|
2003
|
|
|
Hortaz, ba, 1859kourtarrileanXimunGimonetalagunakAzuleta Tandil goeuskalduneipredikatuetakonfesatzeraabiatuziren, etabai,
|
bide
batez, JuanCatrielburuzagiarenindiarrakkonbertitzeraedo, gutxienez, haienumeakbataiatuetakatiximairakastera.Eta, izanere, hirubiderrez batzartuzirenCatriel ekininguruhaietakogotorlekuetakokomandanteen laguntzariesker.Denadela, Catriel ekerrefusatueginzuenhaienproposamena, etaaitaGimonekorduandeliberatuzuen, handikaurreraberaien predikazioarenhelburuaeuskaldunenmultzomardulaizangozela, soilik.... UrtehorretakozatirikhandienaMontevideonigarozuen.
|
|
|
Alabaina, XIX.mendearenazkenurteetanmunduhori desagertzenhasi zen.Gaitztzarbatekbetikoeramanzituengaztainondozaharraketabai halaber,
|
bide
batez, orduraartekobizimoduidilikoa, etaizatezerrekabeltza jozutenhainbatetahainbatbaserrik.Sasoihorretako kronikekdiotenez, halakotristura jario batsentitzenda barru barruan, behinolakogaztainadi ederrenordezsoilikmaldabiluzgorriak ikusteanedonon.
|
|
|
JeanEtxepare, izatez, Elosujaunmedikua ordeztera joanzenAldudera. Etxeparekartikulubatdedikatu zionEskualdunOnaastekarian, oharbatzuk eskainizharenbizitzarenetaizaerariburuz, etabai,
|
bide
batez, ordukoEuskalHerriazere.FernandElosumedikuahiruurtezegonzen Alduden, bere emazte gaztearekin, eskolakBordelen amaituetaberehalakoan.Etxeparek baionarrazelabadioskuere, gainerakoiturrietanFernandElosuBordelen jaiotzatematendute, 1875ean.Halaber, badiosku, esan, Elosumedikuaez zelaondoegimoldatuAldudeko parajeetan: euskarahitzikez jakiteazgainera, senar emazteakosokidesberdinakzirenbertakoena...
|
|
|
VatikanokoI.kontzilioan Emmanuel Intxauspe() zuberotarraegonzen.Intxauspe, besteakbesteezagunduzuBonaparteprintzearen laguntzaileaizanzelako, LeverbeBasqueidatzizuelako (1868), etabaiAxularrenGeroberrargitaratuzuelako,, garbitua etaxuxendua?, 1864an?
|
bide
batez esateko, GuerocoguerohoridaJean Etxeparekirakurrizuena, etadirudienezgeroagoliburuagalduegin zitzaion, horixeaipatubaitzionLacomberieskutitzez1922an?. Bada, Intxauspekontziliokolekuko etapartaideaizanzen: BaionakoLacroixjaunapezpikuxaharra lagunduzuen, kaperazain etateologoaholkularimodura.Baionakoapezpikuarenboza, itxuraguztienarabera, infalibilitatearenaldekoa izangozen,, zerenetaInchausp...
|
|
|
Ezdutusteinongobitalismoaren seinaledagoenikpasartekoarima horretan.Nikneukzuhurtziakgomendaturiktartekatudituenhitzakdirela egingonuke, berriroereordukoortodoxiarekin topoezegitearren, eta,
|
bide
batez, jakinarengaineandaudenzenbaitirakurlerentzako konplizitatezko keinutzatulerdaitezkeere.Hauda, Etxeparerenjokobategondaitekehor, PioBarojaren bestehonetandagoengisaberean:
|
|
2007
|
|
|
Baina La, tteren lankide euskaltzaleek, pentsamolde politiko ezberdinak bazituzten ere, guztiak etorri ziren bat La, tterekin beronek agertu zuen jokabide abertzalean, Jainkoa eta Lege Zaharra leloa berenganatu zuten jokabidean,
|
bide
batez esanda, Hegoaldeko EAJ partidu abertzalearen pentsamoldearen eragina erakutsiz.
|
|
2008
|
|
|
Horiek horrela, eta Gramatika Sortzailea Chomsky-ren Government> Binding> (Chomsky, 1981) teoriari begira jarria zenean, aditzak sailkatzeko beste
|
bide
bat proposatuko da: batetik, bi argumentuz osatutako aditzak egongo dira, azalean subjektu eta objektuaz gauzatzen direnak eta horrexegatik aditz iragankorrak deituak; eta bestetik, argumentu bakarreko aditzak.
|
|
|
Administrazioa ez da dagoeneko erakunde ahalguztiduna, ororen gainetik dagoena, baizik eta herritarren zerbitzurako tresna bat, eta, aitortu dezagun
|
bide
batez, herritar horiek beroiek ordaindutakoa. Jokaera berriaren ondorioz, Administrazioa da herritarrengana jotzen duena informazioa ematera.
|
|
|
hitz elkartuetan lehenen go zatiak jasatzen dituen aldaketei dagokienez euskarak akitanierak baino egoera berriagoa erakusten du, giza-, > adibidieetan ikusi daitekeenez akitanieraz ko CISON, SEMBE eta SENI ren aldean; bestalde akitanierazko ANDERE hiru silabadun hitzak aitzin euskararen erro monosilabikoaren egoera garatu du. Beraz azalpenak orokorra luke izan, eta ahal den neurrian bi muturretako datuak
|
bide
batez azaldu: antzinako formek euskararen historiaz dakigunarekin ados etorri behar dute, historia honen mugarri sendoak bihurtzen diren eran.
|
|
|
Aipaturiko azken jainko izena deigarria da benetan: lehenengo kolpera txakur> gogoratzen digu, baina hitz hasierako its > eta amaierako inn> horiek arazoak sortzen dituzte; lehengoa txistukari afrikatua adierazteko
|
bide
bat izan daiteke?, bigarrena akitanierazko enn> atzizkiaren aldaera? (ik.
|
|
|
1830ean, Gernikako batzarretan berriz ere parte hartzeko ahaleginetan ibili zenean (esango dugu,
|
bide
batez, batzarraldi horretan euskara eskoletan bultzatzeko proposamena aurkezteko asmoa omen zuela), hurrengoa idatzi eta jaso zuen Ulibarrik bere gutunliburuan32 (azpimarra gurea da):
|
|
|
* Eskerrak eman nahi dizkiot Iñaki Caminori artikulu honi egindako oharrengatik eta gaiaren inguruan emandako aholkuengatik; eskerrak,
|
bide
batez, Karmele Etxaberi lan honen inguruan izandako kezkak eztabaidatzeko beti prest izateagatik.
|
|
|
–Kontzeptu horiek, kanpotik ekarritako hitzekin edo euskal sustraizkoekin behar ote diren adierazi, hori beste auzi bat da. Beharbada batzuetan
|
bide
bat, eta besteetan beste bat jarraitzea izango da onena?.
|
|
|
" Goi mailako ikerketetarako, eta maiztasun urriko izenentzat, bigarren
|
bide
bat ere uzten da zabalik, latindar jatorriko izenetarako latin nominatiboa onetsiz (Flavius> Josephus, > adibidez), eta greziar jatorrikoentzat, transkripzio taula bat proposatuz (Alkaios, > Bakkhylides, > Kallimakhos, > Themisthokles... > formak ere onesten dira honela)".
|
|
|
Kontalariak, amaiera agurra fase honetan, gogora dezake zein izan den bere errola eta egitekoa, zer kontatu duen, eta abar. Bere funtzioak eta egitekoak zeintzuk izan diren gogora ditzake, eta bete direla baieztatu,
|
bide
batez.
|
|
|
Hitzak dira errazen darabiltzagun elementuak edozein hizkuntz azterketarako, berez mugatuak eta zehatzak direlako, edo horrela diruditelako, eta, bestalde, oso aprobetxagarriak ere bai. Baina,
|
bide
batez, arriskutsuak ere badira, hitzen erabilera ri mugarik ezartzerik ez dagoelako ez formaren ez esanahiaren aldetik eta edonork erabil ditzazke askatasunez, ezpaitute hizkuntzaren egiturarik hausten ez iraultzen.
|
|
|
Hurbilketa hori gauzatzeko Nafarroa hartu da oinarri bezala, lurraldeari dago kionez batasun bat duelako eta hizkeraz, berriz, anitza delako1 Horrek aukera gehia go eskain zitzazkeen lurralde bereko hizkeren arteko lexikoaren bateratasunak eta berezitasunak erakusteko eta,
|
bide
batez, beste lurraldeetako hizkerekin erkatuz, baita
|
|
|
Iduri luke, haatik, Axular-en zuzenbide jakituria aipamentegi batena baino zabalagoa dela, eta,
|
bide
batez, horrek barruratzen dituela, besteak beste, hainbat kontzepturen xehetasunak, hala nola, geroago aipatuko denez, salmentaren eta bahiaren arteko berezitasunak, testamentuko xedapen askoren bereizketak eta abar...
|
|
|
Zeren iduritzen zeikan, ezen etzuela bere koroa segur izanen, baldin ttipientzat bezala, handientzat ere iustizia egiten ezpazuen. Eta hala anhitz itzul inguru, pensu, eta gogoeta bere baithan eginik, azkenean ediren zuen
|
bide
bat bere kaltekoa, baiña semearen gaztiguaren arintzeko ona. Okher hobe, itsu baiño.
|
|
|
Azkeneko lana, bai, hogei urte pasatu ondoren egina. Azkeneko lana aipatu nahi dut, hor egiten baitut hango mintzoaren azterketa sakonagoa3 Lan horrek erakutsi zidan,
|
bide
batez, egina anitz dela ematen badu ere, zen bat den oraino egiteko.
|
|
|
Euskal Esnaleak bere egutegi takoa sortzea erabaki zuenean, Elkartearen eta bertako gidarien ideia zabalkunderako deliberatu zen hori. Arana-k izen degia hedatzeko aukeratutako bide bera, G. Mujikak euskal irakurlegaiak irabazteko pentsatu zuen, eta
|
bide
batez euskal sukaldeetatik erdal calen > dariyo a desagertarazteko:
|
|
|
berberean. Handik urte bi pasatutxo, 1969ko urtarrilaren 12an, Baionako Euskal Museoan, zeinetan Jean zen zuzendari, Euskaltzaindiak, bere hileroko batzarrean
|
bide
batez, Lapurdiko hiri nagusian ospatzen bai zituen erakunde akademikoak Urre Eztaiak, lehentxoago Oñati Arantzazun eta Nafarroako Diputazioan hasiak izendatu ninduen idazkariorde. Han zen, orduan ere, mahaiburuan, Manuel Lekuona euskaltzainburuarekin eta Juan San Martin idazkariarekin batera.
|
|
|
Hori horrela, eta gure egunotan ere delako erak bizirik ote dirauen jakin nahiz, handik egun gutxira auzo horretara joan eta bertako hiru etxe euskaldunetan harako galdera egin nuen ezezko borobila jasoz, ez omen dute lako inoiz horrelakorik aditu. Diodan,
|
bide
batez, Argin Karrika dela gaur egun han erabiltzen duten izena nahiz, galdetuz gero, Argintz Karrika ere bai, aditu egin dutela dioten.
|
|
|
Orotara, berri eta gutun, 70tik goiti. Hortaz Réveilek irakurle eus kaldunen parte hartzea bultzatu zuen, euskarazko gutunen bidez. Elkarrekin komunikatzeko
|
bide
bat eskaintzen zien kazetak, boz giroak lagundurik; berriemale batzuek elkarren ezagunak dirudite. Bide hori bera erabili zuten beste kazeta batzuek ere (La> Sud Ouestek, adib. 1907an).
|
|
|
euskara eta hiria baterazeinak zirela, eta hizkuntza honen patua heriotza zela. Hitzaldi horren testuinguruan Azkuek Unamunori idatzi zion (Salamancako errektoreak zeukan euskarazko liburu bat eskatzeko),
|
bide
batez haren hitzaldiari erantzunez:
|
|
|
«no hay indicios probados de intervención sobrenatural» zioen adierazpenak. Handik aste pare batera, Azkuek beste kontu bategatik idatzi zion Etxeguren bikarioari, baina gutunaren amaieran,
|
bide
batez, honako oharra erantsi zuen: «Aprovecho la ocasión para felicitarle efusivamente por su oportunísima intervención en el asunto de Ezquioga»432 Beraz, Ezkiogako auzian Azkue oso goiz agertu zen sinesgogor, Eliza ofizialarekin ados.
|
|
|
Azkuek bada, hurrengo urte guztietan garatuko zituen lan ildoak adieraziak zituen 1890eko hamarkadan. 1890 batez ere hiztegian zentratu zen, baina
|
bide
batez ez zion uko egin herri ipuin batzuk biltzeari. Arrizubieta adiskideari 1906an esan zionez:
|
|
|
Aitzitik uneko beharrei eta abaguneei begira osatu gura zuen. Kasu honetan, Azkueren asmoa, euskarak lortuko zuen estatus publiko hobea baliatzea zen, eskari posible bati erantzuteko eta
|
bide
batez euskal neologismoak sustatzeko. Izan ere urte batzuk lehenago, diktadurak euskarari ezarritako bazterketa testuinguruan, halako hitzak hedatzeko bitarteko faltaz, zentzu gutxi izango zuen arlo horretan indarra jartzeak.
|
|
|
Bartzelona aldean aldiz, joera berritzaileagoekin bat eginez, Wagnerrez zaletu ziren katalanistak. 1902an Associació Wagneriana sortu zuten, eta horrekin,
|
bide
batez, Madril italianizantearekiko kultur diferentziak markatu zituzten140 Bilbo inguruan ere, nahiz Katalunian bezain sendoa ez izan, giro wagneriano bat egon zela ematen du, eta Azkue, jakina, horren partaide izan zen.
|
|
|
Izan ere, Barandiaranek eskolak erdaraz eman arren, euskal gaiez aritzen zen. Hola 1921ean Sociedad de Eusko Folklore sortu zuen Gasteizko seminarioan, euskal herri kultura, bereziki erlijiosoa aztertzeko xedez, eta
|
bide
batez apaizgaiek gero arituko ziren herri inguruneetako kultura ezagut zezaten. Seminarioan ezaxola zen nagusi haien lanarekiko, baina susmo eta salaketa politikoek azkenean 1924an bertan behera bota zuten Seminarioko mintegia.
|
|
|
Hiztegia hiru hizkuntzatan egitea ere lurraldetasun kontzepzioari lotu dakioke: Azkue ez da vasco español gisa ari, Hegoaldeko bi hizkuntzak erabiliz, baizik Euskal Herri osoan erabilgarria izateko hiztegi bat osatzen, bertako hiru hizkuntzak, euskara, gaztelania eta frantsesa baliatuz (azken hau,
|
bide
batez, nazioartean ere oso erabilia zena).
|
|
|
berriro idatzi zuen, Euzkadin, printzipioz. Kirikiñori? erantzunez, baina, ziurrenik,
|
bide
batez eta aipatu gabe, baita Euzkeltzale Bazkunakoei zuzenduz ere:
|
|
|
333. Kirikiño? Akademiaz ari da, osoki edo
|
bide
batez in «Bidaiusuak», Euzkadi, 1920.02.11; «Bereterra», Euzkadi, 1920.02.17; «Lotzatzekua da bai», Euzkadi, 1920.02.19;
|
|
|
Izatez egunkaria gipuzkeran oinarrituriko hizkuntza eredu estandarra bultzatzeko baliatu nahi zuen. Alde horretatik sabindar gotorrei zeharka aurre egiteko
|
bide
bat zen: Akademiak ezin bazituen bere arauak argiro eman, agian egunkari baten bidez zabal zitzakeen.
|
|
|
Edozein kasutan Azkuek uste izan bide zuen hobe zela militarrei laguntzea bi liburu «separatista» baztertzen, ezer ez esateagatik euskarazko publikazio guztiak (politiko zein apolitiko) galarazita ikustea baino. Gainera kolaboraziozko jarrera horrekin,
|
bide
batez, Euskaltzaindiaren jarduera babes zezakeen. Izan ere, garai honetan Akademiak bere ohiko batzarrak egiteko gobernadore zibilari baimena eskatu beharra izan zion, ordura arte sekula egin ez zuena (baita lortu ere) 381.
|
|
|
Hola jakintsu errespetagarriaren ospea irabazi zuen. Baina jende asko ohartu ez arren ekin kultural hori ez zen errealitate politikotik ihes egiteko
|
bide
bat, baizik gizartean eragiteko beste modu bat. Zeren Azkuek euskal nazio bat eraiki gura zuen, modu diskretu baina ukaezinean.
|
|
|
Ziurrenik horregatik, Broussainek, uneko kontrakotasun egoerak etorkizunean zernahi eman zezakeela aurreikusiz, Akademia lehiakideen arriskua saihestu nahi izan zuen. Gainera,
|
bide
batez, lehiakide sabindarrak ez ezik, bazitekeen Iparraldeko dinamika berezia ere buruan izatea Broussainek, eta beraz «frantseseuskaldun» Akademia baten aukera ere ekidin nahi izatea (hipotesi gisa diot, berez ez baitut inon ikusi halakorik aipatuta). Hola bada, argi dago Euskal Akademiaren sorrera zalantza eta oztopo testuinguruan gertatzen zela.
|
|
|
Ziurrenik horregatik, Broussainek, uneko kontrakotasun egoerak etorkizunean zernahi eman zezakeela aurreikusiz, Akademia lehiakideen arriskua saihestu nahi izan zuen. Gainera,
|
bide
batez, lehiakide sabindarrak ez ezik, bazitekeen Iparraldeko dinamika berezia ere buruan izatea Broussainek, eta beraz «frantseseuskaldun» Akademia baten aukera ere ekidin nahi izatea (hipotesi gisa diot, berez ez baitut inon ikusi halakorik aipatuta). Hola bada, argi dago Euskal Akademiaren sorrera zalantza eta oztopo testuinguruan gertatzen zela.
|
|
2009
|
|
|
Euskarazko egunkariaren egitasmoak porrot egiten du, ordea, eta Euskaltzaindiak beste
|
bide
bat hartu behar du: talde txiki bat antolatzea, erakundearen baitan, prentsara artikuluak (politikaz landakoak) bidal ditzan.
|
|
|
Osoki aldatu zen Euskaltzaindia. Hartu zuen beste
|
bide
bat, bai ikerketen aldetik eta bai administratiboki.
|
|
|
dugu, beste
|
bide
bat hartuko du?
|
|
|
Eta egun batez, lan hori bukatua izango delarik, beste Euskaltzaindi bat dugu. Beste
|
bide
bat hartuko du.
|
|
2010
|
|
|
Hizkuntzaren ikuspegiarekin eta hizkuntzatik> egindakorik ere bada (besteak beste, Altzibar 1985, 1989, 1999; Oyarçabal 2001; Garai 2004). Edozein modutan, alderdi diskurtsiboei buruz beren beregi egindako lanik ia ez dago,
|
bide
batez egindako ohar xume batzuetatik kanpo. Eta bada zer aztertua:
|
|
|
23) eta Mujika Iraola, besteak beste. Azken honek, gainera, exemplen bilduma bat apailatu zuen (Arpoi> Alberdania 1996)
|
bide
batez literatura balioa aitortuz asteasuarraren testuei (egin kontu, gurean salbu, oratoria erlijiosoa aintzat hartu gabe egin ohi direla literatur historiak). Sarreran esan dugunez, sermoia literatur generotzat hartu litzatekeen ala ez, beste eztabaida bat da.
|
|
|
17). Baina jada Gorgiasekin beste
|
bide
bat ere hartuko du, eta jada, erretorikaren arazoa ez da izango frogatzea, ezpada estilo konposizio arazo bat. Denboragarrenean, erretorika ondo> hitz egitea eta idaztea bihurtuko da:
|
|
|
Modu honetan gauzatzen da, gure analisitik, kristauarekiko distantzia eta muga, sermoiak eta sermoilariak jartzen duena. Entzuleen emozioen igurzketa hau erretorikatik hartu zuen sermoigintzak, inventiok daukan
|
bide
batetik, animos> deritzanetik.
|
|
|
Erdaraz ahalik eta ondoen ikasi, euskara alde batera utzi eta gaztelaniazko kale giro horretan murgil egin zuen zeharo, hori dela-eta, batek baino gehiagok24 Euskaldun aktibo izaten jarraitu ahal (eta nahi) izan zuen beste zenbaitek. Jatortasun etnokulturalari eta euskaltasun linguistikoari bizirik eutsi zion halakok, erdarazko bizimodu berriaren hainbat ezaugarri soziokultural bereganatuz
|
bide
batez. Osorik translinguifikatzea edo ele biko nahas moldaera berria osatzea:
|
|
|
Aukera ez zen gozoa: galera eta eragozpen ohargarriak zekartzan
|
bide
batek zein besteak. Aukeratu beharra zegoen ordea, gogoz zein gogoz kontra.
|
|
|
Bertako protoeliteak, berriz, ezina ekinez egiten ahalegindu ziren. Orduantxe sortutako UZEI baten proiektua, Ferguson-en terminoz intertranslatability ren esparruan sar litekeena bete betean, bideragarritasun irizpidea zurkaiztera zetorren
|
bide
batez.
|
|
|
c) Idoneoak eta espezifikoak. Irakasle idoneoak eta espezifikoak eskoletaratzeko neurriak hartu ziren,
|
bide
batez, urtealdi hartan: egon ez zegoen, urrundik ere, behar adina irakasle gai titulatu euskaldun; horien faltan irakasletza ikasten ari zirenetara jo zen lehen aldi hartan.
|
|
|
Erantzunak bat baino gehiago dira, eta guztiak dira aintzakotzat hartzekoak. Erantzun horietariko bat, gero eta eskola, irakasle eta guraso gehiagok (espresuki edo
|
bide
batez) hautatu dutena, honako hau izan da: euskara, asignatura moduan emateaz gainera, ikasbide bihurtzea.
|
|
|
Bistan da interpretazio bat ala beste aukeratzea ez dela hutsaren hurrengo erabakia: aski ondorio diferenteak ateratzen dira, segun bidegurutze horretan
|
bide
bat ala beste aukeratzen den. Lehenengo kasuan,, ikasle guztiei aukera bera?
|
|
|
Hori bakarrik ez: euskarazko kontsumo kulturalerako aukerak (denbora, dirua eta baliabide materialak) murriztu egiten ditu
|
bide
batez. Filme bat (normalean erdaraz) ikusteko astero Lazkaotik Donostiara jaisten den lagun taldeak denbora eta diru gutxixeago izan ohi du eskueran, euskarazko eleberriak irakurtzeko edo euskal kantaldietara joateko.
|
|
|
bai gurasoen gogoa errespetatzeari dagokionez eta bai belaunaldi gazte elebidun sendoak lortze aldetik orain baino emaitza hobeak. EEN legeak hain berea duen hanka biko eskakizun horri hezkuntza sistema ororen puntu zentrala erantsi behar zaio,
|
bide
batez: ikasleen garapen kognitibo egokia zaintzeko garantia.
|
|
|
Azalpen osorako ikus Eusko Legebiltzarra 1991: 475 Bistan da Konstituzio Epaitegiak 1986an egindakoa?
|
bide
batez, ko definizio saioa dela, ez aurrez aurrekoa eta luzera begira moldatua.
|
|
|
Ikastola gehienek, ostera, beste
|
bide
baten bitartez lortu zuten Eskolatze libretaren arazoari aurre egitea. Eta paradoxikoa izan arren, eskola nazionaletako hainbat irakasleren elkartasunean aurkitu zuten konponbidea.
|
|
|
Ikastolek, ordura arte, erregimen klandestinoa zuten, apartekoa. Eta 1970eko legeak behartu zituen, finantzazioaren truke,
|
bide
bati hasiera ematea: OHO ezartzeari, alegia.
|
|
|
Berezko diru iturriak ez ziren nahikoak, eta bide berriak bilatu behar ziren. 1970eko legeak berak
|
bide
bat zabaldu zuen: Banco de Crédito a la Construcción zenak, erregimenaren banku ofizialak hain zuzen ere, laguntza ematen zuen.
|
|
|
Oso arrakastatsua izan zen, eta ez bakarrik Euskal Herriko eragileak zein Europako adituak bildu zirelako bertan. Gobernu berriarekiko tentsioak jarraitzen bazuen ere, topaketa haren ostean elkarrizketa
|
bide
bat zabaldu baitzen Jaurlaritzako Hezkuntza Sailaren eta ikastolen mugimenduaren artean. Eta Ikastolen Elkarteko buruek jaso zuten mezu politikoa izan zen gobernuak, bere osotasunean, gogo onez ikusiko lukeela balizko akordio bat Jaurlaritzaren eta ikastolen artean.
|
|
|
–Erantzuna oso epela zen, baina negoziaketarako
|
bide
bat irekitzen zuen?, Etxezarretaren arabera. –Han bertan, Kilometroaken baloratu genuen haien erantzuna.
|
|
|
Guk dokumentu estrategiko bat egin genuen bai, baina taktikek asko eragiten eta baldintzatzen dute edozein prozesu. Gobernuak eta guk adosturiko dokumentuak
|
bide
bat markatzen zuen, baina haren kudeaketa Jaurlaritzaren esku gelditu zen; beste batzuen borondatearen baitan, alegia?.
|
|
|
jarraitzen zion. . Barne gogoetak sortutako elur bola handitzen joan zen, eta antolaketa eta kudeaketa ez ezik, curriculumari ateak irekitzeko
|
bide
bat proposatu zen lan hartan, ikastola eredua osatzeko asmoz?.
|
|
|
Hezkuntza Nazionalaren aurrean, EEPk bitartekaritza lana egitea nahi zuen Seaskak: egoera konpontzen lagun zezala eta,
|
bide
batez, benetan euskararen aldeko erakundea zela froga zezala EEPk berak.
|
|
|
Derrigorrezko Eskolaldirako Euskal Curriculumaren proposamen teknikoa bukatu, eta 2006ko urtarriletik aurrera eztabaidagai jarri zen, hezkuntza erkidegoaren nahiz herritarren ekarpenekin aberasteko asmoz. Euskal Herriko 22 hezkuntza erakundek babestutako curriculum proposamena inkesten eta informeen bidez ebaluatua izan zen, proposamena nola baloratzen zen jakiteko, hobekuntza ekarpenak jasotzeko eta,
|
bide
batez, proposamena ezagutarazteko. Euskal Herri osoko eskoletako partaideek (titularrak, gurasoak, zuzendaritzak, irakasleak eta bigarren hezkuntzako ikasleak), eta eskolaz kanpoko hezkuntza erakunde, aditu eta gizarte eragileek parte hartu zuten.
|
|
2011
|
|
|
Erro ereduaren aldaketen azterketen interesa lexikoarentzat, morfologiarentzat zein kronologiarentzat dugu. Bada, ordea, aski markatu ez den beste interes
|
bide
bat, mailegu zahar ezezagunen ikerketarena, alegia. Aspaldi
|
|
2012
|
|
|
Dekonstrukzioak, esate baterako, episteme modernoak mantentzen zuen hierarkia irauli eta jatorrizko testua itzulpenaren menpe dagoela aldarrikatuko du; itzulpenik gabe jatorrizko testuak existitzeari uzten diola; testu baten zentzua jatorrizkoan ez, baizik eta itzulpenean bilatu behar dela; jatorrizkoak ez duela identitate finkorik, eta itzulpen bakoitzean birmoldatu eta birdefinitzen dela. Foucault, Derrida, Barthes eta beste hainbat dekonstrukzionistarentzat eredu bihurtu zen, eta, esan dezagun
|
bide
batez, Sarrionandiak eta Pott bandak hainbeste miresten zuten. Jorge Luis Borges idazle argentinarrak, esate baterako, idazle bakoitzak bere aitzindariak sortzen dituela aldarrikatua zuen 1951rako, T. S. Eliot en hitzei erreferentzia eginez:
|
|
|
Dekonstrukzioak eragin nabarmena izan du itzulpen postkolonialaren arloan diharduten ikertzaileengan, eta, esan dezagun
|
bide
batez, baita jadanik aurkeztu ditugun teoria feministen defendatzaileengan ere. Izan ere, dekonstrukzioak agerian jartzen du mendeetan zehar, unibertsal?
|
|
|
Alegia, lehen esan duguna errepikatuz,. Beste, rik gabe ez gara existitzen. Horrexegatik ekingo dio Sarrionandiak literatura desberdinetako lanak euskaratzeari, baita bere sorkuntza lanetan erreferentzia intertestualak txertatzeari ere,
|
bide
batez agerian jarriz itzulpenaren eta sorkuntza originalaren arteko mugaren lausotasuna.
|
|
|
Itzulpena definitzeko les belles infidèles metafora moderno eta,
|
bide
batez esanda, sexista erabiltzen du Ibinagabeitiak pasarte horretan, eta horrela XVII. eta XVIII. mendeetan Frantzian eta Europa osoan nagusitu zen itzulpen eredua defendatzen du, alegia, autore nork bere hizkuntzara nahi besteko askatasunez itzultzeko joera, helburua itzulpen, eder, bat lortzea baita, nahiz eta fidela ez izan; hots, jatorrizkoarekiko lotsagabea, hau da, tradittore edo traidorea.
|
|
|
Onaindiaren gogoetak oso urrun daude, halaber, pixka bat aurrerago Mirandek edota Sarrionandiak plazaratuko dituzten hausnarketetatik. Sarrionandiak argi adieraziko du literaturaren (eta
|
bide
batez, itzulpenaren) egitekoa ez dela errealitatearen berri ematea, hain zuzen ere eginkizun hori ezinezkoa delako,. Maiuskulazko Egiarik, ez dagoelako (Sarrionandia
|
|
|
Erromantiko denbora bigun batetik sozial literatura gogorregi batera iragaten ginen tenorean, dotoretasunezko aire bat, ongi esanezko lezio bat, idaz-molde eder eta delikatu bat aportatu zuen Mirandek. Molde zaharrak apurtzen zituen bitartean, molde berriekin ez zen ados etortzen, eta zorionez hirugarren eskola baten aita bilakatu zen; Miranderi eskerrak, lizarditasunetik herritar eskolara hirugarren
|
bide
bat zabaldu zaio euskal literaturari: Lasa neba arrebak, Peilhen, Harzabal eta Sarasola lekuko (Aresti, apud Mirande 1970:
|
|
|
«Idazle» moduan besteak baino gutxiago ez dela frogatzeko. Hala, gaztelerazko idazle bihurtuko da
|
bide
batez. / Hori, euskal literaturaren normalitate eta arrakastaren frogatzat har daiteke.
|
|
|
Ikusi dugu Sarrionandiaren liburuen laurden bat inguru itzulpenek osatzen dutela, eta sorkuntzazko lanetan ere oso nabarmena dela itzulpenaren presentzia. Izan ere, Sarrionandiak sorkuntza eta itzulpena nahasiz eraikitako jolas literarioen helburuetako bat, hain zuzen, lan itzuliak lan originalen maila berean jartzean datza, eta,
|
bide
batez, bi jarduera horien arteko bereizketa erabatekorik ez dagoela gogoraraztea. Horixe egiten du, esate baterako, itzulpen apokrifoak, berak sortutako testu, originalak?, alegia?
|
|
|
nolabait, negatiboa? den jarraipen bat aurresuposatzen du; hau da, argumentazioa negatiboa den
|
bide
batetik eramatea. Halarik ere, enuntziatu parentetikoari esker, esatariak argumentazioari norabidea aldaraziko dio, justu negatiboa zen ibilbide edo arrazonamenduari mugak jarri eta alderdi positiboa azpimarratuz.
|
|
|
Jostaketa atsegina izango litzateke agian zuretzat? eta
|
bide
batez irakurleentzat, barrena eta zeure inguru hurbilera begira mintzatuko bazintzaizkigu, behin bederen.
|
|
|
Baina zerk eragin dezake solaskideak aurrez aurre dituen bat bateko elkarrizketa baten tasunak idatzian txertatu nahi izate hori? Esatariak zein efektu edo ondorio erdietsi nahi du beste transmisio
|
bide
baten ezaugarriak idatzian berariaz txertatzearekin. Ahozkotasunaren ezaugarriak zertarako birsortu edo islatu testu idatzian?
|
|
|
Alkarrizketa basaeresi bat emanik da, hiru sonü dütüan rekto tono batetan. Igitaldiak pikoan emanik dira eta ontsa antolatürik den
|
bide
batetan.
|
|
2013
|
|
|
Soldadu giristinoak goraipatzeaz aparte, beste
|
bide
batetik ere lotu zuen Frantzia giristinotasunarekin. Maiz aipatu zuen Jainkoa bera Frantziaren alde zegoela gerla hartan.
|
|
|
Pare bat aldiz gutxienez goraipatu zuen haren kristautasuna. Artikulu batean zioen giristinoa zela, eta armadako aginte nagusia hartu zuenetik gerlak beste
|
bide
bat hartua zuela, eta lubakiak utzirik ordu arte baino lasterrago ari zela aitzinatzen. Ingeles giristinoek eta frantses erretoreek Fochen xedeetarat jaunartzea eman zutela gehitu zuen, espero izanez Euskal Herriko haurrek ere beste hainbeste eginen zutela.
|
|
|
Jacques Fontanak ongi esplikatzen du 1905eko legetik landa, Eliza baztertuasentitu zela, baita moralki ere. Eta gerla
|
bide
bat izan zen Elizak galdua zuen bere baitako konfiantzaren berreskuratzeko, hain zuzen, gerlaren bidez erakutsi baitzuten giristinotasunaren transmisioak balio izan zuela gazteek Frantziaren aldeko sakrifizioa egiteko. Jean Jacques Beckerrek ere aipatu du Elizaren famaren hobetzeari begira prentsa giristinoak egin zuen ahalegina.
|
|
|
Ororen buru, gobernuburuak fedegabeak izanik ere, armadako aitzindariak fededun eredugarriak zirela eta frantsesak berak fedeari atxikiak zirela goraipatuz, frantses nortasunaren eta nortasun giristinoaren arteko lotura egin zuen. Erlijioaren kontra egitea herriaren ahultzea zela erratea ere Frantziaren eta erlijioaren arteko lotura hertsiaren erakusteko
|
bide
bat zen.
|
|
|
eta haien lagunen? kontra gerla egitea justifikatzeko
|
bide
bat zen erratean alemanak ez zirela jendeak, abereak edo barbaroak zirela. Horrekin, haien kontrako herra elikatzen zuten, eta horrela justifikatzen zuten alemanen hiltzea edo hiltzeko plazera.
|
|
|
Inplikatzeko beste
|
bide
bat izan zen etsaiaz mintzatzeko eta haren izendatzeko modua. Alemanak abereen edo ehizakien lerroan ezartzea garai hartako errekurtso aski orokorra bazen ere, Eskualduna ere joko horretan sartzea gerlan inplikatzeko bide bat zen.
|
|
|
Inplikatzeko beste bide bat izan zen etsaiaz mintzatzeko eta haren izendatzeko modua. Alemanak abereen edo ehizakien lerroan ezartzea garai hartako errekurtso aski orokorra bazen ere, Eskualduna ere joko horretan sartzea gerlan inplikatzeko
|
bide
bat zen. Alemanak aberetzat joz, haien gerlako jarrerak gaitzetsiz, egiten zituzten eta ez zituzten salbaikeriak kontatuz, haien hiltzeko gogoa erakutsiz, gerlan inplikatzen ari zen.
|
|
|
Gelditzen zen beste
|
bide
bat zen A.I. k berak aipatzen zuen Bordeleko depotera heldu ziren soldaduen zerrenda lortzea, hala nola noiz nor sartu zen eta noiz nor atera. Hain zuzen, hilabete batez ospitalean egon ondoan (arrastorik ere ez zuen utzi nongo ospitalean egon zen, beraz hortik ezinezkoa da zerbait lortzea), Bordelera igorri zuten bost egunentzat.
|
|
|
Baina prentsari sinesgarritasuna kentzeak eta egunkariak ez irakurtzeak ez zuen estaltzen jendeak eta, oroz gainetik, soldaduek zuten informazio gosea. Beraz,
|
bide
batetik edo bestetik, solasak barreiatzen ziren, eta zurrumurruak zabaltzen hasten zirenean, zuzena ez zen informazioa nagusitzen zitzaion egiazkoari. Gerla hastapenetik egunkariek agertu zituzten informazio faltsuek sinesgarritasun galtze bat eragin bazuten ere, informazio goseak beti iraun zuen, eta horrek zurrumurruen zabaltzea eragin zuen.
|
|
|
Adibidez, telefonoaren ardura zuten soldaduengana edo agintarien ondoan lan egiten zutenengana joaten ziren, ikusteko ea berri gehiago jakin zezaketen. Zazpi eginahalak egiten zituzten informazioa
|
bide
batetik edo bestetik jakiteko. Horretaz ohar gaitezke Eskualduna astekariko soldaduen gutunak irakurtzean ere, maiz aipatzen baitzuten ez zutela informaziorik, eta elkarren artean zituzten harreman eta elkarrizketen berri ematen baitzuten, informazioa bilatzen zutela agertuz, eta atzematen zuten eta konta zezaketen poxia kontatuz.
|
|
|
Alemanak abereen lerroan ezartzeko beste
|
bide
bat zen haien jokamoldeak
|
|
|
Pilotarekin, beraz, euskal nortasunari eusteko
|
bide
bat ikusten zuten. Zekitenean jostatzea zen, alde batetik, baina beren kultura defendatzea ere bai, eta horrekin batera beren nortasuna.
|
|
|
Hor ulertu behar duguna da Ingalaterra militarki indartsuagoa zela erran nahi zuela. Azpimarratzekoa da,
|
bide
batez, frantsesek ingelesen laguntzarik gabe ez zezaketela irabaz aitortzen ari zela, nahiz eta ez hori izan helburua, orain arte ikusi dugun bezala, beti goraipatu baitzuten frantsesak nagusi zirela. Zerbitzari k ere musarekin konparatu zuen gerla, eta, gisa horretan, metafora jarraikiak erabiliz osatu zuen ondoko zatia zeukan kronika:
|
|
|
Baina gogortasun haren eztitzeko edo gogortasun haren onartzeko prest zirela erakusten zuten beste hainbat zati ere irakurri dugu gerlara joan zirenen testuetan. Eztitzeko
|
bide
bat zen gerlako ekintzak jolasarekin konparatzea edo jostetaren pare jartzea. Zerbitzari k holako zerbait egiten zuen, gerlako zenbait ekintza deskribatzean.
|
|
|
Gerla egitea onartzeko
|
bide
bat zen eginkizuna jolas edo lagunen arteko lehia gisa hartzea. Kasu honetan, euskaldunek gaskoien kontra egiten zuten norgehiagoka.
|
|
|
Soldaduek idatzi gutunak aztertu zituzten hiru ikerlari horiek, eta gutun horietan ikusi zuten lubakietako tiroketak jolas gisa hartzen zituztela. Ororen buru indartsuago edo kementsuago agertzeko
|
bide
bat izan zitekeen gerla jolas bat bezala hartzea edo aurkeztea. Gerla egitea bera onargarriago bihurtzen zen, josteta bat izanez.
|
|
|
Astero, herrietako berrietan, batean edo bestean, herritar batek gerlako gurutzea ukan zuelako berria ematen zuten, eta gehienetan, herritar horri laudorioak egiten zizkioten. Gurutzeak harrotzeko
|
bide
bat ziren soldaduentzat, Frédéric Rousseauren arabera, desfile militarretan harro erakusten zituztelako beren papoetan.
|
|
|
gerlari uko egitea zinez gaizki iruditu zitzaion astekari horri. Hori ere zen gerlarekin eta Frantziarekin lotzeko
|
bide
bat; eta desertoreak gutxiengoa zirela erakutsi nahi horretan ageri zen euskaldunak Frantziarekiko leial zirela erakuste nahi bat.
|
|
|
Baina beti prest ageri ziren obeditzeko. Hori ere, azken batean, Frantziarekin leial egoteko
|
bide
bat zen.
|
|
|
Frédéric Rousseauk ere antzeko erlatibizatze bat egiten du. Fedearen agerraldiak izan zirela ukatzen ez badu ere, horren gibeleko zinezko motibazioa besterik zela uste du, hala nola beldurraren aitzinean lasaitzeko
|
bide
bat zela. Annette Beckerrek berdin dio.
|
|
|
Hots, soldaduak zerbaiti lotu behar zitzaizkien jasangaitza aiseago jasateko. Erlijioa izan zen horretarako
|
bide
bat. Baina muturreko egoera hark bultzaturik hartzea erlijioaren bidea ez zen apaizek eta Elizak zinez nahi zuten egoera.
|
|
|
Arnoa gutxiago ukaitea ez zuen begi onez ikusten, bere ustez arnoa gauza ona baitzen. Frantziako gizon guztien ohitura bide zen arnoaren edatea, batetik, baina bestetik arnoa «alegeratzeko»
|
bide
bat omen zen. Euskaldunei arnoa edanez kantu eta dantzarako gogoa jiten zitzaiela gehitu zuen.
|
|
2014
|
|
|
Ez> dakigu>, ez> dakit? > > Arestik noiz egin zuen danteren itzul pentxoa. interesgarria litzateke jakitea(
|
bide
batez: gainerako itzulpenen datak jakiteak ere informazio asko emango liguke).
|