|
2009
|
|
|
Oka ibaiak Kantaurira bidean sortzen duen itsasadarra da Urdaibai. Bere
|
bi
ibarrek Busturialdea osatzen dute. Natura eta kultura aldetik, sekulako ondarea dauka gordeta.
|
|
2010
|
|
|
Bilboko itsasadarra Bilbo aldeko ardatz naturala da, Ibaizabal eta Nerbioi ibaiek Basaurin bat egiten duten tokitik hasita Abran itsasoratzen den bokaleraino. Itsasadarrak Bilbo hiria zeharkatzen du, eta
|
bi
ibarretan banatu: eskuin ibarra, Zazpi Kaleekin, eta ezker ibarra, Zabalgunearekin.
|
|
2011
|
|
|
Aritzakun eta Urritzate, Nafarroa Garaiko mugan dauden
|
bi
ibar txiki dira. Urritzate, Meakako mendateak bereizten du Erratzutik.
|
|
2016
|
|
|
Presa nagusia Irati ibaiaren gainean dago, eta 135 metroko altuera eta 525 metroko zabalera du; haren gibelean
|
bi
ibar eta zazpi herri geratu dira urpean. Nafarroako urtegi handiena da Itoizkoa, 586 hektometro kubo ur biltzeko gaitasuna dauka.
|
|
|
128). Beraien helburua, Eretz Yisrael osoa estatu judu bihurtzea zen, eta horrek Jordan ibaiaren
|
bi
ibarrak hartzen zituen, Transjordania barne.
|
|
2017
|
|
|
" Lagun talde bat ginen, gizon eta emazte, zahar eta gazte, eta oinezko ibilaldi loriagarria egin dugu" dauku erran espedizioko kide zen Peio Cedarryk. Katmandutik pasaturik, hor tenplu hinduista eta budistak besteak beste bisitaturik,
|
bi
ibarren ezagutza zuten berezikiago egin nahi, Manaslu mendiaren (8.163m) pean dauden herrietatik iraganez, herri horietako jendeen bizimoldeak nolakoak diren hurbilagotik ikusteko. Hamabost eguneko oinezko ibilaldia, 4.000 metroraino helduz, ez gorago.
|
|
2018
|
|
|
Dena den, ez dirudi zerbaitendako balio izan zuela, hurren erregeak, Teobaldo I.ak, parte zuzena hartu behar izan ere zuelakoz 1237 urtean bazterrak lasaitzeko. Oraikoan
|
bi
ibarren artean Castelnovo izeneko herria sortu omen zuen, biak bereiztu nahian. Gaur egun ez dago Castelnovo horren aztarnarik, iduri du Abaurregaina dela aipatu herri hura.
|
|
2021
|
|
|
Hor plazerrekin atxemaiten dira aspaldian aditu gabeko erranaldi bereziak ere. Ageri da Koldo hizkuntzalari argiak biziki untsa entzun eta ulertu duela
|
bi
ibarretako bizilagunek hitz bakotxa ahoskatzeko moldea. Zonbait libroki mintzatzera utzi zituen, beste batzuei aldiz galdatu zigun hitz eta aditz bakotxarekin erranaldi baten egitea.
|
|
|
2017ko datu estatistikoaren arabera,
|
bi
ibarretan 6774 biztanle bizi ziren, 1139 biztanle Mañeruibarren eta 5635 biztanle Izarbeibarren. Gares herririk jendetsuena da (2805 biztanle).
|
|
|
1 Euskara
|
bi
ibarretan
|
|
|
Perez de Labordak (2019) sakonki aztertu du
|
bi
ibarretako euskararen historia. Haren ustez, 1841 urtetik 1861 urtera bitartean eten egin zen euskararen transmisioa, eta azken hiztunak ibarretako herri txikietan bizi ziren, hain zuzen ere, Michaela Ezcurra (Sarria,), Celedonio Azcarate Arregui (Uterga,), Catalina Gamboa Gascue (Artazu,) eta Concepcion Arraiza Echauri (Muruzabal,) (Perez de Laborda 2019, 288).
|
|
|
Hurrengo hiru hamarkadetan euskara isilik egon zen
|
bi
ibarretan, bertako hiztunik gabe. 1974 urtean, baina, Gau Eskola sortu zen Garesen, eta hiru urte geroago, euskarazko haur eskola martxan jarri zen.
|
|
|
Beraz, azken berrogeita hamar urteak ez dira alferrik igaro, eta galduriko euskarari buruz hainbat lan idatzi dira
|
bi
ibarretan. Izan ere, Izarbeibarko eta Mañeruibarko euskararen berri izan dugu, bereziki, Utergako ezkontza fedeari, Utergako katiximari, Mañeruko eta Ukarko doktrinari, hiru gazteen kantikari eta zenbait esaldi idatziri esker, bai eta, lexikoaren arloan, landareen izenei, toki izenei, etxe izenei, izengoitiei eta, oro har, egungo gaztelanian bizirik dauden euskarazko hitzei esker.
|
|
|
Izengoititegian bildutako hitzen harira ohar dialektologiko bat egin nahi nuke. Hitz guztiak ikuspegi diakroniko batekin jaso ditut; horrekin erran nahi dut XIII. mendetik XX. mendera
|
bi
ibarretan sortu edota erabilitako izengoitiak direla, gehien bat XVII. eta XIX. mendeen artekoak. Beraz, hitzek komunitate bat eta erabilera lur eremu bat dute amankomunean, continuum linguistiko baten emaitza dira.
|
|
|
Burdina lantzen duena, errementaria. Gaztelaniaz," Herrero"
|
bi
ibarretan jasotzen da. (Ikus Arotxa).
|
|
|
Ehungintzarako ehuna egiten duena. Gaztelaniaz, Tejedorhitza ere agertzen da
|
bi
ibarretako etxe izenetan. (Ikus Ehuntzalebeltza, Ehuntzalezarra).
|
|
|
Harri egilea, harriarekin lan egiten duena. Gaztelaniaz
|
bi
ibarretan" Cantero" hitza anitzetan agertzen da.
|
|
|
Laburbilduz, espero zen bezala, izen txikiek edo hipokoristikoek presentzia nabarmena dute izengoitien artean, atzizkien edota bustiduraren bidez, eta adibide oparoak eman dituzte
|
bi
ibarretako onomastikarako. Estrukturari dagokionez, izengoiti ohikoenak sinpleak dira, batetik, izen edo izenondo batekin osaturik daudenak, edo konposatutakoak, bertzetik, izen+ izenondo edo izen+ izen estrukturarekin osaturik daudenak.
|
|
|
konnotatiboak eta deskribatzaile izendatzaileak. Lehenengoak, konnotatiboak edo goitizenak, gehiengoa dira eta herri guztietan agertzen badira ere, haien presentzia
|
bi
ibarretako hegoaldean nabarmena da, Garesen bereziki. Oro har, sormen handikoak dira, eta haien osaketan metafora, metonimia edo animalizazioa bezalako figura literarioak erabili dira.
|
|
|
Oro har, lanbidearen, jentilizioaren, izenaren eta toki izenen berri ematen digute. Haien presentzia etxe izenetan ohikoa denez,
|
bi
ibarretako iparraldetako herrietan ugari dira, bertan oikonimoen erabilera XIX. mendera arte indarrean egon baitzen.
|
|
|
2014an
|
bi
ibarretako etxe izenen liburua argitaratu zenean, ibarretako material linguistiko berria eta interesgarria zegoela ohartu nintzen, eta orduan honelako lan bat egitea pentsatu nuen, antroponimia arlotik Izarbe eta Mañeru ibarretako euskararen ikerketei ekarpen berriak emateko. Izan ere, azken urteotan ez dira guti izan ibarretako euskarari buruz argitaratu diren lanak, eta hemen aipatu nahi nituzke, bereziki, Aitor Aranak eta Fernando Perez de Labordak egindakoak.
|
|
2023
|
|
|
Gunea ere araberakoa da:
|
bi
ibarrak juntatzen dituen Irupileko lepoa. Eguna Organbideko harrespiletan abiatuko da, 09:00etan, Aezkoako eta Garaziko bortu sindikatuen arteko urteroko itunaren izenpetzearekin, bi ibarrek alde bateko eta besteko alhapideen baliatzea adosten baitute, mendeetako ohiturari jarraituz.
|
|
|
bi ibarrak juntatzen dituen Irupileko lepoa. Eguna Organbideko harrespiletan abiatuko da, 09:00etan, Aezkoako eta Garaziko bortu sindikatuen arteko urteroko itunaren izenpetzearekin,
|
bi
ibarrek alde bateko eta besteko alhapideen baliatzea adosten baitute, mendeetako ohiturari jarraituz.
|