|
2001
|
|
|
13 Hutsegite honen erakusburutzat Etxepareren
|
bi
bertso hautatu dizkigu:
|
|
2003
|
|
|
Saio bat baino gehiago izaten ziren: Urtero San Inaziotan
|
bi
bertso saio antolatzen genituen. Aitor zineman egiten genuen lehen saioa, San Inazio bezperan.
|
|
|
Euskaldunok ere badugu, gure aldetik, 1545ean, gure herriari, hizkuntzari eta libertateari emaiten diogun estimuaren lekuko, gure olerkari eta idazle lehena, Bernat Etxeparekoa. Gogoratzen baitzaizkit haren
|
bi
bertso eder hauek:
|
|
2005
|
|
|
Berdin kontserbatzailea, bainan bertze bizitasun eta kar batekin. Horretan datza
|
bi
bertsoen arteko diferentzia.
|
|
|
Euskaraz jasotako materialaren artean, propioki aldizkari horretara bidaliak,
|
bi
bertso sail besterik ez ziren izan. Bata anonimoki, bestea Iparragirrek Herrani eskainia.
|
|
2007
|
|
|
horren deskribapen zehatzak ematen dizkigu, batez ere Ignaziok, Nafarroatik atera zirenetik Montevideoko Euskal Erria elkartera heltzean eman zieten ohorezko bazkarira arte. Hain zuzen ere, badaude
|
bi
bertso, hainbat konposiziotan behin eta berriz errepikatzen dituenak:
|
|
|
2 Horrez gain, Ignaziok
|
bi
bertso koaderno ere bazituen. Horietako lehenengoak, eta era berean zaharrenak, azalean Borrador izenburua dauka.
|
|
|
www.euskomedia.org, 2004ko uztailaren 4an kontsultatua. Urte berean,
|
bi
bertso argitaratu zizkioten Príncipe de Viana aldizkari nafarrean, hauetako bat Xenpelar sarian parte hartzeko idatzirikoa: " Agur bertsoa", Príncipe de Viana, 14, Iruñea, 1967, 3 or.; eta" Emakumean moda berriko jazkerari buruz", Príncipe de Viana, 12, Iruñea, 1967, 3 or.
|
|
|
Hauetan eginbeharrak ez dira berdinak izanen, ezta sariak ere. A mailan, 12 urte arteko gazteak sartuko dira eta guttienez
|
bi
bertso eta lau kopla idatzi dituzte. Sariei dagokionez, irabazleak 50 euroko balea eskuratuko du, bigarrenak 30 eurokoa eta hirugarrenak 20koa.
|
|
2008
|
|
|
–Mosen Bernat Etxaparere kantuia, k, hamahirugarren koplak, pairatu zuen bidegabekeria baten berri ematen du. Baina, kopla ontzeko erabili zituen ehun eta
|
bi
bertso lerroak ez zituen izan bizi izandako gertaera mingarri baten berri emateko soil soilik, irakasteko bitarteko bihurtzen baitu berria. Bidegabekeria bat tarteko jasan duen epaiketa eta ondorengo espetxeratzea azaltzerakoan ez ditu nabarmentzen bakarrik gertaerak eragindako sentimen duak; izan ere, barnea husteaz gain, esperientzia horretatik ikasi beharrekoa azpimarratzen du.
|
|
|
Biografia baterako datu iturri baino gehiago galdera iturri da. Ehun eta
|
bi
bertso lerro horien jomuga ez zen biografia baterako datuak uztea; izan ere, hala nahi izanez gero, bazuen lekurik emandako xehetasunak ugaltzeko, baina bestetarako erabili du leku hori: gertaera mingarri baten berri zehatz mehatz igortzeko baino gehiago, bere burua zuritzeko eta, batik bat, gisa honetako bidegabekeria paira dezakeenari lekzioa emateko.
|
|
|
batzuk batzuetan mugitu egiten dira. Esaterako, iragan asteburuan izandako
|
bi
bertso txapelketetan komunikazio ez berbalaren adibideak azaldu ziren: Sustrai Colinak eskuarekin irudikatu zion gandorra abade bati Iparraldean eta Hegoaldean gure arrebak auzokoaren txakurra eskuz uxatu zuen.
|
|
|
Aldi berean, bere" esker ona" azaldu zien" gerran egon zirenei, haien familiei eta hil direnei". Mikel Mendizabal bertsolariak
|
bi
bertso kantatu zituen. Memoriaren oroigarri batjarri da plaza honetanFrankismoaren garai gogorrakhartuz oroitzapenetan.Garai hartako testigu biziIsaac daukagu bertan.Amets gaizto bat dirudi bainaGertatua zen benetan (bis) Trenbide eta harrobietanbizitza zitzaien laztu.Hirurogeita hamaika urtebaina ezin degu ahaztu.Gertatu zena gertatua zenta orain ezin da saihestu.Baina gertatu daitekeenaHori dago gure esku (bis) Oroimenaren AutobusaNafarroan barna oroimenaren suzia pizturik daraman autobuseko kide Carlos Martinezek hartu zuen hitza segituan.
|
|
|
Ofizioka txukun aritu zen eta bakarkako lanetan maila ona erakutsi zuen. Kartzelakoan gaia emanda, patera batean zihoan etorkinari buruz abestu zituen
|
bi
bertsoak hunkigarriak izan ziren askorentzat.
|
|
2009
|
|
|
Ateak zabaldu11: 00etan: Goizeko bertso saioaren hasiera14 bertso puntuagarri: Binaka, gaia emanda, hiruna bertso zortziko handian.Binaka, gaia emanda, hiruna bertso zortziko txikian.Banaka, lehen puntua emanda,
|
bi
bertso zortziko txikian.Binaka, gaia emanda, hiruna bertso sei puntuko motzean.
|
|
|
Bi kanporaketa, seiko taldea batean eta zortziko taldea bestean. ...aioetatik sailkatu diren sei bertsolariek jokatuko dute finala.Kanporaketetan, gai orokorrarekin bertso bana osatu dute bertsolariek, 8ko txikian ofizioka hiruna bertso eta hitza emanda bertso bana.Finalean, berriz, 8ko handian binaka gaia emanda hiruna bertso osatu dituzte, 8ko txikian binaka ofizioka hiruna bertso eta kartzelako gaian, zortziko txikian bi punturi erantzun eta gaia emanda bakarka
|
bi
bertso.
|
|
|
Azkena izan zen Urtiaga, 1937ko maiatzaren 16an hil baitzuten. Oroimenean hartuko dituzte gaurko mezan, eta
|
bi
bertso kantatuko ditu Martin Lekuona zenaren ilobak, Andoni Lekuonak. Ekitaldian izango dira, bestalde, Jose Maria Setien Donostiako gotzain emeritua, Idoia Mendia Eusko Jaurlaritzako Justizia sailburua eta I, igo Urkullu EAJko presidentea.
|
|
|
Sinesgarritasun handiz eta dotorezia nabarmenez kantatu zuen habanera doinuan, betelanean behartutako berba gutxi eta kontakizunaren denbora ederto kontrolatuz. Aipagarriak dira tratu txarrak jaso dituenaren galdu gabeko beldurra nola irudikatu zuen lehen
|
bi
bertsoetan, hirugarreneko gogoetari balio erantsia emanez: –Gehiago kostatzen da barrenekoa aldatzen?.
|
|
|
zortzina bertsoko bi ahapaldi, bertsoak 10 eta 9, 10 eta 8 silaba dituztela. Hala, Egañak
|
bi
bertsotan kantatzen duena Letek batean kantatzen du. Transkripzioan lehen ahapaldia baino ez dugu idatzi, bigarrenak lehenengoaren egitura eta musika bera baitu.
|
|
|
hamar silabako bertsoari dagozkio, eta beste bi zatiak zortzi silabako bertsoari, bost segundokoa hori ere. Lehen
|
bi
bertsoak eta hurrengo biak antzekoak dira.
|
|
2010
|
|
|
Hala ere, mezaren ondorengo ekitaldi labur baina sentikorrak hunkituko luke gehien, seguruenik, omendua. Arkaitz Estiballes bertsolariak errekonozimendu eta miresmeneko
|
bi
bertso eskaini zizkion. Dantzariak aurreskua, eta Zeanuriko abesbatzak Xalbadorren heriotzean kanta.
|
|
|
Alaxen egin genduan. Joan zan Donosti' ra txapelketa ortara, ta
|
bi
bertso oiek oso txalotuak izan ziran? (Zavala, Antonio:
|
|
|
Kasu honetan bekatuaren eta damuaren inguruan jardun zuen senpertarrak. Hona hemen Lafittek argitaratutako
|
bi
bertsoak:
|
|
|
Gauzak ondo ondo egite aldera, hitzaurrea monsinore Paulo Gurpide Bilboko apezpikuari eskatzen zaio, baita lortu ere. Horrela, 1958ko abuztuaren 8an Patxi Etxeberriak bukatutzat jotzen du lana, azken orrian
|
bi
bertso eder paratuz; ez da ausartzen, dena den, bere izena oso osorik aitortzera, ez dakigu zuzen zergatik, baina erraz susma daiteke arrazoia, honela bukatzen baitu laster Txinara itzuliko zen jesuitak bere lehen bertsoa: Izango bait du akarra.
|
|
|
Adibidez, Lazkao Txikik" Parrari" eta" Kontzientziari" egindako bertso gogoangarrietan erabilia; orobat Gorrotxategik 1967ko Bertsolari Txapelketa sonatuan" Anai arrebak" hasten den bere agurrean eta Uztapidek" Oheari" egindako bertsozko gorazarre paregabean. Ezin ere aipatu gabe utzi, doinu honetantxe, nahiz beste erritmo batean?, Xalbadorrek" Hilik den emaztearen soinekoari" paratutako
|
bi
bertso antologiko ezin eskertuzkoak. Benito Lertxundik ezagun bihurtutako" Beti penetan" kanta ere hauetatik hurbil dago.
|
|
|
Ez da harritzeko, beraz, izatez Berdabiorenak diren bertso hauek, herriak maizenik Trabukoren bertsoak edo Trabukoren kanta balira bezala ahotan erabili izana. Hain juxtu, Trabuko salatzen deneko
|
bi
bertso horietan biltzen baitute beren kargamen tragikorik ilunena. Eta horrexegatik beragatik ageri dira bi bertso horiek beti oroimeneko ardatz, gizaldiz gizaldi herriak han eta hemen buruz jaso dituen kantaera zahar guzietan.
|
|
|
Hain juxtu, Trabuko salatzen deneko bi bertso horietan biltzen baitute beren kargamen tragikorik ilunena. Eta horrexegatik beragatik ageri dira
|
bi
bertso horiek beti oroimeneko ardatz, gizaldiz gizaldi herriak han eta hemen buruz jaso dituen kantaera zahar guzietan.
|
|
|
Bada ordea herriak sortutako beste bertsoa, Berdabiok
|
bi
bertso horietan disimuluan esaten duena, oraindik gordinago esan nahiz moldatua. Hona, osaba Batista Perurena bertsolariari neronek Leitzan jasotakoa:
|
|
|
Pozik adituko nukeen beste kontua da, Añarbeko Laxaro Iparragirrek, edo bi kantaera oiartzuarrok dakizkien beste edozeinek, lehengo hiru puntuko kantaera oiartzuar zahar hura eta lau puntuko hau nola bereizten ote dituen bere oroimen sisteman, nola doinuari hala bertsoen testuinguruari dagokionean. Bai, pozik adituko nuke bai,
|
bi
bertso tankera guztiz desberdin horien elkarbizitza nola gertatu den kantari berberaren gogoan, Laboaz aurreko kontaera oiartzuar horietan. Ez baitut oraindik inon garbi ikusi.
|
|
|
Berdabioren bertsoen ahoz ahoko iturri xahar xoragarri honetan, ordea, inolako zalantzarik gabe, Aita Donostiarena izan da iturririk ugariena eta fidagarriena. Harenean ez baitut ikusten bertso bat bakarrik ere, gero dokumentu ofizialetan ikusiko denari kontra egiten dionik, eta horrez gainera, beste iturriek, aipatu ere egiten ez dituzten
|
bi
bertso eder baitakartza, orduko auzietako eskuizkribu zaharretan esaten denarekin hagitz ongi uztartzen direnak [87]:
|
|
|
Isildu orain. Nik blogean
|
bi
bertso jarri behar dizkiot, berak Zestoan egindako omenaldian kantatuak, Joxe Mari Iriondok liburuan bilduak. Bera hiltzean zer nahiko zukeen galdetu ziotenekoak.
|
|
|
–Ixo! Hauek dira
|
bi
bertsoak, ohikoa zuen doinu propialarekin zoli zoli kantatuak:
|
|
2011
|
|
|
Zuri beltzekoen atalean Xalbador, txistulariei kantari, 1968an Donostian botatako
|
bi
bertso. Horretaz gain, dokumentu baliotsu bat ere erakutsiko du Hitzetik Hortzerak aurreneko aldiz.
|
|
|
Zuri beltzekoen atalean Xalbador, txistulariei kantari, 1968an Donostian botatako
|
bi
bertso. Horretaz gain, dokumentu baliotsu bat ere erakutsiko du Hitzetik Hortzerak aurreneko aldiz.
|
|
2012
|
|
|
Ez zuen halako pisurik. Oroitzapen biziki politak ditut, hasieran beldurturik joaten nintzen bertso eskolara, bertzeek bazeramatelako urte bat edo
|
bi
bertsotan. Baina giro polita genuen, Hendaian ere sekulako giroa sortu zen, Ametsek eta Sustraik beste bultzada bat eman ziguten, bertsoa ikusteko beste manera batzuk, bertsoa maitatzeko tresna denak eman zizkiguten eta guk hartu besterik ez genuen.
|
|
|
Gaien aukeraketan aberatsak izanagatik, gaia garatzerakoan, narrazioan eta betelanean nahasi aritu ziren. Ostolazak bertan topatutako egoera poliki deskribatu zuen lehen
|
bi
bertsoetan, baina hirugarrenean kontakizuna azaltzerakoan aita santua, Erroma eta berriro itzuliko zela nahastu zituen bestelako aurreko azalpenik barik, eta kontakizuna hankaz gora jarri zuen. Alemaniara lan bila joandakoa Ajuria izan zen.
|
|
|
Eszeptikoa eta materialista da, ia mediku guztiak bezala, eta aldi berean poeta, eta ez txantxetakoa: poeta da beti egintzetan eta maiz esanetan, nahiz eta bizialdi osoan
|
bi
bertso ere ez duen idatzi. Gizakiaren bihotzean diren soka bizi guztiak ikertu ditu, gorpu bateko zaintxuriak ikertzen diren bezalaxe, baina sekula ez du bere ezagupenez baliatzen jakin; horrela, batzuetan, anatomistarik bikainenak ez daki sukarra sendatzen!
|
|
|
Hurrengo
|
bi
bertsoetan lapurrak norbait agertuko daude, harik eta gizon aberats bat ikusten duten arte:
|
|
2013
|
|
|
Bere «aroma» eta «benetako gizona» zela ezagututakoan, «Nirekin topatuko/ duzu zoriona», bota zion azken juzkuan Lopezek. Kartzelan, lehen puntua emanda
|
bi
bertso osatzen estu samar jardun ondoren, «Ispilu aurrean zaudela, ilea erortzen ari zaizula ohartu zara» izan zuten doinu eta neurri librean bi bertso kantatzeko gaia. Denetan, Otamendirena izan zen kartzelako ariketarik borobilena.
|
|
|
Bere «aroma» eta «benetako gizona» zela ezagututakoan, «Nirekin topatuko/ duzu zoriona», bota zion azken juzkuan Lopezek. Kartzelan, lehen puntua emanda bi bertso osatzen estu samar jardun ondoren, «Ispilu aurrean zaudela, ilea erortzen ari zaizula ohartu zara» izan zuten doinu eta neurri librean
|
bi
bertso kantatzeko gaia. Denetan, Otamendirena izan zen kartzelako ariketarik borobilena.
|
|
|
Bi lan eginen lituzkete: hamarreko txikian gaia emanda hiruna bertso osatu, eta kartzelako lanean gaia emanda
|
bi
bertso egin, bakarka. Nafarroako Bertsolari Txapelketan jokatu diren azken buruz burukoetan Silveira eta Soto ibili dira norgehiagoka, 2011n eta 2009an.
|
|
|
Lehen
|
bi
bertso lerroek bai erritmo aldetik bai irudiari dagokionez tonu tragiko eta larri nabaria dute. Baina Arrutik ahapaldiaren bigarren atalean kontrastea bilatzen du berehala.
|
|
2014
|
|
|
" Haurdun zagozela jakin dozu", ipini zien gaia Bernar Mandalunizek. Hona Bartraren
|
bi
bertsoak:
|
|
|
hemen dautza ama Euzkadi eta honen seme poeta. Aipa tutako lehen
|
bi
bertso lerroetan, ordea, haizearen esku utzi ditu poetak bere kontuak eta tradizio biblikoan, haizea, es sinónimo del soplo?, arnasa sortzailea, betiere; bizitzaren hasiera.15 Hasie > k kontatutakoaren arabera, Yahvek gizona sortzeko sudurrean haizea ufatu zion eta bizigabea zen gizona arima bizidunarekin piztu zen.
|
|
|
Badira erlijioarekin lotura dutenak, maitasunezkoak, bada emakumeen aldeko poema bat eta kartzelaldiaz beste pare bat. Bukatzeko, euskara goraipatzeko
|
bi
bertso apologetiko dakartza.
|
|
|
Errepublikanoek gerren ardura beti karlistei bota zieten, anaien artean borroka piztu izana eta ondorioz foruak galdu izana leporatu baitzieten. Aipatu Zavalaren
|
bi
bertsoak, hain zuzen ere II. Gerra Karlistei egindako erreferentzia garbiak dira, gerron errudunak elizgizonak eta «aberatsac» izan zirelarik; «gorriec», errepublikanoek edo demokratek, haiei aurre egiteko gaitasunik gabe ere (tartean ekonomikoak) arrazoiaren defentsan borroka egin zuten.
|
|
|
Horren adibide izan daitezke, esaterako, 1895ean Eibarren otsailaren 11ko ospakizunetan. I. Errepublikaren aldarrikapen eguna izan zen errepublikanoen artean egunik adierazgarriena? Antonio Iturrioz Eibarko alkateak kideei eskainitako hitzaldia8 edo 1899an Donostiako kasino federalaren bosgarren urteurrenaren ospakizunean federalen zuzendaritzako buru zen Gamboak irakurritako poemak9 Mendea amaitu aurretik, eta azken otsailaren 11ko ospakizunen harira, Emeterio Arrese errepublikanoaren
|
bi
bertso hauek publiko egin ziren Gipuzkoan, monarkia kritikatu eta mende berriarekin etorriko zen Errepublikaren esperantza edo egunsentia aurreikusiz10:
|
|
|
Egoera bat, bi ikuspuntu,
|
bi
bertso eta hainbat doinu. Binaka jardungo duzue orain ere.
|
|
|
1 Irakurri honako
|
bi
bertso hauek, eta hautatu bakoitzarentzako doinu egokia, ondoren eskaintzen zaizkizuenen artetik.
|
|
|
Uria ez da ibili gaur arte emandako nibelean, baina bakarreko gai txukuna utzi du bitartean, Zornotzan egin bezala, Nino Rotak" The Godfather" filmarako konposatutako melodia bere eginda. Berriro maitemindu den alargunaren rolean jarrita,
|
bi
bertso hauek bota ditu, bigarrena lehena baino hobea:
|
|
|
Atso euskaldun petoaren ganbarara erortzen da agure alkoholikoa, espainolez errimatzen duena. Antzerki kinka biziagoa ezin da amestu,
|
bi
bertsotan testu ingurua egina dute. Zubereraz galanta, eder da ere," galant" balioa galdu gabe, kontatu behar dea hori?
|
|
|
Baina bertsolaria ez da programa eskasean ekartzen den pailazoa, eredu balioa du. Oroit naiz manifa edo iheslari estradizio bat kari egin protesta batean, holako biltze txar bat antolatua izan zen azken minutuan, Alkat aulki baten gainera igan zen eta
|
bi
bertso bota. Galde egina ez zelarik.
|
|
2015
|
|
|
Bertan bost ariketa egin dituzte bederatzi parte hartzaileek: agurreko bertsoa; binaka parte hartzaile bakoitzak bina bertso zortziko handian eta beste
|
bi
bertso zortziko txikian; bakarka gaia emanda bertso bana gehienez bost puntuko neurrian; eta, bukatzeko agurreko bertsoa. Maialen Lujanbiok aurkeztuko du saioa, eta Sustrai Colinak jantziko dio txapela nagusitzen den bertsolariari.
|
|
|
Antza ez da izenarena bakarrik, noski. Ikus ditzagun Txirritaren sortako lehen
|
bi
bertsoak:
|
|
|
Egun pasa egiteko asmoa neukan, hantxe, ogitartekoa eta zahatoa, koadernoa eta idazluma, begirada eta entzumena lagun nituela. Hilerriko sarreran
|
bi
bertso edo azaltzen ziren, euskaraz eta erdaraz, marmolean zizelkatuak, lurreko eta zeruko justiziaz zihardutenak. Oso politak, tetrikoak eta umoretsuak, beldurgarriak.
|
|
|
Sei hilabetera Mexikoko Veracruzera emigratzeko aukeraz baliatuz, harako bidea hartu zuen, bihotza, zeukan bezala hilik edukita, ez zuelako adorerik Ardibason segitzeko. Agurrerako moldatu zuen bertsoan, lehen ahapaldiko azken
|
bi
bertso lerroetan,. Urrunera narube/ Neure naigabiak? (79) aitortu ondoren, azken ahapaldia, Jule agurtzeko gordetzen du, zergatik jarri zen gaixo zain galdetuz eta betiko maitasuna aginduz.
|
|
|
Bertsoaren sortze prozesua ulertzen lagungarri izango delakoan, 1a irudian sorkuntza moduluaren adierazpengrafikoa topatuko dugu. Horrekin batera, adibide gisa (ikus 1b), dakar, zakar, azkar eta alkar oinekin osatutako
|
bi
bertso ageri dira. Ezkerraldekoan, puntuen arteko lotura ausazkoa da, eta eskuinekobertsoan aldiz, LSA metodoa erabili da puntuen arteko lotura semantikoa neurtzeko.
|
|
|
Azkenik, lehenengo
|
bi
bertsoetan ez bezala, Iturriagak lehenengoan proposatutako bidea hartzen du Elortzak hirugarren bertsoan, umorea zakilarekin lotuz ixten baitu saioa: «orain egidazu bat/ txorixo onarekin».
|
|
|
Lehenengo
|
bi
bertsoetan iraganari buruz ari da Arzallus, eta abestu ere iraganeko denboran egiten ditu. Hirugarrenean, ordea, orainaldira jotzen du eta epailearen aurrean kokatzen du bere burua akusatu modura.
|
|
|
Hala, Elortzak gizonezkoaren paperetik kantatzen du. Lehenengo
|
bi
bertsoetan hori ez badakigu ere, azken bertsoan bere arrebari buruz hitz egitean ohartzen gara horretaz. Lujanbiok, berriz, ez du esplizituki esaten emakumea ala gizona den.
|
|
|
Horrenbestez, azken
|
bi
bertsoetan erabiltzen duen bigarren pertsona aipatuz amaituko dugu analisia. Aurreneko bertsoan ez bezala, «zuk», «daukazun» «ezin zaitut»... eta bigarren pertsona adierazten duten markak daude horietan, eta horrek nolabaiteko hurbilpena eragiten du publikoarengan.
|
|
|
Fernando Anbustegi eta Alaitz Rekondo aurkezleek gidatuko dute saioa eta bertsolariek honako lana egin dute: binaka gaia emanda, hiruna bertso zortziko handian; binaka gaia emanda, hiruna bertso zortziko txikian; banaka lehen puntua emanda, hiru bertso zortziko txikian; binaka gaia emanda, hiruna bertso hamarreko txikian eta banaka gaia emanda,
|
bi
bertso nahi den doinu eta neurrian. Puntuaziorik altuena duten bi bertsolarien arteko buruz burkoa jokatuko da ondoren, lan honekin:
|
|
|
Gaia zein neurriak libreak izango dira eta bertsoak berriak izan behar dute, hau da, inon aurkeztu gabeak. Parte hartzaile bakoitzak
|
bi
bertso sorta ere bidal ditzake.
|
|
|
Herriko bestak Herriko besten bezpera izanen da lerro hauk etxetaratuko direlarik, egitarauak jada agertuak dira, gure gazteak lanean ari dira oro ahal bezain untsa pasa dadin. Kuraia emaiteko igortzen dazkotet
|
bi
pertsu:
|
|
2016
|
|
|
Derrigorrezko baldintza da bertsoek berriak izatea, hau da, beste inon aurrez aurkeztu gabeak. Parte hartzaile bakoitzak
|
bi
bertso sorta bidal ditzazke.
|
|
|
Sariketako kanporaketa guztietan bezala, honako lanak izan dituzte: zortziko handia, zortziko txikia, bi punturi erantzutea, hamarreko txikia eta banaka
|
bi
bertso, gehienez, hamarreko neurrian. Joan den astean jokatu zuten lehen kanporaketa, Azpeitiko Sanagustin kulturgunean, eta Jon Gurrutxaga azpeitiarra izan zen garailea.
|
|
|
(Mixel Xalbadorrek bere aldetik kantatu zizkion
|
bi
bertsoak).
|
|
|
LUCIEN LE LANDAIS ri
|
bi
bertso
|
|
|
Baionako tren geltoki barnean, inguruan nuen jendea eskertzeko egin nituen
|
bi
bertsoak kantatzen...
|
|
|
Bidenabar, hemen gogotik agertuko ditut (eta nola ez, ene alde doaz eta...), Donostiako Elkar Zabaltzeneko lagunek, erretiroa ospatzea kari, Donostian 2004ko urtarrilaren 16an abestu zizkidaten
|
bi
bertsoak:
|
|
|
(1994an lehen aldia zen Aberri Eguna antolatzen genuela Angelun. Karia horretara,
|
bi
bertso hauek kantatu nituen herriko etxe aitzineko elkarretaratzean.)
|
|
|
(Baionako Udalekuan, Olentzero ikazkina itxuratuz, kantatu nituen
|
bi
bertsoak)
|
|
|
Eta, hain zuzen,
|
bi
bertso horiekin hasi zuen Sebastianek hurrengo plegua. Baina, bi bertso horiek ez ezik, beste hirugarren bat ere erantsi zuen.
|
|
|
Eta, hain zuzen, bi bertso horiekin hasi zuen Sebastianek hurrengo plegua. Baina,
|
bi
bertso horiek ez ezik, beste hirugarren bat ere erantsi zuen.
|
|
|
Honela diote lehen
|
bi
bertsoek, eskuizkribuan:
|
|
|
Aldaketak aldaketa, igualeko gelditu zen pasarte osoa,
|
bi
bertso horiek tartekatuta, behar zuten azalpen txikia lagun.
|
|
|
Baina,
|
bi
bertso horiek ez ezik, beste hirugarren bat ere idatzi zuen Salaberriak plegu berri honen hasieran, izenburu eta guzti. Honela:
|
|
|
Andoaingo Oroituz Elkarteak antolatuta, Frankismoak zapaldutako herritarrak biktimatzat hartuak izan daitezen eskatzeko ekitaldia egin zuten Andoiango Alfaro plazan, joan den apirilaren 16an. Andoainen frankismoak eraildako hogeita bost lagunen aldeko lore eskaintza egin eta gero, Haritz Eskudero bertsolariak
|
bi
bertso abestu zituen. Horren ostean, Elgoibar1936 taldeko Hodei Otegik eta Iñaki Odriozolak hartu zuten hitza Elgoibarren memoria historikoa berreskuratzen egiten diharduten lanaren berri emateko.
|
|
|
Kasualitatez gaur bazkalostean, Maxixatzeni gain-begirada bat ematen ari nintzela, Azkoitiar Eneritz Artetxeren
|
bi
bertso irakurri ditut, lehena harira datorkigu, eta honela dio":
|
|
|
Madozko erretore horrek, 8 orrialdeko Errosario santuaren amabost misterio Iruñako apaiz nagusiaren mendeko zenbait euskal elizetan kantatzen diran moduban eskribituak izenburuko lana ere atera zuen Iruñean 1903.ean Nikolas Marzelinoren etxean, baita Jesusen viozari cantac izenburuko orria ere; egun galdurik dagokeen arren, Damaso Intzak Perez Goienari ezagutarazi zion garaiz, eta Lizarrakoaren nafar bibliografian aipatua dugu bederen. Madozen 1894.eko martxoaren 26ko data daraman azken lan horretan, 9 eta 7 ahapaldiko
|
bi
bertso berri zeuden kantagai zortziko txikiko neurrian; bietarik bigarrena soilik zihoakion izenburuari, lehendabizikoa gamazadaren inguruko gertakizunekin lotuta zegoenez:
|
|
|
Ez, baina lehenengo
|
bi
bertsoek badaukate errima.
|
|
2017
|
|
|
Honen aburuz, egungo bertsolari asko klitxe batzuez baliatzen omen dira, kantatzeko orduan. «Ene ustez,
|
bi
bertsok ez dute behin ere berdinak izan behar, beti ekarri behar dute berekin gauza berrien freskura. Puntu eta irudi bitxi eta bereziak ez badira bilatzen, hitzak gastatuz eta zimelduz joanen zaizkigu, bertsoak beren magia eta misterioa galduz, eta bertsolaritzak labana amustu baten antza hartuko du.
|
|
|
Ikasleak aspertzen ari ziren eta, bion arteko elkarrizketa amaitutzat emateko, ea bertso pare bat botatzen ausartuko al nintzen galdetu dit, Would you dare to improvise a couple of bertsos?, eta nik, euskaldun gehienok aldez edo moldez bertsolari ere bagarela frogatzeko, zutik jarri eta
|
bi
bertso trakets moldatu dizkiot, eta bera rap saio txiki bat egiten saiatu da. Komentatu dutenez, Bronx hegoaldeko ingelesaz baliatu da.
|
|
|
Gaur beste soiñeko batzurekin jazten da txantxo.Tolosako Iñauteriak beintzat, moskorkeriaren izena zuten, eta orretan ere, asko zintzotu gerala esan bear. Gaur geienak kotxe bana badaukagu; eta usterik gutxienean alkool neurtzaille oriek dauzkagu, eta ez nolanaiko zigorrakin; eta orra, jendea zintzotutzeko bidea.Eguraldiak lagun dezala, eta umorean jartzen bagera orra
|
bi
bertso Galtzaundiren doiñuan kantatzeko. Otsailak ogeita seiaurten Iñauteri, Tolosa ontan badagaur naiko komeri; zezen aurrean asko oi dira erori, Garizuma luzeakzuzentzen du ori. Pestak asi giñuzenjoan zan ostegunez, naiko txistor da ardoaukeran gendunez; Iñauterik ondorenGarizuma dunez, zintzotuko geradeelizara junez.
|
|
|
Eta hortarako juradu baten epaiketa behar, puntuazio bat eman, bertso ‘hobea’ eta ‘txarragoa’ bereizi. Baina
|
bi
bertso teknikoki errugabeak badira, eta bat bestea baino hobea dela erabaki behar bada, zeri begiratu behar dio juraduak. Bertsoaren ‘esanahia’, ‘gaiari lotzea’, ‘ziria sartzea’, ‘sakontasuna’, ‘grazia’, ‘bihotza’ eta holakoak hartu ditu kontutan.
|
|
|
" grabazioan
|
bi
bertso kantatu behar nituen, zortziko txikian," Gora Herria" kantan. Estudioan ari nintzen entsaiatzen doinu normal batekin, baina Ferminek esan zidan:
|
|
|
Atxagak idatzitako
|
bi
bertso sorta musikatu zituen, neurrian zein airean elkarrengandik zeharo ezberdinak. Mutur batean, jostari doaz" Zenbait bertso xelebre" eta bere zortziko txikiak; triste antzean, aldiz," Bertso berriak" izenburupeko zortziko nagusiak.
|
|
|
1993ko urriaren 30ean, beste pauso bat eman zuten bertsoa eta rockaren oholtza gaineko konbinaketan. Negu Gorriak ek kontzertua eman zuen Bilboko La Casillan, eta amaieran Jon Maia igo zen oholtzara bat batean
|
bi
bertso kantatzera. Bat bateko bertsoak (a capella, erabat hitzean oinarrituta, doinua lagun, une eta toki horretan komunikazioa helburu duenperformancea) eta rock musika (musika, hitza, estetika eta mugimenduan oinarrituta komunikazioa helburu duen performancea) oholtza gainean elkartu ziren.
|
|
2018
|
|
|
Batek jauzi egiten bazuen bertzea salbatuko zela menturaz». Horra lehen
|
bi
bertsoak:
|
|
|
Eta gainera, errima daukate
|
bi
bertsoek. Orain DA, zure garaiA.
|
|
|
Horrexegatik, Buruntzako Jai Batzordeak esker oneko oroigarria eskaini die familiakoei aurten, lasterketa hasi aurretik. Oroigarrian, hamaiketakoaren ekimenaren bultzatzaile izan zen eta joan den abenduan zendu zen Bittor Zabala Zalakainen argazkia ageri da, honako
|
bi
bertsorekin batera: Zure umore onaguretzat opariitxura ona etaburua beti argi, esker ona besterikguregandik zuri.Bihotzean zaitugubenetan Bittori. Guregandik joandaauzoko Bitori.Zuk eskainitakoaBuruntza auzoari, etzaigu ahaztukogutako inori.Agur eta ohore, maitasunez zuri. Bitorri Zabalaren alaba den Mari Karmenek adierazi duenez, hamaiketakoaren ekimena familiako den Joakin Murua eta bere lagune... “Batekin hitzegin, bestearekin hitzegin, oso gustukoa zuen jendearekin egotea”.
|
|
|
Ondoren, bikoteka banatuko dira ariketak. Hala, bikoteko batek bi punturi erantzun die eta besteak bakarka
|
bi
bertso osatu ditu, gura duen doinu eta neurrian.
|
|
|
Buruz burukoan, hiru ariketa egin dituzte: puntuka sei bertso osatu arte, zortziko txikian hiruna bertso eta hitza emanda, finalista bakoitzak
|
bi
bertso osatu ditu.
|
|
|
LH5 eta LH6ko usurbildarrei edo Usurbilen ikasten duten gaztetxoei.Lanen ezaugarriak:
|
bi
bertsotako lanak izan behar dute. Gaiotako bat aukeratu behar da: NOAUA! n herriko zuhaitz zaharrena botako dutela irakurri berri duzu. Herriko alkatea bazina zein aldaketa egingo zenituzke. Urrutiko lagun bat etorri zaizu bisitan.Sariak:
|
|
|
Joxe Mari Lopetegi, Juan Ezenarro, J.M. Garate, Joxe Zapirain, Salbatore Mitxelena, Pepe Bolunburu eta Basarri dira gerrako desmasien kronistak, Utarre, Atarrene, Gora Beti eta Andoni ezezagun zaizkigunekin batera. Basarrik
|
bi
bertso sorta idatziko ditu Gernika gaitzat hartuta. Bata lau hilabetera, bestea ia urtebetera.
|
|
2019
|
|
|
Lehendabizi agintariek edaten dute ur berritik, apaizak eta alkateak, eta gero, gainerako guztiek. Etxe batean kantariek lortutako saria eskasa bada,
|
bi
bertso gehiago gaineratzen dituzte:
|
|
|
Herri bakoitzak bazituen bere kopla bereziak, eta gainera, ainitzetan, urtez urte aldatzen omen zituzten. Dena den, badira
|
bi
bertso Euskal Herri osoan, zenbait aldaerekin, errepikatzen direnak. Honatx:
|
|
|
Nahiz eta, gerraren eta otoitzaren arteko aurkakotasun honi aurka egiten dion guztia azterketarik gabe geldi ez dadin, hemen egoki litzateke gogoratzea, denboraz hurbil dagoelako, baita hainbat lekukotasun bizi eta hain ospetsu ere badaudelako, egoki litzateke gogoratzea, berriz esango dugu, Ourique ko mirakulu hura, ezin famatuagoa, Kristo Portugaleko erregeari agertu zitzaioneko hura, erregeak oihu egin ziola, armada zoruan belaunikaturik eta negarrez zegoelarik, Fedegabeei, Jauna, fedegabeei eta ez niri, nik sinesten baitut ahalguztidun zarela, baina Kristok ez zuen mairuen aurrean agertu nahi izan, ordu txarrean, bestela, gaur, kronika honetan, borroka ezin ankerrago bat beharrean, azkenik han bizia galdu zuten ehun eta berrogeita hamar mila fedegabe horien konbertsio zoragarria egiaztatu genuke, hura zeruari kontuak eskatzeko moduko arima galera, hura. Hala da, ezin ohi dira zoritxarrak oro saihestu, eta ez dugu Jainkoaren aurkako bekaturik egiten gure aholku onarekin, baina patuak baditu bere lege irmoak, askotan efektu ustekabeko eta artistikodunak, kasu honetan bezala, Camoens ek profitatzen ahal izan baitzuen oihu sutsua, eta, bere hartan,
|
bi
bertso hilezkorretan para. Guztiz egia da naturan ezer ez dela sortzen, eta ezer ez dela galtzen, dena aprobetxatzen dela.
|
|
|
Hala ere, Lazarragaren poemak badu bereizgarririk: leloak
|
bi
bertso lerro ditu (besteek bakarra), eta, ondorioz, ahapaldiak zortzi bertso lerrokoak dira (besteak zazpikoak). Adibide horrek erakusten du, gure ustez, Lazarragak ez ziela bere ereduei modu hertsian jarraitu, eta, beraz, gai zela molde metrikoaren aldaera desberdinak erabiltzeko.
|
|
|
Poematxo horietan (Frenkek ez ditu poema osoak aipatzen, soilik buruak) neskak lehen pertsonan hitz egiten du, eta aitari edota amari zuzentzen dio ezkontzeko eskaria, mehatxurik gabea (hala ere, soilik poemaren lehen
|
bi
bertso lerroak ezagutzen ditugunez, litekeena da gainerako bertsoetan mehatxua agertzea).
|