|
2000
|
|
|
1 Santa Luziaren ermitan. Bortxaketaren eskenatokia eta
|
bertako
emakumeen biltokia.
|
|
2002
|
|
|
–Medikua oso jatorra dun. Galegoa dun, Granadara ezkondua,
|
bertako
emakume batekin. Ba al dakin nola esaten didan, ikusten nauen bakoitzean:
|
|
2003
|
|
|
Kuartelean ez zen laketu. Ez dakit zergatik, baina Â
|
bertako
emakumeen artean ez zuen benetako adiskiderik egin. Eta, alde batera, ez dakit ez ote zen hobe izan.
|
|
2004
|
|
|
Baina
|
bertako
emakumea ezagutu, Nikolasa Atxika Allende eta ezkondu egin zen. Esperientzia horretan, bera euskalduna bihurtzen ari zen aldian, herri euskaldunean, haren emaztegaia euskalduna Bilboko moldeetako burgeseriaren erdaran hezteko saiatu zen.
|
|
2005
|
|
|
Asmoak asmo eta usteak uste,
|
bertako
emakumeek erakarrita, Itakarako bidean Ulisesek aurkitutako itsas laminen antzera, Bilbon zala gelditu ingelesa, hareen aurpegi politei begirabegira, hareen gatz eta piperrak ezpainetan itxitako zaporea milikatuz. Bazkalosteetako euforian abestutako kantuak belaunaldiz belaunaldi indartu dau geure buru estimua, gure kantuaren doinu hotsa eta ingelesen ixil poltsaren diru hotsa parekatuz.
|
|
2006
|
|
|
• Hutsuneak: ez ditu aipatzen Zikladak, Asiako kosta eta bertako uharteak, hain zuzen, 1050 urtetik aurrera populatu zirenak24 Esaterako, Akilesek Lesbos uhartea eraso eta
|
bertako
emakumeak bahitzen ditu, hain zuzen 1050 urteko akeoen kolonizazioa baino lehen uharte hura Troiaren menpean zegoelako seinale25.
|
|
2007
|
|
|
José Ariztimuño, ostera, Hegoaldean ezagutu zuen La, ttek,
|
bertako
Emakume Abertzaleek buruturiko ekitaldi batean. Era berean, La, tte Eugène Goyhenecherekin erlazionatu zen, honek Hegoaldeko abertzaletasunarekin zituen harremanak zirela eta.
|
|
|
Oja Kodar zuen eta du oraindik ere izena, munduaren gainean sekula izan den emakumerik ederrena, batere zalantzarik gabe. Ez nuke asmatuko gaur egunean zenbat urte dituen esaten, hirurogeitik gora honezkero, baina segur naiz, dabilen lekuan dabilela,
|
bertako
emakumerik ederrena izango dela oraindik ere Oja. Izan ere, emakume batzuek badute argi aparteko bat, gizonok eta edonor itsutzeko modukoa.
|
|
2008
|
|
|
kontraturik eza, ordu estra ez ordainduak, ordutegi luzeegiak, gauekoak edota asteburukoak (Bermúdez, 2004; Solé, 2000). Gizonen lanaren edota
|
bertako
emakumeen lanaren ordezkotzat hartzen dira, eta ez prozesu produktiborako behar diren langiletzat. Modu horretan, diskriminazioa zabaltzen da, etorkinak lanpostu ez kualifikatuetan daudelako edota beren prestakuntza mailakoak baino baxuagoak diren lanak dituztelako (Solé, 2000).
|
|
|
emakumeen lana okerrago ordainduta dago eta gizartean ospe txikiagoa dauka (Juliano, 2006). Orain arte zerbitzuak, garbiketak, zaintzak eta antzeko lanak,
|
bertako
emakumeek egiten zituzten baina gaur egun dagoen hutsunea beste herri batzuetatik iritsitako emakumeek betetzen dute (Zabala, 2006).
|
|
|
Jakin dut, pozez jakin ere, bazter azpigaraturen batean gertatu izan dela hemendik laguntzera joandako batzuk herrietan putzuak egiten hasi eta
|
bertako
emakumeak, beren ezjakinean eta azpigaratuan, kontra ateratzea, nahiago izanik egunero ur bila kilometro batzuk egitea, eta beldur izanik ez ote dituzten irabazitako ordu horietan lan txarragoetan jarriko, eta seguru jakinik, ororen buru, elkarrekin egoteko eta tarte eder bat galduko luketela. Arrazoi tonto garatuak ez daki hobe beharrak eta denbora irabazteak dakarten gaitzari begiratzen; ez daki bizia erraztea zailtzea izan litekeela, eta zailtzea erraztea.
|
|
2009
|
|
|
–Ana kasu bat eramaten ari zen Ezpeletan. Goikoetxeak erran zidan ez zela oso kasu garrantzitsua, urbanizazio bat eraikitzen ari zirela, eta
|
bertako
emakume bati lurrak desjabetu nahi zizkiotela. Hor dago konexioa!
|
|
|
kontratuaren gabezia, ordu estra ez ordainduak, ordutegi luzeegiak, gauekoak edota asteburukoak (Bermudez, 2004; Sole, 2000). Gizonen lanaren edota
|
bertako
emakumeen lanen ordezkotzat hartzen dira, eta ez prozesu produktiboanbehar diren langiletzat. Modu horretan, diskriminazioa zabaltzen da, etorkinaklanpostu ez kualifikatuetan daudelako edota beren prestakuntza mailarako bainobaxuagoak diren lanak dituztelako (Sole, 2000).
|
|
|
emakumeen lana txarrago ordainduta dago eta gizartean ospe txikiagoa dauka (Juliano, 2006). Orain arte zerbitzuak, garbiketak, zaintzak eta antzeko lanak,
|
bertako
emakumeak egiten zituzten, baina gaur egun dagoen hutsunea beste herri batzuetatik iritsitako emakumeekbetetzen dute (Zabala, 2006).
|
|
|
Izan ere, kale horretako bizilagunak aspaldi zeuden kezkatuta kalearen egoerarekin eta, horren ondorioz, egon zitezkeen arriskuekin. Eta hori gutxi balitz,
|
bertako
emakume gazteen taldeak urteak daramatza Santutxun emakumeontzat arriskutsuak izan daitezkeen guneak daudela salatzen, eta ekimen ezberdinak egin dira horren inguruan.
|
|
2010
|
|
|
Hauegungo generoaren araberako lanaren banaketaren emaitza da, eta emakumezkoeketxeko lanak eta seme alaben zaintza modu ia esklusiboan bere gain hartzea eta lanmerkatuan barneratzeko zein bertan mantentzeko diskriminazio modu tradizionalak (zein berriak) bere horretan mantentzea dakar. Latinoamerikako egoera
|
bertako
emakume guztientzat antzekoa izan ez arren, ezein herrialdetan lortzen da lan berdinagatikosoldata bera emakumezkoen eta gizonezkoen artean: izaera bertikal zein horizontalekosegmentazio okupazional baten existentziak emakumezkoek lanpostu berdinak ezizatea eta okupazio maila altuagoetara gizonezkoen maila berean sarbiderik ez izateadakar.
|
|
|
Oso esperientzia betegarria izan da eta halaxe izaten jarraitzen du, ez bakarrik 8000 emakumek baino gehiagok ikasi dutenagatik, baita niri emakume, pertsona eta irakasle bezala eragin didanagatik ere. Gizartea aldatu eta ‘emakumeen aurkako biolentziari ez’ leloa elkarbanatu eta konpromisoa zabaltzeak asebete egiten du.Gogotsu etorriko al zara Zizurkilera. Lehen aldiz arituko naiz Zizurkilen, ondorioz,
|
bertako
emakumeekin lan egiteko gogoa daukat eta biolentzia sexistarik gabeko munduan bizitzeko eskubidea aldarrikatzeko ikasten eta elkarbanatzen jarraitzekoa.
|
|
|
Bilboko Arte Eder Museoa bisitatuz, erromeriatik estilo internazionalista modernora pasa eta oraindik hortik irten ez garela pentsatuko du ikusleak. Euskal Herrian emakumeek artea egiten ez dutela susmatuko du orobat, ez baitago
|
bertako
emakume baten lana ikusteko aukerarik; argazkilaritza eta bideoa sekula landu ez direla ulertuko du ere. Eta museo historiko batean arte garaikideak lekurik ez duelako aitzakiak ez dit balio:
|
|
2011
|
|
|
emakumeak txinpantze espermarekin intseminatzea. Baina bazekien
|
bertako
emakumeak ez zirela prest egongo horretarako, eta, osasun azterketen aitzakian egitea pentsatu zuen, emakumeei ezer esan gabe. Gobernu frantziarrak debekatu egin zion halakorik egitea.
|
|
|
Literaturaren zati handi batek faktore soziokulturalak aztertu ditu, migrazioak akulturizazio prozesuan eta emakumeen lan jardunean izandako eragina azaleratuz, eta batzuetan auzia etnifikatuz, nahiz eta oinarri patriarkala duen eta kultura guztietan presente dagoen afera izan (Bhanot eta Senn, 2007; Bui eta Morash, 1999). Transkulturaltasun hori (Rubio, 2004) indarkerian eta horren eraginean ez ezik, bortizkeriari aurre egiteko orduan elkarrizketatuek azaleratutako arrazoi eta oztopoetan ere islatzen da, eta azken horiek, kasu askotan,
|
bertako
emakumeen antzekoak dira: mendekotasun ekonomikoa eta emozionala, isolamendu soziala, seme alabekin lotutako xantaia erabiltzea eta abar.
|
|
|
Estatuan, Genero Indarkeriaren aurkako Legea (Ley Integral contra la Violencia de Genero delakoa) andre atzerritarren aparteko hauskortasuna aitortu zuen lehen araua izan zen. Lege horrek emakume atzerritarrei biktimentzat abian jarritako baliabideen eskuratzea bermatzeko konpromisoa hartu zuen,
|
bertako
emakumeekin berdintasun egoeran. Nolanahi ere, 2007an, Más riesgos y menos protección:
|
|
2012
|
|
|
Makutoko protokoloak adierazi zuen lehenbiziko aldiz ablazioa giza eskubideen aurkakoa dela. Geroztik aurrerapauso handiak eman dira, beti ere
|
bertako
emakumeek egindako lanari esker. Mendebaldeko emakumeak hasi ginenerako, haiek jada ibilbide luzea egina zuten.
|
|
|
Emakumeen aurkako sistemaz ari gara hitz egiten eta horretan Mendebaldeko emakumeok ere asko daukagu egiteko. Baina baikorra naiz,
|
bertako
emakumeak benetan miresgarriak direlako eta konfiantza dudalako haiengan. Dena den, beti ere alarma gorri hori piztuta izan behar dugu.
|
|
|
Bogotan, zirtzil azoka batean atzera aurrera genbiltzala, pitxi erlijiosoen saltokitxo baten aurrean gelditu zen laguna, eta arrosariorik ba ote zeukan salgai galdetu zion eguzkitan zimurtutako pergaminoa zirudien
|
bertako
emakume bati. Atsoak dozenatxo bat atera zizkion.
|
|
|
Itxiak gara, motzak oso, zentzu askotan. Vaniak kontatzen du bere birraitonak hemendik Kolonbiara emigratu zuela eta
|
bertako
emakume batekin ezkondu zela. Diotenez gizon euskaldun hura oso serioa omen zen, isila oso, bere txapela buruan eta bastoia eskuan zituela.
|
|
2013
|
|
|
Oro har, babesik eta baliabiderik gabeko emakumeak dira, nola edo hala etxerik gabe geratu direnak, eta indarkeria matxista jasan dutenak. Batzuk bakarrik daude, euren familia egitura amaitu egin delako; gurean hil egin dira
|
bertako
emakume batzuk, ez zeukatelako nora jo. Lau ume ere badaude etxeetan.
|
|
2014
|
|
|
Erakundeak Hego eta Erdialdeko Amerikan, Afrikan eta Asian garatzen ditu proiektuak, hala nola Chiapasen (Mexiko), Kuban, Mendebaldeko Saharan eta Palestinan. Aldamak dioenez, epe luzerako Garapenerako Lankidetza proiektuak lantzen dituzte
|
bertako
emakume taldeekin. " Beraiek zein proiektu garatu nahi dituzten erabakitzeko aukera ematen zaie.
|
|
2015
|
|
|
Aitorren laguna izan zen garai batean, bera dexente zaharragoa izan arren; gero apaiz egin zen. Herri txiki batera bidali zuen gotzainak, eta
|
bertako
emakume adinduek Don Pedro esaten zioten. Berak eskuak aurreratu eta. Pedro baino ez?
|
|
|
Baina orduan, Jainkoarekin txoraturik nenbilen-eta, nire solasaldietan atsegingarriena Hartaz hitz egitea zen; eta ni hain gaztea nintzenez, nahasi egiten zuen hau ikusteak, eta ni maite maite ninduen eta, bere hondamendia kontatzen hasi zitzaidan. Eta ez zen txikia, izan ere, ia zazpi urte ziren egoera oso arriskutsuan zegoela,
|
bertako
emakume batekin maitemindua eta harremanetan, eta hala ere meza ematen zuen. Hain ageria zen gauza hori, non galdua baitzuen ohorea eta izen ona, eta inor ere ez zen ausartzen horren aurka hari hitz egiten.
|
|
|
Datorren urterari begira
|
bertako
emakume baserritarren inguruko azterketa egin nahi du Hitzez Elkarteak, zer egoeretan dauden ikusi eta zer behar dituzten ezagutu.
|
|
2016
|
|
|
Nazioa sabaltze aldera iparraldeak hegoaldera begiratu duen modu berean, berdin segurua da hegoaldeak
|
bertako
emakume erreparatu diela, afrikar arrazaren gainetik arraza zuriaren nagusigoari eusteko bitartekoa baitira(...)
|
|
|
1950 urteen artean ehundaka emakume izan ziren urte luzez euren familia eta etxeetatik urrun, neskato modura lanean ibili zirenak. Jon Abrilen amatxi izan zen horietako bat, «etxean aditutako kontuetatik» tiraka hasi eta «bizipen horiek biltzeko tenorea» iritsita Neskatoak dokumentala grabatu du
|
bertako
emakumeen bizipenekin. Berdintasun Batzordetik aipatu dutenez, «gure inguruan artzain, baso mutil edo arrantzale moduan joan ziren gizonezkoei buruz solastu da gehien bat, eta orain emakume hauen lana gogoratu eta errekonozitu nahi dugu, genero ikuspegi batetik».
|
|
2017
|
|
|
Ez zegoen amets originalik buru hartan. Telebistako lehiaketaren batean" basurde" erantzuteagatik (galdera zein izango zen oraindik deskubritzeke dago), kokondoz beteriko uharte batean aberats bizi zen, hogeita lau orduz
|
bertako
emakume ederrek txirrindularitzan irabazle direnei bezala masailak musukatzen zizkiotelarik. Etxebarria andrearen amorrurako, noski.
|
|
|
urtebete eskaseko bi umeren gurasoak dira. Bikiak iazko udan jaio ziren Las Vegasen (AEB), gurasoetako bakoitzaren hazitik eta emaile anonimo baten obuluetatik; erditu, ordea,
|
bertako
emakume bat erditu zen haietaz. Gaur egun, Gipuzkoako herri txiki batean bizi dira bi aitekin.
|
|
|
Magrebeko taldean, berriz, emakumeek gizonek baino ongizate gehiago adierazten dute(= 2,37; p=, 018). Beste aldetik, Magrebeko emakumeek (M= 3,03) Latinoamerikako eta
|
bertako
emakumeekin konparatuta ongizate gutxiago adierazten dute (M= 3,48 eta MF= 3,67)( (2, 253)= 17,20; p<, 001). Gizonen egoera aztertzean fenomeno berdina aurkitzen da, Magrebeko gizonek (M= 2,72) Latinoamerikako eta bertako gizonek baino ongizate gutxiago adierazte dute (M= 3,58 eta MF= 3,77) ((2, 348)= 47,48; p<, 001).
|
|
|
Eta 1988an, Euskal Herri osoko feministak erakarri zituzten jardunaldiak antolatu zituzten. Basaurin ere Emakumeentzako Informazio Zentroa zabaldu zuen
|
bertako
Emakumeen Taldeak 1989an, indarkeriaren arloan arreta berezia eskainiz. Gaur egun Marienea Emakumeen Etxean dago kokatua.
|
|
2018
|
|
|
Hondarribiko Okila baserrian ematen zion
|
bertako
emakumeak bularra Iridoyri.
|
|
|
Batek jasotzen zuen enkargua, eta lan handiegia zenez, laguntza bilatu eta laster elkartasun sare zabala osatu zuten. Trabajadoreek, noski, ez zuten ordaintzeko dirurik eta trukean
|
bertako
emakumeei egurrezko eskultura txikiak ematen zizkieten. Lezoar batek oraindik gogoan du egur landu haietako bati atontzeko zeukan oihala kendu zionean hartu zuen sustoa:
|
|
|
Garai hartan, kolonia hartan, ez emakumeek ez neskatoek ez zuten janzten, bakar batek ere, feltrozko sonbrerurik, gizon sonbrerurik. Ezta
|
bertako
emakumeek ere. Hara zer gertatuko zen:
|
|
|
Andoni Agirrebeitia alkatearen berbetan,
|
bertako
emakumeekin zuen zorra kitatuko du horrela Zornotzak. Ongi Etorri Errefuxiatuak, Caritas, Udalen, Minbiziaren Aurkako Espainiako Elkartea eta Kidenda elkarteak ordezkatzen dituzten emakumeak igoko dira udaletxeko balkoira.
|
|
2019
|
|
|
La revolución de las mujeres en el norte de Siria hitzaldia izango da iluntzean. Rojava eskualde autonomoa da, iraultza feministaren buru;
|
bertako
emakumeen rola aztertuko dute hitzaldian. Dokumental baten emanaldia izango da ondoren:
|
|
|
Bidea hasteko izan zenean, erredakzioan bi gauza soilik eman zizkioten. Bata, hiriburuko hotel batean lehenengo gaua igarotzeko erreserba, eta, bestea, mugikorrean zeukana,
|
bertako
emakume baten erretratuan idatzitako haren izena eta telefono zenbakia. Hark lagunduko omen zion bertako ateak zabaltzen, hangoen tratuan nolabait esateko.
|
|
|
Gure artean babestu behar gara eta zaintzen gaia nola eraiki behar dugun hausnartu, egun oraindik emakumeek egiten duguna, batez ere emakume etorkinek, loturak eta harremanak saretu behar dira. Egia da
|
bertako
emakumeak zaintzen eremutik aterata daudela nolabait, nahiz eta ezin den orokortu. Hala ere, batez ere emakumeak gara eremu horretan aritzen garenak.
|
|
|
Ulertu ezin dudan arrazoiren bategatik, oraindik ere ezin dut burutik kendu Bortiz udatiarrentzako herria delakoa, hemen beltzaranduko diren itxaropenarekin, Penintsulako bazter guztietan beti eguzkiak jotzen duen promesarekin itsuturik etortzen diren turista horietako bat banintz bezala. Eguzkia nahiko kiskalgarria den egun bakan horietan, turistek topless egiten dute,
|
bertako
emakumeok egiten ez dugun gauza, herri hau aukeran txikia delako. Gizon askok abagunea aprobetxatzen dute malekoitik begiratzeko, paseatzen dabiltzalako itxurak eginez, baina ez dira ohartzen erreparatu behar lioketena ez dela arropa falta, baizik turistak etzanda dauden modua.
|
|
2020
|
|
|
Sare hau noiz arte mantenduko den da galdera errepikakorrenetako bat Rojavan. Karwan, esaterako, Irakeko kurdua da baina
|
bertako
emakume batekin ezkondu zen duela lau urte. Bikoteak arropa denda bat ireki zuen Kamixlo hirian, eta beldur dira aurki itxi ez ote duten.
|
|
|
Eta horiek dakarte berrikuntza, egiten baitute ez soilik genero aldetik ekarpena, baizik eta era berean klase eta arraza aldetikoa. Nikaraguako iraultza sandinistaren baitan,
|
bertako
emakume txiroen esperientzia azaltzen zaigu, gerrillariena, kanpotik etorri den yankiak iraultza egiten ari den nikaraguarrari lezioak nola ematen dizkion, eta azken honen akidura eta haserrea, betiko kritikaren aurrean: " Gaingiroki begiratzen gaituzue eta zuen herrietan egin ez duzuena, guk, orain, berehalaxe egitea nahi duzue.
|
|
|
Historia luzea duen azoka bat da Zornotzakoa, eta urteekin bat aldatuz joan dira bai azoka, baita azokaren helburuak ere. Zornotzako Udalak antolatzen du, eta
|
bertako
emakume baserritarrak ezagutzeko eta sustatzeko helburuz sortu zela kontatu du udaleko Gizarte Ekintza eta Berdintasuneko zinegotzi Ainhoa Salterainek: «Hasieran, lehen helburua Zornotzako emakume baserritarrak ezagutaraztea zen».
|
|
|
Halere, iruditzen zait Bachmannen ipuingile xarma erdiko hiruretan loratzen dela bere ederrenean; lehenbiziko ipuina, adibidez, sekulako lorpen teknikoa da, baina ipuin gisa konplexua, eta, zailtasunean iluna izan gabe ere, besteak baino gozakaitzagoa suerta dakioke irakurleari. Hurrengo ipuinak, berriz, zelaituagoak dira, eta klaruagoak
|
bertako
emakumeen erretratuak. Liburu honetan bost erretratu taxutzen baitzaizkigu, bost feminitate eredu, nolabait esateko, artez edo moldez gizonen baten inguruan garatzen direnak, eta zorrotz islatzen dituztenak ez bakarrik Bachmanni seinalatu izan zaizkion gai orokorrak (komunikazio falta, giza harremanen noraeza, hizkuntza kezkak...), baizik baita tentsio patriarkalen forma desberdinak ere, feminitate distortsionatuon iturburu beti:
|
|
|
Alaba milingaren zorroztasuna ezagututa, Matilderi ez zaio asko kostatu suhia burdelen batean irudikatzea. Eta ezinbestean etorri zaizkio gogora Villa Teresita eta
|
bertako
emakumeak, baita Aurora gaztea ere. Bekatari haien guztien aterpe zen etxearen izena jarri zion Matildek espero ez zuen alabari, emakume guztiek, putak nahiz santak, Felicitasek esan ohi zuen moduan, patu berbera partekatzen dutela gogoratzeko.
|
|
|
Amezketan beste mito batzuetan ere sinesten zen, nola ez. Azintzin baserritik gorago Iraregi baserria dago, Txindoki azpian, eta herrian ezaguna da
|
bertako
emakumeek, belaunaldiz belaunaldi, agerraldi bereziak ikusteko izan duten dohaina. Iraregi baserritik ederki ikus daiteke Txindokiko Marizulo, euskal mitologiako izaki garrantzitsuenaren bizilekua.
|
|
2021
|
|
|
Aurtengoa izan da azken kurtsoa, eta horrelakoetan ohikoa izaten den moduan, amaierako proiektu bat burutu behar izan dute bi ikasleek. Nafarroako Erronkaribar eskualdera joan dira,
|
bertako
emakumeei ahotsa eman diete, eta" transmititu ez zen memoria berreskuratzeko ariketa" egin dute. Ikerketa txostena ez ezik, Tenpraren Guarpena izeneko dokumentala ere ondu dute; lehen aurkezpen saioak egiten ari dira aste hauetan zehar.
|
|
|
Gure helburua nagusiak bete genituela sentitu genuen: Erronkaribar eskualdeko historiaren zati bat kontatzea, eta
|
bertako
emakumeei ahotsa ematea.
|
|
|
Horrek semiesklabutza edota esklabutza beteko egoerak ahalbidetzen ditu, batez ere barneko langile modura aritzen direnen kasuan. Feministatzat dugu gure burua, jakina, eta EMFS eratu aurretik ahalduntze espazio ezberdinetan ibiliak gara; Euskal Herriko Emakumeon Mundu Martxan, Torre de Babel programan, Grupo de Accion Politica de Trabajadoras de Hogar (GAP) taldeko lagunekin ere badugu harremana noski… eta horrexegatik uste dugu
|
bertako
emakume zurien feminismoek eta guk ez dugula berdintasunaren defentsa era berean pentsatzen.
|
|
|
Kalayawar eta merkatarien etxeen artean zegoen plaza handian, mahaiak eta aulkiak jarri zituzten. Erdiko su handi batzuen inguruan musikaren erritmoan dantza egin zuten gonbidatutako
|
bertako
emakume dantzari batzuek. Dantzaren berotasunean denek behar baino gehiago edan zuten eta azkenean baita Habusek eta Azenarik ere.
|
|
|
Noren aurrean, gainera. Bai kasualitatea nire hiriko
|
bertako
emakume bat auzoko bakarra izatea.
|
|
|
Aitarena sei edo zazpi aldiz egin ondoren, gogoetari ekin zion. Desagertutako bost misiolarien artean hiru, Aita Laurentx, Aita Joxe Ramon eta Aita Iñazio aski gazteak ziren, eta noski sei urte lur basati haietan eman ondoren,
|
bertako
emakumeen biluztasunak erakarrita, bekatuan eroriko ziren.
|
|
|
Minnesotan elkartu zen haiekin: «Minnesotara heldu zirenean,
|
bertako
emakume batek etxean hartu zituen. Aterpea, janaria, ikasketak, jantziak... dena ordaintzeko prest agertu zen».
|
|
|
Baina egungo gizarte aurreratuetan adineko gehiago dago zaintza premiekin; beraz, klase sozial berri bat agertzen ari da, funtzio ekonomiko nagusitzat besteen zaintza duena. Klase hori ordainpeko zaintzaileek osatzen dute, baina batez ere
|
bertako
emakume heldu edo zaharrek, senideak zaintzen dituztenek trukean dirurik jaso gabe; asko lan merkatutik atera dira jada, baina zaintzen segituko dute ia hil arte.
|
|
2022
|
|
|
Egia esaten badizut, ez dut oso argi. Hori bai, gogoan dut amamaren etxean bakeroen filmak ikusten nituenean
|
bertako
emakumeak ez zirela ezertarako gai. Gizon bat behar zuten edozein arazori aurre egiteko, eta nik, etxean, ez nuen hala bizi.
|
|
|
Olytera iristeko ordu edo oren batzuk falta zirela, Talla herrian pausaldi bat egin zuten, eta
|
bertako
emakume taldekoak bidera atera zitzaizkien txaloz, aupa zuek, bibaemakumeak! Opari gisa, bidaia egitetik baitzetozen, Marianne Agoitz-en olerki hau oparitu zieten, urrezko marko batean jarria.
|
|
|
Euskal Herriko Baltistan fundazioarekin aritzen da lankidetzan, eta, besteak beste, bertako komunitatearekin batera biztanleen eta inguruaren garapenean laguntzea dute asmoa. Orain, Ternua arropa markarekin egindako hitzarmen bati tiraka, kooperatiba bat sortu dute
|
bertako
emakume batzuek. Era horretan, artilezko txanoak egin dituzte, andreak ahalduntzeko eta haiek ere badirela nor erakusteko; dagoeneko salgai daude.
|
|
|
Eta balio izan du: «Ez dakit oso ondo nola, baina diskoa Siberiara iritsi da, eta bertatik gutun pila bat bidali didate; diskoarekin harrituta, batetik, eta pozik, bestetik,
|
bertako
emakume bat omentzeagatik».
|
|
|
Gu gatoz herrialde batera, zeinak urteak pasatu dituen gure herrialdeak zapaltzen, eta
|
bertako
emakumeak* baliatu izan dira zeharka zapalkuntza horren onurez. Nola landu diskurtso politikoa, emakume* eta etorkin gisa kokatzeko, arrazismoa indarrean dagoenean?
|
|
|
Nola landu diskurtso politikoa, emakume* eta etorkin gisa kokatzeko, arrazismoa indarrean dagoenean? Nola agertu gezurra dela kanpoko emakumeak*
|
bertako
emakumeentzat* mehatxu garela, euskararentzat, lan aukerentzat… Gu euskaltzaleak eta abertzaleak gara! (EHBF, 2015eko otsaila, “Bagoaz Euskal Herriaren Burujabetza Feministarantz! ” txostena).
|
|
|
Neoliberalismoak zaintza kate globalak sortu eta biziberritu ditu, eta gaur egungo zaintza sistemak lotura sendoa du migrazio politikekin. Izan ere, emakume* atzerritarrek hartu dituzte lehen
|
bertako
emakume* pobretuek egiten zituzten zaintza lanak, migratzaile emakume* horiek esku-lan merkea direlako sistema kapitalistaren egituran. Egoera oso zaurgarrian daude langile horiek:
|
|
|
Eragina izan du emakume* abertzale eta feministongan. Emakume* internazionalista askok beste herrietako borrokak indartu dituzte,
|
bertako
emakumeekin* sare feministak josita. Bestela ere, euskal kulturan emakume* sortzaile askok garatu dituzte herri zapalduekiko elkartasun mezuak.
|
|
|
Maila ezberdinetako erakundeak modu koordinatuan inplikatu behar dira; sektorearen eta emakumeen egoera kontuan hartuta (badago non kontsultatu, eta, noski, emakumeekiko interlokuzio jarraitua existitu litzateke), ekintza plan eta programa zehatzak garatu lirateke. Emakume Nekazarien Estatutuak potentzial handia du sektorean eta
|
bertako
emakumeengan eragin positiboa izateko, baina horretarako hornitu egin behar da. Estatutua da hezurdura, baina orain osatu behar da giharrez, azalez, askotariko sistemez.
|
|
|
Landa eremuko amalgama honetan, esan behar da
|
bertako
emakumeen taldea emakume nekazariek edo nekazarien emazteek osatutakoa baino talde askotarikoagoa dela. Bertan aurki daitezke oso teknifikatuta dauden nekazaritza ustiategiak bakarrik edo beste norbaitekin kudeatzen dituztenak, jarduera aniztasuna naturaltasun handiz praktikatzen dutenak, ustiategi ekologikoak sortzeko ekimena hartzen dutenak, landa turismoaren negozioari ekiten diotenak, gero eta garatuago dagoen zerbitzu sektorean lan egiten dutenak, landa eremuarekin harreman berriak asmatzen eta (ber) asmatzen dituztenak; asteburuetako egoiliarrak aisialdia dela-eta, beste herrialde batzuetako jornalariak… batzuk adinekoak dira, beste batzuk helduak, badaude itxaropen zehatz batzuk dituzten gazteak, berdinen arteko esperientziak biltzen dituzten emakumeak, baita ezberdinen artekoenak ere (2006: 108).
|
|
|
Helburua bat da: landa eremua, nekazaritza sektorea eta
|
bertako
emakumeak irakurleari gerturatzea kokatzen direneko egiturazko markoak agerian jarriz, datuak jakitera emanez, beraien hitzak jasoz. Balio dezala gure begirada argitzeko, zabaltzeko, eraldatzeko; eta liburuek duten gaitasun garraiatzailearen bitartez, kontatutakoak mintzagai bihurtzeko.
|
|
|
Beste eremu semantiko batetik eratorria, beldurraren mapa trazatzea deitzen zaio biziraupenerako segurutzat jotzen ez diren zenbait eremu markatzeari. Hiri askotan osatu dituzte
|
bertako
emakumeek beren espezie berekoak diren gizonengandik babesteko.
|
|
2023
|
|
|
Beste hainbat tokitan izan da BERRIA zuzeneko berriemaile: Korsikan, Yvan Colonna presoari egindako erasoaren ondoren; Kongon,
|
bertako
emakumeek jasaten duten egiturazko indarkeria aztertzeko; Ipar Irlandan, hauteskundeen berri emateko; Melillan (Espainia), Marokoko jendarmeek dozenaka migratzaile hil ostean; Katalunian, independentzia erreferenduma egin zutenetik bost urtera; Txilen, Gabriel Boric lehendakaritzara iritsi zenean; Kolonbian, Gustavo Petrok hauteskundeak irabazi zituenean —Francia Marquez egungo presidenteord...
|
|
|
Zehazkiago, Nepalen, “bizi baldintza oso txarrak dituztela, batez ere emakumeek”. Adibide moduan jarri digute,
|
bertako
emakumeek hilekoa dutenean bizi behar duten tratu krudela. “Gizonek txabola txiki txiki batzuetara eramaten dituzte eta han uzten dituzte.
|
|
|
Hark dio elkartearen lana ez dela" altruismoan eta paternalismoan" oinarritzen, ez dela" eman eta kito". " Jendearen kontzientzietan eragitea eta garapenerako tresnak ematea ere bada gure helburua,
|
bertako
emakumeak ahaldundu eta beren kabuz gauzak egin ditzaten. Matxismoaz eta beren kabuz gauzak egiteko gai direla jabetuta, hainbat emakume hasi dira elikagaien kooperatiba txikiak sortzen, artisau lanak egiten... eta horrela bizi kalitatea hobetzen", dio.
|
|
|
–Juanak, ordea, bere ekimenez, komunitatearen alde asko egin zuen pandemian. Adibidez, musukoak ekoitziz
|
bertako
emakumeei lana emateko tailerra sortu zuen; emakume horiek kariñoa izan behar zioten.
|
|
|
Emakumeen eskuetan. Zallako industria nagusien historia
|
bertako
emakume langileen memoriaren bitartez/ En manos de mujeres. Historia de la principales industrias de Zalla a traves de la memoria de sus obreras.
|
|
|
Lem ba ihesari beltzaren monumentua Santo Domingo ko museoan. Bayano, Lemba bezala, Afrikan bahitu o ndoren Ameriketara eraman zuten esklabo, eta Lembak lehenago egin bezala Bayano ere matxinatu zen. eta matxinatuen eskaera guztiak onartu ere bai, hau da, Kolonek baimena ematen zien
|
bertako
emakumeekin ezkontzeko, Penintsulara itzultzeko, toak esklabotzat hartzeko, lurra lantzeko, nor bere kabuz urre bila aritzeko eta, gainera, matxinatuek lortu zuten zergetan ordaindu beharreko urrearen kopurua murriztea erditik herenera. Horren guztiaren lekuko Garai dugu, Kolonen zerbitzari leiala.
|
|
|
Hortik koldarkeria guziak, zeinen zerrendak Tazito nazkatzen zuen, hainbat gehiago eta berak haietan parte hartu baitzuen. Erromatarrek beren buruaz beste egiten zuten agindua jaso orduko baina bestenaz ez; esklabo batek ez zuen bere buruaz beste egiten, jabea lapurtzea izango zelako; Kaligulak jaten zuenean, bere atzean tunikez beztituriko senatoreak xutik zeuden, Erroman, hori esklaboentzako erdeinuaren ezaugarri nabarmena zena; oturuntzetan,
|
bertako
emakume noble batekin oren laurden batez urruntzen zen bere apaingela pertsonalera, eta momentu baten buruan emakumea gorriturik eta ileak askaturik laguntzen zuen gomiten artera, zeinetan bere senarra baitzegoen. Baina erromatarrek beti bidezkoa aurkitu zuten jendeak horrela tratatzea ez bakarrik euren esklaboak baina probintzietako populu kolonizatuak ere.
|