|
2000
|
|
|
Horrek lanketa bat eskatzen du. Hori
|
beste
bertsolariek ere egiten zuten baina karrera bat egin ez duenak ez dauka metodorik, baliabiderik, errekurtsorik nolabait zabaltzeko. Konparazio bat eginez, gure hizkuntzan literatura jasoa bertsolaritzatik oso aparte egon da.
|
|
2002
|
|
|
Amaitu da
|
beste
Bertsolari Txapelketa Nagusi bat, Garazitik Donostiara, Lizarran gelditu barik bertsogintza eta, bertsolaritzaren, bidegurutze izan ohi den lau urtean behingo ibilbidea. Gauza asko esan da Txapelketa honen gainean, onak, oso onak, txarrak, oso txarrak eta nondik heldu ez zuen asko ere bai.
|
|
|
Bigarrena, atseden hartzea. Eta hirugarrena,
|
beste
bertsolari bati lekua uztea. Gainera, bertsotan ibiltzeko ona da hausnartu eta irakurtzeko denbora hartzea.
|
|
2003
|
|
|
Has i ginenean, gure erreferentziak ziran, batez be, Egaña eta Sarasua. Jarraitzen dute izaten, eta apurka zabaltzen joan da nire eremua eta hasi naiz
|
beste
bertsolari batzuk eta beste bertsokera batzuk be estimatzen. Niri kostatzen zait sinesten euren ondoan gaudela.
|
|
|
Aldi horretako
|
beste
bertsolari famatu batzuk: Iparragirre, Bilintx (Auspoa, 12 zk.); Bidasoaz handikaldean Otxalde ta Etxahunek izan dabe entzuterik handiena.
|
|
|
Hirugarrena: Karlistadako bigarren gerrate ondoren,
|
beste
bertsolari mordo bat agertzen jaku Asteasu Zizurkil aldean: Udarregi (Auspoa, 56 zk.), Pello Errota (ta honen senideak) (Auspoa, 32 zk.), Otañotarrak (batez be, Pello Mari haundia:
|
|
|
1845ean ere,
|
beste
bertsolari ezezagun batek kontatu zuen, Duraznoko zelaietan preso atxiki zituzten euskaldunen historia tristea.
|
|
2004
|
|
|
Hor hasi naiz nire lekua ikusten. Eta, bidenabar, konturatzen
|
beste
bertsolari gehienak ere, ni bertsozale paperean jarriz gero, askoz hobeak iruditzen zaizkidala beraien buruez bakarrik dependitzen dutenean. Gai jartzaile bat etortzen denean bertsolariak baino gehiago ikasi duela edo dakiela erakustera, bertsolariek asko galtzen dute.
|
|
|
–Gazteen ahozkotasuna aztergai?: horra hor
|
beste
bertsolari batek ondutako behaketaren izenburua. Jexux Mari Irazuri zor diogu azterlana.
|
|
|
Or lege bat azaltzen da zalantzarik gabe; eta bizirik dagoen legea ain zuzen (ikus Xenpelar, Txirrita, eta
|
beste
bertsolari). Zergatik joan bear du literaturako euskerak fonetika jatorraren legeen kontra?
|
|
2008
|
|
|
Harengatik baino gehiago oroituko zuen, ordea, Beñardok egun hura, meza bukatu ondoren tabernan bi bertsolariren artean gauzatu zèn saio bikainagatik. Bata herrikoa zen, Kaxkagorri, herrian zeudèn hiruzpalau bertsolarien artean herritarrek onentzat zutena, eta bestea ibarreko
|
beste
bertsolari bat, Beñardok ezagutzen ez zuena. Bi bertsolariak ordu pare batean aritu ziren jo eta ke, orain serio orain jolasean, elkarri xaxaka eta zirika, jendearen onarpenaren eta txaloen artean.
|
|
|
Beñardok berandu gabe jakin zuen, gainera, igande hark hurrengo igandea izan zezakeela errepika, igandero aurkitzen baitzituen tabernan bezeroak, bertso bat edo beste botatzera animatzen zutenak, basoerdi baten truke?
|
beste
bertsolariren batekin topatzen ez zenean, jakina, orduan luzatzen baitzen saioa, eta luzatzen baitzen festa, luzatzen zenez; eta hurrengo igandeak hurrengoa zuen errepika, jakina, eta horrela, astero astero.
|
|
|
Kanporaketa gehiago egiteko aukerarik ez zegoenez, bertsolari batzuk kanpoan utzi behar izan dira”.Publikoa epaileGai jartze lanen ardura hirukote batek hartu du, Amaia Agirre bera tartean.“Jon Zaldua, Iker Iriarte eta ni neu arituko gara gaiak jartzen eta aurkezten. Bertso eskolako ikasleek ere lagunduko digute zeregin horretan, eta
|
beste
bertsolari gazte batzuei ere aholkuak eskatuko zaizkie”. Saioan egin beharreko ariketei dagokionez, villabonatarrak ez digu gehiegi aurreratu nahi izan.
|
|
|
Harengatik baino gehiago oroituko zuen, ordea, Beñardok egun hura, meza bukatu ondoren tabernan bi bertsolariren artean gauzatu zèn saio bikainagatik. Bata herrikoa zen, Kaxkagorri, herrian zeudèn hiruzpalau bertsolarien artean herritarrek onentzat zutena, eta bestea ibarreko
|
beste
bertsolari bat, Beñardok ezagutzen ez zuena. Bi bertsolariak ordu pare batean aritu ziren jo eta ke, orain serio orain jolasean, elkarri xaxaka eta zirika, jendearen onarpenaren eta txaloen artean.
|
|
|
Beñardok berandu gabe jakin zuen, gainera, igande hark hurrengo igandea izan zezakeela errepika, igandero aurkitzen baitzituen tabernan bezeroak, bertso bat edo beste botatzera animatzen zutenak, basoerdi baten truke...
|
beste
bertsolariren batekin topatzen ez zenean, jakina, orduan luzatzen baitzen saioa, eta luzatzen baitzen festa, luzatzen zenez; eta hurrengo igandeak hurrengoa zuen errepika, jakina... eta horrela, astero astero. Eta igande bat pasatzen zen, astelehena iritsi... eta hurrengo igandera begira jartzen zen, txalo bizigarriak eta ardo miragarria arimaren edari ezinbestekotzat balitu bezala.
|
|
|
Amets Arzallus hendaiarrak ukan du txapela, baina
|
beste
bertsolariek ere maila ona lortu dute.
|
|
|
Galtza xurietan emana da, arno koloreko xamar batekin. Aldean duen
|
beste
bertsularia ere Balitzanekoa da, Emilio Mizpirategi. Zenbaitek" Emilio profeta" eta beste batzuek" Emilio iragarlea" deitzen dute.
|
|
|
Bertsularia, ixtorio kondatzaile arradoa, denek maite duten gizon ttipi bipil bat da Piarre Beltxa, Harribarne. Mikrotik alderatu eta urrats zalu batean doa
|
beste
bertsularien aldean jartzera. Entzuleen esku zartek ongi laguntzen zutela.
|
|
2009
|
|
|
Erantzun beharreko hiru puntuetatik lehenengoa ez zuen ulertu eta hor joan zitzaizkion segur aski finalerdietarako sailkatzeko aukerak. Uztaritzeko saioa oro har erritmo bizikoa eta maila onekoa izan zen, berau izan zen puntuaketarik handiena izan zuena eta Muñoak ere eutsi zion
|
beste
bertsolarien eta saioaren kalitateari. Lan polita egin eta bertso gogoangarriak kantatu zituen.
|
|
|
Basilio Pujana, Ormaetxe eta beste batzuk ere bai. Bertsolarilehiaketa haien bidez burua agertu zuten Bizkaiko
|
beste
bertsolari gazte batzuk ere, gero ezagun egingo zirenak.
|
|
|
Kirolari, sukaldari eta euskal kulturgintzako hainbat ordezkarik ere ez azken agurra eman nahi izan zioen Joxe Lizasori. Txomin Garmendiak, Xabier Euzkitzek eta Azpillagak,
|
beste
bertsolari batzurekin batera, bertso batzuk abestu zizkioten hileta elizkizunean. Momenturik bereziena ordea, Xebastian Lizaso semeak bertsoa abestu duenean izan zen.
|
|
|
Bazen egunsentira arte erretiratu nahi izan ez zuenik, eta, hala ere, igande goizean 9: 30etarako jendea prest zegoen herriko plazan mendi ibilaldia hasteko, Xalbadorren etxola eta inguruak ezagutu edo bisitatzeko irrika biziz perretxikoak eta gaztainak biltzeko saskia eraman zuenik ere bazen tartean. 10: 30etan, Xalbador, Antonio Zavala eta Joxe Mari Aranalde gogoratuz eman zen mezaren ostean, Xalbadorren hilobira bisita eta lore eskaintza egin zen, iparraldeko
|
beste
bertsolari zendu guztiak ere gogoan. Xalbador, Mattin eta Urepeleko argazki zaharren erakusketa ere egin zen pilotalekuan egun osoan zehar.
|
|
2010
|
|
|
Hitz egin ere horrelaxe egiten dut. Beharbada
|
beste
bertsolari batengan artifizial geratzen dena nire bertsoetan oso normal geratzen da. Txisteak ere egiten ditut, baina txiste bat arrotzagoa egiten zait metafora dotore bat baino».
|
|
|
Erabaki potoloa izan zen, nire amarentzat, batez ere. Harrez gero,
|
beste
bertsolari batzuk ere hartu dute bide hori, eta, beharbada, hori izan da nik bertsolaritzari egin diodan ekarpenik garrantzitsuena”.
|
|
|
Berdabioko Joxepe hau ez ezik,
|
beste
bertsolari Etxegaraitar gehiago ere izan baita. Hona ofizio bereko beste bi Etxegaraitar, gure Berdabioko seme bertsolaria, denboraren sarean erdiz erdi harrapatzen dutenak.
|
|
2011
|
|
|
Beñaten bertso hautatuaGaia: Egungo egoerarekin gustura dagoen guardia zibilaNere ustetan albiste horizeiken onena izan danahiz eta honek(
|
beste
bertsolariak) armatueiegin dien propagandaEuskal Herrian bukatu badagure lana, gure gangaaskoz hobeto bizi gintezkeAndaluzira joanda
|
|
2012
|
|
|
Herri baten aurrean bertsolariak bere irudi bat ematen du, eta herri batek plaza batzuk ematen baldin badizkio bertsolari horri irudi hori gustatu zaiolako ematen dizkio; hara joaten den bakoitzean, herri horrek nahi du bertsolari horrek hortik ematea. Ez da berdin gauza bera nik esan edo Joxe Agirrek esan; edo
|
beste
bertsolari batek esan. Bertsolari bakoitzak dauka saldu duen irudiari erantzun beharra.
|
|
|
– Aspaldi ez duela (ikus EGAN 1962, 309 orr.) Aita Zavalak Txirrita bertsolariari jaso zion bezain oroitarri iraunkorra eraiki dio orain
|
beste
bertsolari handi bati: Pello Errotari.
|
|
|
– Aspaldi ez duela (ikus EGAN 1962, 309 orr) Aita Zavalak Txirrita bertsolariari jaso zion bezain oroitarri iraukorra eraiki dio orain
|
beste
bertsolari handi bati: Pello Errotari.
|
|
|
40 entzule inguruk segitu zuten saioa eta azkenean etxekoentzat izan zen saria. Saio honetan
|
beste
bertsolari batek izan zuen jendaurrean lehen aldiz kantatzeko aukera, Iruñeko Xabier Zarralukik.
|
|
2013
|
|
|
Abenduak 5ean, esate baterako, finalean arituko diren bi bertsolari, Maialen Lujanbio eta Amets Arzallus, Arrieskalleta Elkartean aritu ziren bertsotan bertan antolatu zen afarian. Beraiekin batera
|
beste
bertsolari bat aritu zen: Andoni Egaña.
|
|
|
bertsolariaren pasadizoen bidez, euskal usadio eta baserri giro bete betean, errealitate historiko, sozial eta politikoaren isla da Lazkao Txiki. 13 ataleko Fernando Amezketarra ekoitzitakoa zen aitzina() eta
|
beste
bertsolari baten bizitza zuzentzeari ekin zion aurrerago: 52 ataleko Txirrita().
|
|
|
Hango bertsozaletasunaren ospeak Altzako mugak gainditu zituen eta, sarritan, Euskal Herriko bazter guztietako bertsolariak inguruko sagardotegi eta tabernetan biltzen ziren. Haietako batzuk herriko
|
beste
bertsolariekin neurtzeko, edota lehia eta norgehiagokaren bila. Bertso saioak sarri egoten ziren, herriko plazan ez bazen, inguruko ostaturen batean.
|
|
|
Juan Jose, Nikolas eta Anjel. Auspoa, Tolosa. inprobisatuak, izan bertso klasikoak edo izan
|
beste
bertsolari bati entzundakoak. Bordaxar baserrian hitz egiten baino trebeagoak omen ziren bertsoak kantatzen.
|
|
|
Ziur aski, antzekotasunak egon daitezke ahozko generoetan trebatzeko orduan. Orobat, bertsoak lantzeko modurik hedatuena etxekoen arteko transmisioa izan zitekeen (Barandiaran Amarika 2000) 136 Zapiraindarrek,
|
beste
bertsolari dinastiek bezalatsu, ongi jakin zuten etxekoen artean bertsotarako zaletasuna transmititzen. Horrela eraiki zituzten zaletasuna, doinuak, arau formalak eta bertsotarako ezagutza eta teknikak.
|
|
|
Aldi berean, goizeko 10:30ean, meza izan zen, Xalbador, Basarri, Koxme Lizaso, Fermin Mihura, Mitxel Lekuona eta hildako
|
beste
bertsolari eta bertsozaleak gogoratuz. Eta ohiko bisitaldia Xalbadorren hilobira, loreak eskainiz eta aitagure bat errezatuz.
|
|
2014
|
|
|
Lagunartean eta" giro onean" egiten dituzte txapelketetarako entrenamenduak. Ostolazak kontatu duenez, Markinako
|
beste
bertsolari batzuekin batera txapelketa simulakroa egin zuten Gaztetxean. Gogoratzen du lehen ere astean behin egiten zutela halako zerbait.
|
|
|
Sustrai niretzat paregabeko ofizioko bertsolaria da, eta nonbait nioke txapelketaren inguramenean lehiakortasunak ahal hori kaltetzen diola. Gau hartan ofiziokako lan horretaz ari izan ginen, eta deskribatzen zizkidan
|
beste
bertsolarien, bere usaiako lankideen prozesu mentalak eta haien bertsogintza. Parrekoaren barnearen irakurketa hori, bestearen pentsaeraren esplorazio hori, egiaren erlatibitatea, humanitatearen eta zibilizazio guzien oinarri zait.
|
|
|
Funtzio ludikoa du, literarioa da hobeki errateko, eta plazer hartzera etorriak gara, ontsa pasatzea dugu helburu ingurumen hartan, ez da kritika, Bernat Etxeparek bere liburuari ematen zion funtzioetarik bat zen. Maialenek gaia hartzen duelarik
|
beste
bertsolariek segitu dute lehengo Maialen, Himalaiara joan dira bidaiaz eta aspektu sortzailea loratu nahiz fikzioa egin dute. Laboaren airea hautatuz, lepoan hartu eta segi aurrera lema bereganatzen du, bardo zenduaren urratsetan jartzen, kantaera aldatua zaio, eta gaia Euskal Herrira ekartzen du.
|
|
|
Bere eremuan sentitzen da, eta eremu hori txapelketa egunez Euskal Herri osoa da. Egun hartan du txapela hartzen, beti erdi finaletan dute
|
beste
bertsolariek basailutza zina egiten txapeldunari. Gero ikusiko dugun bezala beste antzerkia da jokatzen, puntuek ez dute denek balio bera, batzuk ernari dira, ezin dira kontatu, edo doble.
|
|
|
Maialen Lujanbiok, adibidez, webetik ere, pantaila zulatzen zuen. Izan da
|
beste
bertsolaririk ere sekulako gertakaria egin baitu antzerkiaren ikuspegitik: pertsonaia, betaurrekoak, egoteko manera.
|
|
|
Ez da unibertsala. Pisu eta astuna da eta
|
beste
bertsolariek merezimendu handia dute ihardesten dakitelako finezia eta sotiltasunez haren umore arruntari. Baina horren argudioen balioa eskasa da, ez du pretenitzen ahal bigarren itzulira heltzea.
|
|
|
Hauek bertsogintza ofizio izatea ekidinezina da, arrazoi fisikoengatik alde batetik, hauen erregai kontsumoak zerga ekologikoa merezi luke, baina bereziki sorkuntza ahala bazkatzen baita, irakurri behar da, jakinean izan 8 probintziak bezain zabal den espazio baten harat honatez, ateratzen baitira beti zakutik bitxikeria batzuk, ideia estrabaganteak haiei baizik ez baitzaizkie burura. Entzun behar ditugu denetan baina horien zirkuitua ez da antolatzen gainetik baina deia sortutik, petik,
|
beste
bertsolariek egin ongarriaren gainean finkatzen baita. Arze, Haran, Harranbilleten etorrera gertakaria handia zen herriko bestetan, herritar guziak pilotariak zirelarik.
|
|
|
Libertimendura dantzariek dute gomitatzen, dantzatik abian da dinamika. Bertsotan aritzeko bakarrik zen Joanes Arrosagarai, ez zen denbora hartan sobera trenpuan
|
beste
bertsolariei konparatuz, baina oroitzen naiz aski ongi kantatu zuela, molde aski klasikoan. Ez nekien garai hartan, bakarrik izanki, ez zezakeela besterik egin —eta holako gaiei buruz oraino gutxiagobaina bere rola bete zuen indar berezirik gabe, akats handirik gabe ere ez.
|
|
|
Posizionamendu apala da edo oso exigentea, araberan. Badira beste ikuspegi motak, bada beste gai emailearen interpretapenik, esaterako, gai emaileaz
|
beste
bertsolari bat egin nahi luketenak taula gaineko auzo kideen hein berean. Libertimenduari lotu hautu honetan gai emailearena ez da gaiaren asmatzea baina atzematea, bilatu behar du gaia zein den.
|
|
|
Gai emaileari eskatzen zaio gaiaren atzematea, zirtzilaren rola egitea. Antzerki ikuspegitik ezberdintasun batekin, ez dela gai emailea itxuraz zirtzila,
|
beste
bertsolari bat baizik espezializatu litzatekeena. Basarrirekin ez zena hau gertatu 1936ko txapelketan?
|
|
2015
|
|
|
“Jende batentzako oso ondo dago hori, egin behar da, baina beti ez naiz ni izango negar egingo duena: batzuetan, pentsatzen dut ni horrelakoa naizela, erraz egiten dudala negar, eta nik ez daukadala errurik
|
beste
bertsolari denak harrizkoak badira; beste batzuetan, aldiz, beste batzuek egin dezatela negar pentsatzen dut”.
|
|
|
Horregatik, araua betetzearekin obsesionaturik, puntulariak bere burua ezkutatzen du, bertso kalkulatu eta gatzgabeak kantatzen ditu. Bertsolaria dialektikoa litzateke, gaiarekin edo
|
beste
bertsolari batekin jo eta ke ibiltzen da erronkan; puntularia, berriz, erretorikoa. Egoera horretan hiru baliabide linguistiko berreskuratu behar zirela aldarrikatzen zuten.
|
|
|
Urriaren 11n, igandea, egun bete betea: Goizeko bederatzietan hasiko den mendi ibilaldiaren ondoren, 10:30ean meza izango da, Xalbador eta Leoni, Zubikoa eta Errexil, eta aurtengo udan hil zen Emile Larre, eta
|
beste
bertsolari eta bertsolarien lagun asko gogoratuz.
|
|
|
Bertsolariek oholtza gaineko elementu desberdinetan zentratzen dute atentzioa, uneko helburuak eskatzenduenaren arabera: gai jartzailea,
|
beste
bertsolariak, esertzeko lekua, mikroa, etab. Mikroaren kokapenaerrererentziazko lekua da, bertara gerturatu behar baitira beraien lana egitera. Robotak berdin eginbeharko du.
|
|
|
Oñatin entzun dut beti etxean, baina garaiko prentsak Eibarren dio. Udaletxeko balkoitik bertsoak kantatzen ari omen ziren
|
beste
bertsolari bat eta biak. Bera kantuan zela, batzuk aurreratu omen ziren" Viva" horiek errepikatzen.
|
|
|
" Ni bertsolaria naiz" hasi zen Xabier esaten," batez ere rik gabe, bertsolaria naiz". Gero, jarraitu zuen" tarteka, noizean behin, ogibidez, beharrez etab., horrela tokatu zaidalako, idatzi ere idazten dut;
|
beste
bertsolari askok baino gehiago". Baina, zerbait izatekotan" nire barrutia, nire pentsakera, nire mundua bertsolaritzari atxikia dago:
|
|
|
Berrogeita bat urte zituen orduan, eta bertsogintza irauli egingo zuen hamarkada horretan zehar. Gogoan dut behin Martin Orbek esan zidala, bigarren txapelaren garai horretan, pena handia zuela Xabier Amurizaren mailako
|
beste
bertsolaririk orduan ez egoteaz, lehia estuaren faltan Amurizak ez zigun-eta emango berez posible zuen guztia, bere onena atera gabe geratuko zela.
|
|
2016
|
|
|
Baina bizirik darraite
|
beste
bertsolari apetatsu askoak kazetari batentzat. Jon Lopategi eta Jon Azpillaga, adibidez.
|
|
|
Elgoibarko baserri auzoetara joanda, baserritarrek
|
beste
bertsolari batzuekin gozatzeko aukera izango dute gaur, 14:30etik gauera. 1994ean hasi ziren estreinakoz kantuan eta iaz elurrak doinuak ezkutatu zituen arren, aurten berriz arituko dira Elgoibarko Izarrakoak bi taldetan.
|
|
2017
|
|
|
Molde zaharreko
|
beste
bertsolariei gertatu antzera, zaila egin zitzaion hasieran bertsolarien arteko txanda eta hausnartzeko isilunea errespetatzea. " Gu ez gara sekula horrela aritu.
|
|
|
Hori guztia kontuan izanda, nahiko nuke nire kolorea eman saioari. Beharbada,
|
beste
bertsolari askok ikuspuntu ezberdinak izango dituzte, eta nik neure ikuspuntua edo kolorea eman nahi nioke, posible balitz.
|
|
|
Arabako
|
beste
bertsolari gaztetxoak ezagutzeko eta harremanak sendotzeko topaketek duten balioa nabarmendu du Arrizubietak: " Iaz zortzi bertsolarik jokatu genuen Arabako Eskolartekoko kanporaketa, horietatik sei finalera pasatzeko.
|
|
|
Barka iezadazue
|
beste
bertsolariez mintzatu ez izana, haiek ere egin zuten beren lana, eta geroz hamaika saio egin dugu elkarrekin, baina Amurizak txapela etxeko iltzean zintzilikatu zuen egun berean iltzatu zen nire bihotzean izen handi hura. Haren hitza zen ni harrapatu ninduen amua.
|
|
|
2005ean,
|
beste
bertsolari batzuengan ere nabaritu genuen joera hori, eta gero eta bakarkako lan landuagoak eta distiratsuagoak entzutera ohitzen hasi ginen.
|
|
|
Urtero zumea ebakitzera Landetako kuadrilla joaten zen eta Joxe Agirre, idiekin garraioan ibiltzen zenez, hari deitu omen zioten zumea Iztiotik errepidera jaisteko. Hor hasi omen zitzaizkion gazte horiek, adarra jotzeko asmoarekin, Joxeri Landetan bazegoela
|
beste
bertsolari bat bera baino hobea esanez. Nik ere banekien landetar horiek erronkak joz zebiltzana.
|
|
|
Bertsolaritza eraberritzeaz gain, beste txapel bat ere lortuko zuen, 1960koa. Bidenabar esanda, bazen
|
beste
bertsolari zarauztar bat 1935.eko lehen lehia entzutetsu hartan: Nekazabal.
|
|
|
Nik uste
|
beste
bertsolari gehienak bezala iritsi naizela puntu batera bertigo hori handiegia ez sentitzeko. Ez dut gogoratzen azken urtetan behintzat gainditu nauen eta sorkuntzarako blokeatu nauen amildegia sentitu izan dudanik ia inoiz.
|
|
|
Debagoienekoak multzo ezberdinetan daude; neurri baten, aurkariak dira, beraz. Oñatin bi talde sortzeko
|
beste
bertsolari zeuden. Bailarako beste eskoletakoek beste hainbat jardunetan egin duten moduan, elkarrekin talde bakarra osatzea gurago izan dute.
|
|
|
Hasian hasi,
|
beste
bertsolari bat aurkeztuko dugu orain. Piarres Xarritonek argitu zituen (1992) Jose Mendiagaren bizitzako hainbat xehetasun.
|
|
|
berrehun kontzertu bost urtetan. Ez dago rockeroekin furgoneta barruan Unai Ormaetxeak hainbat kilometro egin dituen
|
beste
bertsolaririk. Baina gustura egindako kilometroak izango ziren, hori ziur, bestela ez baitago bertsolari bat imajinatzerik goizeko lauetan, frontoi hotz batean, seguru asko muturra bero bero eginda eta bertsotik aparteko beste kontu batzutan dabilen entzuleriari abesten.
|
|
|
Iñaki Eizmendi, Basarri-k, bere garaiko
|
beste
bertsolariek baino gertuagotik enfokatu zituen 60ko hamarkadako hainbat gertakari. Mendi puntako bere bordatxotik aritu arren, ez dago hamaika urtez prentsa idatzian eta irratian aritzerik rock, twist eta ye ye haiei buruz zer edo zer irakurri gabe.
|
|
2018
|
|
|
Erraztasun handia zuen doinutarako garaiko inguruan kantatzera ohituta baitzegoen. Hala ere,
|
beste
bertsolariek ezezkoa eman zuten eta horrek zer esana piztu zuen. Lekuonak aipatzen zuenez, ez zen diplomazia bere indargunea…
|
|
|
Xalbador bertsolaria ez ezik,
|
beste
bertsolari batzuk eta euskal kultura munduko pertsona ezagun asko gogoratu eta omendu izan da hamalau urte hauetan, eta hamabostgarren honetan hauek izango dira omenduak (Ipar Euskal Herriko hiru bertsolari, hain zuzen):. Joanes Arrosagaray (Aintzile, 1949? 1998). Ernest Alkat (Iholdi, 1951?
|
|
2019
|
|
|
Han Gasteizko “beteranoen” bertso eskola elkartzen da astero. Bertan Asier Otamendi, Juaristi, Rikardo, Beitto, Rico eta
|
beste
bertsolari eskarmentatu batzuk ezagutzeko aukera izan nuen. Hasieran, unibertso bat zegoen haien eta nire artean kantatzeko unean.
|
|
|
Hala ere, bat bateko lana baino, bertso idatziak, bertso jarriak maiteago izan dituela kontatzen du Lertxundik. Xenpelar, Bilintx, Txirrita eta garai bateko
|
beste
bertsolari zaharrek egin zuten bezalaxe, bertso asko idatzi izan du. Ezagun bezain maiteak izan ditut Basarri, Uztapide, Xalbador, Lasarte eta abarren bertso idatziak.
|
|
|
Antolatzaileekiko tratuan askotan sentitu izan naiz solasetik kanpo, ez banengo bezala. Askotan ni kontuan izan gabe hartu dituzte zenbait erabaki antolatzaileak eta
|
beste
bertsolariak (gizonezkoak), eta nik ahal nuen bezala kudeatu behar izan ditut. Kontrastea handia da, ze ez zaituzte kontuan hartzen erabakiak hartzeko orduan baina gero exekutatu egin behar dituzu, besteak bezalaxe egin behar duzu bertsotan.
|
|
|
" Parrandan nenbilen larunbat gau batean
|
beste
bertsolari bat ikusi nuen, pixka bat edanda zihoan. Lepotik heldu eta hasi zitzaidan bertsoa gora, bertsoa behera... bertsolaritzari buruzko analisi oso orokor bat egiten.
|
|
|
Beti pentsatu izan dut zer edo zergatik nabarmentzekotan nire bertsoengatik nabarmendu nahi nuela eta ez inguruko beste ezerengatik. Gertatzen zait, lagunarteko bertso saioetan, batez ere,
|
beste
bertsolaria jende artean iji aja dabilenean eta ni, aldiz, nire lekuan bertsotan, ohartzen naizela entzuleek usteko dutela hark kristoren saioa egin duela eta ni, aldiz, kikilduta egon naizela".
|
|
|
Hori sarri gertatu izan zaigu baina egun hartan bereziki eman zidan arreta; izan ere, saioa amaitu zenean saio ona atera zen nirekin izugarrizko sorpresa hartu zuela adierazi zidan jendeak. Euren espektatibak eta arreta
|
beste
bertsolariarenganakoak izanik, ezustean hartu zuten neuk ere gauza interesgarriak esan izana. Gogoan dut nola bazkarian zehar behin baino gehiagotan galdetu nion neure buruari:
|
|
|
“Ikuspegi feministatik eta edozein ikuspegitatik hori edukazio txarreko erantzun bat da, dudarik gabe”. Kontua da bertsolari gizonezko horrek kristoren mozkorra harrapatu zuela, eta, puntutan ari ginela,
|
beste
bertsolari gizonezkoak esan zuela (lige kontuan genbiltzan, mahai jiran nor aukeratuko) ezin zuela inor aukeratu haren andrea entzuleen artean zegoelako. Eta orduan nik esan nion:
|
|
|
" Aipatuko nuke emakume hitzaren pisu astuna bertsotara eramanez gero, emakume identifikatzen baldin bazara edo identifikatzen baldin baduzu pertsonaia bat,
|
beste
bertsolari batek euskaldun behin eta berriro esanda, edo langile esanda, edo dena delakoak pisatzen ez duen bezala... berdin da nola irakurritako emakumea zaren, emakume zarela esaten baldin baduzu pisua da, astuna da, nekagarria da, traba egiten du".
|
|
|
" Askotan bihurtu izan da gai batez ere bi bertsolariren arteko libreko saioetan eta
|
beste
bertsolaria gizona denean besteak gustuko ninduela, besteak nirekin zerbait izan nahiko lukeela, kalabazak eman dizkiodala... Halako kontuak".
|
|
|
Eraman ninduen. Hurrengo egunetan bertso munduko eta bertso eskoletako arduradun gizonezko batekin jarri nintzen harremanetan eta gertatutakoa kontatu nion, eta hark
|
beste
bertsolari gizonezko bati kontatu zion, eta badakit beste bertsolari batzuek gizonak ere jakin zutela. Nik eskatu nion jende gehiagori kontatzeko eta neurriak hartzeko.
|
|
|
Eraman ninduen. Hurrengo egunetan bertso munduko eta bertso eskoletako arduradun gizonezko batekin jarri nintzen harremanetan eta gertatutakoa kontatu nion, eta hark beste bertsolari gizonezko bati kontatu zion, eta badakit
|
beste
bertsolari batzuek gizonak ere jakin zutela. Nik eskatu nion jende gehiagori kontatzeko eta neurriak hartzeko.
|
|
|
Egunean bertan deitu zidaten bertsolari batek huts egin zuela eta ea Manteo kiroldegiko afalosteko saioan kantatuko nuen galdetuz. Gaua iritsi zenean urduri nengoen eta are gehiago urduritu nintzen nirekin kantatu behar zuen bertsolaria
|
beste
bertsolari ezagun batekin iristen ikusi nuenean. Bertso bazkari batetik zetozela kontatu zuten lau haizetara, mozkortuta eta laineztuta zeuden.
|
|
|
" Orain ez asko, adin bateko bertsolari gizonezko bat, bertsoaldi batean, harira etorri gabe, nire titiak gora eta behera aipatzen hasi zen. Gogoratzen naiz guztiz desenkajatuta gelditu nintzela, nondik atera jakin gabe, oso deseroso; beste garai batean, nik ere bere maila berean jarrita erantzungo niola uste dut, beste astakeriaren batekin, baina ez neukan gogorik; atzean jesarri nintzenean saioan zegoen
|
beste
bertsolari emakumeak esan zidan: “Nahikoa egin duzu, nahikoa egin duzu”".
|
|
|
Hau onartezina da”. Baina gogoratzen naiz nola ni neure buruarekin haserretu nintzen ez nintzelako gai izan
|
beste
bertsolariari esateko nola sentitu nintzen. Eta ordutik distantzia bat sentitzen dut bertsolari horrekin, arbuio moduko bat".
|
|
2020
|
|
|
" Egia da hotza dela, norbera geldi egotea pantaila aurrean. Beste kantu kideak ziren ikusten genituen aurpegi bakarrak, eta garbi genuen hori kontuan izan behar genuela,
|
beste
bertsolariei zer feedback ematen genien zaindu behar genuela". Bertsotan egiteko plazan izaten den tentsioa lortzen zuela azaldu digu:
|
|
|
—Ezta pentsatu ere, zuek hemen
|
beste
bertsolariek kobratzen dutena kobratuko duzue. Gainera, Udaletxeak ordaindu behar du eta onenek kobratzen dutena kobratuko duzue —esan zigun antolatzaile batek.
|
|
|
Jasoko den bertsogintza zentsuratua izango da" disidentzia" galduz. Ez da" berdekeriarik" onartuko, politika gaien arabera" kontrolatuak" izango dira eta,
|
beste
bertsolari batzuk, besterik gabe, historiarako" desagerraraziak" izango dira.
|
|
|
Nola ikusten dituzu
|
beste
bertsolariak?
|
|
2021
|
|
|
Ekitaldia bururatzean bertsulariak, bertsuzaleak, epai-mahai kideak eta Xibala ibili den Herriko Etxeak eskertuak izan dira. Andoni Iturrioz ek txapela jantzi dio Amets Arzallus-i,
|
beste
bertsulariek ere sariak eskuratzen zituztela.
|
|
|
Bertsolaritzak berak baino lehenago lortu zuen toki esanguratsu bat medioetan, eta bertsolaritzaren historian ez da izango horrenbeste orrialde eskaini zaion
|
beste
bertsolaririk. XIX. mendean bertsolaritzaz bildu ahal izan direnen ia lautik bat Iparragirreri buruzkoak dira, eta XX.ean ere beste ezein bertsolarik baino presentzia mediatiko garrantzitsuagoa izango du.
|
|
|
Lehenik, exotikoak ziren
|
beste
bertsolari horiei ongi etorria egin zieten. Testuinguru hartan sortu zen bertsolari gaztea kontzeptua.
|
|
|
1989an Euskal Herriko txapeldun izanda, eta bertsolaritzaren historian figura giltzarria, espero zitekeen Jon Lopategi zerrendan agertzea. Estitxu Arozena eta Amaia Agirre
|
beste
bertsolari batzuk baino gehiago agertu izanak harrituko du agian norbait, baina Arozena 1990eko hamarraldiko bertsolari gazteen
|
|
|
Garazin eta Baigorrin ibili zen horren bila, azkenik Banka herrian topatu zuen arte. Baiezkoa eman zion eta baita
|
beste
bertsolari baten berri ere:
|
|
|
Luego ya se verá quien gana el campeonato". Eta pixkanaka
|
beste
bertsolariengana ere irekitzen hasiko da abanikoa: Zeruko Argiak lauko elkarrizketa bat eskainiko du (1964/II/16," Lesaka erri politean ‘Basarri’, Arozamena, Mitxelena eta ‘Lazkao Txiki’ rekin berriketa"); El Diario Vascok Patxi Etxeberria eta Nikolas Zendoia txapelketako parte hartzaile gisa elkarrizketatuko ditu (1967/III/07," ¡ Zorionak!
|
|
|
Saltsa hartan barruraino sartuta zebilen Amurizak Lopategiri Anaitasuna aldizkarirako 1967an egindako elkarrizketak ezin hobeto islatzen du bertsolaritza sozial honen izpiritua. Eta badu bestelako esangurarik ere, bertsolari batek
|
beste
bertsolari bati eginiko lehen elkarrizketa baita, bertsolariek eremu mediatikoan inolako bitartekotzarik gabe, berezko ahotsaz, aritzeko garatzen ari ziren gaitasunaren erakusle:
|
|
|
1972tik 1975era plazan aritzeko debekua ezarri zion bikoteari Bizkaiko gobernadoreak. Karteletan
|
beste
bertsolari batzuen izenak jarriaz plazak egiten jarraitu zuten, ordea. Honela azaltzen du Azpillagak:
|
|
|
198 Beste olerkari garaikide garrantzitsu batek ere, Nikolas Ormaetxea Orixek,
|
beste
bertsolari guztien gainetik nabarmendu nahi izan zuen Enbeita 1927an argitaratu zuen Euskal literaturaren atze edo edesti laburra lanean bertsolaritzari eskaini zion ataltxoan: " Gaurko bertsolarien artean aipagarri dugu Enbeita Muxikarra" (1991:
|
|
|
1960ko hamarraldiko txapelketei egiten zaien estaldura informatiboan txapelduna elkarrizketatzea ohiko bihurtuko da, 1935 nahiz 1936ko lehen bi elkarrizketa haiei jarraipena emanez. Basarri eta Uztapide izango dira rol horretan elkarrizketatuko dituzten bi bertsolariak, eta horien ondotik
|
beste
bertsolariengana ere irekitzen joango da pixkanaka generoa: Zeruko Argiak lauko elkarrizketa bat eskainiko du (1964/II/16, Lesaka erri politean ’Basarri’, Arozamena, Mitxelena eta ‘Lazkao Txiki’ rekin berriketa); El Diario Vascok Patxi Etxeberria eta Nikolas Zendoia txapelketako parte hartzaile gisa elkarrizketatuko ditu (1967/III/07, Zorionak!
|
|
|
Saltsa hartan barruraino sartuta zebilen Xabier Amurizak, artean Gizaburuagako apaiza zela (horrela sinatzen du), Jon Lopategiri Anaitasuna aldizkarirako 1967an egindako elkarrizketak ezin hobeto islatzen du bertsolaritza sozial horren izpiritua. Eta, esan bezala, badu bestelako garrantzirik ere, bertsolari batek
|
beste
bertsolari bati eginiko lehen elkarrizketa baita, bertsolariak eremu mediatikoan inolako bitartekotzarik gabe, berezko ahotsez, aritzeko garatuko duten gaitasunaren erakusle.
|
|
|
Baina gero erabat liluratu zuen Tolosako Zerkausian bertsopaperak kantatzen entzuteak. Saikola eta
|
beste
bertsolari asko ibiltzen ziren orduan horretan. Eta geroago, Oñan zegoela, Pedro Mari Otañoren Alkar liburuak liluratu zuen…
|
|
|
– Hainbat publiko motarekin zein
|
beste
bertsolariekin konektatzeko eta ezarritako edo aukeratutako gaiekin inplikatzeko enpatia izatea.
|