|
2008
|
|
|
Eta ekimen bateratu hori da gerrateraino() luzatu zena, eta haren ondoren (1946) Piarres Lafitte-k eta beronen lantaldeak 1984raino ekarri zutena. P. Xarriton euskaltzainak esan didanez, Herria ren zuzenda ritza utzi eta gero ere bihotzez arrunt maitea zuen almanaka ez zuen utzi nahi izan
|
bere
eskutik Lafitte-k. (Baionako Euskal Museoan ikus daiteke argitalpen hau:
|
|
|
Azkenik, argi eta garbi utzi nahi du Euskaltzaindiak, bere garaian harturiko erabakiak eta egindako gomendio jakinak salbu, oraindik urrats asko dagoela euskara batua burutzeko eta inork ez duela euskara batua omen delako baten monopoliorik. Beraz, idazleak eta irakasleak
|
bere
eskuko dira tradizio ongi ezagutu baten ildotik, pedagogiazko eta literatur adierazpeneko premien arabera, nork bere euskal sen hoberenaren argitan jokatzeko, euskararen funtsezko oinarri batu horrekiko leialtasunean.
|
|
2009
|
|
|
2 Eusko Kontseilu Nagusiak gaurgero
|
bere
eskutan dauden neurri praktikoak hartuko ditu Euskaltzaindiaren lana babesteko eta erakunde honen helburu prestu eta garaiei dagokien ohorea, hedakuntza eta indarra emateko.
|
|
2012
|
|
|
Baina zirkulazio horretan literatura txikiak literatura handien gehiegikerien102 biktima gerta ez daitezen, irakurtzeko modu berri bat proposatzen du, Damroschen hirugarren definizioarekin bat eginez. Irakurleak, munduko literatura irakurtzean,
|
bere
eskuetara iritsi arte literatura lan bakoitzak egindako bideaz jakitun izan behar du. Itzultzailearen esku hartzea onartu behar du, itzulpenean gertatutako galera, aldaketa edota gehikuntzez kontziente izan, eta bidean gertatutako isiltze edo elipsiak irakurtzen edo hautematen jakin:
|
|
|
– Elkarrekin gurutzatzen diren bi enuntziatu
|
bere
eskuko ditugu: E1 oinarrizko enuntziatua eta E2 enuntziatu parentetikoa.
|
|
|
Baaurrizki sintaktikoa izan arren, enuntziatu independentea izaten jarraitzen du eta igortzen duen informazioa makroegitura batean kokatuko genuke, dela enuntziazio mailan, dela modalizazio mailan. Ondorioz, E1 eta E2 (bai sintaktikoki eta bai semantikoki) bi enuntziatu independente edo
|
bere
eskuko dira, nahiz eta sintaxi mailako marka formala eraman, eta horixe da, hain zuzen, enuntziatu parentetikotzat jotzeko arrazoia.
|
|
|
Ez gaituzte betetzen nork bere atseginerako, nork
|
bere
eskua trebatzeko, egiten dituen lanak. Idazlea berarekin ari dela, irakurlearekin alegia, gogora dadin nahi genuke, ez bere buruarekin.
|
|
|
mundua sortua izanik, Leibnitzek esango zukeen bezala, ez zitekeen besterik gerta. Gizonak
|
bere
eskuko duen borondatetik datorren gaitza, ordea, eta hori da gaitza guretzako, ez da ia ageri. Gizonagandikako gaitzik ez bada, beraz, ez da egiazko dramarik ere.
|
|
|
Garbi dagoena da intzidentaltzat jo ditugun segmentu horiek oinarrizko proposiziozko edukiarekin badutela ikuskizunik; proposiziozko eduki hori osatu egiten dutela, nahiz eta, Oviedoko eskolakoek dioten bezala, predikazio nagusiko aditzaren indar eremutik at egon. Beraz, badirudi ez direla
|
bere
eskuko; zerbait badira, predikazio nagusiarekin harremanetan direla.
|
|
|
Gutxieneko bi enuntziatuok elkarren artean zein harreman sintaktiko eta semantiko izango dute? Ez da aski, bada, goiko bi baldintza horiek betetzea; bi baldintza horiek betetzeaz gain, gure aztergai honetan, egitura parentetikoaz hitz egiteko ezinbestekotzat jotzen dugu bi enuntziatuok beregainak,
|
bere
eskukoak edo independenteak izatea. Beraz, berez bezala dator hirugarren irizpidea:
|
|
|
Zer esan nahi dugu, ordea,?
|
bere
eskuko, direla esatearekin?
|
|
|
Enuntziatu bat
|
bere
eskukotzat edo independentetzat jotzeko oso garrantzizkotzat jo dugu sintaxi mailako lotura formalik ez izatea, nahiz eta testu mailako lotura agerian izan; hau da kohesio edo koherentzia mailakoa. Horrez gain, ordea, enuntziatu bat parentetikotzat jotzeko ezinbestekotzat jotzen dugu igortzen duen informazioa komunikazio eskemaren koordenatu nagusiei dagokiena izatea:
|
|
|
Honenbestez, egitura parentetikoa hautatzen duen zuzeneko diskurtsoan, beregainak diren bi enuntziatu bata bestearekin gurutzatzen dira; oinarrizko enuntziatua, edo zuzeneko aipua, eta enuntziatu parentetikoa, kasu honetan enuntziatu markoa dena. Enuntziatu markoak zuzeneko aipuak jasotzen dituen enuntziatuaren eskema sintaktikoa hausten du, baina, hala ere, ez du
|
bere
eskuko izatearen ezaugarria galtzen: bakoitzak bere erakusle sistema propioa, nahiz modalitatea bere horretan gordetzen du.
|
|
|
Eta horrek guztiak berretsi egiten du gure hipotesia: egitura parentetikoetan bi enuntziatu
|
bere
eskuko daudela jokoan, alegia.
|
|
|
Gainera, guztiak sail berean sartuz gero, gauzatu dugun forma aldetiko tipologiak ez luke zentzurik izango, ez eta irizpide mugatzailetzat jo dugun honako ezaugarri nagusiak ere: enuntziatu parentetikoez dihardugunean, gutxienez,
|
bere
eskukoak edo independenteak diren bi enuntziatu jokoan izan behar ditugula baieztatzeak. Eta, gure ustez, garrantzitsua da bereiztea eta mugatzea, bestela, berriz ere,, enuntziatu parentetikoen?
|
|
|
– Gizonak
|
bere
eskuko duen borondatetik datorren gaitza, ordea, eta hori da gaitza guretzako, ez da ia ageri. Gizonagandikako gaitzik ez bada, beraz, ez da egiazko dramarik ere.
|
|
|
b) Enuntziatu parentetikoa eta oinarrizko enuntziatua bi enuntziatu
|
bere
eskuko dira eta, beraz, E2 enuntziatu parentetikoak ez du eragiten E1 oinarrizko enuntziatuaren egitura sintaktiko eta semantikoan; hau da, enuntziatu parentetikoa kendu arren oinarrizko enuntziatuak gramatikaren aldetik zuzena izaten jarraituko du. Horrexegatik beragatik Geoffrey Numbergek (i i i) adibidea txartzat ematen du, enuntziatu parentetikoa kenduz gero, oinarrizko enuntziatua gramatikaren ikuspegitik ez litzatekeelako zuzena izango, ez bailuke komunztaduraren araua beteko.
|
|
|
Eta ikusiko dugu hainbat juntagailuren pilaketa perpausera mugatutako irizpideetan oinarrituz zuzenak ez izanik ere, gerta daitekeela diskurtsoan, antolamendu jakin batean (hots, enuntziatu parentetikoen egituran), egokiak izatea. Eta egokiak badira, hain zuzen ere, oinarrizko enuntziatuaren eta enuntziatu parentetikoaren artean lotura gauzatzen ez dutelako dira, bi enuntziatu independente edo
|
bere
eskuko direlako eta, beraz, ezin har ditzakegu perpaus beraren barnean gertatzen den pilaketa bezala.
|
|
|
Honenbestez, alde horretatik, segmentu intzidentalak
|
bere
eskukoak ez diren unitateak dira, baina aldi berean ez daude perpausaren hierarki funtzioan edo egitura sintaktikoan barneraturik. Eta horretxegatik beragatik, hots, predikazio nagusitik at daudelako, enuntziatu intzidentalaren edukia perpausaren edukiarekin erkatuz soilik adi daiteke.
|
|
|
Predikazio46 nagusi horretatik at kokatu arren, funtzio intzidentalak ere badu bere predikazio balioa, predikazio nagusiarekin erkatuz, bigarren mailakoa izango dena. Eta bigarren mailakoa izate hori ez dagokio soilik predikazio nagusitik at egote hutsagatik, baita beren bakarrean
|
bere
eskuko ez den informazio bat delako ere; informazio honek zentzua izan dezan, predikazio nagusiarekin harremanetan, erlazioan, aztertu da eta, gainera, harreman horretatik sortzen dira intzidentalak bere bereak dituen adiera, erlazionalak, ere.
|
|
|
3) Predikazio nagusitik at egon arren, ez dira
|
bere
eskuko edo independente. J. A. Fernándezek (1993) esango digun bezala, erreferentzia puntutzat ez dute komunikazio ekintza bera hartuko (bere eskuko perpausekin gertatu ohi den bezala), lehen mailako predikazioa baizik.
|
|
|
5) Enuntziatu parentetikoa, gainera,
|
bere
eskukoa edo independentea den enuntziatua da, beste enuntziatu batean tartekatzen dena. Ez da, haatik, enuntziatu beraren barneko osagaia, intzidentalarekin eta intzisoarekin gertatzen den legez.
|
|
2013
|
|
|
Mendiskarik gorenetarat heldua da, eta han kokatua, ja bi hilabethe huntan. Gure eta ur handiaren ezkerretarik
|
bere
eskuetan du Mort Homme delakoa, eskuinetarik Douaumont, orotako gotorrena, urrunerat ikusbiderik hoberena emaiten dakona, eta Vaux, hau ere laguntza handikoa.
|
|
2017
|
|
|
Bestalde, Ipar Euskal Herriko, Nafarroako eta Euskal Autonomia Erkidegoko euskaltzainak biltzen dituen Euskaltzaindia honek,
|
bere
eskuetan daukan mugaz gaindiko egiturazko antolakuntza Ipar Euskal Herrian baliatu nahi du hizkuntzaren garapenaren alde.
|
|
2021
|
|
|
Eroa deitzen du aberats hura eta arrazoinekin. Zeren, zer da erokeria handiagorik, geroko denboraz, bertzeren eskuan eta benturaz dagoenaz,
|
bere
eskuan eta segurean bailu bezala ordenatzea baino? (Axular);[...] nahi lukete bera ikusi eta berarekin ahoz aho hitz egin, egia berari esateko, zeren zergatik hiltzen ditu haur gaixoak?
|
|
|
horregatik formatik eratorria, honen diskurtso markatzaile erabilera ordezka dezake, are zehatzago. Aski berria da horratik ere eta zalantzak izan dituzte hiztegigileek eta idazleek
|
bere
eskuko hitz gisa aintzat hartzeko. D. Agirrek, esate baterako, honela zuzendu zuen Garoaren ondoko testua, lehen ediziotik bigarrenera:
|
|
|
Zein
|
bere
eskuko diren perpaus bi ditugu hor, egileak, horrela nahi izan balu, perpaus konposatu bakarra egin bazezakeen ere: Benetan, haren lepo lodi beltzak izurdearen antz pixka bat badauka baina oraindino itxurazko gizona dago.
|
|
|
Antz hori ez da guztizkoa, ordea. Aurkaritzako juntaduran kontrastean ipintzen diren elementuak
|
bere
eskukoak izaten dira beti, nolabait esateko. Bataren esanahia ez dago nahitaez bestearekiko erreferentzian.
|
|
|
Zure omena
|
bere
eskuetan luke; zeina baita emakume bati gerta dakiokeen malurarik handiena (Jon Muñoz); Ikhas ezak salbatzeko artea, zeina baita gaiñerako zuhurtziaren Andrea (Etxeberri Ziburukoa).
|
|
|
Testuinguru soilak agintzen du aldaketa hori, beste inolako markarik gabe: Lokarriak kate gogor bihurtzen dira itzul lana neurtitzetan egin behar denean (Mitxelena) vs Gogor ari da (Izeta); Zuela bere buru gainean urrezko koroa bat, eta
|
bere
eskuak igitai zorrotz bat (Leizarraga) vs Zorrotz jokatu beharra zeukaten (Tx. Garmendia); Arren bada, Jauna, argi bizi bat egidazu zure adibideak ikasteko (Añibarro) vs Ez dago batere argi, niretzat behintzat (Mitxelena).
|
|
2023
|
|
|
Artzain handiari
|
bere
eskuaren laguntza.
|