|
2010
|
|
|
—egin dit buila— Errealitatea beti tristea dela? Eta Raquel Welch eta
|
bere
zaldia biluzik atera zitzaizkian egun hartakoa, zer. Hura ere tristea izan al zen?" Ezezkoan hasi naiz, hura ez zitzaidala niri gertatu.
|
|
|
Zubirantz j o genuen orduan, eta zaldien sailera sartu ginen. " Orain ez, Faraon!", egin zion oihu
|
bere
zaldiari guregana abiatu zenean. " Lubis non dela?", galdetu zidan niri.
|
|
|
Stonehamera egindako estreinako bisitan jo nuela kanta hura, Efrainen eta Rosarioren ezteietan hain zuzen ere, eta bazkalondo hartan osaba Juanek indioekin behin izandako topaketa kontatu zuela. Izugarri izutu zela, noski, red skin haiek atzetik segika zituela ohartzean, eta are gehiago gaua etorri eta suaren aurrean, ordokiko bakardadean,
|
bere
zaldia irrintzika hasi eta aurrez aurre ikusi zituenean. " Baina ez zuten nire bizia nahi, kafea baizik.
|
|
|
Eszenak bazuen xarma: hamar bat gizon zeuden errekaren beste aldeko sailetan sakabanatuta, nor
|
bere
zaldiarekin. Sokaren laguntza hutsez mugimenduak erakusten zizkieten, pauso bereziak ematen batez ere.
|
|
|
Beldurrak
|
bere
zaldiak utzi zizkien eta, dimisioa eskatu ondoren, lauoinka eta zapasaltoka joan ziren bakoitza bere etxera. Haize Hegoa libre zebilen orain eta hagatik haien lotseria eta beldurra.
|
|
|
Bujara ko bidean mogolen erregeak suntsituak zituen Merv, Osmach eta Jharenz, arestian hiri urguilutsu eta indartsuak; lurrarekin berdinduak utzi zituen eta bizizaleak erhan edo esklabo eraman; halaber, hirien inguruetako antaparak eta ubideak haustera manatu zuen, baratzeak eta labore alorrak erreaz,
|
bere
zaldi saldoentzako belartza bilakaturik utzi zituen. Eta handik, meskita baitan, jende larriak eta xeheak, denak ezinago beldur ziren.
|
|
|
Halatan, etsaiak jadanik begi bistan zituztela, sultana
|
bere
zaldi zuriaren gainean gaintto baten gaindi iragatean azkon baten ziztua entzun zen; oihu egin zuen sultanak zaldi gainetik erori aitzin. Lurrean ikustearekin, ofizial eta soldaduak, bozkariaturik, besoak goiti altxatzen eta orroak eraikitzen hasi ziren, zeren azkona ez baitzen ilki ruyandarren lerroetatik, baina sultan Muqtadir en gibeletik.
|
|
2012
|
|
|
Pombo ere hantxe zegoen
|
bere
zaldi gaztainkararen gainean, palto eta kapelu zuriekin Maceo ospetsuaren aitzinean:
|
|
|
Zaldiak ehun eta hogeita hamar zangokada luze behar izan ditu lauhazka zubi altxagarrira iristeko. Eta
|
bere
zaldiak ematen duen zangokada bakoitzean, otoitz bat iduri, zaldizkoak San Migelek Nafarroako Erresuman dituen ehun eta hogeita hamar santutegietako bakoitza oroitu du: Itzaga, Aralar, Barillas, Lerrutz, Arandibarren, Lizarra, Larraga, Agoitz...
|
|
|
1270ko Aroan, eta harekin batera beste nafar asko ere ehortzirik gelditu zirela fedegabeak bizi diren desertuko hareen azpian. Baina haietako bakar batek ikusi ez zuenez bere begiez Lope heriotzaren unean, Oriak nahiago izan zion esperantzari eutsi, eta uste zuen noizbait ere itzuliko zela senarra, eta, erregearen banderari jarraikiz alde egin baino lehen egiten zuen bezala, berriz ere Irunberriko ferietara eramanen zuela
|
bere
zaldiaren ipurgainean.
|
|
|
Eta argi hastean hara abiatu da Tibalt erregea, ez baitzaio sekula ohoragarria iruditu beste inor bidaltzea berak bakarrik egiten ahal duena egitera. Jason izeneko
|
bere
zaldia baizik ez darama, eta bere ezpata, ezkutua eta zaku bat bere soldaduek behar dituzten fruituak ekartzeko. Onartu du, hori bai, Hassan Al Sabbah en jarraitzaileen arropa beltzak janztea, eta haiek erabiltzen dituzten erdara mordoiloaren esaldi zenbait ikastea.
|
|
2013
|
|
|
Marrazkiak erakusten zuena: elur erauntsi bat, eta cowboy bat
|
bere
zaldiarekin behi talde batengana nekez aurreratzen. Zaldia larrituta, hankak belauneraino sartuta elurrean; cowboya zamarraren lepoa jasota, sonbreirua begietaraino beheratuta.
|
|
|
Adrian seme bakarra zen, eta jaiotzaz gero zeukan gorputza deformea. Hankak luzeak zituen, eta luzeak ziren bere lepoa eta
|
bere
zaldi trazuko burua ere; baina gorputz enborra, batez ere bularra, laburra eta hanpatua zuen. Herrian zioten Adrianen amak zerra-makina baten gaineko pisuan pasa zuela bere haurdunaldia, bere ohiko etxea obretan zegoelako, eta zerra-makina hark eragindako bibrazioak hondatu zuela umekia.
|
|
|
Dee Brownen liburuan Crazy Horse ri eskainitako pasarte batean irakurtzen denez, mundu hau, begi arruntekin ikusten duguna, egunerokoa, egiazko mundu baten itzala besterik ez zen buruzagi harentzat, eta batzuetan, Black Hills era joaten zenean eta bisioen eta ametsen bitartez mundu egiazkoan sartzen zenean,
|
bere
zaldia ikusten zuen airean jiraka edota dantzan, erotuta balego bezala. Hortik bere izena, Crazy Horse; hortik, baita ere, gerrarako izan zuen trebezia aparta, armada zuriari aurre egiteko moduak ere ikasten baitzituen egiazko munduan sartzen zenean.
|
|
|
Soldaduak ibiltzen ziren gehienbat, lasto garraioan edo zaldiak pausoan paseatzen. Aldian behin, neska bat azaltzen zen amazona jantziz, eta jauziak egiten zituen
|
bere
zaldiarekin. Zaldia gaztaina kolorekoa zen, eta erronbo zuri zuri bat zeukan kopetan.
|
|
|
Bukaeran, batzuek, margotuta eta lumaz apainduta, borroka itxurak egin zituzten, eta jarraian talde guztietako buruzagiak gobernadorearengana joan eta haren oinetan utzi zituzten armak. Erakustaldia amaitu eta Sola
|
bere
zaldi gainera igo zenean Monterreyra itzultzeko, ikusitako guztiarekin ohoratua sentitzen zela esan zuen, eta gogoko izan zuela dena. Baina batik bat bi gauza egin zitzaizkiola deigarri:
|
|
|
Puskak garraiatzeko, laurogeita hiru gurdi zeramatzaten, eta ganadutan, berriz, zazpi mila burutik gora. ...dizioko kideak zainduz eta indigenen artean kristautasuna zabaltzen ahaleginduz; Vicente eta Juan de Zaldivar anaiei, Oñateren bi iloba gazteei, sarjentu nagusi eta maese de campo kargua eman zitzaien, hurrenez hurren; Oñateren beraren lehen semea, zortzi urtekoa, eta hots handiko abizenen jabea Cristobal de Naharriondo Perez Oñate Cortes Moctezuma, teniente izendatu zuten, eta berarentzako eta
|
bere
zaldiarentzako armadura osoaz hornitu. Oñateren emazteari zegokionez, Isabel de Tolosa Cortes Moctezuma, haurdun zegoen, eta atzean utzi behar izan zuten.
|
|
|
Garaiko zerrendetan aipatzen diren bezala emango ditugu haien izenak eta jatorriak: ...a("" Villalobo" hirian jaioa, Bizkaian, maese de camporen morroia, berarentzako eta zaldiarentzako armaduraz hornitua"), Pedro Gimenez gasteiztarra, Domingo de Lezama bilbotarra, Cristobal de Lizaga, Leon de Ysasti, Juan Lopez de Yllareta(" Donostia hirikoa, Gipuzkoako probintzian, Juan Perez de Yllaretaren semea, sare kotaz eta arkabuz batez hornitua, eta berarentzako eta
|
bere
zaldiarentzako armadura osoa duen morroi batekin"), Jorge de Zumaya, Miguel, Juan eta Francisco Olague anaiak(" Francisco de Olague, Panucon jaioa, ezkerreko begiaren gainean orbaina duena, bizarrik gabea, estatura ertainekoa, 17 urtekoa"), Hernando de la Rea("" Lorio" hirian jaioa, Bizkaian, berarentzako eta bere zaldiarentzako armadura zeramana"), Martin Ruiz ... (George P. Hammond eta Agapito Rey:
|
|
|
Garaiko zerrendetan aipatzen diren bezala emango ditugu haien izenak eta jatorriak: ...kotaz eta arkabuz batez hornitua, eta berarentzako eta bere zaldiarentzako armadura osoa duen morroi batekin"), Jorge de Zumaya, Miguel, Juan eta Francisco Olague anaiak(" Francisco de Olague, Panucon jaioa, ezkerreko begiaren gainean orbaina duena, bizarrik gabea, estatura ertainekoa, 17 urtekoa"), Hernando de la Rea("" Lorio" hirian jaioa, Bizkaian, berarentzako eta
|
bere
zaldiarentzako armadura zeramana"), Martin Ruiz de Aguirre(" sarjentua, Bizkaiko" Leinestro" hirian jaioa"), Juan de Velasco y Zuñiga, Martin de Sorchaga, Juanes de Isasti, Marcos de Zamudio... (George P. Hammond eta Agapito Rey:
|
|
|
urrutira gabe, bi gizon ikusi zituen zaldiaren arrastoari segika zihoazenak. Asko poztu ziren Aita aurkitu izanaz, eta batek
|
bere
zaldiaren gainera igo zuen karitate handiz, Aitak indarrik ez baitzeukan bera bakarrik igotzeko, eta epe laburrean Suaquiraino eraman zuen. Han atole de pinole* pixka bat eman zioten, beste jakirik ezean, eta handik Tecoripara segitu zuten, Aitaren Misiora.
|
|
|
Bestalde, asmoaren alde onak eta txarrak aztertzen ari zirela, aintzat hartua izan zen, halaber, asmo hura egingarria zela ziurtatzen zuen frantziskotar esploratzaile handi baten iritzia. Francisco Garces (Morata de Jalon, 1738 San Pedro y San Pablo del Tubutama misioa, 1781) Gila eta Colorado ibaien inguruak esploratzen ibilia zen bera bakarrik,
|
bere
zaldiak garraia zezakeena beste zamarik gabe. Bideak ezagutzen zituen, hango Yumen artean bizi izandakoa zen, eta baketsuak zirela zioen.
|
|
|
Hiru boluntarioak, Dendaribaitako Iruña, Tarazonako Ergobi eta Oxinbeltzeko Laket, ohi bezala seta gori gorian agertu dira plazan, nahiz bakoitza
|
bere
zaldi gainean etorri. Suminduta datoz beren bidaiak eta ahaleginak ez dutelako ezertarako balio izan eta, gainera, ilargirik ezean gaizki ibili omen dira itzuleran, bidean galduta.
|
|
|
Hostapeko elbarriak eragindako liskar eta istiluek arreta galtzea eta atzeratzea baizik ez diete ekarri. Jarritako xedea betetzeko prest daude, zein
|
bere
zaldira igota, auzapezaren eta beste agintarien onespenezko begiradapean.
|
|
|
Izan ere, Hostape elbarriak sortzen dituen iskanbilek ez diete oztopoa eta atzerapena baizik eragiten. Auzapezak eta beste nagusiek abiatzeko agindua eman diezaieten zain daude, nor
|
bere
zaldi gainean.
|
|
|
Hori esanik, orkatilako ezproiekin zaldia akuilatuta arrapaladan abiatu da Iruña. Bi mutilek, Laket eta Ergobik, nork
|
bere
zaldiari ezproiatuta lauhazka bizian jarraitu diote lehenbailehen harrapatu nahirik.
|
|
|
Arazoak arazo, jendetza etorri da enparantzara auzolanera joateko asmoz, zein
|
bere
zaldi, mando edo astoarekin. Atzoko bi idi pareak ere, Untsaingoa eta Unaibaitakoa alegia, ekarri dituzte, bakoitza uztarritik pertika motza lotuta.
|
|
2014
|
|
|
—Badakit —erantzun zion Saldiasek, begiekin
|
bere
zaldia bilatzen zuela. Bere eginkizuna lehenbailehen burutu behar zuen.
|
|
|
—Hau Lacost duk —esan zion Aranburuk
|
bere
zaldian hurbilduz— Ez hadi mindu bere lotsagabekeriekin. Holakoxea duk —gehitu zuen ahopean.
|
|
|
Ez zuen ezer apartekorik ikusten zuhamuxka eta zuhaitzen berde ilunaren artean. Ezta ezer arrotzik aditzen ere, soilik
|
bere
zaldiaren oin hotsa lurra kolpatzean. Hala ere, ziur zegoen, norbait zebilen han.
|
|
2015
|
|
|
Adrian seme bakarra zen, eta jaiotzaz gero zeukan gorputza deformea. Hankak luzeak zituen, eta luzeak ziren bere lepoa eta
|
bere
zaldi trazuko burua ere; baina gorputz enborra, batez ere bularra, laburra eta hanpatua zuen. Herrian zioten Adrianen amak zerra makina baten gaineko pisuan pasa zuela bere haurdunaldia, bere ohiko etxea obretan zegoelako, eta zerra-makina hark eragindako bibrazioak hondatu zuela umekia.
|
|
|
Cheque, hay otra vaca muerta!" Ozta ozta bazen ere, nevadarraren espainolezko hiztegi mugatuaren barruan sartzen ziren hitz latz haiek, eta etsipenez egin zuen baiezkoa buruarekin. Eleuteriok
|
bere
zaldia zuzendu eta Jakek Scouten saihetsa jo zuen ezproiez, bere abereen arduradunari segitzeko.
|
|
2017
|
|
|
Nik, begardoak eta heresiak zer ziren adierazi nion, monastegiko predikuak oroituaz. Berak, elezahar bat kondatu zidan, hau da, behin batean zaldun batek
|
bere
zaldi zahar eta eria, hiltzeko gupidaturik, aintzira haren alboan utzi zuela eta, urte askoren ondoren, itzuli zelarik zaldi berbera aurkitu omen zuela gaztetu eta indarberritua. Aintzirako uragatik omen zen eta, egunsetiarekin, ur hotz haietara sartu nintzen, baina ez zitzaidan zimurrik lisutu.
|
|
|
Zorigaiztoz, gurdizaina lasterka ibili zelako, txarto lotutako kupel zahar bat gurditik erori zen gizonak gurdiko mandoa akuilatu zueneko abian jartzeko. Kupela erori, puskatu eta egur oholak lurrean sakabanatu bitartean, handik gertu, uraskako uretan eskuak eta sama bustirik freskatzen ari ziren andereak modu zakarrean uxatu zituen zaldizko soldadu hark,
|
bere
zaldiak inoren aurretik lehentasuna zuelakoan.
|
|
|
Horietatik Azkarate izan zen hiltzen lehena, gerrilletan hasi eta hilabete gutxira, urriaren 15eko Mendibileko akzioan. Lucas Gorriz 1811n hil zen frantsesen kontrako ekintza batean,
|
bere
zaldiak zapalduta. Jose Gorriz Fernando Vll.ak fusilarazi zuen Iruñean, 1814an Minaren eta Espozen matxinadak kale egin ondoren.
|
|
2019
|
|
|
Rodriguez kaporala bilatzeko obsesio erraietaraino sartuari ekin zion atzera. Gerrako kopla bat ezpainetan itzultzen zen, bakarti
|
bere
zaldiaren gainean Tras Corraleseko bidean barrena bere gaizkile troparen bila(" Nire jendeari ez soldadu esan, ez baitira, gaizkile esan, izen hori ondo egokitzen zaie eta"), ezen bakoitzaren sortetxean baimenez utziak zirela bildu egin behar baitziren atzera. Legariako zubia igaroa jada, ibaiaren ezkerraldea ikusirik lurrak urpean hartuta zituela eta lokatzaren koloreko, Lokitzera doan bidezidorra hartu zuen eta, tabakoa pizteko egitekoan oharkabe zegoela, birritan entzun zuen bere izena:
|
|
|
Paperak eta kredentziala bai, atera zituen, zirriborro errubrikaz sinatu zuen, bai," beharrezko guztia" justifikazio gisa, baina hura ez zihoan handik, eta gainera" ohea eta lastaira aukeratzeko" asmotan zen. Alferra, aiduru, zortzi edo hamar soldaduko eskolta zekarren (datuak ez datoz bat) eta hauek,
|
bere
zaldiekin zeharo kezkaturik bost azpil, lastoa eta alea eta ura zeukan uharka bat aurkitu ondoren, esan zuten bakar bakarrik jan eta lo egin nahi zutela. Tabako xehe eta kirasduna erretzen zuten, ardo errazioa peltrezko antoxinean edaten zuten, eta Jainkoaren Izen Santua ezpainetan egiten zuen birao.
|
|
|
Uniforme lixatuak, urre koloreko letoizko belarritzarrak, hede distira emanak, eta odola edo eguzkiaren ezkutatzea gogorarazten zituen txapelaren dirdai arraroak itxura beldurgarria ematen zioten. Ezin zen jada gogoan hartu egunero, arratsaldean,
|
bere
zaldiaren gainean lantokiak eta onibarrak bisitatzen zituen nekazariaren irudia. Ezta gizon errukitsu eta bere bulegoan otoitzera emanarena ere.
|
|
|
Ondo asko dakite baietz, baduela". Eta amaitu zen, ondo amaitu ere, kaporalak agindu zuenean
|
bere
zaldia zelatzeko eta kornetak abiatze deia jotzeko. Ostikoka altxarazi zituen hark soldadu lo nahi eta mozkortuak, ihintz estalkia jantzi zuten beren kapez, eta joan egin ziren.
|
|
|
Orga barruan egiten zuen normalean lo. Abaltzisketako zaldi hotelera egun batzuk pasatzera etorria zen, atseden hartzeko, berak logela batean deskantsatzeko eta, baita ere,
|
bere
zaldiari sari bat, opari bat ematearren.
|
|
|
Bigarrenean, barneratuta dugun irudia eta izena, batetik, eta animalia bera eta leku berean begiztaturik, bertzetik, gure zaldia da dagoeneko...; bada, horixe bera izan zen segurki gertatu zitzaiena gure aspaldikoei: Ekaingo labar pinturetan zaldi bat margotu zuenarentzat, dudarik ez,
|
bere
zaldia izan zen, eta denentzat zaldiak izan ziren margotu zituztenak.
|
|
2020
|
|
|
Ez zen inon ageri. Hala esan zuten batzuek gero, bataila zelaitik arrapaladan alde egiten ikusi zutela,
|
bere
zaldiari ezproiez ziztaka eginahal guztian.
|
|
|
" Cabrera garaipenez garaipen lasterkari, leher eginda erori arte. Eta gizon hori bizirik zegoen, beren begiekin ikusia zuten eta zen, dena batera, hezur haragizko gizon, beste munduko heroi, egun onenean
|
bere
zaldiarekin itzuliko zen Cid bizidun, heroismoaren mundu xarmatua berpizteko, zeinean fikzioa errealitatez bainatzen eta itzalak bizirik baitaude".
|
|
2021
|
|
|
Adso gazteak honela deskribatzen du: " Urkila bat, halako moduan egina non zaldizkoa
|
bere
zaldiaren bizkarrean bezala paratzen ahal baita gizon baten sudurrean. Alde banatan, urkilak aurrera egiten zuen, eta metalezko bi uztai obalatu sortu, eta haiek, begi bakoitzaren aurrean, beirazko almendra bana zuten ezarria barrenean, edalontzi baten hondoa bezain lodia".
|