|
2004
|
|
|
anai Jaxinto zen, Mexikora ere bost urterako joan zena, anai Benito zegoèn lekutik ez oso urruti. Eta anai Jaxintok bertatik bertara berretsi zion
|
berri
gaiztoa:
|
|
2008
|
|
|
Biharamunean, baina, bezperako berri ona hankaz gora jartzen zuèn
|
berri
gaiztoarekin joan zitzaion kalonje jauna.
|
|
|
NARRATOR: (OFF) Mila bederatziehun eta hirurogeita hemeretzian, maila goreneko super pantera Ellen Ripley tenienteak, Sigourney Waverrek antzezten zuenak, eremu
|
berri
gaiztoetara eraman zuen zientzia fikzioko heroien papera. Zaila da Barbarella edo Leia printzesa imajinatzea Ripley bezala buruz buru borrokatzen Alien baraila bikoizdun eta azido isurlearen aurka.
|
|
|
Biharamunean, baina, bezperako berri ona hankaz gora jartzen zuèn
|
berri
gaiztoarekin joan zitzaion kalonje jauna.
|
|
2009
|
|
|
Orbetarrak
|
berri
gaiztoa jakin bezain laster mobilizatu ziren, Espainiako hiribururako lehen trena hartzen zutela, hain ziren larriak medikuen informeak.
|
|
|
–Madrilgo ospitale militarretik deitzen dizut, eta
|
berri
gaizto bat dugu zuentzat, moztu zuen ahotsak.
|
|
|
poz pozik jarri zen; entzun zezakeèn musikaz aparte, baina, Gabinok beste motibo bat ere bazuen pozik egoteko; Gabinok, izan ere, goizetik meza entzun zuen, ohi baino debozio handiagoz entzun ere, medikuak bizpahiru egun lehenago operazioaren berri eman ziolako: kolapsoterapia egin ziotela, alegia, ezkerreko birikan hobekuntza izpirik nabaritu ez zuelako;
|
berri
gaiztoari, haatik, berri ona jarraitu zitzaion?. Baina bestea gero eta hobeto duzu, sendatu zaizula ere esan daiteke, eta hori da garrantzitsuena, esan zion medikuak ondotik?, eta hargatik, beharbada, Gabino ez zen lur jota gelditu; aitzitik, edo Gabinok dohain hura zuelako, baldintzarik zailenetan hitz edo esaldi airosoak asmatzera bultzatzen zuena, hitzaren indarrak gaitzarena neutraliza zezakeelakoan; edo medikuaren aurrean (baita sendategiko langile zein gaixo guztien aurrean ere, ez baitzegoen dudarik ezen haiek guztiek jakingo zutela, goizago edo beranduago, gertatutakoaren berri, medikuaren beraren edo erizainen bidez), heroi bat bezala geratzeko posibilitateaz ohartzen zelako?, ezin hobeto erreakzionatu zuen, medikua bera, urduri samar zirudiena, lasaitzen ahalegintzen zela:
|
|
|
Gabino lainotan bizi zen, hori esaten zioten etxekoek bederen; une hartan, gainera, bazirudien bi laino txiki zituela begitzat, txikiak bezain agortezinak, amona Ursula Gabinok aurrez iragarritako amets baten arabera hil zen, aingeru guardakoak zepelin zuri batean zeramala, hori esan zuen amonak hil orduan bederen: mutilari, baina, motz geratu zitzaion amets hura, antza,
|
berri
gaiztoari aurre egiteko?, hain zen jarraitua lainoei zerièn malkozko euria. Teofilo Mariak, azkenik, negar egin nahi izan zuen apika?
|
|
|
Hiru ataletan iritsi zitzaion
|
berri
gaiztoa, beraz, Nazario Orberi, eta berak ere halaxe erantzun zion atal bakoitzari, begiak gero eta gehiago zabaltzen zituela, zeruraino, infernuraino?, zabaldu zituen arte; jarraian, baina, keinua disimulatu zuen, borondatearen ahalegin batez; sabelaren goialdean, ordea, disimuluak kanpoa itxuratzen du, barrua nekez?, larritasun bat nagusitu zitzaion, ez haren gogoak ez haren borondateak ezin menderatu izan zutena, emazteak emandako xehetasunak berun puskak balira bezala, zintzurrean behera erori zitzaizkionak:
|
|
|
Neurri egokiak hartu zituen, bada, Nazario Orbek, etxeko bi emakumeekin batera. Ernestinak ere, bizitza osoan oin punten gainean ibiltzen ohituak, ez zuen inoren ahotan egon nahi?,
|
berri
gaiztoak ez etxean ez kanpoan eraginik izan ez zezan, edo, izatekotan, eraginik txikiena izan zezan: neurriak, ordea, alferrikakoak gertatu zitzaizkion Nazariori berari; etxean, hasteko, ez zen jada etxekoa sentitzen, itzarri orduko haragi puskaren irudia baitzetorkion burura, etxetik kanpo uzten zuena; buruko etxerik gabe, izan ere, alferrikakoak ziren beste etxe guztiak:
|
|
|
Aurrerago, ordea, 1920ko maiatzeko egun batean Joselito hil eta
|
berri
gaiztoa biharamuneko periodikoan irakurri zuenean, Nazario jota gelditu zen: hain jota, non, lanetik etxera itzultzean, arrosarioa hasi aurretik, halaxe esan baitzuen:
|
|
|
–Eman dizuet
|
berri
gaiztoa, eta orain erreza dezagun aitagure bat Joselitoren arimaren alde.
|
|
|
(?) Domingok ez zuen inoiz ahaztuko memento hura, amak anai arrebei balizko tuberkulosiaren
|
berri
gaiztoa eman zienekoa, hain geratu zen lekuz kanpo eta nora ezean, jota erabat; buruan emandako mailukada batek ez zion min handiagorik egingo, sentitu ere, halaxe sentitu baitzen une batez, astindu bortitz batez burua hustu baliote bezala: min zorrotz bat zen, berehalako batean, istantean?
|
|
|
Baina
|
berri
gaiztoak hiru aste lehenago erdibitu zuelako edo, erdi biz bakarra osatzeko gogoaz zetorren Regina, lur, arnasa eta erdigune galduak bilatzeko ahaleginean; esan nahi baita ez zela, aurrekoan bezala, hitzik gabe geratu; aitzitik, bazirudien ezen ideiak garbi zituela, ekin ere, halaxe ekin baitzion, zezenaren adarrei adarretatik helduz:
|
|
|
–Berri gaiztoa da, baina ez ahaztu, Regina, Jainkoa zuri beste aukera bat ematen ari zaizula eta ederki aprobetxatu zenukeela?. Horregatik, gaur bertan jakinarazi behar diegu seme alabei
|
berri
gaiztoa, berri gaiztoa eta berri osoa: nola Gabino tuberkulosiak jota dagoen, eta nola gu ere arriskuan gauden, geure analisien azken hitzaren zain.
|
|
|
–Berri gaiztoa da, baina ez ahaztu, Regina, Jainkoa zuri beste aukera bat ematen ari zaizula eta ederki aprobetxatu zenukeela?. Horregatik, gaur bertan jakinarazi behar diegu seme alabei berri gaiztoa,
|
berri
gaiztoa eta berri osoa: nola Gabino tuberkulosiak jota dagoen, eta nola gu ere arriskuan gauden, geure analisien azken hitzaren zain.
|
|
|
esan zion txoferrak, eta Nazariok baietz: . Halaxe da, bai, Timoteo, norberaren haragia hiltzea baino
|
berri
gaiztoagorik!, baina Jainkoak hala nahiko zuen eta zer egingo diogu, bada??, nahiz eta segundo bat lehenago beste pentsamendu bat izan zuen, ausaz, begiratu ere, begiratu zion orduan txoferrari, kexuzkoa izan zitekeèn begirada batekin, kexu nolabaitekoa konpromisozko irri bihurtu bazuen ere istantean?, ezpainetan halabeharrez isildu behar izan zuena: –Urte erdi lehenago esan behar zenuen hori, adixkide!?.
|
|
|
erne zeuden, mutilaren bilakaerari adi: ama behintzat pozak airean zegoen, hura guztia Jainkoaren grazia berezitzat hartzen zuela, bai baitzirudien ezen
|
berri
gaiztoen aroari, birika bat galdu ondoren, bestea gero eta hobeto zuen Gabinok, zantzu ezin hobea zena, medikuen iritziz, aro berri bat jarraitzera zihoakiola, hagitzez ere esperantzatsuagoa; seinaleak ere halakoak ziren, itxura batean, Gabinoren osasunari buruzko albiste onari Domingoren erabateko aldaketa erantsi behar baitzitzaion, ikastetxean ateratzen zituèn notetan ere bere ondorioak zituena, matematiketan ere bai; Nazariok, halere, bere errezeloa erakusten zion:
|
|
|
Nazariok edonoiz erabiltzen zuen 1912ko apirilean Titanicekin gertatutakoa zoritxarraren eta hondamenaren sinonimo gisa, erabili ere, erabiltzen zuen esaldi bat, etorkizun aldakorraren berri ematen zuena eta etxekoen artean etxe etxekoa egin zena: . Gutxien uste dugun mementoan, Titanica???, hainbesteraino erasan zuen
|
berri
gaiztoak. Egun hartan, baina, beste sinonimo baten aukera zabaldu zion Domingoren interbentzioak, Nazario Orbek. Errusiatik zetozèn berriak ere ez ziren nolanahikoak, boltxebikeak gero eta nagusiago?!?
|
|
|
paralisi itxurako hark, halere, berehala aurkitu zuen ihesbidea, ez kanpo alderako mugimenduan, zangoak, oin burdinei lotuak, indarrik gabe geratu zitzaizkion, huts egitera balihoazkio bezala?, barru aldera baizik, sekulako kakalarria etorri baitzitzaion, gorputza goitik behera zeharkatu ziòn hotzikarak bat bateko lurrikara eraginda edo; galtzetan kaka egin baino lehen, ordea, non zegoen enpresari gazte distiratsu hura, garailea eta heroia, Fanelli kolpe bakar batez menderatu zuena??, larritasunak berak alarma guztiak piztu zizkion automatikoki, baita nerbio sistemari lotutako etengailuren bat sakatu ere, autodefentsa mekanismoen zirkuitua konektatu zuena eta gorputzaren erantzuna abian jarri, zango indargabetuak nolabait indartuz; prozesu hartan, ez zion kalterik egingo, jakina, beste ahots hark zioena entzuteak: . Aginduak bestelakoak ditugu-eta, badakizu!?, aurrekoak esana ezeztatzen baitzuen, balizko exekuzio baten
|
berri
gaiztoari ateak itxiz; esan nahi baita Teofilo Maria ozta ozta iritsi zela pixontzi aulkira, non arnasa bereganatu eta lasaitu egin baitzen, hamar bat minutuko eserialdian.
|
|
|
eta haiekin batera hirian sartu zen arte, garaile. Gero, baina, etxera joan, eta han,
|
berri
gaiztoa, errepublikanoek anaietako bat hil ziotela egiaztatu baitzuen?. Martiri bat bezala hil zen?
|
|
|
Errege Karlos IX.a azken hatsetan zen beti, sekula azken azkenera gabe, aldi berean gorpu eta gorputz. Eta gaitz erdi, horiek balira erregina amarendako
|
berri
gaizto bakarrak. Su batek hartua zuen berriz erresumako hegoaldea.
|
|
|
¡ Arriba España!" oihukatuz agurtu zituen, eskuin eskua irmoki luzatuta– eta haiekin batera hirian sartu zen arte, garaile. Gero, baina, etxera joan, eta han,
|
berri
gaiztoa... errepublikanoek anaietako bat hil ziotela egiaztatu baitzuen –" Martiri bat bezala hil zen" esan zion ama penatuak, bere penaren erdian harro–, beren erretiran maseratia eramateaz gain.
|
|
|
Gabino lainotan bizi zen, hori esaten zioten etxekoek bederen; une hartan, gainera, bazirudien bi laino txiki zituela begitzat, txikiak bezain agortezinak –amona Ursula Gabinok aurrez iragarritako amets baten arabera hil zen, aingeru guardakoak zepelin zuri batean zeramala, hori esan zuen amonak hil orduan bederen: mutilari, baina, motz geratu zitzaion amets hura, antza,
|
berri
gaiztoari aurre egiteko–, hain zen jarraitua lainoei zerièn malkozko euria. Teofilo Mariak, azkenik, negar egin nahi izan zuen apika... negar egin nahi izan zuen ziurki, baina, aldi berean, ez zuela negarrik egin behar erabaki zuen –mutilak bere buruarekin borrokan zirudien behintzat–, hura bere buruari jarritako agindu bat balitz bezala, jauregiaren etorkizunak bere aita bezain gizon gogorrak eta ahaltsuak behar zituelako, baldintzarik zailenetan ere negar egiten ez zutenak; erabaki hura, halere, bihotza une batez bigundu zitzaiolako edo, uste baino malda gorago egin zitzaion; eta negar egitera zihoan, eta begiak ere hezatu zitzaizkion apur bat... baina, orduan, bere burua madarikatzeari ekin zion amorruz –ezpainak nabarmen mugitzen zituen behinik behin, bere buruarekin haserre zegoelako itxura emanez–:
|
|
|
Hiru ataletan iritsi zitzaion
|
berri
gaiztoa, beraz, Nazario Orberi, eta berak ere halaxe erantzun zion atal bakoitzari, begiak gero eta gehiago zabaltzen zituela, zeruraino –infernuraino? – zabaldu zituen arte; jarraian, baina, keinua disimulatu zuen, borondatearen ahalegin batez; sabelaren goialdean, ordea –disimuluak kanpoa itxuratzen du, barrua nekez–, larritasun bat nagusitu zitzaion, ez haren gogoak ez hare... esan nahi baita sentipen hura, minaren eta astuntasunaren artekoa, ezin disimulatu izan zuela, eta nekezko riktus bat eragin ziola hazpegietan.
|
|
|
Neurri egokiak hartu zituen, bada, Nazario Orbek, etxeko bi emakumeekin batera –Ernestinak ere, bizitza osoan oin punten gainean ibiltzen ohituak, ez zuen inoren ahotan egon nahi–,
|
berri
gaiztoak ez etxean ez kanpoan eraginik izan ez zezan, edo, izatekotan, eraginik txikiena izan zezan: neurriak, ordea, alferrikakoak gertatu zitzaizkion Nazariori berari; etxean, hasteko, ez zen jada etxekoa sentitzen, itzarri orduko haragi puskaren irudia baitzetorkion burura, etxetik kanpo uzten zuena; buruko etxerik gabe, izan ere, alferrikakoak ziren beste etxe guztiak:
|
|
|
Nazariok edonoiz erabiltzen zuen 1912ko apirilean Titanicekin gertatutakoa zoritxarraren eta hondamenaren sinonimo gisa –erabili ere, erabiltzen zuen esaldi bat, etorkizun aldakorraren berri ematen zuena eta etxekoen artean etxe etxekoa egin zena: " Gutxien uste dugun mementoan, Titanica..." –, hainbesteraino erasan zuen
|
berri
gaiztoak. Egun hartan, baina, beste sinonimo baten aukera zabaldu zion Domingoren interbentzioak, Nazario Orbek –Errusiatik zetozèn berriak ere ez ziren nolanahikoak, boltxebikeak gero eta nagusiago...! – berandu baino lehen baliatu zuena:
|
|
|
paralisi itxurako hark, halere, berehala aurkitu zuen ihesbidea, ez kanpo alderako mugimenduan –zangoak, oin burdinei lotuak, indarrik gabe geratu zitzaizkion, huts egitera balihoazkio bezala–, barru aldera baizik, sekulako kakalarria etorri baitzitzaion, gorputza goitik behera zeharkatu ziòn hotzikarak bat bateko lurrikara eraginda edo; galtzetan kaka egin baino lehen, ordea –non zegoen enpresari gazte distiratsu hura, garailea eta heroia, Fanelli kolpe bakar batez menderatu zuena? –, larritasunak berak alarma guztiak piztu zizkion automatikoki, baita nerbio sistemari lotutako etengailuren bat sakatu ere, autodefentsa mekanismoen zirkuitua konektatu zuena eta gorputzaren erantzuna abian jarri, zango indargabetuak nolabait indartuz; prozesu hartan, ez zion kalterik egingo, jakina, beste ahots hark zioena entzuteak: " Aginduak bestelakoak ditugu-eta, badakizu!", aurrekoak esana ezeztatzen baitzuen, balizko exekuzio baten
|
berri
gaiztoari ateak itxiz; esan nahi baita Teofilo Maria ozta ozta iritsi zela pixontzi aulkira, non arnasa bereganatu eta lasaitu egin baitzen, hamar bat minutuko eserialdian.
|
|
|
Baina
|
berri
gaiztoak hiru aste lehenago erdibitu zuelako edo, erdi biz bakarra osatzeko gogoaz zetorren Regina, lur, arnasa eta erdigune galduak bilatzeko ahaleginean; esan nahi baita ez zela, aurrekoan bezala, hitzik gabe geratu; aitzitik, bazirudien ezen ideiak garbi zituela... ekin ere, halaxe ekin baitzion, zezenaren adarrei adarretatik helduz:
|
|
|
" Berri gaiztoa da, baina ez ahaztu, Regina, Jainkoa zuri beste aukera bat ematen ari zaizula eta ederki aprobetxatu zenukeela". Horregatik, gaur bertan jakinarazi behar diegu seme alabei
|
berri
gaiztoa, berri gaiztoa eta berri osoa: nola Gabino tuberkulosiak jota dagoen, eta nola gu ere arriskuan gauden, geure analisien azken hitzaren zain.
|
|
|
" Berri gaiztoa da, baina ez ahaztu, Regina, Jainkoa zuri beste aukera bat ematen ari zaizula eta ederki aprobetxatu zenukeela". Horregatik, gaur bertan jakinarazi behar diegu seme alabei berri gaiztoa,
|
berri
gaiztoa eta berri osoa: nola Gabino tuberkulosiak jota dagoen, eta nola gu ere arriskuan gauden, geure analisien azken hitzaren zain.
|
|
|
(•) Domingok ez zuen inoiz ahaztuko memento hura, amak anai arrebei balizko tuberkulosiaren
|
berri
gaiztoa eman zienekoa, hain geratu zen lekuz kanpo eta nora ezean, jota erabat; buruan emandako mailukada batek ez zion min handiagorik egingo, sentitu ere, halaxe sentitu baitzen une batez, astindu bortitz batez burua hustu baliote bezala: min zorrotz bat zen, berehalako batean –istantean– min sorgor bihurtu zena, gorputzaren defentsa sistemaren eraginez; Domingo hutsik zegoen, beraz, eta hutsetik zintzilik, baina huts hura, kontraesan ororen gainetik, beruna baino astunagoa zen; Domingok arintasuna zuen nortasunaren ezaugarri nagusi:
|
|
|
Orbetarrak
|
berri
gaiztoa jakin bezain laster mobilizatu ziren, Espainiako hiribururako lehen trena hartzen zutela, hain ziren larriak medikuen informeak.
|
|
|
–Madrilgo ospitale militarretik deitzen dizut, eta
|
berri
gaizto bat dugu zuentzat –moztu zuen ahotsak.
|
|
|
" Berri gaiztoak dira horiek, inondik ere" esan zion txoferrak, eta Nazariok baietz: " Halaxe da, bai, Timoteo, norberaren haragia hiltzea baino
|
berri
gaiztoagorik!, baina Jainkoak hala nahiko zuen eta zer egingo diogu, bada?", nahiz eta segundo bat lehenago beste pentsamendu bat izan zuen, ausaz –begiratu ere, begiratu zion orduan txoferrari, kexuzkoa izan zitekeèn begirada batekin, kexu nolabaitekoa konpromisozko irri bihurtu bazuen ere istantean–, ezpainetan halabeharrez isildu behar izan zuena: " Urte erdi lehenago esan behar zenuen hori, adixkide!".
|
|
|
Gurasoak ere –aldi berri batean sartuak, izan zutèn krisi larriaren ondotik– erne zeuden, mutilaren bilakaerari adi: ama behintzat pozak airean zegoen, hura guztia Jainkoaren grazia berezitzat hartzen zuela, bai baitzirudien ezen
|
berri
gaiztoen aroari –birika bat galdu ondoren, bestea gero eta hobeto zuen Gabinok, zantzu ezin hobea zena, medikuen iritziz– aro berri bat jarraitzera zihoakiola, hagitzez ere esperantzatsuagoa; seinaleak ere halakoak ziren, itxura batean, Gabinoren osasunari buruzko albiste onari Domingoren erabateko aldaketa erantsi behar baitzitzaion, ikastetxean ateratzen zituèn notetan ere bere ondor...
|
|
|
Luzianok, aitaren herriko umetako lagunak, egin ziòn kanaberazko xirula hura ez zuen, ez, ahaztekoa! –, musika beste hizkuntza bat zela, sentimenduak jantziz eranzten zituena, edo erantziz janzten, auskalo, musikaren lilurapean ezin jakin baitzitekeen zehatz mehatz ezer, ezjakintasun hura jakituriaren mugak hausteko modurik eraginkorrena izan zitekeen arren, aldi berean; horregatik, Maria Bibianak bisitaren berri jakinarazi zionean –" Iritsi dira!" esan zion–, Gabino –egun eguzkitsu bateko igande bateko goizerdia zen– poz pozik jarri zen; entzun zezakeèn musikaz aparte, baina, Gabinok beste motibo bat ere bazuen pozik egoteko; Gabinok, izan ere, goizetik meza entzun zuen, ohi baino debozio handiagoz entzun ere, medikuak bizpahiru egun lehenago operazioaren berri eman ziolako: kolapsoterapia egin ziotela, alegia, ezkerreko birikan hobekuntza izpirik nabaritu ez zuelako;
|
berri
gaiztoari, haatik, berri ona jarraitu zitzaion –" Baina bestea gero eta hobeto duzu, sendatu zaizula ere esan daiteke, eta hori da garrantzitsuena" esan zion medikuak ondotik–, eta hargatik, beharbada, Gabino ez zen lur jota gelditu; aitzitik –edo Gabinok dohain hura zuelako, baldintzarik zailenetan hitz edo esaldi airosoak asmatzera bultzatzen zuena, hitzaren indarrak ga...
|
|
|
Aurrerago, ordea, 1920ko maiatzeko egun batean Joselito hil eta
|
berri
gaiztoa biharamuneko periodikoan irakurri zuenean, Nazario jota gelditu zen: hain jota, non, lanetik etxera itzultzean, arrosarioa hasi aurretik, halaxe esan baitzuen:
|
|
|
–Eman dizuet
|
berri
gaiztoa, eta orain erreza dezagun aitagure bat Joselitoren arimaren alde.
|
|
2010
|
|
|
–Amonaren ametsa zen zepelin batean zeruratzea, eta seguru nago ametsa bete duela??. Baina
|
berri
gaiztoa behin apaintzen hasiz gero, urrunagora joan behar zenuen, jakina: –Eta seguru nago aingeruak eta arkaingeruak izango dituela bidaide, kerubinak eta serafinak??.
|
|
|
Jakinaren gainean zaude zure seme alaba Domingo Orbe Aldasoro eta Ada Maria Orbe Aldasoro errepublikaren aldeko armadara bildu zirela, ni neu buru naukan batailoira, militante anarkista gisa. Bada, batailoiko komandante bezala, zure bi seme alaben heriotzen
|
berri
gaiztoa eman behar dizut. Beste zerbait ere esan behar dizut, ordea, aita bezala senti dezakezun minaren eta oinazearen kontsolagarri:
|
|
|
zuhaitzak gorpuen berri eta gorpuek zuhaitzaren berri balekite bezala, alegia, kattagorriak adar batetik bestera jauzika. Izebaren eta Maria Bibianaren hitzekiko atxikimenduan aurkitu nuen anai arreben heriotzaren
|
berri
gaiztoak eragin zidàn inpaktua menderatzeko modua eta, tragedia hura edertzen zuèn poesia, erromantikoa, jakina, ontzat harturik, poesiaren inertziapean jarraitu nuen?
|
|
|
esaten zidan izebak?, eta horrela jakin nuen, halaber, Maria Bibianaren informazioaren bidez, Adak egun batean trena hartu eta etxetik ihes egin zuela, baita itzulita gero eroetxean sartu zutela ere: kostatu zitzaidan arrebari buruzko
|
berri
gaizto haiek neureganatzea, Damaso, hain egiten zitzaidan sinestezina!; esna nengoen ala ametsetan??
|
|
|
Lauaxetak antzeko bukaera izan zuela, faxistek fusilatuta, odola gelditu bezala egin zitzaidan; egun ilunak bai haiek, beltzak baino beltzagoak, betiko gauak betean hartu banindu bezala!; non geratzen zitzaidan, izan ere, mitin hura? eta non Lauaxetaren hitzak, izar txiki batzuk bezalakoak gertatu zitzaizkidanak, dir dir egiten zuten zazpi letra zituen Euzkadik, zazpiak bat!?, ideal baten eta merezi zuèn esperantza baten ikur??;
|
berri
gaiztoa entzun orduko itzali baitzitzaizkidan esperantzaren izar guztiak banan banan, baita bihotzean eguzki eklipse bat gailendu ere; nola permiti zezakeen Jainkoak hura?; ez al zen ebanjelioko hitza Jainkoa txikien alde zegoela?; zergatik zegoen, hortaz, gerra madarikatu hartan, Espainia inperialaren alde eta Euzkadiren aurka, estatu ukatzailearen alde eta nazio ukatuaren aurka, bestela esanda?; ongi gogoratzen naiz nola etortzen zitzaidan bolada hartan eskari bakarra ezpainetara, Zeruari noiznahi xuxurlatzen niona:
|
|
|
–Jainko Aita, argi nazazu; Jainko Semea, argi nazazu; Jainko Espiritu Santua, argi nazazu; Elorrietako Ama Birjina txit garbia, argi nazazu; zeruko santuak: zuek ere argi nazazue, mesedez?; argia eskatzen nuen, bai, eta eskaria ez zitzaidan ezerezean geratu, argia berandu gabe iritsi baitzitzaidan, handik hiruzpalau hilabetera; izan ere, Lauaxetaren heriotzaren
|
berri
gaizto hark bazuen, antza, bere alde ona, eta bazuen bere esplikazioa, fraideon artean sortzen zirèn isilpeko solas haietako batean, fraideok bizitzan egoteko modua ere bazen isiltasuna, gerrak are isilagoa egiten zuena: isilpekoagoa bai bederen?
|
|
|
Baina
|
berri
gaiztoak bere bidea egin zuen, jakina, Hortentxik Helenaren amari esan baitzion, honek Rakeli eta honek gure amari; afaltzen ari ginen, arrain zopa bukatzen ari ginen une hartan?, ama honelaxe mintzatu zenean, ez bat eta ez bi: –Rakelek gaur kontatu didanaren arabera, Helenak senargaia omen du.
|
|
|
Aita, noiznahi azaltzen zena Heinrichen apetak barkatzeko prest, ahatea tirokatu zuenean, ekintza zuritu zion: . Nik ez dizuet esango ongi egin duenik, baina imajinatu Heinrichek akabatu dituen ateak pasekoak zirela, eta
|
berri
gaiztoa eramangarriagoa egingo zaizue???, sutan jarri zen, gutxitan bezala: altxatu ere, altxatu zen aulkitik, baita anaiarengana hurbildu ere; gero, ukabila erakusten ziola, esan zion:
|
|
|
Bibik eman zigun, hain zuzen ere,
|
berri
gaiztoa.
|
|
|
–Suizidioaren pentsamendua kontsolabide boteretsua da; gau txar bat baino gehiago ongi pasatzen laguntzen du??, Saulok Damaskorako bidean izan zuena baino argitsuagoa. Izan ere, bizitza honetan dagoena dago, eta
|
berri
gaiztoek eta gaixotasunek noiznahi astintzen gaituzte, baita aurrera jarraitzeko gogorik gabe uzten ere sarri askotan. Hala da, eta horrek ez du bueltarik.
|
|
|
izugarria izan da eta izugarria izan da, etorri lehenbailehen! Segidan, jakina, Teori
|
berri
gaiztoa jakinarazi?. Aitak bere burua hil duela?. Seguru al zaude??
|
|
|
Gero, berriz, lotsatu egin nintzen: doilorra behar bainuen
|
berri
gaizto harekin pozteko! Eta errudun sentitu nintzen, nahiz eta banekien errua ez zela nirea, baizik eta naturaren berezkotasunarena, natura zen bezalakoa zen eta ni sentiarezten ninduen errudun?, Don Piok jakinarazi zidan bezala.
|
|
|
lehenengo gauza, hauxe:
|
berri
gaiztoa, tuberkulosiaren aurkako borrokan gaixoak hiltzea zen araua, ez hiltzea salbuespena, ezin hobeto hartu nuen; gure amari esker, beharbada; jendeari, zerbait?
|
|
|
" Eskerrik asko"; ez zen gure artean besterik izan, baina guztia gertatu zen, aldi berean, gure artean, esku estutze harekin elkarri esan bagenio bezala: ...usilatuta, odola gelditu bezala egin zitzaidan; egun ilunak bai haiek, beltzak baino beltzagoak, betiko gauak betean hartu banindu bezala!; non geratzen zitzaidan, izan ere, mitin hura... eta non Lauaxetaren hitzak, izar txiki batzuk bezalakoak gertatu zitzaizkidanak —dir dir egiten zuten zazpi letra zituen Euzkadik, zazpiak bat! —, ideal baten eta merezi zuèn esperantza baten ikur...?;
|
berri
gaiztoa entzun orduko itzali baitzitzaizkidan esperantzaren izar guztiak banan banan, baita bihotzean eguzki eklipse bat gailendu ere; nola permiti zezakeen Jainkoak hura?; ez al zen ebanjelioko hitza Jainkoa txikien alde zegoela?; zergatik zegoen, hortaz, gerra madarikatu hartan, Espainia inperialaren alde eta Euzkadiren aurka... estatu ukatzailearen alde eta nazio ukatuaren aurka, bestela esand... " Jainko Aita, argi nazazu; Jainko Semea, argi nazazu; Jainko Espiritu Santua, argi nazazu; Elorrietako Ama Birjina txit garbia, argi nazazu; zeruko santuak:
|
|
|
Gero, berriz, lotsatu egin nintzen: doilorra behar bainuen
|
berri
gaizto harekin pozteko! Eta errudun sentitu nintzen, nahiz eta banekien errua ez zela nirea, baizik eta naturaren berezkotasunarena —natura zen bezalakoa zen eta ni sentiarezten ninduen errudun—, Don Piok jakinarazi zidan bezala.
|
|
|
hau jarriko dut eta beste hau ez, senak aginduta askotan, eta beste askotan zergatik ez dakidala... pasatu nuèn tuberkulosiaz ere liburu ongi potoloa bete baitaiteke, nik uste; hondarrean, ordea, funtsezkoa azpimarratzearekin konformatu dut... lehenengo gauza, hauxe:
|
berri
gaiztoa —tuberkulosiaren aurkako borrokan gaixoak hiltzea zen araua, ez hiltzea salbuespena— ezin hobeto hartu nuen; gure amari esker, beharbada; jendeari" zerbait" erakusteko gogoa ere ez nuen makala, egia esan —anai arrebei eta guraso izebei bereziki—," neure munduan" bizitzeaz gain, heroi bat ere izan bainintekeen, adibidez; gainera, neure erlijioa nuen,... hantxe nuen jarraibidea, eta hantxe eredua!; hantxe nuen, bai, funtsa, eta hantxe bizitza serio hartzeko aukera... eta hala, hain serio bizitzea erabaki nuen —gaixotasun larri bat nuen, azken batean, eta garaia nuen neure bizitzari zentzu bat emateko, txorakeriak alde batera utzita—, non aukerarik estuena egin bainuen:
|
|
|
" Jainko Aita, argi nazazu; Jainko Semea, argi nazazu; Jainko Espiritu Santua, argi nazazu; Elorrietako Ama Birjina txit garbia, argi nazazu; zeruko santuak: zuek ere argi nazazue, mesedez"; argia eskatzen nuen, bai, eta eskaria ez zitzaidan ezerezean geratu, argia berandu gabe iritsi baitzitzaidan, handik hiruzpalau hilabetera; izan ere, Lauaxetaren heriotzaren
|
berri
gaizto hark bazuen, antza, bere alde ona, eta bazuen bere esplikazioa, fraideon artean sortzen zirèn isilpeko solas haietako batean —fraideok bizitzan egoteko modua ere bazen isiltasuna, gerrak are isilagoa egiten zuena: isilpekoagoa bai bederen— heldu zitzaidana, Lauaxeta santu martiri bat bezala hil baitzen... hil zutenei ere barkatu ez zien, bada, beren gaiztakeria, Kristok bere hiltzaileei barkatu zien bezala:
|
|
|
Baina
|
berri
gaiztoak bere bidea egin zuen, jakina, Hortentxik Helenaren amari esan baitzion, honek Rakeli eta honek gure amari; afaltzen ari ginen —arrain zopa bukatzen ari ginen une hartan—, ama honelaxe mintzatu zenean, ez bat eta ez bi: " Rakelek gaur kontatu didanaren arabera, Helenak senargaia omen du.
|
|
|
Bibik eman zigun, hain zuzen ere,
|
berri
gaiztoa.
|
|
|
" Suizidioaren pentsamendua kontsolabide boteretsua da; gau txar bat baino gehiago ongi pasatzen laguntzen du" —, Saulok Damaskorako bidean izan zuena baino argitsuagoa. Izan ere, bizitza honetan dagoena dago, eta
|
berri
gaiztoek eta gaixotasunek noiznahi astintzen gaituzte, baita aurrera jarraitzeko gogorik gabe uzten ere sarri askotan. Hala da, eta horrek ez du bueltarik.
|
|
|
zuhaitzak gorpuen berri eta gorpuek zuhaitzaren berri balekite bezala, alegia, kattagorriak adar batetik bestera jauzika. Izebaren eta Maria Bibianaren hitzekiko atxikimenduan aurkitu nuen anai arreben heriotzaren
|
berri
gaiztoak eragin zidàn inpaktua menderatzeko modua eta, tragedia hura edertzen zuèn poesia —erromantikoa, jakina— ontzat harturik, poesiaren inertziapean jarraitu nuen... Esan nahi dizudana da ez nintzela anai arreben heriotzari buruzko analisi sakonetan murgildu, susmoa nuelako —ziurtasuna ere bai, erreflexu inkontziente batean itzalean mantentzen ahalegintzen nintzena— analisi hark anai arreben memoria zikintzera eraman nintzakeela, eta, izebak esan zuen bezala, hilei bakea.
|
|
|
Jakinaren gainean zaude zure seme alaba Domingo Orbe Aldasoro eta Ada Maria Orbe Aldasoro errepublikaren aldeko armadara bildu zirela, ni neu buru naukan batailoira, militante anarkista gisa. Bada, batailoiko komandante bezala, zure bi seme alaben heriotzen
|
berri
gaiztoa eman behar dizut. Beste zerbait ere esan behar dizut, ordea, aita bezala senti dezakezun minaren eta oinazearen kontsolagarri:
|
|
|
‘Ai ene...! ’ Aita, noiznahi azaltzen zena Heinrichen apetak barkatzeko prest —ahatea tirokatu zuenean, ekintza zuritu zion: ‘Nik ez dizuet esango ongi egin duenik, baina imajinatu Heinrichek akabatu dituen ateak pasekoak zirela, eta
|
berri
gaiztoa eramangarriagoa egingo zaizue... ’—, sutan jarri zen, gutxitan bezala: altxatu ere, altxatu zen aulkitik, baita anaiarengana hurbildu ere; gero, ukabila erakusten ziola, esan zion:
|
|
|
" Amonaren ametsa zen zepelin batean zeruratzea, eta seguru nago ametsa bete duela...". Baina
|
berri
gaiztoa behin apaintzen hasiz gero, urrunagora joan behar zenuen, jakina: " Eta seguru nago aingeruak eta arkaingeruak izango dituela bidaide, kerubinak eta serafinak...".
|
|
|
izugarria izan da eta izugarria izan da, etorri lehenbailehen! Segidan, jakina, Teori
|
berri
gaiztoa jakinarazi —" Aitak bere burua hil duela.... Seguru al zaude?" galdetu zidan anaiak, bat bateko izotzaldi batek hartua iduri— eta ziztuan itzuli ginen biok lanetik.
|
|
|
intxaurrak, hurrak eta tortoloxak..." esaten zidan izebak—, eta horrela jakin nuen, halaber, Maria Bibianaren informazioaren bidez, Adak egun batean trena hartu eta etxetik ihes egin zuela, baita itzulita gero eroetxean sartu zutela ere: kostatu zitzaidan arrebari buruzko
|
berri
gaizto haiek neureganatzea, Damaso, hain egiten zitzaidan sinestezina!; esna nengoen ala ametsetan...?
|
|
2011
|
|
|
–Gaixo errukarria! , erran zuen Leonen amak,
|
berri
gaiztoa jakin ez bertze.
|
|
|
Eta herrian edo etxean berri onak zirenean, erraten zuen: . Harriak ere dantzatuko luke, pozaren pozez??, eta
|
berri
gaiztoak zirenean, aldiz: –Eguzkiak ere negar eginen luke??.
|
|
|
Publikoki salatuko zituen, nola, bada, bertzela!?, baina ez noiznahi ez nolanahi, bere mementoan baizik, modurik eraginkorrenean: horrela,
|
berri
gaiztoa ez Onofreri ez bertze inori ez jakinarazteaz gain, isiltzeko agindua eman zion kaboari berari ere, herritarren ezustekoa erabatekoa izan zedin, baita aitaren erreakzioa basatiagoa eta bortitzagoa ere, alabak egindakoak ez baitzuen, zinez, ez izenik ez zuribiderik?
|
|
2013
|
|
|
Saltzaileak behin eta berriz adierazi zien bi anaiei traktorea kontuz eta tentuz gidatzeko makina zela: ez zela jostailu bat, alegia; erran nahi baita, artean Balad al Xamsko laborari traktoredunen kopurua urria izan arren,
|
berri
gaiztoren batek inarrosten zituela noizbehinka bai telebista ikusleak, bai irrati entzuleak eta bai egunkari irakurleak ere, traktoreren bat irauli ez ote zen auskalo non, eta gidaria azpian harrapatu. Hura entzun zuenean, ederki damutu zen Abdul Alim makina erosi izanaz.
|
|
|
–Hori bai
|
berri
gaiztoa! / Gainerakoan, ados:
|
|
|
zer erranik ez: entzuten zuen
|
berri
gaiztoa irrati edo telebistatik, eta entzun ahala hasten zitzaion bihotza lauhazka, gero eta abiada bizkorragoan, segundo ezin luzeago batzuen ondoren pausatzera eta bere ohiko erritmora itzultzen zen arte; gero, telefono deiak egiten zituen hedabideetara, interneten sartzen ere ikasi zuen, halako batean?, xehetasunen bila, ea atentatugileen zerrenda ematen zioten. Zenbat neke eta zenbat nahigabe bere egoera tirabiratsu bezain iragarrezin hartan!
|
|
|
Egunero sentitzen diat hori: gure Lur honetan, izan ere, noiznahikoak izaten ditiagu
|
berri
gaiztoak: israeldarrek bertze palestinarren bat akabatu dutela, edo atentatu suizidaren bat izan dela hemen bertan edo antipodetan, berdin zaidak?
|
|
|
arratsalde bateko hondar orduan iritsi ziren, gazteluko soldaduen oihu eta biben artean. Ezlegezko oinordekoaren tropek, baina,
|
berri
gaiztoaren jakitun, beren eremu hura minaz josi eta bertatik alde egin zuten, gauak babestuta. Biharamun goizean gazteluko gizonek erasoa jo, eta, ikusirik erantzunik ez zutela, aitzina egin zuten, hain fortuna gaiztoarekin, non zazpi soldaduk minak zapaldu, lehertu eta leherketek soldaduen gorputzak lehertarazi baitzituzten.
|
|
|
Abdul Alimek, bere nahaste borrastean?
|
berri
gaiztoa entzun bezain laster nahasmenduak hartu zituen etxeko guztiak?, bazekien eremu debekatuari lotutako leiendaren berri, eta horregatik, beharbada, sarera iritsi orduko erran zuen:
|
|
|
Berak bakarrik baitzekien zenbat nozitu zuen anitzetan galdutzat jotzen zuèn bere seme harengatik... munduan atentatu suizidaren bat agitzen zenean –noiznahi, beraz– zer erranik ez: entzuten zuen
|
berri
gaiztoa irrati edo telebistatik, eta entzun ahala hasten zitzaion bihotza lauhazka, gero eta abiada bizkorragoan, segundo ezin luzeago batzuen ondoren pausatzera eta bere ohiko erritmora itzultzen zen arte; gero, telefono deiak egiten zituen hedabideetara –interneten sartzen ere ikasi zuen, halako batean–, xehetasunen bila, ea atentatugileen zerrenda ematen zioten... Zenbat neke eta zenbat nahigabe bere egoera tirabiratsu bezain iragarrezin hartan!
|
|
|
" Hori bai
|
berri
gaiztoa! / Gainerakoan, ados:
|
|
|
Saltzaileak behin eta berriz adierazi zien bi anaiei traktorea kontuz eta tentuz gidatzeko makina zela: ez zela jostailu bat, alegia; erran nahi baita, artean Balad al Xamsko laborari traktoredunen kopurua urria izan arren,
|
berri
gaiztoren batek inarrosten zituela noizbehinka bai telebista ikusleak, bai irrati entzuleak eta bai egunkari irakurleak ere, traktoreren bat irauli ez ote zen auskalo non, eta gidaria azpian harrapatu... Hura entzun zuenean, ederki damutu zen Abdul Alim makina erosi izanaz.
|
|
|
haiek –laurehun bat gizon, ongi armatuak– arratsalde bateko hondar orduan iritsi ziren, gazteluko soldaduen oihu eta biben artean. Ezlegezko oinordekoaren tropek, baina,
|
berri
gaiztoaren jakitun, beren eremu hura minaz josi eta bertatik alde egin zuten, gauak babestuta. Biharamun goizean gazteluko gizonek erasoa jo, eta, ikusirik erantzunik ez zutela, aitzina egin zuten, hain fortuna gaiztoarekin, non zazpi soldaduk minak zapaldu, lehertu eta leherketek soldaduen gorputzak lehertarazi baitzituzten.
|
|
|
Egunero sentitzen diat hori: gure Lur honetan, izan ere, noiznahikoak izaten ditiagu
|
berri
gaiztoak: israeldarrek bertze palestinarren bat akabatu dutela, edo atentatu suizidaren bat izan dela hemen bertan edo antipodetan, berdin zaidak...
|
|
2015
|
|
|
Kontua, izan ere, zera da, iaz ere betean harrapatu zintuela gau ilunak, ustekabean harrapatu ere: egia da zortzi bat hilabete lehenago esklerosia zenuela esan zizutela, baina egia da, halaber, ezin hobeto hartu zenuela
|
berri
gaiztoa, ohiko bizimoduari heltzen zeniola, zeure buruarekin lasai, lanean ere gustura, orekak eta bizipoz mehe batek hartua, haize leunaren fereka noiznahi bisitari: egun batean, baina, azpilanean ari ote zitzaizun inkontzientea, bizitzan bizi izandako tentsio guztiak azaleratu nahian, esklerosiaren berri gaiztoa jakin orduko...??, lo egiteko zailtasuna nagusitu zitzaizun berriro, hurrengo egunean ber din, eta hurrengoan eta hurrengoan... eta, ohartu zinenerako, zulo azkengabe batean aurkitu zenuen zeure burua, satorren munduan eta infernurik gorrienean, gaixo, inoiz ez bezala gaixo.
|
|
|
egia da zortzi bat hilabete lehenago esklerosia zenuela esan zizutela, baina egia da, halaber, ezin hobeto hartu zenuela berri gaiztoa, ohiko bizimoduari heltzen zeniola, zeure buruarekin lasai, lanean ere gustura, orekak eta bizipoz mehe batek hartua, haize leunaren fereka noiznahi bisitari: egun batean, baina, azpilanean ari ote zitzaizun inkontzientea, bizitzan bizi izandako tentsio guztiak azaleratu nahian, esklerosiaren
|
berri
gaiztoa jakin orduko...??, lo egiteko zailtasuna nagusitu zitzaizun berriro, hurrengo egunean ber din, eta hurrengoan eta hurrengoan... eta, ohartu zinenerako, zulo azkengabe batean aurkitu zenuen zeure burua, satorren munduan eta infernurik gorrienean, gaixo, inoiz ez bezala gaixo.
|
|
|
ezin hobeto hartu zenuela
|
berri
gaiztoa,
|
|
|
esklerosiaren
|
berri
gaiztoa jakin orduko???,
|
|
|
Kontua, izan ere, zera da, iaz ere betean harrapatu zintuela gau ilunak, ustekabean harrapatu ere: egia da zortzi bat hilabete lehenago esklerosia zenuela esan zizutela, baina egia da, halaber, ezin hobeto hartu zenuela
|
berri
gaiztoa, ohiko bizimoduari heltzen zeniola, zeure buruarekin lasai, lanean ere gustura, orekak eta bizipoz mehe batek hartua, haize leunaren fereka noiznahi bisitari: egun batean, baina –azpilanean ari ote zitzaizun inkontzientea, bizitzan bizi izandako tentsio guztiak azaleratu nahian, esklerosiaren berri gaiztoa jakin orduko...? –, lo egiteko zailtasuna nagusitu zitzaizun berriro, hurrengo egunean ber din, eta hurrengoan eta hurrengoan... eta, ohartu zinenerako, zulo azkengabe batean aurkitu zenuen zeure burua, satorren munduan eta infernurik gorrienean, gaixo, inoiz ez bezala gaixo.
|
|
|
egia da zortzi bat hilabete lehenago esklerosia zenuela esan zizutela, baina egia da, halaber, ezin hobeto hartu zenuela berri gaiztoa, ohiko bizimoduari heltzen zeniola, zeure buruarekin lasai, lanean ere gustura, orekak eta bizipoz mehe batek hartua, haize leunaren fereka noiznahi bisitari: egun batean, baina –azpilanean ari ote zitzaizun inkontzientea, bizitzan bizi izandako tentsio guztiak azaleratu nahian, esklerosiaren
|
berri
gaiztoa jakin orduko...? –, lo egiteko zailtasuna nagusitu zitzaizun berriro, hurrengo egunean ber din, eta hurrengoan eta hurrengoan... eta, ohartu zinenerako, zulo azkengabe batean aurkitu zenuen zeure burua, satorren munduan eta infernurik gorrienean, gaixo, inoiz ez bezala gaixo.
|
|
|
ezin hobeto hartu zenuela
|
berri
gaiztoa,
|
|
|
esklerosiaren
|
berri
gaiztoa jakin orduko...? –,
|
|
2016
|
|
|
Jauna, ipini eguiozu arren guardia on bat nere aoari; eta alde gustietatic ondo ichia dagoan ate bat nere mingañari, ez dan gauzaric irten ez dedin nere aotic,
|
berri
gaistoetara età maliciasco itzetara nere viotza zabaldu ez dedin: Oyec dirade, nere Parroquiar maiteac, David Erregue Santuac gustiz viotcetic, eta gogo aundiarequin Jaungoicoari esaten zioscan itzac, eta eguiten cion oracioa, libratu zezan ao gaisto batec, mingai?
|
|
2017
|
|
|
Uztapidek kopeta zimurtu du: " rock and roll" eta" twist" ez dira oin samurrenak bertsotarako, hori hala zen orduan eta hala da gaur egun, baina garai hartan, oin deserosoak baino zerbait gehiago ziren hitz arrotz horiek, bizimodu txarrarekin lotuta zeuden, atzerritarrek ekarritako ohitura
|
berri
gaiztoekin. Isilunearen ondoren, hauxe erantzuna:
|
|
2019
|
|
|
Klarari zorabiatzera zihoala iruditu zitzaion: izan ere, hura baino
|
berri
gaiztoagorik?! Bera ere, Txefe bezalaxe, Errealaren jarraitzaile porrokatua baitzen.
|
|
|
Nafarroa Beherean, ordutegia zaintzen zioten tentuz: " Goizean bederatziak gabe,
|
berri
gaiztoa; ta hura ahal bezain fite hiltzen dute. Hamar orenetarik harat, plazerezko berria ekartzen du, ta hura bego kurri.
|
|
2023
|
|
|
Beraz
|
berri
gaiztoen menean bizitzera kondenatuak gaude, eta soberaren soberak azkenean aztoratzen gaitu: hainbeste krima bazter guzietan!
|
|
|
Meteoa bereziki estimatzen ginion, nahiz gaurkoak baino bista laburragoa zuen. Hots ez ginen
|
berri
gaiztoen menean bizi. Hilmezu bat noiztenka, krima handi baten edo hilketa andana baten ondotiko auzi ozen edo korapilatsua.
|