|
2006
|
|
|
Ekuazioan agertzen diren moduan, aurrena, adin talde gazteenetan emandako hazkuntza; honetan deskonposaketa berri bat egin dugu: euskaldungoaren berezko hazkuntza eta hezkuntza elebidunari dagozkion
|
bi
faktoreak hurrenez hurren. Hurrena adin talde zaharrenetan ematen den hazkuntza; izan ere urte jakin batean 65 urte bitartekoak (X12) direnak handik bost urtetara 70 urte baino gehiagokoak (Y13) izan behar baitute.
|
|
|
Ekonomiaren mundializazioak eta informazioaren eta komunikazioaren teknologia berrien agerpenak joera hori areagotu dute, hartu emanak ugalduz eta elkar ezagutza hobetuz. Hala ere,
|
bi
faktorek trukaketa horiek mugatu dituzte, batetik, hizkuntzaren oztopoak zeren artikulu eta liburu frango inglesez eta, maila txikiago batean, frantsesez idatziak daude eta, bestetik, herri bakoitzean nagusi diren iritzi, ohitura eta erreferentziak, nahiko ezberdinak izateaz gain, egonkorrak dira.❚
|
|
2007
|
|
|
Zentzu honetan, Nafarroan
|
bi
faktore nagusi dira helduak euskara ikasteari gero eta gehiago uzten diotela argitzeko garaian kontuan izatekoak.
|
|
|
Zentzu honetan, Nafarroan
|
bi
faktore nagusi dira helduak euskara ikasteari gero eta gehiago uzten diotela argitzeko garaian kontuan izatekoak. Batetik, aipatu dudan derrigortasun eza, eskakizun publiko eza da.
|
|
2008
|
|
|
Zailtasuna. Itzulpen automatikoaz gaur egun espero daitezkeen emaitzak
|
bi
faktorek baldintzatzen dituzte: batetik, hizkuntzen arteko antzekotasuna, eta bestetik, hizkuntza bikoterako eskuragarri dauden itzulpenen bolumena.
|
|
|
Oso desberdin diren hizkuntzen artean itzultzea, berriz, askoz konplexuagoa da. Horretan berebiziko garrantzia duten
|
bi
faktoreak hitz hurrenkera eta morfologia dira. Hurrenkera libreko hizkuntzek eta flexio aberatseko hizkuntzek zailtasun gehigarria dakarte hurrenkera finko eta flexio sinplea duen hizkuntza batekin itzulpenak egin nahi direnean.
|
|
|
Bistan da
|
bi
faktore horiek oso kontuan hartzekoak direla euskaratik edota euskara automatikoki itzultzeko sistemak eraikitzean edo diseinatzean, bi eragozpen handi baitaude: batetik, eremu urriko hizkuntza izateak dakarren corpus paraleloen eskasia, eta bestetik, inguruko hizkuntzekiko duen antzekotasun falta.
|
|
|
1) espainiarra+ euskalduna, alde batetik, bertan jasotzen direlarik 1 Faktorea+ 3 Faktorea (honek, 1 faktorearekin dezentekoa antza du, korrelazio positiboak eta negatiboak
|
bi
faktoretan nola banatzen diren kontuan hartzen bada).
|
|
|
Autonomi Estatutua bera onartua izan zenetik hiru urtera telebista eta irrati sistema publikoa abian jartzea (1979ko Euskadiko Autonomi Estatutuaren 19.3 artikuluak zioen: " Euskal Herriak erregula, sor eta atxiki ditzake bere telebista, irrati eta prentsa propioa, eta, oro har, bere helburuak lortzeko behar dituen giza komunikabide guztiak".),
|
bi
faktore nagusiren ondorio gisa ulertu behar dugu. Batetik, aspalditik zetorren euskarazko komunikabideen aldeko erreibindikazio soziala, zeinean telebistaren aldarrikapena oso handia zen.
|
|
2010
|
|
|
1981ean biztanle euskaldunen presentzia handia (%30 eta %50 artekoa) zuten eskualdeetan, 10 puntu baino gehiago hobetu da ehuneko hori hogei urte horietan. hobekuntza nabarmen horretarako,
|
bi
faktore nagusi izan ziren: batetik, eskualde horietan hirugarren adinekoen tartea hain uniformeki euskalduna ez izatea; bestetik, eta beste behin, euskaraz eskolatutakoen ehunekoa horren handia izatea.
|
|
2011
|
|
|
Euskara erabili nahi izatetik etorritako arazoen ikasketa bat plazaratzen digute. Aurreko
|
bi
faktoreen konbinazioak (anonimatu eskubidearen egikaritzaren eta problemen bidezko ikasketaren memoria korporal eta kulturalak) eta Bilbon ustezko egia den Bilbo= erdara binomioak eraikiko lukete euskararen urak eusten dituen harresi itxi bat.
|
|
2013
|
|
|
Hain zuzen ere, Kebek, Suiza, Katalunia, Euskal Herri ala Frantziako ikerlariek munduan zehar plazaratzen diren lanak irakurtzen eta eztabaidatzen dituzte. (...) Hala ere,
|
bi
faktorek trukaketa horiek mugatu dituzte, batetik, hizkuntzaren oztopoak zeren artikulu eta liburu frango inglesez eta, maila txikiago batean, frantsesez idatziak daude eta, bestetik, herri bakoitzean nagusi diren iritzi, ohitura eta erreferentziak, nahiko ezberdinak izateaz gain, egonkorrak dira. (Urteaga, 2007:
|
|
|
Oro har, gure ikasleen kasuan familiaren jatorria edo etxean jasotzen duten input a euskalduna da, eta testuinguru soziolinguistikoa ere oso euskalduna da, beraz, ikerketa honetan ez dira horiek ikasleen euskarazko jardunean gaztelania txertatzea bultzatzen dieten faktore nagusiak. Eta horrek aukera ematen du hain indartsuak izan ohi diren
|
bi
faktore alde edukita hizkuntzaren aukeraketan eragiten duten beste faktore batzuk identifikatu eta agerian uzteko.
|
|
2016
|
|
|
Jada lehen hipotesian aipatutako faktore horien artean nabarmenenak iruditzen zaizkidan
|
bi
faktore multzoren eragina ikusi nahi nuke ondoko hipotesiak planteatzeko: gizarte irekiagoarena eta egoera sozioekonomiko ezberdinarena, eta horiek talde jakin batzuetan eta giro jakin batzuetan eragin handiagoa izan dezaketen hipotesia aurreratu.
|
|
|
herritik kanpo egiten dute lan herritar gehienek (2011n, lautik hiruk), eta hamabi urtetik aurrerako gazte guztiak irteten dira kanpora ikastera. Horiei beste
|
bi
faktore inportante erantsi behar dizkiegu: a) Oso nabarmen hazi da immigrazioa azken hamar hamabost urteetan; eta b) Etxebizitza askoz gehiago eraiki da azken hamarkadan aurrekoetan baino, eta horrek bi eragin argi utzi ditu:
|
|
|
6 Euskara ama hizkuntza jasotzeak eta ereduan ikasteak oinarri ematen die haurrei baina kezken bitartez agerian utzi dute
|
bi
faktore horiek ez dutela nahikotasunik izaten Gasteiz bezalako hiri batean.
|
|
|
Euskara amahizkuntza jasotzeak eta ereduan ikasteak oinarri ematen die haurrei baina kezken bitartez agerian utzi dute
|
bi
faktore horiek ez dutela nahikotasunik izaten Gasteiz bezalako hiri batean.
|
|
2017
|
|
|
Leticia Garcia Fernandez, Nekane Arratibel Insausti eta Asier Irizar Mezo – Euskararen ezagutza eta erabilera binomioa: ...fakultateko 1.mailako ikasleak ulertzeko gakoak hortaz gain, hizkuntza portaera azaltzeko, identitatearen garrantzia jaso da beste hainbat lanetan (giles, 1977; bourhis, 1979, giles eta Johnson, 1971, 1987; Sachdev eta bourhis, 1990; Clément eta noels, 1996; liebkind, 1999, azurmendi, 1999 in garcia, 2001; iztueta, 2016). iñaki garciak (2004), euskararen erabilera azaltzeko eredu psikosozialean,
|
bi
faktore nagusi bereizi ditu: testuinguruari dagozkion aldagaiak eta norbanakoarenak. lehenengoen artean, euskaldunen presentzia erabaki du azpi aldagai nagusi. eta, bigarrengoen artean, ezagutza, jarrera eta horien arteko zubi den identitatea. arratibelek enpirikoki baieztatutako ikerketan, ukipen egoeran dauden hizkuntzen jabekuntzaren eta erabileraren eremua aztertu du. gurasoen lehen hizkuntzak, jaioterriak, inguruko sareak duen ezagutza mailak, besteak beste, dira subjektu baten sare soziala ahalbidetzen dutenak. horrela bada, sare honek eragina izango du pertsona baten identitatearen eraketan, jarreretan eta motibazioetan. horregatik, subjektu baten sarean euskararen ezagutza eta erabilpena zenbat eta handiagoa izan, orduan eta jarrera positiboagoa eta motibazio integratzaileagoa izango du subjektu horrek euskararekiko. horrenbestez, identitatea continuum batean koka daiteke, talde identitatea eta identitate pertsonalaren artean (garcia, 2001).
|
|
2022
|
|
|
Mudak egitea
|
bi
faktore nagusik eragin die edo, bestela esanda, bi lekutan edo momentutan garatu dituzte mudak: kanpinean eta unibertsitatean, azken honen kasuan, parte hartzaile guztiek egin dutelarik muda.
|
|
|
Aipatutako muda ez iraunkorrez eta muda iraunkor puntualez gain, aurkitu ditugu parte hartzaileen muda iraunkor orokorrik ere. Hain zuzen ere, mudak egitea
|
bi
faktore nagusik eragin die edo, bestela esanda, bi lekutan edo momentutan garatu dituzte mudak: kanpinean (27) eta unibertsitatean (28), azken honen kasuan, parte hartzaile guztiek egin dutelarik muda.
|
|
|
Ezagutzaren goitiko erabilera duten udalerri horien datuak aztertuta,
|
bi
faktore jar daitezke mahai gainean. Bat:
|
|
|
Joera horiek azaltzeko kontuan hartu behar dira
|
bi
faktore giltzarri. Batetik, ingurua:
|
|
|
Egin dituen aurkezpenetan defendatu izan du" euskara asko erabiltzen dela dagoen ezagutza mailarako". Orain arte behar beste kontuan hartu ez diren
|
bi
faktore azpimarratzen ditu: (a) hiztunen hizkuntza gaitasun xehea (edo gaitasun erlatiboa; hau da, hiztunak zein hizkuntzatan aritzen den erosoen) eta (b) harreman sareen osaera erreala (euskal hiztunen harreman sareetan zenbat diren euskaldun).
|
|
|
Datuon atzean, nabarmentzeko
|
bi
faktore ageri dira. Lehena, abiapuntuko euskararen ezagutza proportzioa da, eta, bigarrena, lurralde bakoitzean garatu den hizkuntza politika zehatzaren eragina.
|
|
2023
|
|
|
Hala, ezagutzaz gain, badirudi hizkuntzaren erabileran eta hautaketan eragina duten beste aldagai batzuk ere badaudela. Ildo beretik, Mikel Zalbide (2016) eta Jon Aizpurua (2018) autoreek funtsezko
|
bi
faktore azpimarratzen dituzte: sare soziala (eta bertako elebidunen dentsitatea) eta euskaraz komunikatzeko erraztasuna.
|