|
2000
|
|
|
Ipuin sortari buruzko kazetari oharrei begiratuz, aldiz, Joxean Muñoz(" Ifar aldeko orduak", Habe, 1990, 177 alea, 29 or.) bere erreseinan, hamar ipuinok euren dibertsitatearen azpitik zer duten komunik bilatzen saiatzen da, eta bere ustez, batasun hori euren mamian, giro minberaz," lekuz
|
beste
egin beharra" z mintzatzen da egilea: " Norberaren sorterritik, etxetik eta haurtzarotik, senide, adiskide eta burkideengandik edo norberaren baitatik lekuz beste egin beharra edo egin behar izana darabilte airean ipar aldeko ipuin hauek.
|
|
|
Ipuin sortari buruzko kazetari oharrei begiratuz, aldiz, Joxean Muñoz(" Ifar aldeko orduak", Habe, 1990, 177 alea, 29 or.) bere erreseinan, hamar ipuinok euren dibertsitatearen azpitik zer duten komunik bilatzen saiatzen da, eta bere ustez, batasun hori euren mamian, giro minberaz," lekuz beste egin beharra" z mintzatzen da egilea: " Norberaren sorterritik, etxetik eta haurtzarotik, senide, adiskide eta burkideengandik edo norberaren baitatik lekuz
|
beste
egin beharra edo egin behar izana darabilte airean ipar aldeko ipuin hauek. Aitzakiaz, gaiez, garaiz eta lekuz arras desberdin izan arren, giroan, irakurlearengan utzi duten gogo giroan badute batasuna."
|
|
|
Batzuetan, zuzenean egiten du honen erreferentzia: pertsonaiek bere buruaz
|
beste
egiten dute, heriotza ezinbestean datorkie,... Beste batzuetan, ostera, heriotzaren zantzuak aurkitzen ditugu:
|
|
|
Izan ere, pertsonaiak egoera edo arazo larri baten ondorioz, indarkeria erabiltzera joko du: hilketa, heriotza, bere buruaz
|
beste
egitea,... Atal honetako ipuinetan elementuak behin eta berriro errepikatzen dira, bukaera beti heriotza izanik.
|
|
|
Hori dela-eta, eta Bilbora trenez igortzen zituen pakete batzuengatik Julen atxilotu egingo dute. Ondorioz, ziegan hartuko du bere buruaz
|
beste
egiteko erabakia.
|
|
|
atzera aurrera asko daude, irakurleari loturak egitea eskatuz. Narrazioa protagonista bere buruaz
|
beste
egitera doan unean hasi eta ekintza hori burutzean amaitzen da. Hortaz, heriotzaren aurretik eginiko atzerakako begirada da testuratzen dena.
|
|
|
Bestalde, prolepsiak ez ditu sarritan erabili: batik bat, hasieran bere buruaz
|
beste
egitera dihoala iragartzen duenean ikus ditzakegu. Hortaz, barne prolepsiak dira gehienak, lehen mailako narrazioaren denboraren barruan kokatzen dira-eta.
|
|
2001
|
|
|
Finean, biek heriotza eta bakardadea ezagutuko dituzte beren bizitzen amaieran: bata fusilatuta hilko da, besteak, bere buruaz
|
beste
egingo du.
|
|
2002
|
|
|
Mirandek bere buruaz
|
beste
egin zuen 1972ko Eguberrian. Haren heriotzaren ondoren, autore madarikatuaren mitoak areagotu egin zuen euskal literatur komunitateak haren obrarekiko zuen jakin mina. c) Eleberri soziala (Gereño, Peillen, Amuriza...); alegorikoa (Zarate, Lertxundi...), poliziakoa (Gereño...)
|
|
|
Istorioa 1973 inguruan hasi eta 1984an bukatzen da, Komando Autonomo Antikapitalistek Enrique Casas PSOEko senataria hil ondoren. Gertakizunek aurrera egin ahala, Zabalegiren eta Abaituaren biografiak elkar gurutzatuz doaz, eta heriotzaren, giza bakardadearen eta ezintasunaren gaiak hain bihurtzen dira obsesibo, non Iñaki Abaitua protagonistak bere buruaz
|
beste
egiten baitu amaieran.
|
|
|
Historiaren amaiera ezin dramatikoagoa da: Miren gaitz batek jota hiltzen da eta Leturiak bere buruaz
|
beste
egiten du. Absolutura iristeko bidea zelakoan Maitasunean ipinitako itxaropena zapuztu egiten zaio protagonistari.
|
|
2005
|
|
|
Gose horrekin dago gaurko gizona eta gose horretatik datoz mundu honetako miseria gehienak. Bestalde erraten dugun bezala, gose horren ezin aseak ditu hoinbeste jende ekartzen beren buruaz
|
beste
egitera. Gorago erran bezala" sea, sex and sun" baino gehiago baita gizona.
|
|
|
25 urteko gazteetan hiltzen direnen %15 drogak ditu hiltzen. Zenbatek ez dute beren buruaz
|
beste
egiten, jadanik erran dugun bezala, etsituak, ustez eta gose hori ezin asea den!
|
|
|
Barnetik sofritzen duten gehienak ez ote litzateke osagarri onean? Zenbatek ez dute beren buruaz
|
beste
egiten, osagarri onean direlarik, berdin oso gazterik, baina ezin jasanezko har batek barnetik jaten dituelakotz.
|
|
|
giza gaizo bat bezala hil zen, alkoholak errea, 42 urtetan... Zabala medikua, bere buruaz
|
beste
egin zuena. Goytino, notario eta kazetaria, hiri hartako frantsesetan famatuena bezala ekarria garai beretan, aberats okitua izana eta bere bizia, herresta batek bezala bururatu zuena, bakartasunean:
|
|
|
Oraino gutiago emazten eskutan. Emazte horrek bere buruaz
|
beste
egin zuen, oso oso bakan baizik ikusten ez dena Afrikan.
|
|
|
Mundu berri honek eman ditzakeen tresna eta girgileria guziak eskutan dauzkagularik, afrikarrak gu baino urosago dira! Han egon naizen 12 urteetan suprefetura osoan ez dut bi aldiz baizik entzun norbaitek bere buruaz
|
beste
eginik. Gure asurantza, bankoko txartela, RMI eta gainerakoekin, dotzena bat ehun gaztek beren buruaz beste egiten dute Frantzian, urte bakotx, 15 urtekoetan.
|
|
|
Han egon naizen 12 urteetan suprefetura osoan ez dut bi aldiz baizik entzun norbaitek bere buruaz beste eginik. Gure asurantza, bankoko txartela, RMI eta gainerakoekin, dotzena bat ehun gaztek beren buruaz
|
beste
egiten dute Frantzian, urte bakotx, 15 urtekoetan. Gazte eta beste, dotzena bat milak urtean orotara.
|
|
|
160.000! Beren buruaz
|
beste
egiten dutenen kopurua hamar mila jenderentzat %1, 73tarik 2,13tara igo da hogeita hamar urtez. %23ko gorakada, 12 urteko neskatxetan %4 saiatuak ziren beren buruaz beste egitera 1993an, %8k hamar urte geroago:
|
|
|
Beren buruaz beste egiten dutenen kopurua hamar mila jenderentzat %1, 73tarik 2,13tara igo da hogeita hamar urtez. %23ko gorakada, 12 urteko neskatxetan %4 saiatuak ziren beren buruaz
|
beste
egitera 1993an, %8k hamar urte geroago: doblea.
|
|
|
Ez dut hegoaldeko datu zuzenik baina badakit 2002 urtean 194 jendek beren buruaz
|
beste
egin zutela, bideko istripuetan 170 hil izan zirelarik. Hor ere bidetan baino gehiago hil, biziaz etsiturik.
|
|
|
Mende erdia du doi doia beren burua
|
beste
egiten zutenen ehorzketak ez zirela elizan egiten. Afrikan ikusi dut, gaur egun oraino, zakurrrak bezala lurperatzen dituztela paganoek:
|
|
|
" Askok uste dute pekatu dala esatea, sinistatzea edo uste izatea, sorginak daudela. Hau edo
|
beste
egin dutela, honi edo besteari gaitz egin diotela. Hau ez da pekatu.
|
|
|
Vatikanoko II. kontziliorako denak prestatuak zituzten. " Bai" errateaz
|
beste
egitekorik ez zuten izan behar apezpikuek. Beste lanik baitute apezpikuek alabaina.
|
|
2006
|
|
|
Antselmo Handia, Hungariako erregea, ikaragarri perfekzinozalea ei zan. Behin, melankolia sakonak jota, eta ameseta txar tristeen artean, bere buruaz
|
beste
egitea erabagi eban. Hain ardura handia hartu eban gorteko kontu guztiak ondo lotuta ixteko, ze, begiak betiko bildu baino lehen, urteak eta urteak igaro ebazan bere gorteko kontseilariakaz batera arazoak konpontzen, itunak sinatzen eta audientziak egiten.
|
|
2007
|
|
|
Kitxuaz egiten dabe, baina guk euskereagaz daukaguzan arazoak daukiez. Prestigio gitxi daukala esan deuskue, gazteek ez dabe euren gurasoek
|
beste
egiten, eta euren berbakerea bere ez dala horren aberats. Hiztun gitxi daukien hizkuntzetako txakurrak ortozik beti.
|
|
2008
|
|
|
" Uste dut gerorako apustua egin behar dela eta kalitatearen irizpideari eutsi. Beste joera galbidea litzateke, epe ertain luzerari begira buruaz
|
beste
egitea. Sortzaileek euren konpromiso literarioari eutsi behar diote eta egia bilatu, kritikariek agerian jarri testuen balioa eta didaktikoek aditzera eman non dagoen testuen erakargarritasuna.
|
|
|
Asterrika aldeko itsasertzera ibilaldiren bat edo
|
beste
egin genduan eskolatik; maistrea zeharo kezkatuta ikusi genduan; gu hatxetan ginan artean itsasoak gora egin eban eta lehentxoago egindako bidea urak iruntsita geratu zan. Hatxei helduta bueltau behar.
|
|
2009
|
|
|
bihotz onekoa, edonoren nahia beteteko beti prest egoana. Eta, zergaitik esan ez?, baita noizik behinean maltzurkeria bat edo
|
beste
egiten ekiana be...
|
|
2011
|
|
|
6.4.1 Ume bateatubakoen, buruaz
|
beste
egindakoen eta itota hildakoen enterruak
|
|
|
Buruaz
|
beste
egiten ebenen kasuan ortusantutik kanpora lurra emoteko agindua ei eukan eleizeak. Hiletea egiteko eskubiderik be ez jaken autortzen.
|
|
|
Hiletea egiteko eskubiderik be ez jaken autortzen. Beharbada horregaitik edo, baten batek buruaz
|
beste
egiten ebanean, etxekoek nekez agertzen eben herritarren aurrean holan izan zala. Horretara hildakoari hileta eleizkizuna eta kanposantuan ehorzteko eskubidea gordeten jakon.
|
|
2015
|
|
|
Horrekin batera, baina, berri dramatiko bat ere ematen zuten: Euskadi Siouxeko lehen zuzendariak, Jose Mari Agirre Alcaldek, bere buruaz
|
beste
egin zuen. Egokiera aprobetxatzen zuten, ordea, aldizkari berri batzuei ongietorria egiteko, Ere eta Muga izenekoei, eta baita izenik aipatzen ez zuten hirugarren bati ere, zeinari buruz honakoa zioten:
|
|
2017
|
|
|
Bestean, narratzaile intradiegetiko bihurturik eta mise en abyme egitura sorraraziz, Iñaki Abaituak berak Hamaika pauso izenburuko nobela idazten du, zeinean Daniel Zabalegiren heriotza eragin zuen jazoera katea kontatzen baitu.196 Eleberri honetan ere in extrema res heldu dio Saizarbitoriak kontakizunari, ezer baino lehen istorioaren amaiera aurkeztuz: Iñaki Abaitua jakitun da ordu gutxi batzuen buruan hilko dela, eta etsipen, angustia zein porrot existentzial erabatekoa islatzen duten pentsamendu eta oroitzapenak aletzen ari da, irakurleongan kontakizunaren bukaerara arte erabat baieztatzerik ez dagoen susmoa piztuz, bere buruaz
|
beste
egingo duela, alegia.
|
|
|
Narzisismo horren erakusgarri deitoragarria da Rossettik bere emazte Elizabeth-ekin izandako jokaera. Elizabethek bere buruaz
|
beste
egin zuen ezkondu eta hogei hilabetera, Rossettirekin izandako bizimodu penagarri, zoritxarrekoak bultzatuta, ziur aski. Senarrak argitara gabe zeuzkan poemak lurperatu egin zituen zerraldoan sartuta, Elizabeth-i eskainitako hondarreko maitasun froga modura, antza.
|
|
|
Iñakik konpromiso purua ezinezkoa dela aldarrikatuta ere, ez du sekula bazter utziko kolektiboarekiko bat egite perfektua erdiesteko ametsa, ez du sekula lagako bat egite horretatik identitate indibidual erabat zehatz eta osatua eskuratzeko ideala. Askaerarik gabeko nahi eta ezin baten erdian harrapaturik geratuko da, beraz, idealaren nostalgiari atxikita, harik eta azkenean, bere sufrimenduari amaiera emanez, bere buruaz
|
beste
egin dezan arte.
|
|
2018
|
|
|
Edhen zutik zegoen pareta zuriaren kontra artez begirabegira zaintzako mediku gazteari; Augusto berriz, eserita zegoen psikiatraren mahai beltzaren aurrean. Medikua oharrak hartzen zegoen, noizbehinka Augustori galderaren bat edo
|
beste
eginez eta zeharka zegoelarik begirakuneka Edheni.
|
|
|
Laster etorriko zirela ostera ere pastilekin pentsatuz bakarrik, atzera ere sortu zitzaion bere buruaz
|
beste
egiteko akordua.
|
|
|
Gizon heldu bat eta, jakin nuenetik, haren emaztea ari ziren iskanbilatsu. Bertan gelditu nintzen, makinako kafea hartzen nengoelakoa eginez, zer gertatzen zen jakiteko benetako afanez,
|
beste
egitekorik ez bainuen zoritxarrez. Buila eta orroen artean aditu nuen, adar ipintze kontua zegoela tartean, kontizu!.
|
|
2019
|
|
|
Honelako pasarteen bidez, ikus dezakegu bikotearen artean benetako gerra bat dagoela, etengabeko irainak eta errespetu faltak bizi dituztela (146, 147). Florak ezin du gehiago, eta bere buruaz
|
beste
egitearekin mehatxatzen du sarri. Honelakoetan," bizitzeko gogoa kendu didazu, pepelerdo miserablea, hil egin nahi dut" (40) eta" hil egin nahi dut eta hil egin nauzu" (42) bezalakoak oihukatzen ditu.
|
|
|
Bestalde," epaitu, kritikatu eta zuzendu" azpi faktorea (4.1), aurrerago aipatu bezala, batez ere elikagaien prestaketari dagokion gaietan errepikatzen da, baina orokorrean, narratzaileak ez du larderia edo intimidazio horren datu gehiagorik ematen. Gainera, Florak bere buruaz
|
beste
egiteko mehatxuen ondorioz ikus dezakegu jokabide suntsitzaileak (4.3) daudela harreman honen atzean, aurretik aipaturiko xantaia emozionalak ere hori adierazten digu. Hala ere, narratzailea aitortza bat egiten ari da, eta etengabe bere burua zuritzen ari denez, irakurleari geratzen zaion sentsazioa da ez duela guztiz egia esaten eta hainbat egoera isildu egin direla.
|
|
|
Diskurtsoa amaitu, aldiz, galdekatzen duen epailearen mahai gainera ofizialak ekartzen duen argazkiaren aipamenarekin amaitzen du. Beltranek bere buruaz
|
beste
egin duela adierazten dio epaileak: " Browning batekin konpondu ditu horrek bere arazoak munduan" (282).
|
|
|
" El suicidio machista" lanean Andrés Montero Gómezek dioen moduan (2006), kasu askotan gertatzen da emaztea hil ondoren hiltzaileak bere buruaz
|
beste
egitea. Gehienetan pentsatzen da biktimarioak bere larritasunean erruari, gizartearen arbuioari edota zigor penalari ihes egiteko aurkitzen duen irtenbide desesperatua dela bere burua hiltzea.
|
|
|
Ez da, beraz, errudun sentimendua bizitzea eragozten diona, zeren erasotzaileek ez baitute gizartearen zigor moralik espero, eta badago ere, ez dute aintzakotzat hartzen, beren egoera inork ulertzen ez duelako, bikoteaz kanpoko inork ez dezakeelako" ulertu" barruan gertatzen dena. Ez du gizartearen edota kartzelaren beldurrik, ez behintzat bere buruaz
|
beste
egiterainokorik. Montero Gomezen iritziz, suizidioa ere matxismoaren ondorio da:
|
|
|
Gertaerei dagokienez, momentu edota egoera ironiko ugari aurkitzen dira, bikote harremanarekin loturikoak. Adibidez, Florak bere buruaz
|
beste
egiteko imintzioak egitean, gorputz erdia leihotik ateratzen du eta Senarrari amak oparitu zizkion loreak zapaltzen dizkio. Senarrak aipatzen du balsamina loreak maitaleek bakea berreskuratzeko balio duela eta benetako maitasunaren sinboloa dela.
|
|
|
Hala ere, horren aurrean, Senarrak" gauzak nola diren" (42) esaten du, ironia hori narratzaileak berak azpimarratzen duelarik. Aldi berean, leihotik bere buruaz
|
beste
egiteko itxurak egiten eta modu iragarle batean Gustav Doré artistaren Jezabelen heriotza irudia ikusten duenean, bertatik botata hiltzeko erabakia hartzea ere ironikoa da. Izan ere, koadro honetan, Jezabel leihotik behera erorita hiltzen den momentua errepresentatzen da.
|
|
|
Ile xerlo hori oso elementu garrantzitsua da eleberrian, pubiseko ileak baitira eta Adolforenak diren ustearekin, Flora leihotik behera bota baino lehen, eskuan sartzeko gorde ditu, poliziak pentsa dezan bere amorantea izan dela emakumea hil duena. Hala ere, amaieran jakiten da ile horiek ez zirela Adolforenak, Senarrarenak baizik eta poliziak uste du agian Florak bere buruaz
|
beste
egin duela eta Senarrari leporatu nahi izan diola hilketa, ileak eskuetan hartuz. Beraz, ironikoki, ile xerlo horrek salba dezake, baina aurrerago epailearen deia jaso (281) eta irekia geratzen da Senarraren etorkizuna.
|
|
|
Floraren lagunak, Peggyk, Senarra aguantaezintzat du (166), eta Adolfok historia gaizki bukatuko dela ohartarazten dio (180), baina berak aurrera jarraitzen du eta horrek manipulazioa eta xantaia onartu dituela adierazten digu. Honetaz gain, bere buruaz
|
beste
egiteko mehatxuen bidez ikus daiteke psikologikoki ongi ez dagoen emakumea dela, eta tratu txar psikologikoek sorturiko minaren erakusle dira. Horregatik ez da guztizko gezurra kontalariak disozioazio emozional osoz iradokitzen duenean Florak onartua zuela bere amaiera tragikoa:
|
|
|
43 Bradburyren eleberriko senarrak emaztea heriotza hautatzera eraman du artez edo moldez, bestela esanda, emozionalki Howardek bere emazte Barbara bere buruaz
|
beste
egitera eraman du, Flora amoranteak, psikoanalistak, aurpegiratu dion moduan.
|
|
2022
|
|
|
OEHk ez du sarrera honen etimologiari buruzko aipamenik egiten, eta Caro Barojak Astarloarengana jotzen du otso edo hotz hitzekin erlazionatzeko; bada, baina, paralelismo zoologikoa otsail" otsoen hila edo ilargia", katail" katuen hila edo ilargia" eta zezeil" zezenen hila edo ilargia" formen artean, hirurak gure egutegi gregorianoaren bigarren hilabetea izendatzeko erabiliak. Dirudienez, otso, katu eta zezenen araldia otsailean izatean datza animaliok hil honen izenokin duten lotura; dena dela, baliteke antzina animaliokin zerikusia izan zezakeen errituren bat edo
|
beste
egin izana ere, Caro Barojak dioskunez. Eta hil honek hartzen duen beste izen bat ere ekarriko dugu hona:
|