|
2003
|
|
|
Ordu biko bidea egin ostean, Cuatro Caminosen zeudela, ardandegi batean sartu ziran. Zazpirak ziran eta oraindik eguzkia beste ordu
|
bi
egongo zan zeruan ezkutatu gabe.
|
|
2007
|
|
|
Kondorraren kurutzea deritxe. Ez gara izan bakarrak, autobus
|
bi
badagoz han, eta laster autobusez eta turistaz bete da talaia. Goiza ei da unerik onena kondorrak ikusteko.
|
|
2009
|
|
|
Baladen sorrera dela-eta teoria nagusi
|
bi
daude;" komunalistak" eta" indibidualistak" alde banatatik dabiltza, bakoitzak halako edo holako sorrera edo jatorria defendatuz. Eskola komunalistakoek, F.B. Gummere eta G.L. Kittredge buru direla, esaten zuten baladak taldean sortuak direla, dantza eta kantu jaietako berotasunean.Teoria honek izan zituen kritiken ostean atzera egin zuten esanez, baladak eurak ez zirela horrela sortu, baina bai balada prototipikoak, baladen estiloa finkatu dutenak.
|
|
|
Beharrean hasteko zaku batekin garbitzen zaizkio hankak piztiari. Lagun bakarrak egin lezake herradurak ipintzeko beharra, baina
|
bi
badaude askoz hobeto.
|
|
|
Abereak babesteko ermandade nagusi
|
bi
egon dira Jataben, Ergoiengoa eta Erberakoa.
|
|
|
Abereak hiltzeko gune nagusi
|
bi
egon dira: etxea eta hiltegia.
|
|
|
Neska mutil maitemindu
|
bi
egon ziren Jataben XX. gizaldi hasieran, Frantzisko Orbegozokoa eta Feliziana Iñebaso edo Unibasokoa. Mutila ez zen herriko aberatsenetakoa, propietario edo bizi zen etxeko jabea ere ez ei zen.
|
|
|
Hara Jata bizkarretan eta Marutxeaga auzoan egon izan diren borden zerrenda, gure lekukoek gomutan gorde dituztenak behintzat: Arteiko borde (negurako), Etxebarri, Ikaza, Txatximintan
|
bi
egon ziren eta erdikoan Palentziatik etorritako artzain bat bizi izan zen, Santakurtziko borde edo Iñebasoko borde, Bastegiko borde eta Markinarestiko borde.
|
|
|
Erberari izaera handi handiko auzo
|
bi
dagozkio: Billelabaso eta Goieta.
|
|
|
Antzina, edadeko jatabearren arabera, arropa nagusi
|
bi
egoten ziren. Bata astegunetan erabiltzen zena beharrerako, etxerako; eta bestea, jaiegunetan, eta etxetik kanpo, janzten zutena.
|
|
|
" Guk ardik oki gendusen etzen. (...) Gardak esaten dake, alau gause
|
bi
egoten dire. Zer dira gardak?
|
|
|
Etxea banatzeko eredu nagusi
|
bi
daude Jataben, bertako lekukoen arabera: goietxea eta behe etxea.
|
|
|
" Albatea kanporengo daune, ta gero ba atek barrurantza bere. Emen ate
|
bi
daus gortara yoteko ta gero albate. Albate dau tejabanan kanporengo, etzean kanporengo daune albate ta orren kontra tejabane intte."
|
|
|
Familia bakoitzeko ugazabari, baldin eta jabea bazen. Bizitza biko etxeetan, su
|
bi
egoten ziren, sendi bi. Halakoetan, aurkako botoa eman ezkero elkar baliogabetu egiten zuten.
|
|
2011
|
|
|
Karea etxera ekartea ordaintzeko era
|
bi
egozan: dirutan edo behar truke.
|
|
|
Lekukoen eretxian, horrek amorru itzela emon ei eutsen herriko jauntxoei. Gerra aurrean Batzoki
|
bi
egozan Busturian, bata Altamiran eta bestea Axpen. Euretan ba tzen ziran abertzaleak, eta domeketan antzerkia egiten eben.
|
|
|
Francoren alde hildakoen artean busturiar
|
bi
egon ziran. Ez dogu hildako gehiagoren barririk izan eta bi honeen ganean be lausoak baino ez doguz batu, euren heriotzaren ganekoak batez be.
|
|
|
(...) Enparekue san nire amuma, angue, da au baserridxe, Paixarreta, bibienda bikue san da ori Enparekuek eindde edo, ta terrenue basakorta bat san ori. Basakortie (k) taus andi dxen da txikidxen, klase
|
bi
daus orrek. Zer da basakortea?
|
|
|
Baserritarrek euren txahal onak herriko hiltegira eroaten ebezan. Hiltegi
|
bi
egozan, bata gaur egun Axpen futbol zelaia dagoan lekuan eta bestea Olatxun. Zaldiak eta behorrak, Zorrotzara eroaten izan dira hilteko eta Goierrin Bermeoko hiltegirako jokera handiagoa euki dabe beti.
|
|
|
Lehenago Busturiko etxe erreen ermandadean, kabu izeneko arduraduna izentetan eben urtero. Goierrin suaren aurkako ermandade
|
bi
egon dira XX. mendean: bata Pagozarreta (Paixarreta) etxean batzen zan; eta, bestea, Artikako auzokoakaz batzan jokatzen ebana.
|
|
2013
|
|
|
Aldai eta Astegieta be badagoz, aparte bada be. Astegietan etxe
|
bi
egozan, baina gaur egun jausita dagoz.
|
|
|
Mezan Gure Jauna hartzea derrigorra zan, eta horretarako konfesau egin behar izaten eben eta baraurik egon. Meza
|
bi
egozan orduan: zazpi eta erdietakoa meza txikerra eta hamarretakoa
|
|
|
Lekukoetako batzuk ondo gogoan daukiez irakasleak, ez beti motibo beragaitik baina. Eroson maistra
|
bi
egon ziran, kanpoztarrak; hareek biek zigor gogorrak ipinten eutseezan umeei euskeraz berba egitearren. Eskolan euskeraz egitea galazota egoan; eta lekuko batek euskera egin ezkero, multea ipinten eutseela esan deusku.
|
|
2015
|
|
|
Andra Mariko eleizan baegoan kapila bat, azkenengo korupean, santu bakoa. Kapila horretan Espainiako bandera
|
bi
egozan. Deitzen eutsien Capilla de los mártires (de la Cruzada).
|
|
|
Barandiaran hil zanean, ni aukeratu ninduen aldi baterako fundazinoaren buru. Urte bat edo
|
bi
egongo nintzan. Gauzea da ze, Barandiaranen ostean, lehendakari barria izentau behar zala Eusko Ikaskuntzan.
|
|
|
lehenengokoak, bigarrenekoak eta hirugarrenekoak. Asko bagintzazan lehenengo urtean, talde
|
bi
egoten zirean, A eta B. Gu egon gintzazan denporan, 150 bat seminarista gintzazan Arteako Seminarioan.
|
|
|
Nire denporara etorrita, talde
|
bi
egon zirean gure eskolan. Plazatarrak gintzazan, dendari, joskile, arotz, botikario eta halangoen semeak; erdera apur bat genkienak.
|
|
|
Hileta mezeari jagokonez, eleizan bankuak egozan aurrean, eta atrilak atzeko partean. Atril bakotxaren atzean aulki bat edo
|
bi
egoten ziran familiako, eta hantxe paretan ziran enbrak. Alde batetik, atriletan kandelak izetzen ziran; eta, beste aldetik, mantela ipinten zan txukun txukun almidoi eta guzti.
|
|
|
Euren denporan makinea pasetan zan ganaduakaz. Makina
|
bi
egozan, bata estuagoa behiakaz erabilteko, eta bestea, zohia zabalagoa altzetan ebana, idiakaz usetan zan.
|
|
|
egurrezko gurdi bolanteak. Gurdi klase
|
bi
egozan: gurdi lotuak eta gurdi bolanteak.
|
|
|
Orduan aguazila egoan herrian, Matxino esaten eutsien. Francoren denporan herrian epaile edo juez
|
bi
egon ziran: Artazasarrikoa eta Fuentenekoa.
|
|
|
Bidal, Agustiñena eta Domartiñena. Horreez gainera, Geldon be taberna
|
bi
egon ziran: Aurrekoetxea eta Ormaetxe.
|
|
2017
|
|
|
Halantxe deitzen geuntsan Juan Calzada kale luzearen goiko parteari, Saraspeko plazatxuraino ailegetan zanari. Kale zati horretan denda
|
bi
egozan, guretzat guztiz ezagun eta hurrekoak: Nicasio Undaren joskintza dendea eta Felix Insunza eta honen emazte Andre Urizarrek zuzentzen eben tabernea.
|
|
2018
|
|
|
Beldurra eta ikara gorengo graduan jarri zitzaizkion toki ilun hartan. Itxura txarreko lagun bat edo
|
bi
zeuden, durundiarekin bat eginik, banan jarrita edaten mostradorean, ezerekin konturatu barik. Zer egin ezta, noruntz jo ez zekiela gertatu zen une batean Elba kobazulo hartan.
|
|
2021
|
|
|
" Materialaren barruan sartzen bagara, testuliburuak edo apunteak edo bestelakoak, zailtasun nagusi
|
bi
daude: alde batetik, garai batzuetan ez geneukan ia materialik eta orduan bakoitzak asmatu behar zuen bere zera.
|
|
|
Eskolara sei urtegaz hasi nintzan. Eskolatik bueltan, zeregin
|
bi
egoten ziran niretzat. Bata, Campo-ren txabola ondoan (persona baten izena) egoan herri lurretako barruti batetik, Saldropo edo Zelaieta esaten jakon paraje batetik, behiak etxera ekarri.
|
|
|
Kasu jakin jakin batzuetan bakarrik. Hau da, bere presentziak silaba
|
bi
egon leitekezala pentsau eragiteko arriskua dagoanean. Esaterako:
|
|
|
Goratxoago, Gotxikoa, etxe bakarra eta bizimodu bikoa, eta ezkerrerago, Iruatxeta etxea, hau be bizimodu bikoa. Eta Sastrakarantza bueltan, baina mendirantzago, Martiartu auzunea, bertan etxe
|
bi
egozala.
|
|
2023
|
|
|
Burdinoletan burdina lantzen da, eta Arratzu emonkorra izan da mineral horretan. Meatze
|
bi
egon izan dira herrian datuen arabera, Gngoriana Zubiaten eta Ulena Elorriagan.
|
|
|
Ganera arratzuarrek badaukie horretarako joerea, jaiak dirala, udalekuak dirala, lagunarteko jaiak dirala, karta jokoa dala... herriko tabernan eta plazan batzen dira. Lehenago taberna
|
bi
egoten ziran, bietan dendea be baegoala.
|
|
|
Loiolatik gora helduko gara Gorozikara, izen bereko baserri
|
bi
dagozala: Gorozika (Gosike) eta Gorozikatxu (Gosiketxu), eta handik goratxuago Santa Mariñe (Santamañe) ermitea.
|
|
|
Gernikan klinika
|
bi
egon izan dira, Santa Rosa eta Dublan, eta 1960ko hamarkadatik aurrera normalena izan da umeak klinikan jaiotea. Eleiza sartzea apur bat luzeroago mantendu zan, baina 80ko hamarkadarako galduta egon zan.
|
|
|
Umezaroan, urrats goren
|
bi
egozan kristau erlijinoari lotuak, adin maila ezbardinen arteko igarobidea markatzeko adierazgarri ziranak: jaunartzea eta konfirmazinoa.
|