|
2000
|
|
|
Ataunen jaio zen apaiz eta antropologo hau 1889an. Ordutik hasten da liburuaren kontakizuna eta
|
bere
heriotzarekin, 101 urte zituela, amaitu. 6 ataletan dago banatua liburua:
|
|
|
Flashback moduan dago kontatua: ETAn nola sartu eta nola atera zen, Pariseko egonaldia, eta
|
bere
heriotza Ordizian. GALen atentatuak gordinki irudikatzen dira, Espainiaren interes ilunak, prentsaren jazarpena, Yoyes ETAren ikusmiran jartzeraino.
|
|
|
Osotasun honek benetan berezi egin zuten eibartarra bere lagun eta herrikideentzat. Maitasun eta errespetu honen erakusgarri izan ziren, besteak beste, Eibarrek
|
bere
heriotzaren ondorenean eskaini zizkion bi omenaldiak: lehenengoa Orbea frontoian, Natibidade egunez, eta bigarrena abenduaren 26an, «Bai euskarari»ko ekitaldien barruan.
|
|
|
Sarrionandiaren liburuen irakurleari lehendik ezagun egingo zaizkion sinbolo eta gaiekin batera beste zenbait ere azaltzearekin, bizitza bera da poema hauetan azaltzen dena, bere aniztasun osoan. Alde batetik, tematikak zabaltzera egin duela esaten du eta adibidetzat aipatzen du lehengo liburuan heriotzak zentzu ideologikoa bazuen edo omenaldi poesiak egiten bazituen, oraingoan zabalera jotzen duela poetak, heriotza bera,
|
bere
heriotzaz eta hil ondokoaz hausnartzen duela. Bestetik, autobiografiatik aldentzen dela aipatzen du Kortazarrek, egileak oraingoan gaiak bere osotasunean hartu eta lantzen dituela esaten du, ikuspegi zabalagoak hartuz.
|
|
|
Hala ere, zenbaitetan kanpo prolepsiak ere topa ditzakegu: esaterako, Julenek
|
bere
heriotzaren ondorengo egoerak irudikatzen dituenean, Inesen gogoetak irudikatzean, kasu (19).
|
|
|
Esan dugunez, Nathan W. Ackerman ek Familia Terapiaren Institutua sortuzuen 1960an, eta 1971n gertaturiko
|
bere
heriotzaren ondoren bere izena emanzitzaion institutuari. Mendebaldeko kostaldean Familia Terapia Bateson eta beretaldearekin eta MRIrekin identifikatu zen bezala, Estatu Batuetako EkialdekoKostaldean, Ackerman eta bere institutua Familia Terapiaren sinonimo izan zirenluzaroan (Hoffman, 1981).
|
|
|
Eta ez zegoan, Urbiaingo jauregia bertze Massada bat, edo bertze Numantzia bat bihurtu nahi ez bazuen bederen. Eta Estebanek ez zian nahi, uste zuelako
|
bere
heriotza aski izan zitekeela auziaren erabakitzeko, jauregia gaztelau soldaduek setiaturik zegoenez gero, itxuraz, bere erranetarat zituèn hirurogei bat soldadu agramondarrak alferrik sakrifikatzerat utzi gabe... menerat zituen zortzi beaumondar preso laxatzen zituela, aldi berean. Eta, bide hartarik bere deliberamendu hura aitzina zeramala, bere buruaz bertze egin zian, ezpata bihotzean sarturik, eta pentsaturik ezen zeruan bilduko zela bere bi anaienganat —Eusebioganat eta Pedroganat—, zeinak, bera ez bezala, katolikoak baitziren, baldin bere bi anaia haiek hilik bazeutzan, Noaingo guduaren ondotik...
|
|
|
Ez dut uste. Zeren aita ere eskuzabal baitzen, eta
|
bere
heriotzan eskuzabal jokatu eta hala irabazi baininduen haren azken orduko eskuzabaltasunak, eta, zeren, joanak joan, ez bainaiz aitari aiher; aldiz, gauero otoitz egiten diot Jainkoari, zeruan izan dezan amoreakatik.
|
|
|
Gutariko bakoitzaren geroko urratsen norabidea aurreikusteak ere ez zion lan handirik emanen. Hurrengo egunetan elkarrekin behin eta berriz gurutzatuko ziren bide horien hondarrean
|
bere
heriotza egon zitekeenik, hainbertzeraino ez zen noski gogoetatu.
|
|
2001
|
|
|
Ihesaren planutik oroitzapenen planurako aldaketa, lotura gisara jokatzen duen elementu baten bidez egin da (giltza Michèle, odolaren beroa Manuel,
|
bere
heriotza hurbila aitaren heriotza) eta, bestalde, aldaketa hori esplizitoki aditz laguntzailearen denbora aldaketak adierazten du, orainalditik lehenaldira pasaz. Lehenaldiko pasarte hauetan fokalizazioa gehienetan intradiegetikoa da, eta fokalizatzen dena sumagarria edo sumagaitza izan daiteke.
|
|
|
Frankoen erresuman bizi eta lau izan zituzten. Senarraren heriotzaren ondoren, bere maisua zen Jaun DoneAmandok aholkaturik, 646 urtean Marchiennes ko monasterioan bildu zen, bertan
|
bere
heriotzara arte abadesa izanik (687). Bere istorioari buruzko dokumentu eta iturri garaikideak falta zaizkigu.
|
|
|
–Ba juxtu,
|
bere
heriotzak asko eragin didalako –erantzun du Tasiok lehor.
|
|
|
Gizaki gineneko eustarriak utzi eta gure zatiak berriro integratuko dira bakoitza bere moduan izatearen orean. Ez da egia gizakiaren bizitza amaitzean hasten dela
|
bere
heriotza, bizitza amaitzean heriotza ere akabatzen da... ’
|
|
|
Steveren hilketa dela eta erabat mindurik daukat barrena, neronek ez nuelako behar hainbat ausardiarik kabroi hura lehenago akabatzeko. Mindurik nago
|
bere
heriotzan ez zuelako behar adina sufritu. Mindurik nago dagoeneko bere begietan damua ez diodalako ikusiko...
|
|
2002
|
|
|
Ezin da esan Ruth Alonso epaileak baldintzapeko askatasunean jarri ondoren zabaldutako kanpainaren ondorio bakarrik denik, baina seguruenik eragin oso handia izan duela bai, bere aurka esku beltzek egin izan duten intoxikazio kanpainak bezala. Bere egoerak espetxean behar bezalako tratamendu bat jaso izan balu, agian ez legoke
|
bere
heriotzari buruz idatzi beharrik. Euskal Herrian bizi den gatazkak beste heriotz bat gehiago sortu du, oraingoan baldintza oso gogorrak jasaten dituen euskal presoen kolektiboaren baitan.
|
|
|
Rem tene, verba sequentur. Literatur genero guztien artean aldakorrena den honek milurteko berriaren hasieran duen arrakasta eta harrera paregabeak muzin egiten die historian zehar etengabe iragarri den
|
bere
heriotzari. Eleberriaren balizko heriotzaz mintzatu zitzaizkigun, esaterako, XIX. mende amaieran naturalismoari oldartu zitzaizkion hainbat egile (J.
|
|
|
Indididualizazioak, beraz, ez du atomizazioa, indibidualismoa eta isolamendua esan nahi. Ezta indibiduazioa, emantzipazioa, autonomia, norbanako burgesaren birjaiotzea
|
bere
heriotzaren ostean ere, baizik norbanakoaren eta gizartearen arteko harreman berria (Beck, 2000a).
|
|
|
Gainerako bizidunak legez, eskandaluak
|
bere
heriotza ere badu: eskandaluzko ontziak portua jo behar du noizbait.
|
|
|
Filosofian doktore naiz eta Sokrates beti iruditu zait munduak ezagutu duen pentsalaririk handienetako bat. Gainera, maitasun berezia diot
|
bere
heriotza dela-eta.
|
|
|
Baina paper haiek irakurri ahala, nire beldurra izu bilakatzen joan zen. ...iela eta, beraz, han esaten zen guztia ulertzeko gauza zela; aditzera ematen zuen, gainera, bazekiela jaus  gailuz salto egitea kirol arriskutsua zela eta heriotza ere eragin zezakeela, eta, agiriak sinatzeko orduan, bere buruaren jabe zela adierazten zuen; gero, istripurik gertatzekotan, antolatzaileen kontrako inolako neurri judizialik abian jar  tzeko aukerari uko egiten zion; eta, azkenik,
|
bere
heriotzaren berri nori eman behar zitzaion jakin ahal izateko, lagun edo senitarteko baten izen, helbide eta telefonoa jarri behar zuen... " Ez larritu, motel, tramite hutsa baino ez da, legeak hau egitera behartzen gaitu", esan zigun hango arduradunetako batek, baina hitz haiek ez ninduten batere lasaitu.
|
|
|
– Bere heriotzaz. Edo Fernandok dioen moduan, idazkia bera duk
|
bere
heriotza. Gaixorik zagok, luze gabe hilko duk.
|
|
2003
|
|
|
Duela gutxi jakin dut, gure etxeko auzoan, gugandik bi metrora bizi zen adineko emakumea zendu egin zela duela hamabost egun. Nik zoritxarra gertatu eta hamabost egunetara jakin dut
|
bere
heriotzaz. Gaixo zegoela bai, eta noizbehinka seme baten etxean egoten zela ere bai, baina hala ere...
|
|
|
Heriotzaren arabera miresten edo gorrotatzen zituen pertsonaiak. Baina
|
bere
heriotzak beldur izugarria ematen zion, gezurrezko heriotza bat prestatzeraino. Hainbeste neke heriotzarekin, gero emazteak tiroa jota hiltzeko.
|
|
|
Aspaldian gaixo dago, urte luzeetako borrokak gastatuta eta ahulezia handi batek jota bezala, maisu kargutik at azken urte honetan. Baina Patxi ez dago ohe batean amore emanda hiltzeko gertu eta, nola
|
bere
heriotzari zentzu bat eman nahi dion, orri zuri batean lerro batzuk idazteari ekin dio, herritarrek bere erabakiaren berri jakin dezaten, momentua iritsitakoan:
|
|
|
Satrustegik maisuki esan zuen, eta berriro gogorarazi ziguten
|
bere
heriotza egunean: " hizkuntza bat ez da harri bat, zer bizi bat baizik".
|
|
|
Zorigaiztoko eztanda ankerrak hondatu zuen euskal kultura eta euskararen loratze amesgarria, artean egindako guztia bortizki salatua izan zelarik elkargo eta pertsonen haritik. Euskaltzaletasuna, besterik gabe, ezker alderdiko ekintza bezala hartua izan zen bere ondore guztiekin eta, gauez, itzultzerik gabeko bide bazterretan odolez sinatu zuen askok
|
bere
heriotza.
|
|
|
Eagroren seme Orfeo ordea esku hutsik bidali zuten Hadesetik bila joan zen emaztearen irudia erakutsita, baina berau eman gabe, koldarkeriaz jokatu zuela iruditu baitzitzaien, esperokoa kitara jole izanik, Alkestis bezala maitasunagatik hiltzera ausartu gabe Hadesera bizirik sartzeko trikimailua asmatu zuelako. Horrexegatik hain zuzen gainera zigorra ezarri zioten eta
|
bere
heriotza emakumeen esku gertarazi e zuten. Tetisen seme Akiles ordea ohoratu eta zorionekoen uharteetara10 bidali zuten, Hektor erailez gero bera ere hilko zela amagandik jakinda eta ez erailez gero etxera itzulita agure hilko zela, ausartu zelako, Patroklo maitalearen alde atera eta mendekatuta, ez bakarrik bere ordez hiltzera, hilik zegoenaren ondoren hiltzea aukeratzera.
|
|
|
|
bere
heriotza lasterraz ezer ez dakiena.
|
|
2004
|
|
|
Hiru zatitan banatua, holandarren aurka borrokatu ostean Antonio Okendoren La Capitana ontzia Donostiara arribatu zenekoa jasotzen da. Hurrengo egunean, eta larriki zauriturik egon arren, Okendo A Coruñara abiatzen da erregearen agindua beteaz,
|
bere
heriotza ziurra dena. Galiziako hirian sartutakoan Okendo hiltzen da besta berri egunean Gabriel Henao historialari jesuita ondoan duela.
|
|
|
Pablo Gonzalez izan zen Euskal Herrian ontzigintzako birmoldaketak eragin zuen aurreneko hildakoa. Eta
|
bere
heriotzaren atzetik, euskal ontziolaren heriotza etorri zen gero, hiru urtez jarduerarik gabe hilzorian egon ondoren. Alferrikakoak izan ziren langileek eta jendeak etengabe egindako mobilizazioak eta Madrilera, Eusko Legebiltzarrera nahiz Europako Parlamentura joatea.
|
|
|
Gainerakoan, tira, kontua zera da: Txillida hil berria dugula, eta
|
bere
heriotzaren ingurumarian jakin dugu filosofo alemaniarrak iritzi jakingarri hau zeukala euskarari buruz. Ez dezagun bada iritzi hori jakiteko aukerarik gal, euskararen definizioa izan dugu-eta mintzagai zati honetan barrena:
|
|
2005
|
|
|
Inkesta horrek agerian jartzen du zein ezezaguna den hiritarrentzat 1.000 biztanleko 3 kasu urtean ematen dituen gaixotasuna. Eta pneumonia ez da nolanahiko gaixotasuna, ez alajaina,
|
bere
heriotza tasa (%5, 7) ez baita batere txantxetakoa.
|
|
|
Kayk aitortu dio kazetariari gaitz hori bera zeukan senide bat zaindu zuela gaztetan eta berak ahal zuen guztia egin zuela hura zaindu eta laguntzeko, baina ohartzen dela haren bizimodua ikaragarria zela. Ez ditu ikusi nahi senarra edo haurrak egoera hori bizitzen eta ez luke inoren etorkizuna konplikatu nahi
|
bere
heriotzari buruzko erabakiak hartzerakoan. «Droga hau daukadanetik lasaiago sentitzen naiz eta ez dut beldurrik.
|
|
2006
|
|
|
Bilboko Liburu Azokak euskararen nahiz euskal letren alde gogor ahalegintzeagatik Urrezko Luma saria eman zionean, poz handia izan zuten Karmelekoek, eta Luis Baraiazarraren bizitza eta lanari eskaini dizkiote 255 zenbakiko hainbat orrialde. Beste hainbat egin dute Elisabet Hirutasunarena doatsuarekin, oraintxe betetzen baita
|
bere
heriotzaren lehen mendeurrena. Bere biografiaren aztarnak jasotzen dituen lanean, 1880ko uztailean jaiotako emakume honen txikitako, nerabezaroko eta moja bilakatu zeneko argazkiak ere eskaintzen dira.
|
|
|
Edonola, Diego Gelmirezi buruzko kontakizunak biltzen dira bertan. Gizon hori Konpostelako gotzaina izan zen 1100 urtetik eta leku berdineko artzapezpiku 1120tik, Meridako elizaren duintasun metropolitanoaren lekualdaketa lortu ostean,
|
bere
heriotzera arte, 1140an. Historia Compostelanak 1100etik 1139ra arteko gertakizunak jasotzen ditu, beraz, Gelmirezen urteak gotzain moduan eta artzapezpiku bezala, bere heriotzera arte, jasotzen ditu.
|
|
|
Gizon hori Konpostelako gotzaina izan zen 1100 urtetik eta leku berdineko artzapezpiku 1120tik, Meridako elizaren duintasun metropolitanoaren lekualdaketa lortu ostean, bere heriotzera arte, 1140an. Historia Compostelanak 1100etik 1139ra arteko gertakizunak jasotzen ditu, beraz, Gelmirezen urteak gotzain moduan eta artzapezpiku bezala,
|
bere
heriotzera arte, jasotzen ditu. Badirudi, Gelmirezen ekimenez idatzi zela obra hau, Santiagoko elizaren mesedetan berak egindako lan guztia, elizaren jabetzak eta eskubideak idatziz bildu nahi baitzituen.
|
|
|
Konpostelako katedralan ikasi ostean, Alfontso VI.aren gortean egon zen lanean; Galiziara itzultzean, Santiagoko elizari lotutako betebehar ezberdinak izan zituen, hala nola, notarioa, idazkaria, konfesatzailea, etab. 1096an diozesiko administratzaile izendatu zuten eta lau urtez bete zuen kargu hori, 1100eko uztailaren 1ean Konpostelako gotzain izendatua izan arte. Ordutik
|
bere
heriotzera arte, konpostelar sedean egon zen lanean, hasiera batean gotzain bezala eta artzapezpiku bezala ondoren. Gotzain moduan, Gelmirezen ardura nagusia bere sedea artzapezpikutza bihurtzea izan zen, Santiagoko elizaren izaera apostolikoa kontuan hartuta, bidezkoa zena bere ustez.
|
|
|
Zahartzaroan hasi zen Lope Garcia de Salazar Behe Erdi Aroko Euskal Herriko kontuak biltzen dituen kronika hori idazten, 1471ko uztailean; 1476an
|
bere
heriotzaren bezperara arte idazten egon zen. 25 liburuz osatua dago bere lana; lehen 19 liburuek ez dute interes gehiegirik gure aztergairako; izan ere, munduaren historia egiten du bere sorreratik, Israelgo herria, mundu greko erromatarra, nazio europarren jaiotza eta Espainiaren historia bezalako gaiak jorratuz.
|
|
|
Horrela, Kojevek guztiz pareko ikusten ditu jakintsuaren eta bere Liburuaren arteko harremana, eta gizakiaren eta
|
bere
heriotzaren artekoa. Nire heriotza neure neurea da; ez da besteren heriotza.
|
|
|
Eztul ahul batzuk egin zituen, aztoramen iragankor eta oso arin baten mende, une batez, egon izan balitz bezala, eta hori izan zen dena. Hainbesteko hoztasuna erakutsi zuen
|
bere
heriotzaren iragarpenaren aurrean, ze medikuak berak ere gehiegizkoa iritzi eta benetan ulertu ote zuen zalantza egin baitzuen, eta berria errepikatu. Badakit gizon bat bezala arituko zarela desgraziaren aurrean, esan zuen medikuak.
|
|
2007
|
|
|
Gero jakin genuenez FRAPekoa zen. Gazte gaztea zen,
|
bere
heriotzak pena handia eman zidan.
|
|
|
Hamaika itzultzailek frantsesetik euskaratua (hauetako batzuk adiskide hurbil, eta gainerakoak ere euskalgintzan lankide bederen),?
|
bere
heriotzaren mendeurrenean, kaleratu zen ikerlan zehatza.
|
|
|
Nahiz eta gure ama izan, anaia gaztea eta biok alegratu egin ginen
|
bere
heriotzarekin, sufritzekotan hobea baita hiltzea, eta amak asko sufritzen baitzuen (Atxaga, 2000: 31).
|
|
|
Gero, basamortua bertzerik ez omen da. Nihaur ez naiz sekulan han izan baina lekukoek errana didate han direla ikusten ahal Alexandrori
|
bere
heriotza anontziatu zioten eguzkiaren eta ilargiaren arbolak. Eta diote jendeak, arbola horietarik heltzen diren fruituak janez eta fruitu horiekin egiten den gantzuari esker, bortzehun urtez bizi daitezkeela.
|
|
|
Bergeret euskaltzainak ez zuen biolentzia seinalerik. Miren Altamirak
|
bere
heriotza adinak zekarren ahultasunari egotzi zion. Pierre d’Oihenartek ere ez zekarren bortizkeria hatzik.
|
|
|
Aldameneko bulegoan sartu zituen zaharrak eta bortz liburu paratu zituen banan banan mahaian: argitaratu berria zuten Biografía mardul bat, La guerra de guerrillas, Cheren argazkiekin osatutako albuma, Diario de Bolivia eta Casa de las Américas aldizkariak Julio Cortazar, Harold Pinter, Mario Benedetti eta abarrek
|
bere
heriotzaren ondoren idatzitako soslai eta olerkiekin argitara eman zuen zenbaki berezia. Erakusgai paratzeko egokiak izaten ahal ziren, baina bere liburu dendako apaletan, urrun joan beharrik gabe, bazeuden oraino maileguan jasoko zituen bortz haien arteko pare bat bedere.
|
|
|
Maindirea tolesten lagundu ondoren, muxu eman dio amari, eta egongelako ate orpotik agurtu du aita. Ez du erantzunik jaso, soilik zurrunga bat, eta
|
bere
heriotza desio izan du, ohi baino indar bortitzagoaz.
|
|
2008
|
|
|
Elkartea osatzeko, baztandarrak Mexikoko espainiar koloniako enpresaburu indartsuenak bildu zituen. Bera izan zen administrazio kontseiluko presidentea, enpresa sortu eta
|
bere
heriotzara arte() eta berak jarri zituen, kapitalaren zati handi batez gain, fabrika eraikitzeko lurrak. Baina enpresa jaio eta zortzi hilabetera, 1922ko azaroan, konpainia jaioberria krisiak jota zegoen.
|
|
|
Oroimena eta desioa, baina baita nolabaiteko zantzu profetikoak ere; hasteko, 2003ko urrian, Bangkokeko aireportuan gertatuko zen
|
bere
heriotzaren igarlea: " Postariak Bangkok Post ekarri du … Asiako bazter batean inoreztatua, bizia edo herioa zain daukan atzerritarra", idatzi zuen 1990ean; edo, Sergio Beserrek ohartarazi zidan bezala, Pero el viajero que huye 90eko poema liburuan dagoen beste hau:
|
|
|
Inoiz kontua aitatuz gero, kapitainak halako hotsaz botatzen zuen arnasa sudurretik non orroka ari zela ematen baitzuen, eta bere begiradapean hartzen zuen aita, harik eta gizajoa gelatik uxatu arte. Ikusi izan nuen aita eskuak bihurritzen horrelako purrustaden ondoren, eta ziur nago pasa zituen buruhausteek eta izuak azkartu egin zutela
|
bere
heriotza penagarri, goiztiarra.
|
|
|
–Ez zenituzten tiroak entzun? Zaharra zen gizona eta
|
bere
heriotza ari ziren herritarrei iragartzen.
|
|
|
Sabino Arana 1903an hil berri zen, eta Azkuek harekiko gatazkak oso gertuko zituen arren, ikusten den bezala, berehala egin zuen haren euskaltzaletasunaren aitortza,
|
bere
heriotza deitoratuz. Halaber, ohar egitekoa da, aurrerago ere azalduko baita, Azkuek bere hiztegia ez zuela aurkezten Arana Goiriren proiektuaren kontrako alternatiba gisa, baizik, asmotan behintzat, harekin elkarlanean ibiltzeko proiektu moduan, Sabinoren neologismoak jasotzeko bokazioa agertuz, adibidez.
|
|
|
NEKANE. Ondoren, Gaizkak
|
bere
heriotza egunean zer egin zuen aztertu dugu. Dena txostenean dago.
|
|
|
Ez zituzten aintzat hartzen hainbat biktimaren aitortzak lortzeko erabili zituen metodo basatien inguruko salaketak, eta teknika terrorista horietan oinarrituz ezarri zuen terrorearen estatua Gipuzkoan, euskal hiritarren bizitzaren eta heriotzaren jabe bilakatuta, abuztuaren 2a heldu zen arte, hil zuten arte. Gogoratu behar da
|
bere
heriotzaren albisteak zoriona zabaldu zuela hiritarren artean, haien joera politikoak zernahi izanda ere.
|
|
|
Familia horretako premua zen hildakoa, eta haren itzala luzea da oraindik gurasoengan. Bera zen aitaren ofizioa medikua jarraitzera kondenatua zegoena, baina
|
bere
heriotzak bigarren semeari gurasoak oso tradizionalak dira pasatzen diote lekuko hori. Ez dagoen semearen figura guztiz idealizatzen dute, eta beste semea eta beste gizon batengandik banandua dagoen emaztea, berriz, gutxietsi.
|
|
|
Kantu herrikoiak euskaldun guztion kantutegira ekartzen maisu izan dugu Mikel Laboa. Zer ez den idatzi eta esan berari buruz, abenduaren 1ean
|
bere
heriotzaren berriak esnatu gintuenetik. Kantuak entzuten darraigu guztiok, zahar eta gazte, ume eta heldu izan gara, gara eta izango kantuen jarraitzaile.
|
|
2009
|
|
|
Ez dago eskularru zurien artista deskribatzeko izenondo nahikorik. Bizirik zegoenean mito zen jada, baina
|
bere
heriotzarekin betikotu egin da.
|
|
|
Ekainaren 25an,
|
bere
heriotzaren gauean, Murrayk valium bat eman zion eta ondoren, lorazepama eta midazolam baregarri dosi bana injektatu zizkion. Jacksonek baina, behin eta berriz, propofola eskatu zion eta medikuak azkenean, 25 miligramo xiringatu zizkion.
|
|
|
Mateok ez du soldaduska egin nahi eta ihes egiten saiatuko da. Saiakeran hil egingo da eta
|
bere
heriotzak ondorio sakonak izango ditu bere aitarengan eta anaiarengan.
|
|
|
Alabaina, fenomeno kurioso hau dago: etengabe heriotzagaz inguruan bizi den hankabiko lumagabeak,
|
bere
heriotza beste edozerena baino arras bestelakotzat, bakartzat jotzen du, eta esplikazio bezala kausa eznatural bat aurkitzen dio horri mitoan (gaizkiulertze baten ondorioa da, bekatuarena, etab.). Halaber, ia orokorra da gizon emakumeentzat biziaren luzapenaren ideia hil eta gero (ez dena derrigor gure hilezkortasuna, hau oso ideia metafisikoa baita) modu diferentetan: heriotza ez da akabantza, baizik ate bat, txalupa bat, bidaia bat bestelako haraindi batera, han jarraitzeko.
|
|
|
Norbere heriotza zinez irudikatu ezin dugun zerbait da. Humboldtek, ordea, kontatzen du, Goethek argitasun eta lasaitasun osoz hitz egiten zuela
|
bere
heriotza propioaz. Azken urteetako Goethe zahar eta jada gaixoaz ari da apika.
|
|
|
– . Oi, Jaun hori, emaiozu bakoitzari bere
|
bere
heriotza?). Horrela heriotza testuinguru sozial, musikal, poetiko eramangarri batean kokatzen da, tegiratzen da:
|
|
|
Lehentiarki ez da borroka batere politikoa; oso geroago bakarrik iristen da zentzu politiko bat ere (ezin ez!) edukitzera. Ohar bedi,
|
bere
heriotza batean eta bestean nola kokatzen duen, esate baterako, esanahitsua uste baitut: Gandiaga Naturagaz identifikatzen da; Elorri n aipatua badago, hilzorian dagoen herri arnasa (E, 53, 54 zenb.), baina bere burua hiltzen ikusi, neguarekin ikusten du, Naturarekin, ez Euskal Herriaren heriotzarekin (E, 134 zenb., 139 ere).
|
|
|
Natura eta Euskal Herria oraindik elkartu gabe daude, bakoitza beretzat. Denbora galdu alde n, aitzitik, euskararen eta Euskal Herriaren heriotza
|
bere
heriotza bezala ikusten da (DGA, 137, 144, 159). Baina, kasu, Gandiagaren Euskal Herria ez da, aitaren etxea?; Orbelaun pobreko natura da, jende xume apala, marjinatua (Euskal Herrian bertan), euskararen herria.
|
|
|
Haserre, hura ere. Ezpain apurtuak mugitu gabe, isiltasunean,
|
bere
heriotzaren zergatiak galdetuz. Kontuak eskatuz, beste behin.
|
|
|
–Errege Karlosi kaskoan sartu zaiok anaia ez dela poloniaratzen, putre bat bezala ari delako
|
bere
heriotzaren esperoan, aditzera eman zidan Frantziskak.
|
|
|
Gaur ere,
|
bere
heriotzaren lehenengo urteurren honetan, gure omena aitormena egin nahi diogu Antoniori, bere lanari jarraipena ematen saiatzen garela esanez eta argi gaitzala eskatuz, dagoen tokitik.
|
|
|
¿ Zertako balio du anaya ezagutu nai ez duen ernegatu gizacharrak? ¿ Zer izen merezi du amari amorioaren ordez gaiztakeria ematen dion semeak,
|
bere
eriotza billatu naiean. Alako madarikatua «ez da euskalduna».
|
|
|
Erreskadan irabazi zuen hirugarrena izan zen (1962an eta 1965ean irabazi zituen aurrekoak). Iazko ekainaren 8an
|
bere
heriotzaren 25 urteurrena bete zen. Oiartzunen (Gipuzkoa) hil zen, 74 urterekin.
|
|
|
Hori ere bai. Irrati kate bateko goi mailako kultur jendedun tertulian,
|
bere
heriotza egunean berari buruz hitz egiterik nahi izan ez duen batek (baina egun horretan periodikoak argitaratu duen bere goi mailako artikuluari buruz berriz bai), bere kalabera aurpegia gogoratu eta martziano izendatu duelako esaterako. Eta beste batzuk friki bat gehiago izan dela idatzi dute.
|
|
|
Euskara ikasketen atsedenaldian baserriaren atarira irten zenean buruan tiro bat jaso zuen eta bertan gelditu zen hilik. Hilketa GALek erreibindikatu zuen, baina orain arte inor ez da akusatua izan
|
bere
heriotzagatik. 29 urte zituen leioaztarrak.
|
|
|
Egun hartan, hantxe zegoen senarraren ondoan gonbidatzailea agurtzeko zain, geldirik eta tente, ezpain ertzetan zimur zorrotz eta mingarria zuela, gainera zetorkion gaua gogoan, ate joka baitzitzaion heriotza. Gainerakoek ez zuten uste, ezta haren senar eta mediku Dariok ere, hain gaixorik zegoenik; baina bera bai, bera jabetzen zen
|
bere
heriotzaz, erraietan daramazun kume artean ikusezinaz bezala, barren barrenean ezkutatuta baitaramazu, eta haren aurpegiera nolakoa den artean jakiterik ez badago ere, Jainkoak nahi duen egunean emango baita ezagutzera. Barruan bizi zitzaion heriotza eta ezerk ez zuen eragotziko ezarritako epean azaleratzea.
|
|
|
Larsoni irakurritakoa gogora etorri zitzaion: gizon batek pentsatzen ikasi duenean, bere pentsamendu guztiak
|
bere
heriotzaz arduratzen dira. Bere kasuan, zera hark guztiak iragazkortasunarekin zuen zerikusia.
|
|
|
–Ba Larsoni zera irakurri nion behin: gizon batek pentsatzen ikasi duenean, bere pentsamendu guztiak
|
bere
heriotzaz arduratzen dira.
|
|
|
Apologistak izan ditu; bat aipatzekotan aipa dezagun Manuel Larramendi, XVIII. mendean munduko hizkuntzen artean euskararen bikaintasuna aldarrikatu zuena. Apologisten ondoan izan ditu, halaber,
|
bere
heriotza iragarri zutenak ere, Luis Bonaparte, esate baterako, XIX. mendean. Kontua da, XVIII. mendearen hondarretatik aurrera egindako ibilbidea hitz bakar batez adierazi bagenu, atzerakada hitza erabili genukeela nahitaez; atzerakada prozesua izan baitzen mende horietan euskarak nozitu zuena.
|
|
|
Zenbaitzuek aspaldi sinatu zuten
|
bere
heriotza agiria, gizarte eraldaketarako esperientzia ez dela sententziatuz. Kontua da gizartea eraldatzearen aldeko askok langa bat jartzen dutela han goian, oso altu, eta handik goitik juzgatzen dituztela hemengo beheko giza errealitateak.
|
|
|
errukia galtzeko zorian egon gineneko garai hura; garai hartako bortizkeriak eta sufrimenduak; garai hartako iluntasuna eta etsipena. Pailazoek historiaren biktimak gogora ekartzen dituztela baina, mozorroei esker, biktimek
|
bere
heriotza eztena galtzen dute. Argiago esanda:
|
|
2010
|
|
|
Bestalde, erasoaren egilea izatea aitortu du akusatuak, defentsaren hitzetan; baina, alkoholaren eta drogen menpean jokatu zuela, guardia zibila hiltzeko asmorik ez zuela inoiz izan eta
|
bere
heriotza zoritxarreko kointzidentzia izan zela frogatzen saiatuko da defentsa, publikoki egindako alegazioen arabera.
|
|
|
Defentsaren arabera, ordea, akusatuak biktimari emandako jipoiak heriotza eragiteko modukoak ez ziren izan eta
|
bere
heriotza zoritxarreko kointzidentzien ondorioz gertatu zen, besteak beste, biktima ahoz gora etzanda geratzea eta ondorioz bere mingainarekin ito izana; biktimak ere edandako alkohola; jasotako kolpeak; eta, une horretan zaindu zuten osasun langileen eskarmenturik eza.
|
|
|
Perikitoek penaltien txandan irabazi zioten Atletico Madrili. Ondorioz, txapelketa Dani Jarqueri eskaini zioten
|
bere
heriotzaren urteurrena ospatzen baitzen.
|
|
|
Eta, behin gerrara joanez gero, ez al zuen hobe lubakian gordetzea, bere batailoiko kideek egin zuten bezala, etsaiari bularra dohainik eskaini beharrean? Zergatik aukeratu zuen heriotza?
|
bere
heriotza aukeratzen duen gizona suizida ere bada, maila batean?, borrokari eusteko eta borrokari berriro ekiteko aukeraren aurrean. Gero, ideal baten aldeko sakrifizioa dago:
|
|
|
xakezaletasunaren praktika areagotzea, oldarkortasunari jokoaren edo jolasaren eremuan bidea ematea, alegia, taulatxo bat bitarteko, eta ez gudu zelaietan?, xakearen mintzaira esperanto bihurtuz? eta nork
|
bere
heriotza aukeratzea, eutanasia ere ez baita bazter uzteko moduko kontua, honetaz ere hitz egingo dugu aurrerago?
|
|
|
–Baboa! Batek ezin al du, bada,
|
bere
heriotza aukeratu. Alemaniagatik hiltzeko zorian nengoen, eta horratx!?
|
|
|
Gernika ikurra zen, han zegoen bai Amaiurko salbazioa bai honen infernua. Lauaxeta beti Gernikako sinbolo honetaz itzalgaizten zen, eta jakin gabe, sinbolo manipulazioaren kritikaren erdian, 1933ko uztailaren 2an Euzkadi egunkarian karrikaratutako lerrotan, olerkariak
|
bere
heriotza eta Euskadiren zorigaitza iragarri zituen:
|
|
|
Gaixotasunak ez zuen sendabiderik operatu ezean. Eta ez zuen nahi zuk gehiago sufritzerik
|
bere
heriotzarekin.
|
|
|
Iparragirre ezagunaz gain, Argentinan bertan bizi eta hil zen Pello Mari Otaño bertsolari zizurkildarra. Aurtengo maiatzaren zazpian beteko dira ehun urte Argentinan hil zela, eta gure ospakizuna eta bi hilabetera hain zuzen ere ospatuko dute Zizurkilen
|
bere
heriotzaren mendeurrena. Otañok bere jaioterriko haritza eta bizilekuko onbua hartu zituen gaitzat. Amerikako panpetan?
|
|
|
Bestalde, Lehendakariagirre.eu izeneko webgunea aurkeztu du Jose Antonio Rodriguez Ranz historialari eta Deustuko Unibertsitateko irakasleak. Eusko Jaurlaritzaren lehenengo lehendakariari
|
bere
heriotzaren 50 urteurrenean eskainitako web orrian inoiz lehenago bildu ez diren hari buruzko dokumentuen bildumarik ugariena erakutsiko da: 1.100 testu dokumentu, 222 argazki, 23 film eta 17 audio.
|
|
|
niretzat iraultzarik handienak bi oinarri izan lituzke... edo konstituzio bat, bi arau baizik izango ez lituzkeena, herritarren honako bi aukera hauen berme gisa: xakezaletasunaren praktika areagotzea —oldarkortasunari jokoaren edo jolasaren eremuan bidea ematea, alegia, taulatxo bat bitarteko, eta ez gudu zelaietan—, xakearen mintzaira esperanto bihurtuz... eta nork
|
bere
heriotza aukeratzea, eutanasia ere ez baita bazter uzteko moduko kontua, honetaz ere hitz egingo dugu aurrerago...
|
|
|
‘Baboa! Batek ezin al du, bada,
|
bere
heriotza aukeratu. Alemaniagatik hiltzeko zorian nengoen, eta horratx! ’ esan zidan.
|
|
|
Esan dezagun, bestalde,
|
bere
heriotzaren aurreko hilabeteetan, 1935eko uztailetik 1936ko martxoa bitartean ondu zuela Lotsatik ezagutzen diogun obra, guztira hogeita bost olerki, El DÃa, Argia, Ekin, Euzkadi eta El Pueblo Vasco argitalpenen orrialdeetan argitaratuak. Ezagutzen diogun obra esan dut, zeren bera eta bere obra erabat ahaztuta ibili ziren luzaroan harik eta beste Sarasolatar batek, ez familiakoak ordea, begiak dirdira berezia zerien olerki ezezagun batzuen gainean paratu zituen arte.
|
|
|
Hara non, baina, Lotsatiren heriotza lazgarriak eta horrexetara eraman zuten balizko arrazoiek piztu dute orain askoren artean harenganako interesa, eta bere figuraren inguruko nolabaiteko kondaira ere sortu dela esango nuke nik. Izan ere, bere lanaren zatirik garrantzitsuenak, amodioarenganako ezinaren islak hain zuzen,
|
bere
heriotzarekin, aldez edo moldez, zerikusia izan dezake.
|
|
|
Ezinbestean, berehala datorkigu gogora heroi erromantikoaren figura, amodioarenganako ezintasunak jota heriotzan irtenbide bakarra bilatzen duenarena. Ez dakit Lotsatik heroi erromantikoa izatearekin amets egiten ote zuen, guretzat
|
bere
heriotzaren inguruko zertzeladek ezezagunaren lurraldean iraungo dute, betiko iraun ere. Eta hori guztia diogu Lotsatiren heriotza oso modu erromantikoan azaldu nahi izan delako:
|
|
2011
|
|
|
Joxemiel Bidador.Argitaletxea: Pamiela.Joxemiel Bidador zena euskal kulturako gehiengoarentzat ezezaguna zen arren
|
bere
heriotzaren aurretik, bere biografiaren begiratu soil batek idazle nekaezina zela erakusten du. Dantzaren ikertzaile, euskal poesiaren historiako poeta ezkutuen (Alexander Tapia Perurena, Joxe Agerre Santesteban) aztertzaile eta sustatzaile, eta baita poeta ere.
|
|
|
Erantzun ezean, nekez irten ahal izango gara, argia ikustera; jomuga hobea merezi du gizateriak.Nire ustez, Barack, okerreko ibilbideari jarraitu izan diozu orain arte, eta labirinto batean galduta zaude, irtenbidea aurkitu ezinik, indarkerian eta ziurtasunik ezean gero eta hondoratuago, menderakuntza botereak irentsita, korporazio handiek eta industria konplexu militarrak herrestan eramana, eta uste duzu botere ahalguztiduna duzula eta mundu osoa AEBen oinpean dagoela, armen indarraz baliatzen direlako, eta bateko eta besteko herriak inbaditzen dituzu zigorgabetasun osoz. Errealitate mingarria da, baina hortxe dago boteretsuen aurrean amore ematen ez duten herrien erresistentzia ere.Satan haragi gorritzat hartu zuten Bin Laden, Dorre Bikien kontrako erasoaren ustezko egile ideologikoa; mundua izuarazten omen zuen, eta zure gobernuaren propagandak «gaizkiaren ardatz» jo zuen, eta hori baliatu dute nahitako gerrak deklaratzeko, industria konplexu militarrak
|
bere
heriotza produktuak koka ditzan.Badakizu, irailaren 11ko zorigaiztoaren ikertzaileek ohartarazia dute: atentatu hark asko omen du «autokolpetik», hala nola Pentagonoaren kontrako hegazkinak, eta dorreetako bulegoak aldez aurretik hustu izanak.
|
|
|
seguru nengoen Isaac Asimov orain gutxi hil zela, eta hara, dagoeneko ia hemeretzi urte igaro dira. Berak ezin zuen jakin noizbait norbait Wikipediaz baliatuko zela
|
bere
heriotzaren data Asimoven heriotzaz ari naiz noski jakiteko, artean ia hamarkada bat falta baitzen sareko entziklopedia martxan hasteko, baina zelanbait aurreikusi zuen.
|
|
|
San Agustin hurrengo egunean ospitaletik atera eben beste laugaz batera, baina ez daukagu datu garbirik, fusilatuta ala gaisotasunaren ondorioz hil zan. Edozelan be ospitaletik atera eta hurrengo egunean zabaldu eban
|
bere
heriotzaren barria erizain batek. Viva cristo rey aldarrika hil ei zan.
|
|
|
Alargunak, halaber, alarguntasun gozamena izango du, aurrez hildakoak Aragoiko auzotartasun zibila duenean
|
bere
heriotza unean.
|
|
|
Testamentu deritzo norbaitek,
|
bere
heriotza gertatu eta geroko, bere ondasun guztiak edo batzuk xedatzeko gauzatzen duen egintzari.
|
|
|
Leon Panetta CIAko zuzendariak argazki hori argitaratuko zutela aurreratu du gaur goizean. Pakistango eta Afganistango talde islamiarrak hilketaren egiatasuna zalantzan jarri eta Interneten
|
bere
heriotzaren irudi faltsuak agertu ostean, azkenean argazkia ez azaltzea erabaki dute.
|
|
|
Hoare Andy Coulson legez kanpoko entzuketekin inplikatuta zegoela salatu zuen lehen kazetaria izan zen. Polizia
|
bere
heriotza ikertzen ari da, baina The Guardian egunkariak dioenez ez dirudi bere buruaz beste egin duenik, ezta indarkeria zantzuak dituenik ere.
|