|
2007
|
|
|
Teknologiak lagun dezake ikatza kontsumoa hain zikina ez izaten. Baina ikusi egin da beltzetik berderako
|
bide
horretan non gelditzen den ikatza, eta zer kolore hartzen duen.
|
|
|
Dena den, azken 25 urteetan ahalegin handia egiten ari dira ikatz teknologia garbiak garatzeko. Eta
|
bide
horretatik doaz, hain zuzen ere, AEBren eta EBren planak ere. Helburua da teknologia horiek ahalik eta gehien eta azkarren garatzea, ikatza berdeagoa bihur dadin.
|
|
|
Hasieran ez zenekiten atmosferari kalte egiten ziotela, lurrazalean (behe atmosferan) guztiz inerteak baitira CFCak. Nolatan hasi zineten
|
bide
horretan ikertzen?
|
|
|
Hala ere, teknologia errotodinamikoa hegal birakariak interesgarria izan daiteke hegazkinetarako ere. Hala uste dute Arregik eta Iturbek, eta
|
bide
hori hartu dute: teknologia errotodinamikoa lantzen hasi dira.
|
|
|
Juan De la Cierva aitzindariak hasi zuen
|
bide
hori, 1919an bi hegal motak zituen hegazkin bat sortu zuenean: autogiroa.
|
|
|
Molekula horiekin lan eginez gero, eltxoak uxatzeko produkturen bat ekoitz liteke etorkizunean, beharbada. Eta,
|
bide
horretatik, horrelako ikerketen emaitzek Anopheles eltxoaren erasoetatik babesteko estrategiak garatzen lagun dezakete, esaterako. Eltxo hori arriskutsua da, malaria transmititzen baitu.
|
|
|
Hortaz, ohikoa da hazia handik munduko beste tokietara garraiatzea. Eta,
|
bide
horretatik, onddoa ere zabaldu zen. Pixkanaka, infektatutako pinuak agertzen hasi ziren, bai mintegietako eta bai mendietako pinuetan.
|
|
|
Edo landare transgenikoetan? Ikertzaile batzuek baietz uste dute, eta
|
bide
horretan aurrera egiten ari dira.
|
|
|
Gasteizko Biotechnology Institute k garatutako lanetan, jomuga horri erantzun egoki bat ematea ez da erraza izan. Urte askotako lanaren ondoren, hazkuntza faktoreen ahalmen biologikoak laguntzaile gisa erabiltzea bururatu zitzaigun, eta
|
bide
horretatik etorri da arrakasta.
|
|
2008
|
|
|
Orduan, aurrerapenak
|
bide
horretatik etorriko direla uste duzu. Edozein modutara, oso zuhur sumatzen zaitut.
|
|
|
Lehengai kantitatea handia izateko beharrak eraman zituen fabrikak hainbat industriatako azpiproduktuak erabiltzen hastera, erraza baita horiek eskuratzea. Une jakin batean, norbaiti bururatu zitzaion horrelako produktuak probatzea, eta, emaitza ona zela eta baliabideak lortzeko bide merkeagoa zela ikusita,
|
bide
horri eustea erabaki zuten.
|
|
|
Lortu berri duten ekoizpen
|
bide
hori errazagoa eta merkeagoa da orain arte erabili behar izan dituzten bideak baino. Gainera, alkaloideak ekoizteko bidean sortu ohi diren molekula bitartekariak produzitzea ere lortu dute, eta orain arteko prozesuekin ez zituzten eskuragarri horiek.
|
|
|
Informatikako hitzetan esanda, nire ustez, informazioa sistema eragiletik pantailaraino eramaten duen programa litzateke FOXP2 genea. Litekeena da hori baino ez izatea; baina,
|
bide
horrek huts egiten badu, zuk ezin duzu ezer ikusi pantailan.
|
|
|
Hala, litekeena da, adibidez, S 1 eko hirugarren mailaraino igotzea elektroia. Berehala, S 1 eko maila txikienera jaisteko joera izango du elektroi horrek, eta
|
bide
horretan energia apur bat galduko du bero gisa. Jarraian, oinarrizko mailaraino (S 0) jaitsiko da elektroia, eta, bide horretan, galtzen duen energia fotoi gisa ateratzen bada, fluoreszentzia kasu baten aurrean egongo gara.
|
|
|
Berehala, S 1 eko maila txikienera jaisteko joera izango du elektroi horrek, eta bide horretan energia apur bat galduko du bero gisa. Jarraian, oinarrizko mailaraino (S 0) jaitsiko da elektroia, eta,
|
bide
horretan, galtzen duen energia fotoi gisa ateratzen bada, fluoreszentzia kasu baten aurrean egongo gara.
|
|
|
Nolanahi ere, adibide garbia da ikusteko zer norabidetan ari diren mugitzen autogileak. Badirudi gero eta gehiago ari direla saiatzen ingurumenari ahalik eta kalte txikiena egiten dioten autoak diseinatzen, eta, hein handi batean, legediak bultzatuta doaz
|
bide
horretatik.
|
|
|
Aurreikuspenen arabera, emaitzarik esanguratsuenak lau urte barru ezagutaraziko dira. Izan ere, automobilgintzaren etorkizuna
|
bide
horretatik doa, nahiz eta gure inguruan oraindik ere ez den horrelakorik garatu. Burdinaren eta aluminioaren aroan jarraitzen dugu.
|
|
2009
|
|
|
Hain zuzen ere, neurologoek korrelazioa bilatzen dute gorputzaren jardueren eta aktibatzen diren garun zatien artean. Emaitza harrigarriak lortzen ari dira
|
bide
horretatik.
|
|
|
Hori ere ez da ikerketa lerro berria; aspalditik ari dira aztertzen zer gertatzen den seinale elektrikoak neurona batetik beste batera salto egin ahal izateko, non eta nola sortzen diren seinale elektrikoak eta abar. Baina, aspaldikoa izanda ere,
|
bide
hori ez da inolaz ere agortu. Hain zuzen ere, azken belaunaldiko teknikek ate berriak ireki dituzte.
|
|
|
Ez da
|
bide
horretatik saiatzen diren lehen aldia. Esaterako, 2000 urtean, Belgikako Ghent Unibertsitatean, Lactococcus lactis eraldatu zuten, kolitisa sendatzen duen interleukina proteina aska zezan.
|
|
|
Hala ere, Nature aldizkariaren webgunean, albistearen berri emateaz gain, Bartzelonako Vall d' Hebron ospitaleko Francisco Guarner hesteetako medikuaren iritzia ere aipatzen dute. Haren ustez, esanguratsua da 2000 urtetik
|
bide
horrek ez ematea emaitza onik, eta, beraz, zuhurtasunez hartu du oraingo ikerketa.
|
|
|
DRM sistemetan egindako inbertsio ikaragarria alferrikakoa eta kaltegarria ere badela konturatuta, sistema horiek baztertzen joan dira pixkanaka ekoizleak. Apple k kendu du FairPlay bere iTunes dendatik, eta on line musika denda ia guztiek DRM gabe saltzen dute gaur egun. Bideo industriari dagokionez, DVD edo Blu ray diskoak DRMarekin doaz oraindik, baina aspaldi hautsitako DRMarekin; eta ez dirudi on line salmenta garatzean
|
bide
horretatik joko dutenik.
|
|
|
Berez, oso erritmo motelean berritzen dira bihotzeko zelulak, baina, ikertzaileen ustez, berritze erritmoa azkartu daiteke, zenbait substantzia erabilita. Beharbada, bihotzeko gaixotasun batzuentzat tratamendu berriak sor daitezke
|
bide
horretatik.
|
|
|
Baina bateratze hori oso zaila da egiten. Europan, adibidez, azken bi hamarkadetan aritu dira lanean
|
bide
horretan. 1989an Berlingo horma bota zutenetik eta bloke komunista desegin zenetik, bateratzeko ahaleginean ari dira.
|
|
|
Darwinen ekarpenari esker egin zen, beraz,
|
bide
hori. Baina akatsen bat ere egingo zuen.
|
|
|
Emaitza baiezkoa izan zen, aztertutako alderdi guztiek adierazi baitzuten gora egiten ari dela industria, eta
|
bide
horretan jarraituko duela: polimero biodegradagarrien eskariak gora egin du, ekoizteko gaitasunak ere bai, prezioak nahikoa egin du behera, eta abar.
|
|
2010
|
|
|
Enbrioiekin egiten diren ikerlanen aurkarien kritikarik ere ez da falta izan urteotan, eta ikusi da gerora zertan geratzen diren saiakera hauek guztiak. Oraingoz, baina, badirudi itxaropenak
|
bide
horretan jarrita daudela.
|
|
|
Arroza, kipula, tomatea, soja, patata edo letxuga lortzen dute hala. Ruizen ustez,
|
bide
horretatik produktu begetalak lortzea nahiko erraza da. Horiekin dieta orekatua eta atsegina lortzean dago gakoa.
|
|
|
Beraz, gu horretan hasi ginen, lekuen interesa ebaluatzen, esaterako, interes nazionalekoa edo tokikoa zen zehazten genuen, irizpide kualitatiboak erabilita. Baina irizpide objektiboagoak ezarri nahi genituen; bagenuen kezka hori, eta
|
bide
horretan pausoak ematen joan gara. Hala, horri buruzko lehen lanak 1990aren inguruan argitaratu genituen; orain azaldu dudan metodologiaren oinarriak, artean; eta metodologiaren azken pausoak, berriz, orain azaldu ditugu, aldizkari espezializatu batean.
|
|
|
Baina ari dira lanean. Duela gutxi Tokioko Teknologia Institutuko ikertzaile batzuek pauso bat eman dute
|
bide
horretan. Takumi Ito k eta haren taldeak Science zientzia aldizkarian argitaratu duten lanaren arabera, zerebloi izeneko proteina batera lotzen da talidomida, eta horren ondorioz sortzen dira malformazioak zebra arrainen eta oilo txiten gorputz adarretan.
|
|
|
Hobetu daiteke, eta, noski, ematen duen energiaren mailako esperimentu asko geratzen dira egiteko. Beste azeleragailu handiago bat ere egin daiteke, baina fisikariek badakite ezin izango dutela
|
bide
horretatik quarka baino txikiagoa den partikularik lortu. Mugan gaude.
|
|
|
Aguzzi eta bere taldeak
|
bide
horretan ikertzen jarraitu dute, eta frogatu dute PrP proteina beharrezkoa dela saguetan, nerbio sistema periferikoko neuronak mielinaz ondo bil daitezen. Prp proteinarik gabe, berriz, mielina ez da osatzen, eta, horren ondorioz, nerbio sistemako gaixotasunak garatzen dituzte saguek.
|
|
|
11 dimentsiotatik 4 dimentsiotara joan behar duzu azaltzen du Urrestillak. Eta posibilitate asko dituzu
|
bide
hori egiteko, 10 200 inguru (bateko bat eta 200 zero atzetik). Posibilitate horien potentziala marraztuz gero, minimo asko dituen lautada moduko bat agertzen da.
|
|
|
Tamalez, baina, Linazasorok espero zuen bezala, pertsona horren garuneko bide dopaminergikoa ez da hobetu. Aitzitik, egindako jarraipenari esker, denbora igaro eta parkinsonak aurrera egin ahala,
|
bide
horrek okerrera egin duela frogatu du.
|
|
|
Nire ustez, gaur egun ezinbestekoa da Internet erabiltzea jendeak aldizkaria erraz lortu ahal izateko. Horregatik ari da unibertsitatea aldizkari elektronikoak bultzatzen; Ekaia ere
|
bide
horretatik joango da.
|
|
2011
|
|
|
Eta ikerketa barrutik bizitzeaz gain, kanpotik ere begiratu dio, zientziari alde guztietatik erreparatzeko. Hain zuzen ere,
|
bide
horretan, bi dibulgazio liburu gomendatu dizkigu. Bietan, zientzialari arrakastatsu
|
|
|
Eta ikerketa barrutik bizitzeaz gain, kanpotik ere begiratu dio, zientziari alde guztietatik erreparatzeko. Hain zuzen ere,
|
bide
horretan, bi dibulgazio liburu gomendatu dizkigu. Bietan, zientzialari arrakastatsu batzuen ardurak eta zalantzak aztertzen dira.
|
|
|
Batzuen iritziz, saguei emandako dosiak handiegiak dira; beste batzuek, berriz, amiloide plaka berriak sortzea eragotzi bai baina zaharrak ez dituela suntsitzen leporatu diete. Edonola ere, askok ontzat jo dute Genentecheko ikertzaileek egindako lana, eta haiek ere
|
bide
horretan ikertzen jarraituko dutela adierazi dute.
|
|
|
Ohiko objektuen azterketa zientifikoa oso baliagarria da. Fisher ez da lehena
|
bide
hori azpimarratzen eta erabiltzen; adibide ospetsua da Michael Faradayk XIX. mendean eman zuen The Chemical History of a Candle hitzaldia (Kandela baten historia kimikoa).
|
|
|
Afrika iparralderantz mugitzen da poliki poliki. Urtean 3 zentimetro baino gehiago ez ditu egiten
|
bide
horretan, baina ez da geratzen. Noizbait talka egingo du Europaren kontra.
|
|
|
Afrika iparralderantz mugitzen da poliki poliki. Urtean 3 zentimetro baino gehiago ez ditu egiten
|
bide
horretan, baina ez da geratzen. Noizbait talka egingo du Europaren kontra.
|
|
2012
|
|
|
Antibiotikoekin erresistentzia arazo larriak ditugun garai hauetan, Basslerrek uste du hurrengo belaunaldiko antibiotikoak
|
bide
horretatik etor daitezkeela. Eta horretan ari dira lanean azken urteetan.
|
|
2013
|
|
|
Ezinezko zaie, ordea, beti modu horretan jokatzea; batzuetan lan gogor bat egitea beste aukerarik ez dugu. Gobela ibaian, adibidez, Getxon, egiten ari garen esku hartze gehienak
|
bide
horretatik doaz, ubide paralelo bat sortzen ari gara, ur handien garaian hori ere bete dadin. Orain, ordea, azkeneko fasean sartzera goaz, Errekagane kalean, herriaren erdi erdian, eta hor dugu hormak handitu besterik egin; hau da, ibaiari eraso pixka bat handiagoa egin, dio Sanz de Galdeanok.
|
|
|
Orain
|
bide
horretatik ari zara ikertzen?
|
|
|
Tor software libre bat eta sare ireki bat da, aukera ematen diguna gure sareko komunikazioak boluntarioen sare bateko hainbat ordenagailutan jauzi eginez bideratzeko. Mezuak hainbat ordenagailutatik pasatzeak zaildu egiten du atzerakako aztarnatzea, baina Tor-ek, gainera, lortzen du bideko ordenagailu edo nodo horietako batek ere ez ezagutzea mezua bera eta mezuaren jatorria eta helburua; nodo bakoitzak aurreko nodoa eta ondokoa zein diren soilik ezagutzen du, ez daki bera
|
bide
horretako zenbatgarren nodoa den, eta ezin du mezua irakurri. Nola lortzen da hori?
|
|
|
Tor erabiltzen dugunean mezu bat bidaltzeko, software horrek egiten duen lehen gauza da Tor sarea osatzen duten ordenagailuetatik hainbat ausaz hartuta bide bat aukeratu. Ondoren,
|
bide
horretako azken nodoaren gako publikoa erabilita zifratzen ditu mezua eta mezuaren azken helburua. Gero, jada zifratuta dagoen mezu hori guztia eta bideko azken nodoaren helbidea zifratzen ditu, bideko azken aurreko nodoaren gako publikoa erabilita.
|
|
2014
|
|
|
Ikuspegi berri horrek, funtzioetan oinarritzeak eta ez espezieetan, bide berri bat ireki du mikrobioman oinarritutako terapietan. Hala ere,
|
bide
hori oraindik hastapenetan dago; horregatik," zuhurtziaz jokatu" behar dela uste du Bilbaok: " Momentu batean, pentsatu zen mikrobioma transplanteak aukera ona izan zitekeela hesteetako asaldura batzuk, hala nola hanturak, tratatzeko.
|
|
|
Zailtasunak zailtasun, gero eta ikerketa gehiago egiten ari dira, jakiteko zer parte hartze duen mikrobiomak metabolismoan, eta, besteak beste, obesitatea ulertzeko pausoak ematen ari dira
|
bide
horri jarraituta. Esaterako, 2012an Journal of Clinical Gastroenterology aldizkarian," The intestinal microbiota and obesity" artikulua argitaratu zen.
|
|
|
Esperimentu hori ez da nahikoa pertsonetan ere gauza bera gerta litekeela pentsatzeko, baina ikerketa gehiago egiten ari dira
|
bide
horretan. Bilbaok dioenez, ikerketa horietako askok erakusten dute kanpoko kinadei erantzuteko ahalmenean, hain zuzen ere, autismoa dutenek gabezia azaltzen duten horretan, zerikusi handia duela mikrobiomak.
|
|
|
Baina, une honetan, ebaluazio agentziek aztergai dituzte, eta oraingoz ez dituzte baheketa programa orokor gisa gomendatzen. Bi profesionalek uste dute, hala ere, baheketa tekniken etorkizunak
|
bide
horretatik joko duela. Oraingoz zuhur egon behar dugu, eta itxaron.
|
|
|
Oraindik, hala iragarri bazaigu ere, ez da une hori iritsi, eta ziurrenik oraindik asko falta da iristeko. Baina Eugene Goostman bada pausotxo txiki bat
|
bide
horretan, beste urrats bat. Egunero lortzen dira aurrerapen txikiak gizakiaren bereizgarria den adimenarekin soilik egin daitezkeen ataza askotan.
|
|
|
Crowdfunding ari dagokionez, Espainiako Gobernuak hura erregulatzeko proposatu zuen legeak hautsak harrotu zituen sarean, murriztaileegia zelakoan eta crowdfunding a hilko zuelakoan. Muga hauek jarri nahi zizkieten
|
bide
hori erabiltzen zuten finantzaketei: milioi bat euroko gehienezko laguntza jasotzea proiektuko, eta pertsona batek gehienez 3.000 euro ematea proiektuko eta 6.000 euro urteko.
|
|
|
Baina orain joera aldatu egin da. Badirudi
|
bide
hori bere gailurrera iritsi dela. Beraz, itzuli behar dugu ezagutza linguistikora eta, nolabait, konbinatu egin behar dira ezagutza linguistikoa eta estatistika.
|
|
2015
|
|
|
Jakina, eta batzuek dagoeneko hartu dute
|
bide
hori. Gutxiagorekin hobeto datza.
|
|
2016
|
|
|
Hala ere,
|
bide
horretan, erronkak ere badaude: diru funtsak areagotzeko beharra, herritarren zientziako proiektuak martxan jartzeko eta herritarrek kudeatzeko trebakuntza beharra, herritarren zientzia eta zientziaren komunikazioaren arteko sinergiak zabaltzeko beharra eta herritarren zientzia hezkuntzan txertatzeko beharra.
|
|
2017
|
|
|
Bestalde, fusioa lortzeko beste modu bat da eremu magnetikoen ordez laser oso ahaltsuak eta oso zehatzak erabiltzea. Estatubatuarren NIF proiektua da
|
bide
horretan nagusi, baina, horrela fusioa lor daitekeela erakutsi duten arren, AEBko Gobernuko Energia Departamentuak iaz aitortu zuen zalantza handiak dituztela NIFek energia lortzearen helburua inoiz betetzerik izango ote duen.
|
|
|
Esaterako, inplanteak estaltzeko erabil liteke; hala, inplanteak ez lituzke ezkutatuko atzean geratzen diren ehunak. Halako aplikazioak egiazko izatetik urruti daudela onartu du Beruetek, baina
|
bide
horretan jarraitzea gustatuko litzaioke.
|
|
|
Esploratu gabeko azken eremua da. Adibidez,
|
bide
horretan biomolekulak identifikatzeko metodo berriak etor daitezkeelakoan dago: Aplikazio biomedikoetan eta nekazaritzako elikagaienean ari gara lanean, ahalmen handia duela uste baitugu.
|
|
2018
|
|
|
Baina gero antibiotikoak agertu ziren, eta, haien arrakastarekin, fagoak ahaztuta gelditu ziren, Errusia inguruan izan ezik. Orain, ikusita arazoak daudela antibiotikoen erresistentziarekin, talde garrantzitsu batzuk hasi dira AEBn, Kanadan eta abarretan,
|
bide
hori ikertzen, azaldu du Miren Basarasek. Fagoterapiak hainbat arazo eta muga ditu, baina ikerketa bide interesgarri bat dago hor, dio Ignacio Lopez Goik.
|
|
|
Geneterapiarako adenobirusen antzekoak erabili ohi dira, ezaugarri egokiak dituztelako. Ikerketa asko egiten ari dira
|
bide
horretatik, birusen bidez gene akastunak zuzentzeko. AEBn badaude dagoeneko hainbat protokolo onartuak hemofilia tratatzeko, eta lortzen ari diren emaitzak itxaropentsuak dira, azaldu du Basarasek.
|
|
|
Ibilbide guztia unibertsitatean egin dut, eta,
|
bide
horretan, ezinbestekoa izan da ikerketarako eta zientziarako grina piztu zidan pertsona: Enrique Etxebarria Orella.
|
|
2020
|
|
|
Zientzialariak aspalditik saiatzen ari dira materia arruntaren eta antimateriaren arteko aldeak aurkitzen,
|
bide
horrek gaur egungo fisikaren misterio handienetako bati erantzun bat emango dion esperantzan. Izan ere, eredu teorikoek aurreikusten dute Bing Bangean materia eta antimateria batera sortu zirela, antzeko kopuruetan, baina gaur egun unibertsoan materia arrunta antimateria baino askoz ugariagoa da.
|
|
|
Ikertzaileen ustez litekeena da berez hibernatzen ez duten ugaztunetan ere zirkuitu neuronal horiek egotea, eta, beraz,
|
bide
horretatik hibernazioa induzitzeko aukera egotea.
|
|
|
1970 hamarkadetan, hondakin nuklearrak espazioratzea edo itsas sakonean hondoratzea proposatu izan zuten, baina aukera bata zein bestea baztertu zituzten, arriskutsuegiak iritzita. 1990ean, berriz, sakonera handian eta egitura geologiko egonkorretan lurperatzearen alde egin zuten, eta, oraingoz,
|
bide
horretatik jo dute pausoak ematen hasiak diren herrialdetan.
|