|
2004
|
|
|
Nire desioa hantxe
|
bertan
hiltzea zen, baina gazte moxkortuek hori egiten ere ez zidaten uzten. Burua lurrera botatzen nuen bakoitzean, beraiek altxa eta segitzera behartzen ninduten.
|
|
2010
|
|
|
Franco eta Hitler besotik hartuta ibili zirela, eta Gernikako bonbardaketa(" zibilen aurkako lehena historian") haien azaña izan zela. Kasu bat aipatzearren, Agustin izeneko bere lagun baten aitita amamak eta bi izeko
|
bertan
hil zirela, eta zer nahi zen horrelako aurrekari batekin, zer espero zitekeen Agustinengandik, hilarrietan euskaraz idaztea ere galarazita zegoen giro batean. Euskal Herriko jendeari gorroto zion gobernuak oso goian kokatu zuela altzairuzko bola, eta holaxe hasi zela dena.
|
|
|
Zahartzaroan Palestinara zen abiatu eta
|
bertan
hil.
|
|
|
Bistan denez,
|
bertan
hildako arrantzaleen hilarriak dira. Hobekien kontserbatu denean hau irakur daiteke alde batetik eta bestetik:
|
|
|
Hubert Le Blon frantsesak Euskal Herrian egindako lehen hegalditzat jotzen dena, Donostiako badian egin zuen 1910eko martxoaren 27an, Bleriot XI airekoarekin ikusleen harridurarako. Tamalez, apirilaren 2an uretara zen erori eta Kontxan
|
bertan
hil.
|
|
|
1717an Ipar Ameriketara zen joan eta
|
bertan
hil.
|
|
|
Coriscoko irla eta, kostaldean, Muni ibaiaren bokalea eta Botikako lurmuturra esploratu zituen, fang gerlarien lurretaraino. Alaba jaio berria ere
|
bertan
hil zitzaien. 1884an itzal ofizialagoa zuen bidaia egin zuen, ikerketa geografiko, etnologiko edo linguistikoez aparte, lurraldeez jabetzeko proiektuarekin.
|
|
|
Bertan, azken hiru urteetako frakasoa nabarmentzen zuen. Informea sinatu eta
|
bertan
hil zen Gomez Jordana. Testamendua balitz bezala beteko ziren ondorengo urteetan informe agoniako haren aholkuak.
|
|
|
Postumoa zen, 1961ean
|
bertan
hil zen Frantz Fanonen hainbat idazlan antikolonialistaren bilduma, Jean Paul Sartreren aitzin solasarekin. Prologo horretan, Albert Camusekiko behialako eztabaidaren oihartzuna azaltzen da.
|
|
|
Bonbardeo itzelak zirelako. Espainolez esan zieten" Salir todos para matar!" Aita Jose Bizente Garaik irten zuen esanez etxeko ugazaba zela, zer nahi zuten," Manos arriba!" eta tiroak bota eta
|
bertan
hil zuten. Beste hiru ate baten ondoan eta beste lauak beste ate baten ondoan bota zituzten.
|
|
2011
|
|
|
Ahalegindu dena heldu da. Gaztelua eraman ezin izan zutenak
|
bertan
hil ziren, edo alde egin zuten. Noiz edo behin amak hezur bat topatzen du jakitegian.
|
|
|
Dena den, aberatsa izan arren, 1945 urtetik Alderdi Komunistako kidea izan zen eta, 1970 urtean, GAP taldea sortu zuen (Gruppi d' Azione Partigiana). 1972ko martxoaren 14an, beste kide batzuekin sabotaje ekintza bat prestatzen ari zelarik, eskuan zerabilen lehergailuak eztanda egin eta
|
bertan
hil zen. Hilabete bat geroago Roberto Quintanilla Boliviako kontsula erail zuten Alemanian.
|
|
2012
|
|
|
Badirudi 1141 urtean hil zela 71 urte zituenean. Batzuek bere heriotza itsaso erdian kokatzen badute ere, bada legenda bat Jerusalemen
|
bertan
hil zela dioena: Auhenen Murruan otoitz egiten zegoela zaldun baten zaldiak bota omen zuen eta hantxe bertan hil omen zen.
|
|
|
Batzuek bere heriotza itsaso erdian kokatzen badute ere, bada legenda bat Jerusalemen bertan hil zela dioena: Auhenen Murruan otoitz egiten zegoela zaldun baten zaldiak bota omen zuen eta hantxe
|
bertan
hil omen zen.
|
|
|
Aste horretan
|
bertan
hil da Bartzelonan, 92 urte zituela, Miquel Siguan, psikologo eta linguista handia. Pluraltasun linguistikoaren defendatzaile sutsua izan zen, Euskal Herrira maiz etorritakoa bere ikuspuntua ezagutzera ematera.
|
|
|
Eta min esan gabea, eta min horren poz isila, eta bakeak didana aitortzen eldarnioka, misterioz beterik, bihotzaren muin betera. Dena du oroitzen, eta oroimen bakoitzarekin ahanzturaren ibaia ehuntzen du, minaren hondartza gogorarazten didana, eta
|
bertan
hil ziren txori guztien negarra.
|
|
2013
|
|
|
...eta besteak ere hiltzeko zorian, eta horrenbeste jende, batik bat umeak eta emakumeak, guztira mila pertsona inguru, egarriak akabatzen, azken bi egunetan ez baikenuen beste edatekorik izan Casas Realesko ontzi eta pitxer batzuetan gordetakoa baizik; emakume eta umeen intziriek inguratuta, bazter guztietan nahasmendua zela, goizean kanpora atera eta etsaiarekin borroka egiteko erabakia hartu nuen,
|
bertan
hil edo garaipena lortu arte".
|
|
|
Eta hamabi gizon bat hartuta zeuden, arrotz taldearen indar urriaz profitatuz Oñateri bizia kentzeko. Aitzakiaren batekin kiva** edo" estufa" bat bisitatzera gonbidatu, eta
|
bertan
hiltzeko asmoa zuten.
|
|
|
—Nahiago diat
|
bertan
hil, inork larrua uki edo garbi diezadan baino erantzun zion Aloliori elbarriak.
|
|
|
—Guztiok dakizuen bezala jarraitu zuen Tesai Atsoantzuak, Otxateko leizea deitutako alderdian otso tranpa jartzen zen lehen; horixe zen betidaniko ohitura Kokoherrin. Neguro neguro otso mordoxka erortzen zen Otxateko leizeko tranpan, eta
|
bertan
hil eta akabatzen zituzten leize zuloan harrika, makilaka eta kolpeka. Badakizue, ezta?
|
|
2014
|
|
|
1586ko ekainaren 21ean Erroman
|
bertan
hil zitzaigun, 93 urterekin, liburu arteko soiltasunean. Bizi luzea eta abiadura handiko aldaketen mende batean:
|
|
|
—Segituan harrapatu dugu —esan zuen tenienteak satisfazioz— Lacostek ezpatara deitu eta
|
bertan
hilda utzi du, bihotzean ziztada bat emanda.
|
|
2015
|
|
|
Douglass
|
bertan
hil da.
|
|
|
—Hori
|
bertan
hiltzen ez badituzte, ezta?
|
|
|
Bi preso Ezkaba inguruko mendietan alderrai ibili omen ziren egun pare batez, ihesaldiaren bigarren gauean jazarleek ustekabean harrapatu zituzten arte, Ezkabamendiko hegaletako baserri batean laguntza bila sartuak zirelarik. Nora ezean zebiltzan, hain desorientaturik ezen jazarleek Gotorlekutik beretik oso hurbil segada jarri, iheslariak harrapatu eta
|
bertan
hil zituzten. Informazio horren arabera, ehizan parte hartu zuten soldadu eta boluntarioen artean ba omen zen norbait, heriotzaren burokrata bat, arrazoi ezezagunengatik txosten moduko bat atontzeko lana hartuko zuena; memoria bat gau hartan gertatutakoa zehazteko.
|
|
|
Zauritu gutxi zegoen. Jazarpenaren eta harrapaketaren egunetan zauritutako iheslari gehienak
|
bertan
hiltzen zituzten.
|
|
|
Hainbatekin," ai, ai, ai!", min barna bat sentitu nuen buruko ezker aldean. Uste izan nuen
|
bertan
hil behar nintzela!
|
|
2016
|
|
|
Aurrena belarriak itxita egoten saiatu ninduan, baina belarri zuloetan mina sentitzen hasten nintzenean kentzen nizkian behatzak eta kos, kos, kos. Gero garrasi egin nioan Txoriri, ez bazen ixiltzen hurrengo goizean
|
bertan
hilko nuela patioan, eta ez pentsa esateagatik esaten nionik, erabat sinistuta esaten nioan. Azkenean buruarekin hormari joka ere ibili ninduan, nire onetik aterata erabat, sekula ezagutu ez dudan oinaze mota bat sentituz.
|
|
|
Geroago, 1943.ean hain zuzen, Madrilera itzuli zen hartzara, hango unibertsitateko matematika irakasle; 1946.ean Madrildik Lleidara ingeles irakasle, 1952.ean berriz ere Madrilera, eta 1955.ean, azkenik, Iruñera etorri zitzaigun betiko, Principe de Vianako institutuan ingeles eskolak emateko artaz, bai eta 1957.az geroz, Nafarroako Unibertsitate pribatuan, fisika irakasle hasieran, eta euskara eta euskal kultura irakasteko urte bitartean, Joxemiel Barandiaranen ondotik. Jubilatu ostean, Iruñean geratu zen, eta
|
bertan
hil zitzaigun 1996 eko apirilaren 25ean.
|
|
|
1834.ean Bordeleko ikastetxe batean jarduten zuen irakasle, baina 1836.erako, ordea, La Reoleko arrondizamenduko eskola ikuskatzaile izendatu zuten. Giza mailan goraki, urte bitartean hango zinegotzia izan zen, errepublikazalea eta erradikala; La Reolen
|
bertan
hil zen 1881.eko ekainaren 9an. Arxuk euskalgintzan egin lehenbiziko lanak Francisque Michelek eta Gustave Brunetek apailatu Oihenarten eta Etxepareren, hurrenez hurren, bi edizio berrietan ageri ziren.
|
|
|
Alabaina probintziako burutza eskaini ziotenean zaputz egin zion. Zarautzen
|
bertan
hil zen 1804.eko urriaren 14an santurrina zeriola.
|
|
|
Araian, 1744.eko ekainaren 28tik 1745.eko maiatzaren 20ra doan denbora tartean jaioa, araiarrak ziren lau saihetsetarik zetozkion bere askaziak oro, aipatu Garcia de Albeniz hartaz aparte, Ruiz de Muniain eta Martinez de Arostegi zirenak. Apaiztu ondorean, sorterritik hurbil dagoen Donemiliagako Ordoñanara joan zitzaigun 1774.eko azaroan erretore, eta hartan iraun zigun 1780.ean Araiara bertara erretore aldatu zuten arte; Araiatik jada ez zen aterako, eta
|
bertan
hil zen 1812.eko uztailaren 28an. Halaz guztiz, euskal letretara igaro bazaigu Ordoñanan zegoela erosi zuen liburu batean izkiriaturik utzi zizkigunengatik izan da, ez besterengatik.
|
|
|
Horren arrakasta zabala jaso zuen ezen Mexikora joan baitzen hango Euzko Etxeak deituta. Gerratea iristean Europan barrena euskaldunen berri emateko mandatua eman zion Euzko Jaurlaritzak, alta, etxean geratzea hobetsirik, Itxarkundia batailoian sartu zen, buruan jaso zuen tiro batek lehenbiziko guda lerroan
|
bertan
hil zuela. Alejandro Lizasoren lanik ezagunena, ordea, Eusko gudariak ereserkiaren musika dugu, Asto baten gainean doinu herrikoiaren gainean egina, eta Josemari Garatek eginiko letrarekin egun hain ezagun dena.
|
|
|
Apeztu ondoren, Lesaka izan zuen lehenbiziko helmuga Etxeberrik, hango benefiziadutza bat 1856.ean erdietsita, bertan ziharduten zazpi apezen gazteena geneukala. Labur joan zitzaion Bortzirietan, ordea, eta 1858.erako Zugarramurdiko erretore zegoen, 1907.ean hantxe
|
bertan
hil bitarteko berrogeita hamar urte luzeetan bete zuen lana, bitartean Olatzagutian nonbait zigortuta eman zuen epe laburra izan ezik. Etxeberri hil ostean, euskal idazlea ere izan zen Blas Aierra Indak hartu zuen Zugarramurdiko elizaren lema, geroago Arakil Hiriberriko apeza eta Euskal guratsoen argiya eliz liburuaren egilea izanen zena.
|
|
|
Predikalari nekaezina, Nafarroa eta Gipuzkoako hamaika herritan aritu zen hizlari. Esklaustrazio ostean Urnietara jo zuen eta
|
bertan
hil zen 1853.ean. Halarik ere, eta gure gaira hertsiki estekatuz, Devociozco vicitzaraco sarrera San Francisco Salesec aterea eta aita Frai Jose Cruz Echeverriac euscaraz ipini duena Tolosako Frantzisko Lamakoarenean agertu zen 1821.ean, ordudanik aunitz edizio berri berragertu zirela:
|
|
2017
|
|
|
Kontatu zigun, espainera eskas batean, tarteka ingelesez, familiaren historia arakatzean ikasi zuela William Tupper bat, XIX. mendearen hasieran edo, Espainiara gerlarat joan eta
|
bertan
hil omen zela. Geroztik tirriatua zebilela gaiarekin (hargatik omen zuen familia deitura atxikitzen, nahiz ofiziala, senarrarengandikoa, Spencer izan).
|
|
|
Arbasoaren historia ikaragarria zitzaion. Urrutiko gerla baterat joatea" azken erromantikoen aurka", irakatsi omen zioteneta
|
bertan
hiltzea. Menturak pusatua?
|
|
|
Ez zekien tiro hotsek zaldi urduri hura izutu zutela eta ikarak hartuta errealisten pelotoi bati oldartu zitzaiola haien gainetik igaroaz basoan barrena galtzeko. Ez zekien Pedro Moreno, aitaren laguna, han
|
bertan
hil zutela. Baina bazekien Xabier ez zela berriro itzuliko.
|
|
|
1817ko azaroaren 11 n Xabier Mina Cerro del Bellacon fusilatu zuten, Venaditoko etxaldean atxilotu eta hilabetera. Minarekn batera Pedro Moreno ere harrapatu zuten, eta erreboltari hau
|
bertan
hil eta jarraian burua moztu zioten. Ondoren, buru hori zaku batean gorderik Minaren zalditik eskegi zuten eta Guanajuatoraino eraman zuten han erakusgarri uzteko.
|
|
|
1817ko urriaren 27an, Orrantia jeneral errealistaren tropek biak harrapatu zituzten Venaditoko etxaldean: Pedro Moreno
|
bertan
hil eta Xabier Mina atxiloturik eraman zuten.
|
|
|
1818ko urtarrilaren 1ean, Liñanen gudarosteak Remedios fuertea bere egin zuen. Handik Juan Antonio Torres apaiz buruzagia, Pablo Erdozain eta Jean Arago Dibisioko kideak bizirik irten ziren beste hainbatekin batera; baina Minaren espedizioko Novoa koronela, Crocker kapitaina eta John Hennessy sendagilea
|
bertan
hil zituzten.
|
|
|
Frantzestadaren garaiko atsotitz batek zioenez, gerrillariek izan behar zituzten erbi baten oinak, lehoi baten bihotza eta euli baten sabela; alegia, gerrillariek izan behar zuten ausartak, arinak eta gartxuak. Gerrillariek kemen handia behar izaten zuten ondo prestaturiko eta hobeto armaturiko soldadu frantsesei aurre egiteko, jakin baitzekiten, frantsesek harrapatuz gero,
|
bertan
hilko zituztela. Gerrillariek arinak izan behar zuten, batez ere ihes egiteko gauzak okertzen zitzaizkienean.
|
|
|
Moreno saiatu zen bere burua salbatzen aihotz bat erabiliz. Errealisten aldra bat haren gainean erori eta
|
bertan
hil zuten. Morenori burua moztu eta zaku batean sartu zuten Liñanen kanpamentura eramateko trofeo bezala.
|
|
|
Ahaide izan edo ez, honen ordez sartua zen 1918an botikario Goizuetan D Franco. Recalde, baina ez luzerako, lehen esan bezala, emazte Bittori Arozena gripearekin hil ondoren hanka egin zuela baitirudi, bera ere kutsatua izanik,
|
bertan
hilen zen beldurrez.643
|
|
2018
|
|
|
Ez dago daturik haren haurtzaroaz, ez ikasketez, baina maisu aritu zen Euskal Herritik kanpoko eskoletan, Girondan, aurrena Bordelen, 1834an, eta bi urte geroago La Reole n, hamalau urtez, harik eta arrondizamenduko eskola inspektore egin zuten arte. Arxu Girondako herri horretan ezkondu zen 1850ean Jeanne Seze kilan, eta alaba bat ukan, eta
|
bertan
hil zen 1881ean.
|
|
|
Larramendik aipatua bere 1745eko hiztegi hirukoitzean, Jimeno Juriok eginiko ikerketei esker idazle honen nondik norakoak ezagunak dira. Utergan 1566an jaioa, 1592an apaiztu eta Orbako Etxaguen hasi zen erretore lanetan, 1602an Utergara itzuli zen arte;
|
bertan
hil zen 1633an. Juan Beriain bi libururen egilea izan zen:
|
|
|
Javier Rota Aranaz Iruñean jaio, bizi eta
|
bertan
hil zen 1886ko martxoaren 3an. Latin Katedraduna zen Iruñeko Institutuan.
|
|
|
Mariano Fructuoso Anso Zunzarren Iruñean jaio zen 1899ko urtarrilaren 21ean eta
|
bertan
hil zen 1981eko abuztuaren 29an. Erabat ahaztuta izan den arren, garrantzi handiko gizona izan da gure hirirako, II. Errepublikako Iruñeko lehen alkatea bera izan baitzen (1931) errepublikarren eta sozialisten aldeko botoekin, abertzaleen onespenarekin eta karlisten, jaimisten eta monarkikoen oposizio gogorrarekin.
|
|
|
Bere biloba Frantzisko Febo Iruñean koroatu zuten 1481ean. Baina bandoen arteko gatazkak ez zuen etenik; Luis Beaumontek Felipe Peralta Mariskala garbitu zuenean, Frantzisko Febok Pauera alde egin zuen eta
|
bertan
hil zen. Hamairu urteko bere arreba Leonor Iruñean koroatu zuten 1483an.
|
|
|
Sargentoak itzultzaile lana egitea eskatu zion baina etxekoandrea asto beltzarenak erranka ari zen frankisten kontra. Arandoi lasaitzen saiatu zen eta ez zuen zuzen itzuli erran zuena,
|
bertan
hilko zuten lotsaz.
|
|
2019
|
|
|
Alferrik. Gau hartan
|
bertan
hil zen. Prentsak gurasoen deklarazioak jasotzen zituen:
|
|
|
Nola zen? Nola zen ba enpresari baten autoan jartzera zihoan bonba lehertu eta
|
bertan
hilda gelditu zena, hi kartzelara joan eta segituan.... Jesus Fernandez Miguel!
|
|
|
—Ryanena eta gero Arregirena gertatu zen esan zion begirada insomnekoak. Gehiegi berotu zuten eta komisaldegian
|
bertan
hil zitzaien.
|
|
|
Segur aski hantxe
|
bertan
hilko zen nire aitona, eta, bere ondoan, beste hiru bilbotarrak. Baina zoria azaldu zen:
|
|
|
Emango luke, ‘cruz de celaya’ eta Fantxikokurutza gurutze bat bera liratekeela. Hala izatekotan, Francisco Celaya genuke, apika,
|
bertan
hil zena.
|
|
|
Horra testamentuaren hasiera. Eta hantxe
|
bertan
hilen zen, handik bi egunera, bere bizi guziko grina ongi betez. Nola ez gorde gero, Bordaren borda izena egundaino, haren ohoretan izate huts hutsagatik ere, merezi baitzuen.
|
|
2020
|
|
|
Sasi epaiketa hori erakusten dute pelikularen azken minutuek. Lapurrez, kriminalez eta prostitutaz osatutako asanbladak munstroaren lepoa nahi du, hantxe
|
bertan
hiltzeko eskatzen diote buruzagi den gaizkile nagusiari. Eta bai, sasi epaiketa da, lintxamendua da, eta hala ere aitor bezate hau pelikula ikusi dutenek, ikusleak bere buruari eutsi behar dio heriotza eskatzen ari den jendaila horrekin bat ez egiteko; ez hasteko bera ere, butakatik, heriotza zigorra eskatzen.
|
|
|
Goizean, sei kilometro inguru ibilita, Muniesara heldu gabe gelditzeko agindu zien boluntario errepublikanoen talde batek. Elkarren arteko solasaldiak eta irainak adituz,
|
bertan
hilko zirela uste zuten atxilotuek. Monasterioko buruak, hirurogeita lau urteko fraide batek, eskatu zien nahi zutena egin zezaten berekin eta beste fraidearekin, baina sei fraidegaiak libre uzteko, gazte haiek zerikusirik ez baitzuten ordenarekin.
|
|
|
Mureteko batailara arte heldu zen kontakizunean. Borroka hori 2013ko irailaren 12an gertatu zen eta Bauduin eta Gilen irabazle suertatu ziren, baina Baudinen anaia Raymondek Tolosa hiria galdu zuen eta honen ugazaba zen Pedro Aragoikoa
|
bertan
hil zen. Hala ere, 2014ko otsailaren 17an, galtzaileek
|
|
2021
|
|
|
Traziako armaden kontrako gerra ekintza batean, Arkilokok zirt edo zart erabaki behar izan zuen:
|
bertan
hil bere ezkutu luze eta astunaren atzean edo ezkutua bota eta lasterrari eman bizirik irauteko. Antzinako Grezian arrunt irain larria zegoen," ezkutu botatzailea" izatea, rhpsaspis.
|
|
2022
|
|
|
Betiko besaulkian jarria dago, liburu bat magalean, kalera begira. Lehenengo hitzetatik kontatzen dio neskak goizean gertatutakoa, nola eraman duen bezero bat salgai dagoen etxea bisitatzera eta nola aurkitu duten
|
bertan
hilik zegoen emakumea. Zelatariak berehala lotzen du gertatutakoa goizeko sirenekin eta galderak egiten hasi da, aldamenean duen iloba komisarian dagoen susmagarria balitz bezala.
|
|
2023
|
|
|
Lurra, osasuna, hezkuntza, independentzia. Gauetik jaio ginen, bertan bizi gara eta
|
bertan
hilko gara. Intsumisoak askatu.
|
|
|
Hiru urte Antilletan Kolonek eman ondoren, salaketa batzuk tarteko, 1496an Penintsulara itzuli zen kontuak errege erreginei ematera; baina ordurako hara eramandako gaztelauen herenak baino ez ziren geratzen Hispaniolan: beste guztiak borroketan edo gaixorik
|
bertan
hil edo, ezkutuan, etxeratu ziren Penintsulara itzultzeko debekua gorabehera. Uhartean geratu zirenen artean, erdiak Kolonek kontra zituen eta beste erdiak, alde.
|
|
|
Hauek saihesteko nahikerian, herriak erabaki zuen zortearen indarrez hautatuako pertsona bat Mandoain lautadara bidaltzea oferenda gisa dragoiarentzat. Halako batean, arotzaren andreagaiari tokatu zitzaion baina, Herensugeak neskatoa irensteko ahoa ireki zuenean, arotzak gori gorian zuen burdinazko makila bat sartu zion eta
|
bertan
hil.
|