|
2002
|
|
|
1981eko Kontzertu Ekonomikoaren lehenengo zatia, beraz, zergak arautzekoatala da. Bertan,
|
bi
zerga mota bereiz daitezke: zerga itunduak eta zerga ez itunduak.
|
|
|
Etxebizitza berri baterako
|
bi
zerga daude ordaintzeko: Balio Erantsiaren gaineko Zerga eta Egintza Juridiko Dokumentatuen gaineko Zerga.
|
|
|
Hainbat zerga daude etxebizitzaren azken prezioa igotzeko, berria edo bigarren eskukoa den. Etxebizitza berri baterako
|
bi
zerga ordaindu behar dira: Balio Erantsiaren gaineko Zerga (BEZ) eta Egintza Juridiko Dokumentatuen gaineko Zerga (EJD).
|
|
2005
|
|
|
Bi urte geroago, irizpide berri horrek zerga kargaren erdia lotu luke. Bruselatik planteatzen den helburua da 2016 urtean
|
bi
zerga bakarrik ezartzea autoei: zirkulazioari eta BEZari.
|
|
2007
|
|
|
Baina egoera honek ezin zezakeen denbora gehiago iraun eta ondorioz, 1990ean Hitzarmen Ekonomikoa eta Kupoa onetsi ziren. Horregatik, 1990etik gerora, Nafarroako Ogasunaren egoera aldatuta geratzen da eta, nolabait esateko, EAEkoarekin ia berdindu egiten da; are gehiago kontutan hartzen baditugu 1992an, 1998an eta 2003an eginiko aldaketen ondoren,
|
bi
zerga sistema hauen hurbilketa areagotu baitzen.
|
|
|
Gero, azpimarratu behar da EAEko eta lurralde komuneko zerga sistemek harmonizaturik egon behar dutela, merkatu bateratuak eskatzen duen eran, nahiz horrek ez dakar, zehatz mehatz, zerga guztiek berdinak izan behar dituztenik, zenbait ñabardura edo diferentzia egon baitaitezke. Ñabardura horiek zerga arauetan gauzatzen dira eta indarreko testuak lau printzipio nagusi aipatzen ditu
|
bi
zerga sistemak, lurralde komunekoa eta Foru Lurraldeetakoa, harmonizatuta egoteko.
|
|
|
Badaude, egon ere, bi zeharkako zerga zeinek arautegi autonomoa izan dezaketen. Hain zuzen ere, Ondare Transmisioen gaineko Zerga eta Ekintza Juridiko Dokumentatuen gainekoa Zerga dira, arautegi autonomopean sartzen diren
|
bi
zerga hauek, kapital eta inbertsioetan eraginik ez badute sortzen; kanbio letra edo igorpenen kasuetan arautegi komuna aplikatuko da; honela, kasu hauetan guztietan lege abantailak ekiditeko dira eta ez dira gauzatuko arautegi autonomoak. Bestalde, Ondare Transmisioen gaineko Zerga, Foru Aldundiei ordainduko zaie, aipatu baldintza hauek betetzen baditu behintzat:
|
|
|
Zerga honi buruzko arauak diferenteak ziren 1981eko Ekonomia Itunean eta 1990ean Nafarroako Hitzarmena onetsi zenean Ituna egokitu zen. Izan ere, Nafarroarako onartu ziren irizpide berdinak sartu zitzaizkion EAEko Itunari,
|
bi
zerga sistemen homogeneizazio prozesuarekin jarraituz. Azken finean, esan behar da, bi araudien arteko diferentziak txikiak eta azalekoak direla, apenas transzendentziarik duten.
|
|
|
Kuotak hilero ordainduko dira, eta kotizazioak ezintasunagatik, amatasun bajagatik eta erretiroagatik prestazio bat jasotzeko eskubidea ematen du. Bestalde, oinarrizko
|
bi
zergen kontzeptua ezagutu behar da: PFEZ eta BEZ.
|
|
2008
|
|
|
Horiez gain, eliz kabildoko kideak ere abisatu zituzten,«? con el loable obgeto, de que con su respecto y autoridad los contubiesen o contribuyen a que no cometieran algun atentado y cooperasen hacer alguna rebaja de la cantidad que pedian»717 Guztien artean bildutako 7.000 errealak eskuratuta alde egin zuten gerrillari karlistek, eta dirua jarri zutenei hurrengo
|
bi
zergetatik lortutako diruarekin ordaintzea erabaki zuen udalak. Horrez gain alkateari zaintza berezia ezarri zioten, bere konfiantzako lau pertsonak osatua.
|
|
2009
|
|
|
Gobernuak berak ezarri du 2009ko finantza legean 450 euroko diru sail bat, kateek publizitatearengatik jasoko ez duten dirua orekatzeko. Horrez gain, abenduaren 15ean,
|
bi
zerga berri sortzea erabaki zuten diputatuek, diru galerari aurre egiteko: fakturazioaren %0, 9 ordainaraziko die Internet eta telefono operadoreei, eta kate pribatuei publizitatearengatik irabazitako %3 kenduko diete, 11 milioi euroko fakturazioa gainditzen dutenean.
|
|
|
Bilakaera txarra dute etxebizitzarekin lotutako
|
bi
zergek: ondasun eskualdaketen gaineko zerga %22 jaitsi da bigarren eskuko etxebizitzen salmentaren gainekoa da, eta %21, berriz, etxebizitza berrien gainean ezartzen den egintza juridiko dokumentatuen gaineko zerga.
|
|
2011
|
|
|
Elektrizitateak
|
bi
zerga ditu:
|
|
2013
|
|
|
Izan ere, Madrilen, azken bi urteetan, zergen ordainketa zatikatzeko edo geroratzeko eskaeren kopurua% 40 handitu da, batez ere OHZri eta zirkulazio isunei dagokienez. Era berean, Kataluniako Zerga Agentziak ikusi du azken aldian izugarri aldatu dela kudeatzen dituen
|
bi
zerga nagusiak, ondare transmisioak eta egintza juridiko dokumentatuak, eta oinordetza eta dohaintzen arloko zerga nagusiak atzeratu edo zatikatzea eskatzen duten zergadunen kopurua. Zerga baten ordainketa geroratzea aukera ona da likidezia lortzeko beste aukera batzuk desagertu direnean Diruzaintzako arazo horiek konpontzeko, Zerga Agentziak (AEAT) aukera ematen du estatuko eta autonomia erkidegoetako zerga zorrak geroratu edo zatikatzeko, zergadunei zerga betebeharrak betetzen laguntzeko.
|
|
2015
|
|
|
Orobat testuak jaso zituen zerga eta tasa ezberdinen konexio puntuak ere, bai eta kudeantza nahiz inspekzio eskuduntzen koordinazioaren eta banakuntzaren normak ere. Xedatu ziren komisio koordinatzaile paritario
|
bi
zergetarako, zuzenak zein zeharkakoak, bai eta Junta Arbitrala ere, Tribunal Gorenako presidentea buru, azken beltzean ebaztekotan Diputazioaren eta Estatuko Administrazioaren arteko konfliktoak.
|
|
2016
|
|
|
Oraingo egoeratik abiatuta, eskuratu ahalik eta botere gehiena eta bide batez joan osatzen puzzlea?, azaldu du Aoizek. Bigarrenik, Ciudadanosek edo Espainiako beste alderdiren batek Hego Euskal Herriko
|
bi
zerga erregimenak bertan behera utzi nahi baditu, Espainiako Konstituzioko lehen xedapen gehigarria ezabatu du. Azkenik, deigarria bada UPNk eta Nafarroako beste indar batzuek Hegoaldeko lurraldeen batasuna saihesteko laugarren xedapen iragankorra jomugan izatea eta, aldiz, zentralismoaren eraso etengabeei aurre egiteko gauza ez izatea.
|
|
|
Zuzentarau harmonizatzaileek xedatutakoari jarraituz, beste
|
bi
zerga berezi gehitu behar izan dira: ardoaren eta edari hartzituen gaineko zerga, eta tarteko produktuen gaineko zerga.
|
|
2019
|
|
|
Euskarak egun dituen bihurkari marketatik (1a c), eta buru egitura alde batera utzita, ez da lehen testigantzen aitzineko garairako iragangaiztea (1b) ez berreraikitzeko arrazoirik. Ikuspegi hau bermatzen duten
|
bi
zergatiko dira aipagarriak: alde batetik, aurreneko lekukotasunetatik egungo egoerara arte euskararen aditz sistema errotik aldatu bada ere (Mounole, 2011, v; Lakarra, 2018:
|
|
2021
|
|
|
2021eko urtearentzat herriko
|
bi
zergen tasa finkatzea.
|
|
|
Hala ere, udal talde politikoa kritiko azaldu da
|
bi
zergekiko: trakzio mekanikoko ibilgailuena eta ondasun higiezinena.
|
|
2022
|
|
|
Legea, ordea, ez da osorik sartu indarrean. 2023ko urtarrilaren 1ean ezarriko dituzte ekonomia zirkularra sustatzeko
|
bi
zerga: erabilera bakarreko plastikoen ekoizpenari jarriko diotena —kilogramoko 0,45 euro ordaindu dute ekoizleek—, eta zabortegietan zaborra botatzeari ezarriko diotena.
|
|
|
Bestetik, eta agian nagusiki, inkestetan PSOE eta UP jasaten ari diren higatzea behingoz geratu eta gorako bidea hartzea. Izan ere,
|
bi
zergekin 2023an eta 2024an lortu nahi dituzten 7.000 milioi euroak bezain garrantzitsua da beren hautesleei erakustea prest daudela neurri ausartak hartzeko, prest daudela botere ekonomikoari masaileko bat emateko. Zergatik orain?
|
|
|
Bezperan Eusko Jaurlaritzak kontzertu ekonomikoa berritzeko akordioa lortu ondotik, urrats bera egin zuen atzo Nafarroako Gobernuak Hitzarmen Ekonomikoarekin, eta, ondorioz, Espainian aurten onartu diren zerga bereziak kudeatzeko eta biltzeko akordioa erdietsi du: besteak beste, fortuna berezien zergari, finantza erakundeen eta energia enpresen gaineko behin behineko zergari eta ingurumen arloko beste
|
bi
zergari eragingo die. Elma Saiz Nafarroako Ekonomia eta Ogasun kontseilariak aurreratu du foru ogasunak 104 milioi euro gehiago bilduko dituela bi urtean.
|
|
|
Horrez gain, ingurumen arloko
|
bi
zergen kudeaketaren baldintzak ere hitzartu dituzte. Alde batetik, berrerabil ezin daitezkeen plastikozko edukiontzien gaineko zergan, salgaiok ekoizten dituzten enpresa nafarren zerga biltzeaz arduratuko da foru ogasuna.
|
|
|
Baina, legea hori baino zabalagoa da. Urtarrilaren 1ean ezarriko dituzte ekonomia zirkularra sustatzeko
|
bi
zerga: erabilera bakarreko plastikoen ekoizpenari jarriko diotena —kilogramoko 0,45 euro ordaindu dute ekoizleek—, eta zabortegietan zaborra botatzeari ezarriko diotena.
|
|
|
Legea, ordea, ez da osorik sartu indarrean. 2023ko urtarrilaren 1ean ezarriko dituzte ekonomia zirkularra sustatzeko
|
bi
zerga: erabilera bakarreko plastikoen ekoizpenari jarriko diotena —kilogramoko 0,45 euro ordaindu dute ekoizleek—, eta zabortegietan zaborra botatzeari ezarriko diotena.
|
|
2023
|
|
|
Batuz sistema ez ezik,
|
bi
zerga berri ere onartu dituzte batzar nagusietan. Berriro erabili ezin diren plastikoa ekoiztu, inportatu edo erosten duten enpresek 0,45 euro ordaindu dituzte plastiko kilo bakoitzeko.
|
|
|
Bere horretan jarraituko dute
|
bi
zerga berezik ere, bankuen eta energia konpainien ezohiko irabazien gainekoak. Dirudienez, gobernu koalizioko bi alderdiek —PSOEk eta Sumarrek— ez dute adostasunik lortu horren gainean, Sumarrek jarraitzea nahi baitzuen eta PSOEk jada amortizatutzat ematen baitzuen.
|
|
|
EAJk jakinarazi du berekin adostu duela hori Sanchezen gobernuak. Horrez gain, adostu du
|
bi
zergak kontzertatzea EAErekin eta Nafarroarekin.
|
|
|
Ondorio horretara heltzeko, ez da nahikoa zerga egitatea hutsa aztertzearekin, zerga egitatearen beste alderdi batzuk ere aztertu behar dira, hala nola, zergapetik kanpoko kasuak, subjektu pasiboa edota osagai kuantitatiboak, baita helburu estrafiskalak zerga biltzeko helburuarekin batera izatea ere maila handiagoan ala txikiagoan. Horiek horrela, Kataluniako zergan eta Ondasun Higiezinen gaineko Zergan kargapeko aberastasuna eta gai ezargarria bera bada ere,
|
bi
zerga egitate ezberdinak dira Kataluniako zergan helburu estrafiskal bezala jabetzaren gizarte eginkizuna nagusitzen delako, eta toki zergan, ostera, dirua biltzeko helburua nagusi delako.
|
|
|
Argi dago nazioarteko zergapetze bikoitzak egoera bidegabea sorrarazten duela zergapeko egitate bakarraren gainean
|
bi
zerga ordaindu behar direlako. Egoera hori zuzentzeko arrazoi bat baino gehiago dago:
|
|
|
Zergen arloan, TOLTBk
|
bi
zerga mota bereizten ditu: toki korporazioek derrigor ezarri behar dituzten zergak Ondasun Higiezinen gaineko Zerga, Jarduera Ekonomikoen gaineko Zerga eta Trakzio Mekanikodun Ibilgailuen gaineko Zerga, horietan ordenantza fiskalak garatuko dituela Legeak zehaztutako esparruak, baimena eman duenean, batetik; eta ordenantza fiskala beharrezkoa duten zergak halakoak sortu eta galdatzeko Eraikuntza, Instalazio eta Obren gaineko Zerga eta Hiri lurren Balio gehikuntzaren gaineko Zerga, nahiz eta TOLTBk ezarritakoaren arabera ere (59 artikulua) arautu behar, bestetik.
|