterat... eta hala bihurtu zinen ene kontzientziaren aitzindari, gidari eta argi egile —ene uste osoaren kontra, derradan bide batez, zeren, Salaman carat joan aitzin, net sinetsirik bainengoen ezen, harat iritsi bezain fite, hango jesuitekin harremanetan jarriko nintzela eta haietarik norbait izanen nuela maisu eta bide erakusle—, et...
|
|
|
edo Utopiaren alde gaude, paradisua Lurrean eraiki ahal izaiteko, edo Makiaveloren alde, infernua sortzeko...". Eta Miguelek argi zituen bere ideiak, eta sinetsirik zegoen ezen Paradisurako
|
bidean
zegoela Lurra, Kris tok gizonen arteko anaitasuna predikatu zuenez gero, eta Kristok, historiaren buruan, garaile behar zuenez gero. Baina zu ez zeunden hartan guztiz ados, ez Uto piaren kontra zeundelako, baina uste zenuelako ezen Utopiaren aldeko borroketan peril handi bat zegoela:
|
|
|
Eta bertze jesuitak, aita Bartolomek lagundurik, meza eman zuen, eta, haren predikuan, berriro izan ziren anaiarentzat alabantzak eta laudorioak, zeren, nola Jainkoak libratu baitzuen Jonas balearen baitarik, berdin eta orobat libratu baitzuen Mattin ere heriotzako artikulutik, eta hirugarren egunean piztu. Eta, hitz haiek aditurik, jelosiak jorik sentitu nintzen, zeren, Mattinek bila ibili gabe ediren baitzuen Jainkoaren garaziaren goren gradua, eta nik oraino ez, bila eta bila ibili arren... nahiz eta ustez harako
|
bidean
nengoen, apez izaiteko deliberamendua hartuz gero.
|
|
|
" Egia bat eta bakarra da", neure baitan mila zalantza eta bertze hainbat korapilo sortarazi zizkidana, ez nekielako jada zer aldetarat jo eta zeren alde! Nola ez nuen oroituko, bada, denbora hura, baldin zu ere puntu hartan bazintudan, nahiz eta ez puntu berean, zeren ni joaneko
|
bidean
bainengoen eta zu itzultzekoan, eta zeren, zure pentsua ez baitzen, ondorez, ume baten pentsu hauskorra, baina gizon jakintsu baten pentsu fermu bezain sendoa!
|
|
|
Baina denbora bati bertze bat darraio: orain argirako
|
bidean
gaude, eta orain ilunerakoan... Erran nahi baita ezen, arratsalde gogoangarri haren ondoren, guztiak okerrera egin zuela, noiz eta anaiak hitz pozointsu haiek xuxendu baitzizkidan, zaldia ene aitzinean geldiarazi ondoren, zeren anaiak atsegin baitzuen zaldiz ibiltzea, orain lasterka eta orain akrobata bat bezala, besoak zabalik, edo goputza alde baterat makur makur eginik:
|
|
|
...maliziatiak, eta oihanean sarturik segitu nahi zuten, giristinoen eta gizon zurien erranetarat plegatu eta makurtu gabe... eta indiar horiak, aldiz, onak, zeren kontzientziaz sinpleak, plaunak eta maliziarik gabekoak baitziren, eta zeren harat joan ziren giristinoen zerbitzurat bizi baitziren bai hango eta hemengo misionetan eta bai inguruetako etxaldeetan ere, giristinotasuna onartu edo onartzeko
|
bidean
zeudela. Eta erran zigun, halaber, ezen deus gehiago jakin nahi bagenuen, elizarat joaiteko eta galdetzeko apez don Anselmogatik, zeina baitzen, beti ere Fernando Pa checoren erranetan, bere lagun handia.
|
|
|
Eta, ai, nola sentitu nintzen egun haietan bekatuak usteldurik eta korronpiturik, zeren bere burua ustez hain ongi gobernatzen zuena galtzeko
|
bidean
baitzegoen, eta zeren orban haiek ezin baitzitezkeen izan ene bekatuaren seinaleak eta ene plazer desordenatuen ordain baizen...! Eta nola sentitu nuen orduan ezintasunaren sastada erraietan, bizitzaz etsirik banengo bezala eta bizitzarekin etsaiturik!
|
|
|
Eta elkarri adio egin, eta Antonio bere untzirat joan zen, eta ni neurerat, non lanez gainezka aurkitu bainuen kapitaina, Donibane Lohizunerat itzultzeko prestakuntzetan. Eta, nola hura ez baitzen, beraz, filosofatzen hasteko mementua, egun batzuk geroago jakinarazi nion neure deliberamenduaren berri, jada etxerako
|
bidean
geundela:
|
|
|
Eta ez diagu Amaiurri beha ipiniko, baina hogei gradu haratago, Madrili beha! Eta halatan izanen dituk hogei gradu horiek ehunda larogei balira bezala, zeren eta batzuak eta bertzeak kontrako
|
bidean
baikaude, zinez.
|
|
|
Etxean sartzean, neskaren ganberatik ateratzen zen musika isila iragarpentzat hartu nuen, neure itxaropenik goxoenak konplitze
|
bidean
egon zitezkeela. Ate itxian jo ala, bertzerik gabe, asotsa atereaz neure burua seinalatu, erreklamatuko ninduen unearen aiduru, horra zer gelditzen zitzaidan erabakizun.
|
|
|
Edurne metro bat urrunago zegoen orain, nire belaunaren gainean ariki, eta ez nizkion inguruak hain ongi begiesten ahal. Xilkoa ere distira urrun bat zen, amatatzeko
|
bidean
dagoen gar ahula. Aski barregarria sentitzen nintzen Edurneren aitzinean galtzontzilo hutsetan.
|
|
|
" Izenik ere ez duen hilotz arraio batengatik" lan egiten uzten ez zioten kazetariez gaizki erranka gaitzitu zitzaidan. Izerdi zurruzta ederra isuri nuen denbora gutian; Patxi argazkilaria gorputegiko
|
bidean
zegoen, neronek igorria. Hitza kendu nion:
|
|
|
Futxo! Gaur ez dakit net ondo nondik deitzen dizudan, soil soilik dakit White Houserako
|
bidean
gaudela eta hemen eguerdia dela. Ã demain.
|
|
|
Diputazioa (Nafarroako Gobernua gero) arduratu ohi da langileak kontratatu eta prestatzeaz, eta Udalen ekarpena, berriz, lokalak utzi eta haien mantentzeaz arduratzea da. Bestalde, oraindik sendotze
|
bidean
dauden zerbitzu zentralen ernamuina, duela hamar bat urte baizik ez zen sortu. Orduz gero, Liburutegi Publikoetan sartzen diren materialen erdia, gutxi gorabehera, era zentralizatuan erosi eta prozesatzen da (Kultura Zuzendaritza Nagusiaren aurrekontuaren bidez).
|
|
|
Halako batean ordea, han ikusi dut Rompecamisas deitzen genion baserritarraren zakurra gereziondoaren azpian. Rompecamisas hau, Iriarte baserritik Aramarako
|
bidean
zegoen baserri bateko nagusia zen; bereak izango zituen fruituak, eta oihuka hasi zitzaigun. Beldurtuta, nik lortu nuen ezkutatzea.
|
|
|
– Inon gustura ez gaudenok bidea maite diagu –azaldu nion orduan Lauaxetari– Edozein tokitan egonik, okerreko lekuan nagoela irudituko litzaidakek, beste nonbait egon behar nukeelako irudipena izango nikek, eta horregatik nahiago diat
|
bidean
egon, bidean egotea inon ez egoteko modu bat delako azken batean. Ibili dabilenari barkagarri zaiok ez dagokion lekuan egotea, dabilenari iritsi artekoa geratzen zaiok itxaropen, aitzakia eta babes.
|
|
|
– Inon gustura ez gaudenok bidea maite diagu –azaldu nion orduan Lauaxetari– Edozein tokitan egonik, okerreko lekuan nagoela irudituko litzaidakek, beste nonbait egon behar nukeelako irudipena izango nikek, eta horregatik nahiago diat bidean egon,
|
bidean
egotea inon ez egoteko modu bat delako azken batean. Ibili dabilenari barkagarri zaiok ez dagokion lekuan egotea, dabilenari iritsi artekoa geratzen zaiok itxaropen, aitzakia eta babes.
|
|
2001
|
|
|
Nahiz ingurumenaren osasunarentzat egokiagoak izan. Guztietan zaharrena hidraulikoa dugu, garapen
|
bidean
dagoen energia industria. Energia mota hau uraren indarrez baliatzen da.
|
|
|
Sekula ez dugu jakingo. Beharbada" Batasuna" prozesuak abertzale eta ezkerreko sentitzen den talde eta pertsona anitz bilduko zuen bere baitan, armak eta kale erasoak alde batera utziko ziren, eta beste baliabide guztiak erabiliz, indar politiko hegemoniko izateko
|
bidean
egongo zen ezker abertzalea.
|
|
|
CIEMEN (Centre Internacional Escarre per les Minories Etniques i les Nacions) elkarteko zuzendari Aureli Argemi katalana uzkur da horren gainean: " Independentzia lortu duten herriekin legez gertatuko dela uste dut, lortze
|
bidean
daudenean elkartasuna denekin, baina behin lortuta, status berri horretan, ahaztu zer izan diren eta nortzuk izan zituzten lagun".
|
|
|
Munduko Energiaren Kontseiluak dionez, datozen 50 urteotan herrialde garatuek bikoiztu egin dute beren energia ekoizpena, demografiaren hazkundeagatik eta ekonomiaren nahiz teknologiaren garapenagatik. Halaber, garapen
|
bidean
dauden herrialdeak kontsumoaren bideari ekingo diote. Gaur egun, munduko biztanleen heren batek ez du inolako energia aukerarik.
|
|
|
Horrela, Txinak %8, 5ra murriztuko ditu nekazaritzaren aldeko laguntzak, garatze
|
bidean
dauden herrialdeei baimendutako %10ren azpitik. Horren ondorioz, OMCn sartu ahal izateko Txinak egindako lagapenen eraginez, 10 milioi nekazari inguru bazterturik geratuko dira.
|
|
|
Kasu batzuetan gaur egun arte ailegatu diren jarduera erritualetan, eta PedroI.arengan Jaun Done Mikelen bitartekotzari esker gauzatutako mirakulua bezalakotestigantza historikoetan oinarrituz, kristautasunaren aurretiko aracellitaniengurtzak ugalkortasunarekiko kultuaren ezaugarriak izan zitzakeela aditzera eman duJose Maria Satrustegik57 Arruazuko antropologo eta lagun minaren teoriarekin eznator bat. Dedukzio metodologia hau praktika erritual taumaturgikoetako gurtzapaganoa izan zuten lekuetan kokatzen diren beste santutegietara estrapolatuz gero, kristautasunaren aurretiko medikuntza herrikoia sakonki ezagutzeko
|
bidean
egongo ginateke. Ikus dezagun antzeko adibide bat:
|
|
|
(i) Garapen
|
bidean
dauden herrialdeek interesengatik ordaindutakoak 474.677 milioi dolar dira, 1991 epealdirako.
|
|
|
Garapen
|
bidean
dauden herrialdeei dagozkien datuek, Mundu Bankuak emanak, ez dute kontuan eduki barne aurrezkia. Hortaz, nazioarteko interesen biderkatzailea 1,5 baliokoa baino ez da.
|
|
|
Garapen
|
bidean
dauden herrialdeek epealdi bakoitzean duten zorraren aldaketa justifikatua, kontabilitate arauek determinatzen dute berriz, adituek emaitzak birfindu ditzakete, erreserba ofizialetan urrearen eta atzerritar moneta desberdinen proportzioa eta horien tasa gurutzatuak kontuan edukiz.
|
|
|
Kofi Annan Nazio Batuetako idazkari nagusiak lau ekimen aurkeztu zituen jendaurrean Bruselan herrialde aberatsen eta herrialde pobreen arteko telekomunikazioak hobetzeko, egunen batean bizi kalitatea izan dezaten. Boluntarioen talde bat sortzea proposatu zuen, Informazioaren Teknologiaren Nazio Batuen Zerbitzua (UNITeS) izenekoa, garapen
|
bidean
dauden herrialdeetako taldeak Interneten aukerak erabiltzeko gaitzeko. Gainera, Osasunaren Nazioarteko Sare batek 10.000 gune konputarizatu ezarriko ditu, “garapen bidean dauden herrialdeetako ospitale eta kliniken lerroan”.
|
|
|
Boluntarioen talde bat sortzea proposatu zuen, Informazioaren Teknologiaren Nazio Batuen Zerbitzua (UNITeS) izenekoa, garapen bidean dauden herrialdeetako taldeak Interneten aukerak erabiltzeko gaitzeko. Gainera, Osasunaren Nazioarteko Sare batek 10.000 gune konputarizatu ezarriko ditu, “garapen
|
bidean
dauden herrialdeetako ospitale eta kliniken lerroan”. Hondamendiei erantzuteko, “Lehenak iristen” izeneko planak telefono mugikorrak eta satelite bidezko komunikazioa eskainiko ditu, erreskate lanetan ari diren langileei informazioa emateko.
|
|
|
Operadore askok iragarri dute lehenago edo geroago beren trafiko guztia IPn oinarritutako sareetara pasatuko dutela. Garapen
|
bidean
dauden herrialdeentzat, telefonia modalitate berri horrek dilema gehigarri bat planteatzen du; izan ere, nazioarteko deien prezioa murrizteko aukera emango badu ere, diru sarrerak murriztu egingo ditu, gaur egun tokiko sareen hedapena finantzatzen edo beste betebehar batzuk betetzen laguntzen dutenak. Analista gehienek uste dute telefonia konbentzionalak posizio sendoa izaten jarraituko duela etorkizunean, baina garrantzitsua izango da, politikak prestatzeko arduradunentzat, bi teknologiak batera izatea.
|
|
|
Adituen nazioarteko bilera laster izango da Oslon, sendagaien prezioarekin zerikusia duten hainbat alderdi jorratzeko. Garatzeko
|
bidean
dauden zenbait herrialdek beren herritarren erosteko ahalmena debekatzen dutela uste dute. Munduko Osasun Erakundeak (OME) eta Munduko Merkataritza Erakundeak (MME) adierazi dutenez, Norvegiako hiriburuan apirilaren 8tik 11ra eztabaidatuko den gaietako bat botikentzako prezio bereiziak izango dira.
|
|
|
Tratamenduak likido eta gatz mineralak (edari isotonikoak, farmaziako seruma edo etxeko ahoko seruma) azkar eta behar bezala aldatzea eskatzen du, bai eta dieta leuna ere, bai elikagaietan erraz digeritzekoak, bai haien prestaketan. Printzipioz, ez da gomendatzen antibiotikorik edo beherakoa mozteko bestelako botikarik hartzea, hobe baita beherakoa bere
|
bidean
egotea. Etxetik urrun bidaiatzen denean, janariarekin eta edariarekin kontuz ibiltzea da nahaste horren prebentzio seguruena.
|
|
|
Azken urteotan, handitu egin da udan herrialde tropikal, exotiko edo garatze
|
bidean
dauden herrialdeetara joaten diren bidaiarien kopurua.
|
|
|
Urtetik urtera bisita gehiago jasotzen dituzten arren, oraindik bidaiari askok ez dakite haien osasuna ere haiekin oporretan joango dela. Ministerioak hartutako informazio neurriak areagotu egin ziren, urtetik urtera herrialde tropikal, exotiko edo garatze
|
bidean
dauden herrialdeetara bidaiari kopurua nabarmen handitu zelako. Kasu gehienetan, osasunerako arriskuak saihesteko hartu beharreko prebentzio neurrien berri ez duten turistak dira.
|
|
|
Alde horretatik, Zuricheko Unibertsitateak egindako azterlan bat argitaratu du, eta bertan azpimarratzen du haurrak «heldu txikitzat» hartzen direla maiz. Azterlanak argitzen du haurrek arreta berezia behar dutela eta, ahal den neurrian, garapen
|
bidean
dauden herrialdeetara joan ez daitezen gomendatzen du. Nolanahi ere, prebentzio eta tratamendu neurriek gai ordenan egon behar dute, eta ondo ezagutu behar dira.
|
|
|
Digital Opportunity Initiative k, Accenture aholkularitzaren, Markle Fundazioaren eta Nazio Batuen UNDP garapen programaren ekimen bateratu batek, txosten bat argitaratu berri du, eta IKTek (Informazioaren eta Komunikazioaren Teknologiak) garapen
|
bidean
dauden herrialdeei beren herritarren bizitza hobetzeko laguntzan izan dezaketen zeregin kritikoa azaltzen du. ‘Garapen Dinamika sortuz’ txostenak estrategia bat zehazten du “hautakor kritiko” batean dauden herrialdeek nazio garatuenekin eta irabazi asmorik gabeko ongintzako erakundeekin lan egin dezaten, hazkunde iraunkorra sortzeko eta gizarte helburu batzuk lortzeko.
|
|
|
Txostenak Estonia, Tanzania, Brasil eta Costa Rica bezalako teknologia berriak hartu nahi dituzten herrialdeen esperientziak aztertzen ditu. Garapen
|
bidean
dauden herrialdeek hazkunde iraunkorreko ziklo bat sortzeko erabil dezaketen egitura estrategikoa proposatzen du. Estrategikoki garatuta, IKTek hazkunde dinamika eragin dezakete, egin beharreko urratsak arlo giltzarrietan egiten badira, hala nola, prestakuntza teknologikoan, politikaren berrikuntzan eta enpresa berrien sorreran.
|
|
|
‘Garapen Dinamika sortzen’ G8aren bileraren aurrerapen gisa dator. Bilera Italiako Genoa hirian izango da uztailaren 20tik 22ra, eta ekonomikoki garatuenak diren herrialdeek teknologiaren eginkizuna eztabaidatuko dute garapen
|
bidean
dauden nazioetan. Mikrofinantzaketatik enpresa teknologikoetara eta herri txikiak telefonoekin lotzeraino doazen eragiketak aztertzen ditu txostenak.
|
|
|
Mikrofinantzaketatik enpresa teknologikoetara eta herri txikiak telefonoekin lotzeraino doazen eragiketak aztertzen ditu txostenak. Alde horretatik, antolatzaileek adierazi dute programa pilotu batzuk finantzatzeko konpromisoa hartu dutela, garapen
|
bidean
dauden herrialdeei teknologia erabiltzen laguntzeko, ez soilik beren ekonomiak hobetzeko, baita gizartearen aurrerapena hobetzeko ere.
|
|
|
Espainian sortu ziren gobernuz kanpoko erakunde laiko eta profesionalizatuetako bat izan zen. Garapen
|
bidean
zeuden herrialdeetan helburu argia zuten: nekazariei animalien produktibitatea hobetzen laguntzea eta, horrela, bizitzeko baliabide ekonomikoak lortzea.
|
|
|
Baina, oraindik ere, “etxeko animaliei buruzko kontsultak egiten dizkiguten edo animaliak salbatzera bideratzen gaituztela pentsatzen duten pertsonen telefono deiak edo mezu elektronikoak jasotzen ditugu”, eta hori ez da gertatzen proiektuak egin dituzten herrialdeetan. Sustraiak berreskuratzea Garapen
|
bidean
dauden herrialdeetan, biztanleriaren zati handi batek landa munduan lan egiten du, eta horren barruan abeltzaintzak zeregin garrantzitsua du. Animalien osasuna da nekazariei laguntzeko proiektuetako bat.
|
|
|
– Sozialak: Gaur egungo kontsumo gizartearen soberakinen kontrako errebeldia, garapen
|
bidean
dauden herrialdeekin edo baliabide mugatuak dituzten pertsonekin alderatuta. – Humanitarioak:
|
|
|
Farmaziicos Mundi GKEak “Peseta solidarioa: sendagai funtsezkoak Hirugarren Mundurako” kanpaina jarriko du abian aste honetan, garapen
|
bidean
dauden herrialdeetako laguntzarik gabeko komunitateetan osasun arreta eta hezkuntza hobetzeko. Hala, Farmaciicos Mundi Espainiako gobernuz kanpoko beste erakunde batzuekin bat egin du, hala nola Mugarik Gabeko Medikuak edo Ekintzazko Laguntza.
|
|
|
Horrela lortutako arrozari arroz lurrundua edo parboiled a deitzen zaio. Arroza historiaurreko eta lehortutako (perboiled rice) ondoren ehotzeko ohitura duten herrialdeek ez dute ia beri beririk (garatzeko
|
bidean
dauden herrialde beroen gaixotasuna, paralisi orokorra eta edema anizkoitzak ezaugarri dituena, B1 bitamina edo tiamina falta delako). Beste prozedura da B taldeko arroz ale batzuk bitaminekin aberastea laborategian, eta proportzio jakin batean nahastea gainerakoekin.
|
|
|
Antisorgailuak lagata, ia ia menopausiaren kontrako partxeak bilatzen hasteko
|
bidean
zegoen emakumea nintzen. Nire etxeko bainugelan poto mordo bat zegoen.
|
|
|
Ez du galdezka hasiko zaion inor nahi bere alboan. Etxera zuzenean joan ordez
|
bidean
dagoen plaza lasai batean geratu da horregatik. Izkinako eserleku batean hartu du tokia.
|
|
|
Lukutik baserrira
|
bidean
bazegoen aintzira bat. Egunean zehar, baina batez ere iluntze aldera, padura alde hura igel hotsez betetzen zen, igelek ibar guztira zabaltzen zuten euren kantuaren oihartzun berdotza, kroak kroak kroak, hala aldarrikatzen zuten euren bizialdia.
|
|
|
" Badugu Euskal Unibertsitatea!" oihu egin du oraintsu Anaitasuna aldizkariak, 323 324garrengoan, Uztaritzeko azken udaldiko irakastaldiaren ondoan. Beheraxeago, egia esan, aitortzen ere du, nahiz oraindik ez izan, izateko
|
bidean
gaudela bederen: " Berriro ere..., ez dugun, nahi dugun eta behar dugun benetako eta urte osoko Euskal Unibertsitate demokratiko eta herritar baten oinarria eta sustraia izan nahi duela adierazi du".
|
|
|
Unatuxe eta are gehiago unatzeko
|
bidean
zegoelarik, hizkuntzak iraun zuen dirudienez uztarkideak baino luzaroago. Eta Iztueta ez zen, oraingoz ikusten dugunez, arras oker ibili bere etorkizunarekiko usteetan.
|
|
|
Baina, adin batez gero... tigrea kendu eta bildots baten buruarekin konformatu nintzen. Hala ere, besteak ez, besteak liburua, euskarri bezala, desagertzeko
|
bidean
zegoela konprenitu nuenean hasi nintzen egiten.
|
|
2002
|
|
|
Hau da, aldian aldian, argia piztu eta itzaltzen da, erasoaldiek hor jarraitzen dute, ez, agian, iazko maiatzaren aurretik bezala, baina PPk planteatu duen Alderdi Politikoen Legeak orduko eszenatokira eramango gaitu. PP orduko egoera hartara itzultzeko bere politika burutzen ari da eta lortzeko
|
bidean
dago. ETAren biolentziak eta PPren politikak elkar elikatzen dute, beren estrategiak dinamika belikoaren aldekoak dira, iazko maiatzaren aurreko egoerara itzultzearen aldekoak.
|
|
|
Amorrua, mina edo etsipena negar lazgarri edo garrasien bidez adierazten bada depresiorako
|
bidean
gaudela pentsatzea.
|
|
|
2000ko martxoan Legebiltzarrak Lehendakaritzaren Euskadi 2000 Hiru ekimena onartu zuen. Honek tartean
|
bidean
dauden erakundearteko planeifinantzapen gehigarria eskaintzen die: PIPE, Azpiegiturak, eta Enplegua eta Formakuntza.
|
|
|
Liburua amaitu eta inprentarako
|
bidean
zegoenean, kontzertua berritu egin zen, bi administrazioen arteko negoziazio luze eta gatazkatsu baten ondoren. 2002 urtea hitzarmenik gabe hasibazen ere, otsailaren 20an hitzartu eta martxoaren 7an mugagabea izango den akordioa sinatu zuten.Apirilaren bukaerarako indarrean egotea espero dute.
|
|
|
– Biztanleria egonkortze
|
bidean
dago, eta 2025 urtetik aurrera behera egingodu. Horrela, gaur egungo 375 milioiak 2010 urtean 385 milioi izango dira, eta 2020 urtean 388 milioi.
|
|
|
Errorea positiboa da: ikaslea eskuratze
|
bidean
dago, eta bereizi egin behardira hutsegitea eta errore sistematikoa.
|
|
|
Bitxia da Beck ek hemendik ateratako ondorioa, bere autokritika sozialaren teoriaren tesia ere izango dena: gizarte moderno zein modernizazio
|
bidean
dauden gizarteetako mehatxuak eta arriskuak hain dira handiak eta neurtezinak, ezen eboluzio teknologiko eta kultural horiei erantzuteko tresna politikoak, juridikoak eta administraziokoak hutsalak bilakatzen diren,, desburokratizazio eta antiburokratizazio prozesurako tresna egokia bilakatuz, oraindik atzeman ez arren? (1998b:
|
|
|
Donostiako, Bilboko eta Gasteizko eguneroko bidaien %60 hiru kilometro ibiltzeko baino ez da. Garapen
|
bidean
dauden herrialdeen kasuak, berriz, kezkagarriagoak dira. Honako hauek dira Worldwatch Institutek 2000 urteko txostenean emandako datuak:
|
|
|
Garapen
|
bidean
dauden herrietako hedabideak daude gure buruan eredu hau aipatzean. Garapen bideak desberdinak dira leku batean eta bestean, eta, hartara, teoria desarrollistaz berba egin beharrean, egokiago litzateke eredu desarrollistez berba egitea.
|
|
|
UNESCOren ereduaren arabera, garapen
|
bidean
dauden herrietan, gehienetan, masa komunikazioa oso egoera eskasean dago; komunikazio sistemak mundu gutxi garatuan ez du azpiegitura egokirik, ezta profesional kualifikaturik, ezta publiko gertaturik ere. Eredu desarrollistak gai horri erantzun gura lioke; hori bai, garapena Mendebalde garatuan ulertzen den modu berean ulertuta eta praktikatuta.
|
|
|
Teoria horren arabera, garapen
|
bidean
dauden herrietan, helburu kolektiboak norbanakoaren helburuen gainetik ei daude, eta hedabideek lehentasun lerroak jakin, ezagutu eta errespetatu behar dituzte.
|
|
|
Ildo horretatik, garapen
|
bidean
dauden herrietan, garapena bera da helburu nagusia, eta komunikazioak oso leku txikia hartzen du estatu lehentasunen artean. Komunikazioa garapenaren definizioaren morroi da, hartara:
|
|
|
Hedabideek garapen
|
bidean
dauden beste herriei buruzko informazioa zabaldu lukete.
|
|
|
Lehena, prentsa liberal kapitalista, merkatuaren sistemakoa dugu; bigarrena, prentsa sobietar eta sozialista, nekez aurki daiteke Europan gaur; eta hirugarrena, garapen
|
bidean
dauden herrietakoa da.
|
|
|
EBko Albaitaritza Batzorde Iraunkorrak (CVP) oniritzia eman zion Europako Batzordearen proposamenari, gizakien nahiz animalien kontsumorako diren animalia jatorriko produktu txinatarren inportazioak bertan behera uzteko. «Etenaldi hori laster jarriko da indarrean, Europako Batzordeak erabakia hartzen duenean», azaldu zuten Europako Erkidegoko iturriek jakinarazpen baten bidez, eta adierazi zuten EBrako
|
bidean
dauden produktuek kontrol indartuak pasatu dituztela helmugako estatu kideetan. CVPren proposamenak gehien eragiten dien produktuak, «bolumenari dagokionez», hauek dira:
|
|
|
Elikagaien segurtasun iturria”. Erakundearen beraren arabera, 2030 urtera arte, ureztalurren ekoizpena %80 baino gehiago handituko da, garatzeko
|
bidean
dauden herrialdeetako elikagaien etorkizuneko eskaerari aurre egiteko. Louise Fresoren arabera, igoera hori ezin izango da inoiz lortu ur kontsumoa proportzio berean handituz, gaur egun dauden baliabideak kontuan hartuta.
|
|
|
Louise Fresoren arabera, igoera hori ezin izango da inoiz lortu ur kontsumoa proportzio berean handituz, gaur egun dauden baliabideak kontuan hartuta. Ikerketa sustatzea Garapen
|
bidean
dauden herrialdeentzako kezka hutsa izan beharrean, Italiako eskualde batzuetako lehorteak agerian utzi du eremu horretan etorkizun hurbilerako alternatibak bilatu behar direla. Italiako penintsulako 2002ko lehen hiruhilekoko datuek adierazten dutenez, Italiako hegoaldeko lau eskualdetako ur biltegien maila %60 baino zertxobait txikiagoa izan zen maila normalarekiko.
|
|
|
Chernobil birus ospetsua, Sobietar Batasun ohiaren instalazioan gertatutako hondamendi nuklearra ospatzeko programatu zena, segurtasun osoz agertuko da apirilaren 26an, Recovery Labs datu informatikoak berreskuratzeko enpresak jakinarazi duenez. Txernobil birusari CIH, CIHV edo CIH.C ere esaten zaio, eta, Recovery Labsen arabera, “azken urteotako birus arriskutsuenetako bat izan da, mundu osoko ordenagailuei kalte egin die, batez ere, birusen aurkako babesak ahulak diren garapen
|
bidean
dauden herrialdeetan”. Txernobil 1998ko ekainean aurkitu zuten Taiwanen, eta Windows 95/ 98/ NT sistema eragileetako fitxategi exekutagarriak kutsatzen dituen birusa da.
|
|
|
Akuikultura ekoizpenak diru sarrerak ekartzen ditu eta garapen
|
bidean
dauden herrialdeetako sektore pobreenen bizibideak hobetzen ditu.
|
|
|
Gaur egun, gatibutasunean 330 itsas espezie baino gehiago hazten dira, FAOk erabiltzen dituen datuen arabera. Garapen
|
bidean
dauden herrialdeek akuikultura ekoizpenaren ia %90 hartzen dute, diru sarrerak emanez eta sektore pobreenen biziraupen baliabideak hobetuz. “Akuikulturak balio elikagarri handiko elikagaiak ematen dizkie nekazariei, nekazaritzan eta akuikulturan dihardutenei”.
|
|
|
Wallacek dio genetikak ez duela aldatuko egungo egoera, non funts gehienek ez baitute izurrite horiei aurre egiten jarduten. “Hamabost urte inguru igaro dira txerto bat merkatzen denetik, garapen
|
bidean
dauden herrialdeek eskuragarri izan dezaten”.
|
|
|
Gobernuek ere ezin dituzte horiek beren kabuz konpondu, ezta gobernuz kanpoko erakundeek, sektore pribatuak edo fundazioek ere”. Polioa desagerraraztea OMEren urteko batzarrak ministroak, osasun agintariak eta hainbat elkartetako aditu publiko eta pribatuak biltzen ditu, eta garatze
|
bidean
dauden herrialdeetako biztanleak mehatxatzen dituzten gaixotasunekin lotutako arazoak aztertzea aurreikusten du. Ildo horretatik, erakunde horretako zuzendari nagusiak adierazi zuenez, “oso aurreratuta gaude poliomielitisa desagerrarazteko bidean, azken urtean atzemandako kasuen kopurua izugarri murriztuta”.
|
|
|
Askotan, turista ez da jabetzen zer arrisku dituen gaixotasun infekziosoak (A eta hepatitisa, malaria edo sukar horia) erraz samar harrapatzen diren lekuetara joateak. Florentzian egiten den Bidaiariaren Medikuntzako Europako III. Biltzarrean aurkeztutako inkesta baten arabera, garapen
|
bidean
dauden nazioetara joan ziren pertsonen %60 ez zeuden A hepatitisaren kontra babestuta. Ondorio kezkagarriak atera ditu European Travel Health Adivisory Board ek, Erresuma Batuko, Alemaniako eta Frantziako aireportuetako 600 bidaiariren erakusketarekin.
|
|
|
Hala, Gutxien Aurreratutako Herrialdeen (IEP) taldea osatzen duten 49 herrialdeek —gehienak afrikarrak dira, eta sagardoaren pandemia gailentzen da— Genevako bilera baliatu zuten Munduko Merkataritza Erakundeari (MAB) eskatzeko, zeinak merkataritzarekin lotutako patenteen gaia kontrolatzen baitu, Dohako Konferentzian adostutako patenteen ministro agindua zabaltzeko, 2016 urtera arte. IEP ez diren garapen
|
bidean
dauden herrialdeek 2005 arteko epea dute patenteak babesteko dagozkien lege sistemak ezartzeko. Ildo horretatik, Osasunaren Mundu Batzarrean ebazpen bat hartu da, OMEko kide diren estatuei funtsezko sendagaien eskuragarritasuna hobetzeko eta politika farmazeutiko nazionalak sustatzeko eskatzen diena, baina, horrekin batera, erakundeari berari ere agindu zaio, Dohak osasuna eta sendagaiak eskuratzeari buruz ematen duen ebazpen hori aplikatzen herrialdeekin lankidetzan jardun dezan.
|
|
|
Berrogei ordezkaritza baino gehiago izan ditu, eta Tokio saiatuko da mamifero horren ehiza komertzialari berriro ekitea komeni dela konbentzitzen. Greenpeace eta beste erakunde ekologista batzuk atzo agertu ziren goi bileraren sarreran, eta ohartarazi dute Japonia garapen
|
bidean
dauden herrialdeen botoak erosten ari dela bere helburuak lortzeko. Irekiera hitzaldian, Tsutomu Takebe Japoniako Nekazaritza eta Arrantza ministroak berriro esan zuen bere gobernuaren argudio errepikaria izan dela ehiza komertzialari berriro ekiteko:
|
|
|
Hiesaren birusa arriskutsua da oraindik ere, eta prebentzioa da txertorik onena», ohartarazi zuen Bruelek, Espainia osoan Gurutze Gorriak 5.000 gaixo inguru artatu zituela gogorarazi baitzuen. Brelelek gaineratu zuen bere erakundeak ahalegin handia egiten duela epidemia garapen
|
bidean
dauden herrialdeetan ez hedatzeko, mendebaldeko informazioa eta sendagaiak iristen ez diren lekuetan.
|
|
|
Bere ondorio nabarmenenen artean, enpresek adierazi zuten «kontsumitzaileen galderei erantzuten diela», «entzule gehienengana iristen ez diren argudio teknikoak direla eta», adierazi zuen Alfredo Ruizek, Latinoamerikan «Crop Life» eko arduradunak. Ruizek dioenez, industriak ahaleginak egin behar ditu azken urteotan garapen
|
bidean
dauden herrialdeetan proiektu garrantzitsuak egin direla hedatzeko, horietako asko Latinoamerikan, fitosanitarioen erabilera arduratsua sustatzeko, hala nola ontzien kudeaketa edo iraungitako produktuen bilketa. «Industriak bere berrikuntzak kontsumitzaileengandik hurbilago dagoen hizkuntza batekin defendatu behar ditu», gehitu zuen.
|
|
|
«fruta hondarrak gehiegi kaltetzen ditu, eta beste arazo batzuk ere bai, munduko beste leku batean elikagaiak falta direla». Aditu horrentzat, ingurumen kezkak eta produktu biologikoak erosteko joera «luxua» da Europako kontsumitzailearentzat, eta, bestalde, benetako arazoak daude garapen
|
bidean
dauden munduan. Lomborg ek zenbait krisi erlatibizatzeko apustua egin zuen, «behi eroen» antzera; izan ere, bere iritziz, beharrezkoa ez den kezka larregi eragin dezake, eta, aldi berean, elikadura osasuneko beste gai batzuk ere zaindu egin daitezke.
|
|
|
Txinako inportazioak, adibidez, Kamerun eta Errusiako ekialde urrunetik sortuak dira, non esportatutako zur guztiaren% 50 legez kanpokoa baita. Basotik bizitzea Adenaren ekologistek diotenez, gaur egun basoko baliabideek zuzeneko pobrezian bizi diren garatze
|
bidean
dauden herrialdeetako 1.200 milioi pertsonen %90ean laguntzen dute zuzenean. Hori dela eta, gobernuei beren ekintzak pobreziaren aurka zuzentzeko eskatu diete, legez kanpoko mozketaren aurka.
|
|
|
Kanpaina uztailaren 31 arte egingo da, eta Maliko urruneko eskualdeetan 14 eta 45 urte bitarteko 118.000 emakumeri txertoa jartzea ahalbidetuko du. Ondoren, bigarren fasean, estatu honetako beste zati batzuetara hedatuko da proiektua, baita garapen
|
bidean
dauden beste herrialde batzuetara ere. Adituek diotenez, jaioberrien tetanosa gaixotasun hilgarria da herrialde pobreetan, eta osasun eta hezkuntzako oinarrizko zerbitzurik ez duten eskualdeei eragiten die bereziki.
|
|
|
Positiboak badira eta benetako txerto jangarri batera iristen badira, posible da proteina letxuga edo arrozetan adieraztea, eta horiek zerealetan eman daitezke haurrentzat. Baina emaitzak ez dira soilik garapen
|
bidean
dauden herrialdeetan txertatzeko itxaropen gisa aurkezten. Jateko txerto horiek oso erabilgarriak izan daitezke medikazio luzea behar duten gaixotasunak dituzten pertsonentzat ere.
|
|
|
Lehen aldiz, erakunde horrek elikagai transgenikoei buruz hitz egiten du, nekazaritza tradizionalaren ordezko gisa. «Garapen
|
bidean
dauden herrialdeetan ezartzeak datozen 30 urteetan milioika pertsonen gosea arintzen lagun dezake», dio FAOk, orain arte zalantzarik gabe hitz egin zuenean. Jarreraren aldaketa horrek zerikusi handia du urre koloreko arrozaren promesarekin, ohiko arrozaren aldaera batekin, A bitamina eta hainbat mineral dituena, bai eta garatzen ari diren zenbait urte ere.
|
|
|
Bereziki, nekazaritza lurren hedapenari egiten dio erreferentzia, batez ere Afrikan eta Hego Amerikan, baso eremuen eta oihanen kontura egin dena. Hedatze horrek eragin negatiboa izan ez dezan eta bere gutxieneko adierazpenera mugatu dadin, garapen
|
bidean
dauden herrialdeei bioteknologia berriei sarbidea erraztea, esportazioa eta baliabide natural gutxiago erabiliz eta baliabide natural gutxiago erabiliz ekoizpen handiagoa bermatzen duten teknika berrien erabilera murriztea proposatzen du FAOk.
|
|
|
«Goi bilera paraleloa» eta protesta taldeek beren erasoa prestatzen zuten. Desadostasun eremu handienak dira finantza konpromisoei buruzkoak, garapen
|
bidean
dauden herrialderik garatuenek hartu dituztenak, eta azken horiek beren gain hartu dituzten erantzukizunak. Halaber, garapenaren finantziazioa, merkataritza erregimen «justua» potentzia ekonomikoen eta herrialde pobreenen artean, eta guztiontzako sarbide librea munduko merkatuetara.
|
|
|
Adituen ustez, zaila izango da nekazaritzari buruzko adostasuna lortzea, herrialde aberatsek nekazaritzako sorospenak murriztu ahal izateari eta nazioarteko merkataritza arautzen duten arauak erreformatzeari buruz eztabaidatzeko. Atzo jarraitu zuten ekintza planeko hainbat atali buruzko negoziazio handiei buruz, hala nola energia garbien erabilera eta garapen
|
bidean
dauden herrialdeetan edateko ura eskuratzea.
|
|
|
Hori dela eta, Haurrentzako NBEren Funtsaren (Unicef) zuzendari exekutiboak, Carol Bellamyk, Johannesburg eko Garapen Jasangarriaren Goi bileran bildutako munduko liderrei eskatu die hamar urteko epean “munduko txoko guztietako” ikastetxe guztiek edateko ura eta osasun instalazioak dituztela bermatzeko. Horretarako, baliabide gehiago esleitu dira, FAOko agintariek garapen
|
bidean
dauden herrialdeetan goseteari aurre egiteko eskatzen dituzten berberak. Ostegunean, batzarraren osoko bilkuran, Bellamyk gogorarazi zuen eskoletan edateko ura izatea eta erretenak jartzea bezalako “oinarrizko” gauza batek urtero milioika haurren bizitza salba dezakeela eskualde behartsuenetan, eta ikastetxera joaten eta oinarrizko hezkuntza jasotzen jarrai dezatela ahalbidetuko duela.
|
|
|
Garapen Jasangarriari buruzko Nazio Batuen Goi Bileraren emaitzek ez dute inor gogotsu hartzen. Hortik aurrera, baikorrenentzat, gailurra baliagarria izan da gizateriak dituen arazoen larritasuna egiaztatzeko, eta berretsi du irtenbide globalak eta Iparraldearen eta Hegoaldearen arteko lankidetza soilik direla baliozkoak, herrialde aberatsen eta garapen
|
bidean
dauden herrialdeen artekoak. Horien artean, Jaume Matas Espainiako Ingurumen ministroak hau ondorioztatu zuen:
|
|
|
Zenbait azterketa epidemiologikok herrialde garatuetan gertatzen diren minbizi kasuen %30 inguru dietari egozten dizkiote. Baina zifra hori, garapen
|
bidean
dauden herrialdeetan %20ra murrizten dena, bat dator zientifikoki frogatutako datuekin baino gehiago. Era berean, produktu jakin batzuei edo dieta estandarrei esleitutako babes efektua “zeharkako behaketei” zor zaie, non kausa efektu erlazioa ez baita zientifikoki frogatu.
|
|
|
Beraz, bidaia horien errealitatea da ekosistemei eutsi diezaieketela eta aldi berean degradatu. Kontuan hartuta ekoturista gehienak Ipar Amerikatik eta Europatik datozela eta helmuga gehienak garapen
|
bidean
daudela, mesede eskasa egingo litzaieke herrialde horiei, ez bada lortzen naturako turismoa kontserbazioarekin bateragarria izatea. Baina NBEk onartzen du “ekoturismoaren printzipioen arabera kontu handiz erabiltzen diren ekosistema batzuek ere degradazio zantzuak dituztela”.
|
|
|
Panpetako belarra ez bezala (bere zakil altuekin edozein behatzaileren arreta erakartzen du), karkexa itxura diskretua du, eta haren presentzia ez da nabaritzen haren ezaugarriak ezagutzen ez dituen ororentzat. Baina klimara egokitzeko duen gaitasunari esker, hezeguneetako espezie tradizionalen etsai beldurgarri bihurtu da, eta horiek igeri
|
bidean
daude. Aizpuruak, Aldundiko teknikariak, espezie aloktonoen hedapenaren adibide gisa, akazia faltsua aipatzen du robinia pseudoakazia, gero eta mendietako txoko gehiago hartzen baititu.
|