|
2001
|
|
|
Baina, nondik atera ditzake balantzerako y unitateak? Uste daiteke hori arazo faltsua dela, zeren edozein herrialdek beti baitauzka
|
bere
eskumenean, bere monetan, bere kanpo erosketak ordaintzeko behar diren baliabideak. Hola, zerk galeraz dezake, H herrialdeak H diruko (x+ y) unitate gastatzea, I herrialdeko merkataritza esportatzaileen onurarako?
|
|
|
Hegoak bere esportazio netoen bidez irabazitako monetak Iparrekoak, Hegoaren beraren kanpo zorraren zerbitzurako jarri lirateke; hots, inolako kosturik gabe egon lirateke
|
bere
eskumenean. Dena den, argi dago ezen kanpo munduarekiko zordunduak diren Hegoko egoiliarrek ezin dituztela kosturik gabe eskuratu beren herrialdeak dauzkan monetak (4.3 azpiatalean aztertu dugu puntu hau).
|
|
|
Finantza bonu ez monetarioen (B) bi kopuruk elkar jotzen dute. Hegoak
|
bere
eskumenean Iparrak berriki jaulkitako BI bonuak dauzka bere merkataritza defizit korrontea finantzatzearren, Iparrak lehendik bere kanpo zorra eratua (pepealdia) zenean Hegoak jaulkitako BHbonuen metaketa eduki dezakeen bitartean. Lehen argudiatu den antzera, hiru zirkuitu berri eraturik daude, jadanik irudikatu ditugunen oso antzekoak direnak:
|
|
2006
|
|
|
Bizikidetzan sortutako interes juridikoen babesa baldin bada lege hauekneurtzeko irizpidea, zalantzarik ez dago ezkontzaren babesa beteagoa dela. Honenbidez Estatu zentralak
|
bere
eskumenak diren zuzenbidearen beste aldeetara erezabaltzen du berdintasun hau (oso bereziki Gizarte Asegurantza, oinordetza, etab.). Orduan, gaur egun mantentzen al dute zentzu juridikorik izatezko bikoteen legeek. Egia esan, nahiko murritza. Antikonstituzionaltasun egoera desberdina dute, legebakoitzak bere gerra propioa baitu, azaldu dugun bezala, irekia Nafarroak, itxiaEAEk eta zalantzazkoa Estatuaren ezkontza legeak, lerro hauek idazten ditugunean oraindik ez baitago garbi Alderdi Popularraren (PPren) oposizioak helegiterikjarriko ote dion.
|
|
|
Arabako kasua aztertu dugu orain arte; baina Bizkaiko kasuan, bertako kapareek bildu, eta, era kolektiboan, Bizkaiko jaunarekin
|
bere
eskumenak eta pribilegioak zehaztu zituzten. Arabakoen antzera? 1342an Gernikan, mendiaren erabilera hizpide izan zutelarik batik bat.
|
|
2007
|
|
|
Foru Aldundiak, azken finean, izango dira Madrileko Gobernuari ordainduko diotenak. Izan ere, gobernu zentralak EAEn gastuak egiten ditu
|
bere
eskumenak burutzeko eta gastu horiek nolabait finantzatu behar dira, hain zuzen, Kupoaren bidez. Baina Kupo honen kontzeptupean ez dira bakarrik gastu arruntak eta inbertsio gastuak sartzen, elkartasuneko funtsa ere hor baitago, gero ikusiko denez; beraz, Kupoaren kontzeptua nahiko zabala da, ez bakarrik legediak ematen duen definizio zehatza, edukia konplexuagoa baitu.
|
|
|
Finantza harreman hauek zenbait printzipio bete behar dituzte. Alde batetik, EAEren zerga eta finantza autonomia bermatzen da
|
bere
eskumenak gauzatzeko, baina betiere, Konstituzioak eta Autonomia Estatutuak azpimarratzen duen elkartasuna oinarri bezala hartuta, nahiz elkartasun hori aurrera eramateko ezer gutxi adierazi; gero Lurralde arteko Konpentsazio Funtsa dela jakingo da, baina zertxobait gehiago ere izango da Espainiako estatuak Europako Batasunetik jasoko baititu zenbait funts elkartasunaren izaera dutenak hain zuzen...
|
|
|
Bere helburua, azken finean, Nafarroan estatuak egiten dituen gastu orokorrak finantzatzeko izango da. Izan ere, estatuak,
|
bere
eskumenak direla eta, aurrekontuetan bere gastu partidak ditu eta gastu horien bidez eskainiko diren zerbitzu publikoen horniketa Nafarroara ere iristen da eta ondorioz, nafarrek gastu horiek finantzatu behar dituzte. Finantzapen hori Kupoa edo Ekarpen ekonomikoa deritzana ordainduz egiten da.
|
|
|
Bi elementu hauek izango dira hurrengo Ekarpena kalkulatzeko oinarri. Ekarpenak, bestalde, finantzatu behar ditu estatuak
|
bere
eskumena esklusiboetan egiten dituen gastu guztiak eta Nafarroak, oraindik behintzat, bere gain hartu ez dituenak. Beraz, estatua arduratzen denean eskumen bat gordetzen, bere propioa delako edo transferitu ez delako, eskumen horien balioa konputatu behar da, gero Nafarroari ordaina eska diezaion.
|
|
|
Jakina da gobernu zentralak zenbait gastu EAEn egiten duela. Gastu horiek
|
bere
eskumenetan egiten dituenak dira, honela agintzen baitu Konstituzioak eta Autonomia Estatutuak. Bestalde, oraindik gordetzen ditu beste zenbait eskumena, adibidez Ikerketarena, EAEra transferitzeke baitago eta hainbat tirabira sortzen dira Madril eta Gasteizen arteko harremanetan.
|
|
2010
|
|
|
Konstituzio Auzitegiak koordinazio printzipioa aplikatu du, estatuaren etaautonomia erkidegoen arteko gatazkak ebazteko xedez12 Gai batzuetan estatuakesku har dezake
|
bere
eskumenak egikaritzean, Konstituzioak ez baitizkio eskumeneremu zorrotzak eta itxiak aitortu. Koordinazioak kontuan hartu behar du eskumenak beste administrazio batzuek eremu eta gai berdinetan egikari ditzaketela13.
|
|
|
Baina hori ez da gehienetan gertatzen dena. Gehienetan, erakunde publiko batek lurralde baterako industri politika lantzen duenean,
|
bere
eskumenen barne dauden tresnak erabiliz jorra daitekeen politikaz ari da.
|
|
2011
|
|
|
BJKNk bake epaileen formazioa
|
bere
eskumena izan behar dela dio. Horretarako, probintziak kontuan hartuta, heziketa planak egitearen alde agertzen da.
|
|
|
Ebazpen proposamen hori interesdunari jakinaraziko zaio 8 eguneko epean bere eskubideari komeni zaiona alega dezan (BJLOren 425.3 art.). Jarraian, espedientea bere hasiera agindu duen agintariari bidaliko zaio, kasua ebatzi dezan. Agintari horrek
|
bere
eskumenekoa baino larriagoa den zehapen bat jarri behar dela uste duenean, prozedura, bere proposamenarekin, eskudunari bidaliko dio (BJLOren 425.4 art.). Edozelan ere, zehapen prozeduraren iraupena ezin daiteke 6 hilabete baino gehiagokoa izan (BJLOren 425.6 art.).
|
|
|
Azken lantalde hori eratzearen ideia Karlos Santamariarena izan zen euskara eta euskal kulturaren unibertsitate beharrizanak aztertu eta neurriak proposatzeko. Mikel Aizpuruk eta Roldan Jimenok aipatzen dutenez, Santamaria Hezkuntzakontseilari bihurtu zenean, unibertsitatea ez zegoen
|
bere
eskumenen artean. Bere esparrua Lehen Mailako Hezkuntza izan zen eta bertan euskararen eta euskarazko hezkuntza bultzatzen saiatu zen.
|
|
2012
|
|
|
Ongizatearen krisi horrek nazio zapalduei aukeratxo bat eskain liezaiekeenondorio bat izan zuen zeharka, ordea. Kapitalismoa arautzen zuen eragile nagusiaizateari utzi zion estatuak,
|
bere
eskumenak gero eta gehiago baitzeuden bestebatzuen esku, bai goitik (Europar Batasuna, neoliberalismo globala arautzen dutenerakundeak...), bai behetik. Erregioek gero eta pisu handiagoa eskuratzen aribaziren arauketa eragile gisa, zergatik ez estaturik gabeko nazioak?
|
|
2015
|
|
|
Berriro ere hor eskumenen kontua dago. Aldundiak
|
bere
eskumenetan dagoenaegin du edo hor erabili du. Guk eskualdeko LZPan dugu eskumena, hor erabili egin dugu.
|