|
2000
|
|
|
Oraingo boza" berea" dela esaten du Iñaki Aldekoak, eta ez lehen liburuko poemetakoa bezalakoa. " Ahots desengainatu eta gogorragoa da, badaki ahots honek zintzo eutsi behar diela bizitza eta memoriari; ezin diola,
|
bere
bakardadean, aberri berriak irakur literatura imajinatzeari ekin, zeren ezinbestez, bere nortasunaz eta bere borrokaz, hitz batez, bere aberriaz ahaztuko baita." (8 or.)
|
|
|
Aita eta amarekiko sentimenduanbibalenteak sortzen dira, gorrotoa maitasuna, beldurra desira?, eta gatazkakonpontzeko modua, gurasoekin benetan dituen desirak asetzeari uko egin eta berenian introjektatzea da. Beste modu batera esanda, bere amarengandiko asetasunikez duenean,
|
bere
bakardade sentipenetan, haurra, bere buruaz arduratzera eta bereasetzeak bilatzera bultzatua ikusten da, ordura arteko ase iturria eta bestehirugarren horren presentziaz konturatzen delarik.
|
|
|
Indar berarekin eta istant berean. Eta horrela, nork
|
bere
bakardadeari mokoka, biak jausi ziren lurrera momentu berean, biak zauri berberekin, eta biak hilda.
|
|
|
Zeren uste baitut ezen kezka hark —eta bertze huts egite hark, finean— eraman zuela eta bulkatu zuela
|
bere
bakardade hartarat eta isilik egoiteko deliberamenduaren hartzerat, tabakoa erretzea eta ahotik kea egoztea bertze atseginik ez bertze dibertimendurik ez balu bezala... zeren don Frantziskorekin xakean aritzeari ere utzi egin baitzion apur bana, baita bakarrik aritzeari ere, aitarekin diskusione hura izan ondoren, ehundabatgarren kanoiari buruz.
|
|
|
badakigu ezen lohitzen eta likisten garela, noiz eta egin beharrekoa egiten ez baitugu, baina, halarik ere, noiz eta, erretorikaren bidez, bi hitz airoski lotzen ikasten baitugu, berehala lotzen gatzaizkio, hitzen ederraz eta urrearen distiraz, geure lohiaren eta geure likitsaren beztitzeari eta haren estaltzeari, eta apaintzen dugu geure satsa eta geure simaurra arrosa lurrinztatu batez. ...n eta geure ustelarekin egin behar dugula aitzina —geure mugetarik eta geure hauskortasunetik—, eta besoak ditugula, geure muga horiei buru egiteko, zeren, geure deusezetik bertze deusez bat amoroski besarkatzen dugunean, erortzen dira mugak eta loratzen zaigu bihotzean eguzki bizi gori bat, urrerik urretsuena baino distiratsuagoa dena, nola loratu baitzitzaion Kristori Kalbario mendian,
|
bere
bakardadetik eta bere deusezetik munduaren deuseza besarkatu zuenean.
|
|
|
Bat: maitearekin bat egitea amesten duen maiteminduarena,
|
bere
bakardadea maitearen irudiarekin betetzen duena.
|
|
|
zeregin fijo bat gabe, morroi lanak edo behintzat, ez hain lan inpreszindibleak eginez; beharbada berak mutil haiek bezala bukatuko zuen; bazitekeen hura izatea bere sinoa; eta, hala bazen, isilik onartuko zuen. Handia zen bere diru beharra; handia, baita,
|
bere
bakardadea. Eta hala ere, bere lanak hain azpikoa izan behar bazuen, bere zereginak horren ezereza, asmatuko zuen, asmatuko zuenez, ihesbide bat:
|
|
2001
|
|
|
Lehenengo eta behin, esan, Gizona
|
bere
bakardadean nobelaren irakurketaaskoz ere arinagoa dela; baina ez bakarrik Hamaika Pausorekin alderatuta, baitaObabakoak berarekin alderatuta ere. Non dago Gizona bere bakardadean edo Zeruhoriek bezalako irakurketa arin eta erraz horren sekretua?
|
|
|
Lehenengo eta behin, esan, Gizona bere bakardadean nobelaren irakurketaaskoz ere arinagoa dela; baina ez bakarrik Hamaika Pausorekin alderatuta, baitaObabakoak berarekin alderatuta ere. Non dago Gizona
|
bere
bakardadean edo Zeruhoriek bezalako irakurketa arin eta erraz horren sekretua. Nobelen egituralinealean, batetik:
|
|
|
besarkatuko lituzke: Gizona
|
bere
bakardadean, Berriroigo nauzu, Hamaika pauso, Galdu arte, Kilkerra eta roulottea, eta abar. Garai batean euskal eleberrigintzako pertsonaien artean apaizak, nortasunaren zaindariak?
|
|
|
Zerk oztopatu du, bada, hain luzazeuskal eleberrigintzaren bitarteko errealitatearen errepresentazio edota sinbolizazioa? Beste ezerk baino gehiago, gure hizkuntzaren muga soziolinguistikoek.Atxagak berak hauxe aitortu zuen Gizona
|
bere
bakardadean argitaratu eta denborabatera:
|
|
|
Garbi ikus dezakegu periferiatik irteteko xedea1989z geroztikako Atxagaren estrategian. Obabako mundua, bere kutsu erruralistagatik batik bat, desperiferizaziorako oztopo gisa dakusa Atxagak, eta Gizona
|
bere
bakardadean bezalako thrillerhiritarrak arazo honi erantzun bat ematen dio. Bestalde, Horas extras gogoeta liburuxka, gaztelaniaden hizkuntza ez periferikoan baino ez da argitaratu?
|
|
|
Bakar bakarrik. Erreparo apur bat eman dit
|
bere
bakardadea urratzeak. Hain dago baketsu eta isil.
|
|
|
Jakin, badakigu ez zela bera izan hasiera, baina antzinagokoen berririk ozta ozta iritsi da gureganaino eta guregana direnak negarbide ditugu pozbide baino gehiago. Oroitzapenik asko eta asko galdu du gure herriak azkeneko bost mendeetan; goragokoetarik," Bereterretxen khantoria" gelditu zaigu,
|
bere
bakardade soilean miresgarri, osatzeko gauza ez garen zenbait zatitxoren aldamenean. Paper zaharrek gorde dutena, eta neroni saiatua naiz besteren ondotik hainbat zuzenen argitaratzen, inoiz berdinduko ez dugun egarria pizteko da aski.
|
|
2002
|
|
|
Mikel Hernandezen Etorriko haiz nirekin? (1991), Bernardo Atxagaren Gizona
|
bere
bakardadean (1993) eta Zeru horiek (1995), Laura Mintegiren Nerea eta biok (1994), Ramon Saizarbitoriaren Hamaika pauso (1995), Xabier Mendiguren Elizegiren Berriro igo nauzu (1997), Patxi Zabaletaren Arian ari (1996), Jon Urrujulegiren Arragoa (1997) edo Unai Iturriagaren Berandu da gelditzeko (1999).
|
|
|
Atxagaren bibliografia benetan oparoan molde askotako testuak aurki ditzakegu: haur eta gazteentzat idatzitako 30 liburutik gora, irrati nobelak (Antzoki iluna, 1990), lezio edo irakurketak (Henry Bengoa Inventarium, 1988; Lezio berri bat ostrukari buruz, 1994; Itzultzaile bat Parisen, 1996; Groenlandiako Lezioa, 1997); poesia liburuak (Etiopia, 1978; Poemas & Híbridos, 1990; Nueva Etiopía, 1996); eleberriak (Bi anai, 1985; Behi euskaldun baten memoriak, 1991; Gizona
|
bere
bakardadean, 1993; Zeru Horiek, 1995)...
|
|
|
Gizona
|
bere
bakardadean (Pamiela, 1993) da ildo berri honetan sartzen den Atxagaren lehen eleberria. 15 hizkuntzatara itzuli dute eta sari garrantzitsuak hartu ditu:
|
|
|
Ikusten dugu izenburutik bertatik gailentzen direla obraren bi osagai nagusiak: gizona eta
|
bere
bakardadea. Eleberria 1982ko ekainaren 28an hasten da, eta ekintza hurrengo 5 egunetan gertatzen da, Munduko Futbol Txapelketan.
|
|
|
Baina hariaren bi fokuek, hau da, batetik protagonistaren barne bakardadearen mamitzea eta bestetik terroristen ihesaldiaren inguruko intriga, Gizona
|
bere
bakardadean eleberri psikologikoa edo thriller bat dela esatera eraman bagintzakete ere, haren edukia sinplifikatzeko arriskua ekar lezake horrek. Egia da suspense eleberria dela, eta, ildo horretatik jarraituz, narrazioaren erritmoak irakurlearen jakin minarekin jolasten du, lehen lau egunetan mantsoa baita, analepsiaren bidez, eta azken egunean, berriz, azkarragoa, atzera kontaketaren bidez. Baina intrigaren bilakaerari protagonistaren baitako mundua kontatzeko orduan erabilitako sakontasuna gaineratu behar zaio.
|
|
|
Azaleko azterketa soila eginda ere, segituan ohartuko ginateke 1980ko hamarkadatik gaurdaino argitara eman diren eleberri askotan polizi eleberriaren baitako tipologiek gurean izan duten presentzia garrantzizkoa. Hasi 1980ko hamarkadan kaleratu diren landa giroko eleberrietatik (Kcappo, Hamaseigarrenean aidanez...) eta gaurko eleberri gehienetara (Gizona
|
bere
bakardadean, Bihotz bi, Ur uherrak, Beluna Jazz...), sarritan agertzen dira thriller modernoetan erabiliak diren estrategia narratiboak. Honetaz gain, dudarik ez dago eleberri mota honek gurean arrakasta handia lortu duela eta 110 Streeteko geltokia (I. Zabaleta) edo Alaba (G.
|
|
|
Yehuda (1992), Moskuko gereziak (1996) eta Samurai berria (1999); Xabier Montoiaren Non dago Stalin? (1991), Aingeru Epaltzaren Ur Uherrak (1993); Bernardo Atxagaren Gizona
|
bere
bakardadean (1993); Jon Alonsoren Katebegi galdua (1996) eta Harkaitz Canoren Beluna Jazz (1996) eta Pasaia Blues (1998). c.1) Gotzon Garate (1934)
|
|
|
Gizona
|
bere
bakardadean
|
|
|
Eleberriaren oinarri politikoa zela eta, elkarrizketa ugari eman zituen Atxagak, eta bertan gogoeta egin Euskadiko politikari abertzaleen ikuspegi eta jarreretan bere ustez nagusitzen zen gehiegizko erromantizismo politikoaz. Hausnarketa kritikoari dagokionez, esan daiteke, eskuarki, pentsatu zela eleberria gehiegi mugatzen zuela bere garapen tematikoak, eta nahiz testuaren kalitateaz dudarik egiten ez zen, kritikari gehienek obra txikia ikusi zuten honetan, Gizona
|
bere
bakardadean harekin konparatuz (ik. R.
|
|
|
narratzaile orojakilea erabiltzen du, eta hautu horrek bakarrik testuaren estilo tradizionala adierazten digu. Hariak Elsaren ibilbide sentimentala kontatzen digu; emakume gazte hori, Luc bere mutil lagunak baztertu ondoren,
|
bere
bakardade izugarria gainditzen saiatzen da Pierre Maunier apaizarekin harremanetan hasiz. Bruselan kokatua den eleberri honek ere aurreko eleberrien oinarri modernoa dauka, eta idatzia izan zen garaiaren isla da:
|
|
|
Baina, Soniaren desio eta asmo onak eskertzekoak baziren ere, Sarak garbi ikusten zuen
|
bere
bakardade hura bakarrik ibili beharrekoa zela, oinaze eta hutsune batzuk banaezinak eta konpartiezinak zirelako, besterik gabe. Ez zuen duda egiten, gainera, berea ere halakoa zela.
|
|
|
Atxagak,
|
bere
bakardadean, salatu du nonbait, eta gure gainean egin, gezur hutsetan gabiltzala euskara dela eta, kontuak egiten ditugunean. Hemen ez omen da 700.000 euskaldunik ez eta ametsetan ere.
|
|
|
Eta egia da, hein batean behintzat, 80koa aipatu ipuin liburuek markatzen duten bezala, 90eko hamarkada hiru eleberrik ardazten dutela: Bernardo Atxagaren Gizona
|
bere
bakardadean (1991), Anjel Lertxundiren Otto Pette  (1993) eta Ramon Saizarbitoriaren Hamaika pauso (1995).
|
|
|
Jadanik azpimarratuta utzi ditudan horietatik guztietatik, eta Saizarbitoria, Atxaga eta Lertxundiren gainerako lan nagusiez gain âBihotz bi, Gorde nazazu lurpean, Behi euskaldun  baten memoriak, Zeru horiek, Kapitain Frakasa, Azkenaz besteâ, honako hauek nabarmendu daitezke: Koldo Izagirreren Agirre zaharraren kartzelaldi berriak (1999) eta Joseba  Sarrionandiaren Lagun izoztua (batzuentzat aurreko taldean sartu liratekeenak, ziurrenik; halere, simetriaren aldetik, zein polita litzatekeen Gizona
|
bere
bakardadean eta Lagun izoztua nobelek mugarritutako 90eko hamakarda luzea, ezta?); Aingeru Epaltzaren Ur uherrak (1993), Tigre ehizan (1996) eta Rockânâroll (2000), Inazio Mujikaren Gerezi denbora (1999), Andoni Egañaren Pausoa noiz luzatu (1998), Ur Apalategiren Gauak eta hiriak (1997), Juan Luis Zabalaren Galdu arte (1996), eta Jokin Muñozen Joan zaretenean (1997).... (Hau, jakina, ez da inolaz ere zerrenda kanoniko bat, irakurle baten gustuen ispilu baizik).
|
|
|
Seguru zegoen behintzat, inoiz ez zuela Fernandoren heriotza hain mikatza irudikatu. Agerian zegoen, lehenago horretaz pentsatu izan balu, Fernandok
|
bere
bakardadean hil beharra zeukala, bere ohean, edo bere gelako sofan, argazkien irudi beltzen liburuen testamentuaren artean. Haren heriotzak ez zuen gehiegi atsekabetzen, goizago edo beranduago gertatu beharrekoa baitzen, baina inork ez zuen Londresko errentatzaile zikoitz bat lekuko izaterik merezi.
|
|
2003
|
|
|
" Atxagak,
|
bere
bakardadean dio Salaburuk, salatu du nonbait, eta gure gainean egin, gezur hutsetan gabiltzala euskara dela-eta, kontuak egiten ditugunean. Hemen ez omen da 700.000 euskaldunik ez eta ametsetan ere.
|
|
|
Gurpildun aulkian zegoen, baina ez bakarrik. Nire txikitako panpin batek ostontzen zuen bere besoek osaturiko otzara, berau zen
|
bere
bakardadea laguntasun bihurtzen etenik gabe musukatzen zuen, eta ni soilik gauza batez ohartu nintzen, soilik gauza batek jo zidan begi ninietako aldaba: ez nau ezagutzen, ez daki nor naizen, arrotza naiz.
|
|
|
Elkarrekin jateari utzi genion, elkarrekin ibiltzeari, elkarrekin bizitzeari, azken batean. Zooetako abereak kaiolan bezala mugitzen ginen etxean, bakoitzak bere eremuak gordeaz, bakoitza
|
bere
bakardadearen zelatan, atezuan. Niri eraman ezina egiten zitzaidan egoera hori.
|
|
2004
|
|
|
Bernardo Atxaga da, eta bertan, Joseba Irazu Garmendiaren datu biografikoak eskaintzeaz gainera, frankismoaz geroztik euskal literaturak jasandako arazoen nondik norakoak azaldu eta Bernardo Atxaga ezizenez izenpetzen duen idazlearen figura eta azken nobela ez beste idazlan guztien inguruko xehetasunak azaltzen ditu Jon Kortazarrek. Horrez gain, aipatu testu horien arteko hautaketa bat ere gehitu dio bere lanari, eta zenbait poema, ipuin edo nobelen zati batzuk jarri ditu euskaraz eta gaztelaniaz, Etiopia, Trikuarena, Bi anai, Obabakoak, Gizona
|
bere
bakardadean, Zeru horiek eta Groenlandiako Lezioa lanetara irakurlea gertura ahal dadin.
|
|
|
Elkarrekin ezin bizi, errotik arbuiatua dagoelako nazionalismo totalitarioaren aldetik; bakarka bizitzeko, berriz, aski indar eta kemenik gabe sentitzen da euskal hiztuna, horretarako behar duen atxikimendu eta jarrera sendo baten faltan. Horra hor, euskal hiztuna
|
bere
bakardade gorrian, gutxiagotzearen gaitzak jota.
|
|
|
Pertsona irizpidetik abiatzen bagara, pertsona bera hartuko genuke,
|
bere
bakardadean, aniztasunaren sortzaile, ondare eta subjektutzat. Aldiz, lurraldetasuna balitz abiaburu, komunitatea joko genuke hizkuntza eta kultura aniztasunaren sortzaile, ondare eta subjektutzat.
|
|
|
Halere, ezinbestean egin beharreko betekizuna genuke idatziaren munduan bizi garen neurrian euskaraz irakurtzea. Euskaldun egiten gaituena ezin delako izan soil soilik ahozkotasuna
|
bere
bakardade gorrian. Baina ez dirudi ezinaren egina gure esku dagoenik hirukotearen mezuari bagagozkio.
|
|
|
Emakumeak Parisko
|
bere
bakardadeari buruz hitz egiten jarraitzen zuen, baina nik oso bestelako ahots bat entzuten nuen neure baitan, denboraren lainoetan barrena hitz egiten zidan ahots goxo bat: Juduek Gure Jauna hil zuten –erraten zigun On Anbrosio erretoreak San Agustin elizako sakristian bildutako haurroi–; gurutze batean iltzatu eta barre egiten zioten, haurrok, ttu egiten zioten Jainkoaren Arkumeari!
|
|
|
ez bada
|
bere
bakardadeaz?
|
|
2005
|
|
|
17 Hamarkadako lehenengo urte hauetan 90eko narratiba ezaugarriztatu zituen lan handiak argitaratu ziren. Bernardo Atxaga Obabakoak liburuan erakutsitako joera fantastikotik errealismorako aldaketa gauzatu zuen Gizona
|
bere
bakardadean (1993) eta Zeru horiek (1995) eleberrietan. Ramon Saizarbitoria, aurreko hamarkada osoan isilik, Hamaika pauso (1995) eleberri handiarekin itzuli zen, eta Obabakoak bildumak izandako eraginaren gainean gogoeta eginda, Anjel Lertxundik ordura arteko ibilbidea aldatu eta horren ondorioz Otto Pette (1994) eleberria plazaratu zuen.
|
|
|
Hamabi argitaraldirekin liburu ugari dator ondoren: Be rnardo Atxagaren Sugeak txoriari begiratzen dioneanetaGizona
|
bere
bakardadean; berriro ere Gotzon Garate Alabarekin; Pako AristiKcapporekin eta Unai Elorriaga SPrako tranbia sarituarekin, azken honek 2003an hiru argitaraldi izan dituelarik.
|
|
|
Gizona
|
bere
bakardadean. (b).
|
|
2006
|
|
|
Iñakik, saminduta,
|
bere
bakardade sentimenduaren berri eman zigun. Talde handien babesik gabe, baldintza gogorretan, prentsak ahaztuta, giltzapetik obrek aurrera egiten zutela ikusi zuen.
|
|
|
biraoka beteaz
|
bere
bakardadea
|
|
|
Idatzi hemen, esango diote. Atxagak ere hitz egin zuen bere garaianGizona
|
bere
bakardadean idaztean presio sozialak izan zuen garrantziaz. Jendeaknolabait, eskatu?
|
|
|
Faktorepsikologikoak gidatuko ditu idazleak bide narratibo polizialak edo intrigazkoakhartzera: Pasaia Blues, Kilkerra eta roulottea, Gizona
|
bere
bakardadean... Ikuspegi poliziakoak badu bere baitan halako literaturatasun bat.
|
|
|
Lilura galtze eta intelektualizazio prozesu hori, aurrerapen zientifikoak eragiten duena eta milaka urteetakoa dena? muturreraino eraman den lekuetan (Mendebaldeko modernizazioa) indibiduoak soilik bila dezake salbazioa
|
bere
bakardadean. Hementxe dugu arrazionalizazioaren eta Mendebaldeko indibidualismoaren arteko lotura, lehenengoak bigarrena bizkortzen baitu.
|
|
|
Bakardadeak areagotu egiten du elikadura txarraren arriskua beste aldagai batzuekin elkarreraginean ari denean. 80 urteko gizon batek emakume batek ez bezala kudeatzen du
|
bere
bakardadea. Bakarrik egonez gero eta baliabide ekonomikorik ez badago, egoera larriagotu egiten da.
|
|
|
Atxaga
|
bere
bakardadean
|
|
|
Hor bazka zitekeen ederto, baina, hau da gure tragedia, poliki poliki, ETAren pisua gero eta astunagoa bihurtu zitzaion, gero eta jasanezinagoa. Erantzun bat eman nahirik Gizona
|
bere
bakardadean idatzi zuen lehenengo eta, ildo berean sakonduz, Soinujolearen semea, aldi berean ETAren historiaren laburpena eta epaia izan nahi duen nobela behin betikoa. Eta hortxe agortu zen.
|
|
|
Horrela, arrazoimenaren bitartez, ezagut dezakegu mundua nolakoa den eta munduaren osagaiak zeintzuk eta nola antolatzen diren. Baina, arrazoimenak
|
bere
bakardadean ezin du jakin E ekintza moralki ona izan den edo ez. Izan ere, E ekintzaren zenbait ezaugarri edo propietate aurki ditzake arrazoimenak; beste batzuk aurki ditzan, ordea, sentimenduaren (edo, Humeren hitzetan, gustuaren) ekarpena ezinbestekoa da.
|
|
|
Humeren ikuspegian, balioak (ona izatea, ederra izatea...), koloreak eta beroa ez dira objektuetan dauden propietateak, hau da, ez dira arrazoimenak
|
bere
bakardadean aurki ditzakeen gauzak. Sentimenduaren edo hautemateen (Humeren zentzuan) bitartekaritza ezinbestekoa da.
|
|
2007
|
|
|
Patzikuk Kristoren mina baitarama bere baitan. Ez dut gizona ezagutzen, alabaina, Gizona
|
bere
bakardadean liburuaren protagonista begitandu dezaket, Goizueta eta Leitza arteko larreetan lasai demonio irudikatzen dut. Alta, hirira jaisten den bakoitzean Iruñera azken aldikoz, Alexander Tapiaren jardunaldiak kari kristoren minak ekarri ohi ditu berarekin.
|
|
|
Aspaldi omen zebilen horrelako aukera baten zain, eta berehala joan nahi zuen. Migelek ez zekien ezetzik erraten, eta alde batera utzi zituen
|
bere
bakardadearen gutiziak.
|
|
|
Etxetik alde egin eta
|
bere
bakardadea atseden hartzera eramateko beharra zeukala deliberatu zuen Migelek. Bainugelan sartu eta dutxatu egin zen lasai.
|
|
|
Aleidarengana berriro hurbiltzeko aukera erabat baztertzen ez zuen arren, atseden hartu zuen
|
bere
bakardadera itzuli zelarik. Isiltasunak sosegatzen lagundu zion, baina zerbait faltetsi zuen giroan eta, ahalegin txipi baten ondoren, Morriconeren zintarekin oroitu zen; ez zuen entzuten eta harritzekoa iruditzen zitzaion, zeren...
|
|
2008
|
|
|
Txalo haiek, bere gabezia guztiak estal zitzaketenak: jendearen estimu eta ezagutza falta, zergatik hartu behar zuen, bada, Beñardok bere burua tonto tentel ergeltzat, maisuak nahi zuen bezala, baldin eta tabernako saioa entzun zuèn jendeak bi bertsolari haiek ezin buruargiagotzat bazituen??,
|
bere
bakardadea, bere mundua beste mundu bat zen, azken batean, bere hiru anaienarekin zerikusirik edo ia zerikusirik ez zuena, eta jendearen maitasun eza; txalo haiek, bakardadearen hotza eztitu ziezaioketenak, buruargitasunaren berme bihurtzeaz gain; jendearen txalo haiek, Beñardok irrika irrikatsuz irrikatzen zituenak, jendearen balizko txaloek, eta txalo haiek bakarrik?
|
|
|
Ziurtzat jo nuen gizagaixo hark burua galdu zuela
|
bere
bakardade hartan, eta inondik ere antzeman egin zitzaidan aurpegian pentsamendu hura, kartsuki errepikatu baitzituen bere hitzak:
|
|
|
Ederki dago hori. Ederki dago nazio identitatearen elementu nagusi bat
|
bere
bakardade hutsalean ez uzteko nahia. Esan eta berresan ari gara, naziotasunaren konstelazioan elementuak elkarrekiko eraginkortasunean antolaturik behar ditugula.
|
|
|
Jose María Sánchez Carrión Txepetxen galdera horrek ez ote digu lurralde soildu eta gorrituaren irudia pizten gure irudimenean? Euskara
|
bere
bakardadean ezer gutxi baldin bada, arestian gogorarazi diguten moduan, hemen lurraldearen bakantasun gorria biluzik ageri zaigu.
|
|
|
HIRU GIZONAK BAKARKA ari direnean, bakoitza
|
bere
bakardadea osa tuz ari dira.
|
|
|
Bere begiradatik irteten diren hitz ahulek pozten naute». Badaki Maria Jesusek bertatik irten orduko egoera erabat aldatuko dela ospitaleko lau pareta horietan,
|
bere
bakardadean geldituko dela Mikel, atea parez pare irekita eta lau ertzainen begiradapean. «Eta ez da hori dugun beldur bakarra:
|
|
|
Futbolaren esentzia. Futbola
|
bere
bakardadean eta edertasunean. Horregatik, haientzat da Urrezko Baloia».
|
|
|
Olasagarreri, doktoretza ikasketak amaitzear zegoela, Bernardo Atxagaren Gizona
|
bere
bakardadean liburua aztertzea tokatu zitzaion. Horren inguruko tesi bat egiten hasi zen, baina amaitu aurretik bertan behera utzi zuen.
|
|
|
Barrutiak, aldiz, ezetz uste du. Asko gustatzen zaidan, eta nire eleberrian aztertzen dudan Bernardo Atxagaren Gizona
|
bere
bakardadean liburuan, Carlos pertsonaia nagusia euskal gatazkan halabeharrak behartuta bezala sartzen da. Belaunaldi batekoa da, euskalduna da, Euskal Herrikoa da, eta gatazkan murgilduta bukatu behar du.
|
|
|
Txalo haiek, bere gabezia guztiak estal zitzaketenak: jendearen estimu eta ezagutza falta –zergatik hartu behar zuen, bada, Beñardok bere burua tonto tentel ergeltzat, maisuak nahi zuen bezala, baldin eta tabernako saioa entzun zuèn jendeak bi bertsolari haiek ezin buruargiagotzat bazituen? –,
|
bere
bakardadea –bere mundua beste mundu bat zen, azken batean, bere hiru anaienarekin zerikusirik edo ia zerikusirik ez zuena– eta jendearen maitasun eza; txalo haiek, bakardadearen hotza eztitu ziezaioketenak, buruargitasunaren berme bihurtzeaz gain; jendearen txalo haiek, Beñardok irrika irrikatsuz irrikatzen zituenak, jendearen balizko txaloek –eta txalo haiek bakarrik– nor eg... Hartan egin zuen huts, ordea, esan beharreko bertsoa esan ez zuenean!
|
|
|
Gizona
|
bere
bakardadean: Euskal Tragedia.
|
|
|
–Eta 4: Atxagaren Gizona
|
bere
Bakardadean (hemendik aurrera GBB) irakurri behar duzue eta alde tragikoa aztertu. Gero banatuko dizkizuet ohar batzuk.
|
|
|
Edo okerrago. Politikariren batek goraipatuko du artista erromantikoaren figura,
|
bere
bakardadean herri honi forma eman ziona, eta eredutzat jarriko du, gainera. Zenbat urte dira Oteiza hil zela?
|
|
2009
|
|
|
Euskal literaturari dagokionean, bertako balizko errealismo falta salatzen zuen, ez bide zegoen euskal literaturan politikarako tarterik," Goenkalen bezalatsu". Salbuespenen artean, Ramon Saizarbitoriaren Ehun metro eta Bernardo Atxagaren Gizona
|
bere
bakardadean aipatzen zituen; lehenengoak terrorismoaren salaketa espliziturik egiten ez zuela zioen, eta bigarrenaren emaitza, berriz, etsigarria zela arrazoi berdinagatik, suposatu dezakegu.
|
|
|
" Kontua da, noizean behin arinki esaten denaren kontra, egon badagoela gatazkaren inguruko langintza literario bat, poliedrikoa eta, nire ustez, bizi dugun egoera irakurtzen laguntzen diguna, hein handiagoan edo txikiagoan". Inpresioa dut, haatik, zerrenda horretatik zenbait liburu ez lituzkeela inolaz ere" bortizkeria terroristaren" salatzailetzat hartuko Iriondok, eta gainontzekoetatik, gehienak etsigarriak irudituko zitzaizkiola, Ehun metro eta Gizona
|
bere
bakardadean modura ez dutelako aski argi eta esplizituki gaitzesten eta, batez ere, kondenatzen, bortizkeria hori. Beranduagoko idazki batean, Mikel Azurmendiren Tango de muerte liburuaren aurkezpenean, Iriondok Atxagaren Soinujolearen semea aipatzen zuen, eta baiki," ideologia nazionalistaren euskarri afektiboaren" erakusgarritzat jotzen zuen, eta hortaz, nobela honek ere ez du aski asebetetzen biolentzia terroristaren balizko salaketa beharra.
|
|
|
Bordaren ustez, euskal gizartearen ETAren bortizkeriarekiko jarrera aldaketak, 90eko hamarkada hasieran kokatzen duenak, bere erreflexua izan du euskal literaturan. Gisa honetan, 70eko hamarkadako Ehun metro eta 80ko hamarkadako Txillardegiren Exkixu ko etakideak heroi edo gudari gisara agertzen bazaizkigu, 90eko hamarkadako Gizona
|
bere
bakardadean nobelan etakidea" irakurlearentzat batere sinpatikoa ez da". Argi dago ikuspegi hau zalantzan jarri daitekeela; batetik, Saizarbitoriak berak aipatzen du Bost idazle Hasier Etxeberriarekin berbetan elkarrizketa liburuan ez dagoela Ehun metroren interpretazio honekin ados, ez duela hain argi ikusten Jon protagonista heroia denik; eta bestetik, ikusi dugu dagoeneko Iriondori, esaterako, Gizona bere bakardadeaneko etakidea sinpatikoegia iruditzen zaiola oraino.
|
|
|
Eta hau guztia kontuan izanda, deigarria egiten da Gabilondoren eta arestian aipatu kritiko edo idazle batzuen arteko bat etortzea zenbait punturen gainean. Gabilondok ere Gizona
|
bere
bakardadean, Saizarbitoriaren Hamaika pauso rekin batera, mugarritzat hartzen du ETAren jardunaren inguruko pertzepzio aldaketa ulertzeko: " Bi eleberriok lehen saio bat osatzen dute ETAri buruz historikoki idazteko, zuzenean babestu gabe edota zeharka marjinatu gabe".
|
|
|
Helene, oharturik, isildu egin zen eta
|
bere
bakardade zaharrean sartu zen, inorekin mintzatzerik ez zuela. Argiak itzali egin zituzten, bidaiaren solasak tartekatzen joan ziren eta denbora gutxira Helenek zurrunga ttiki batzuk egiten zituen.
|
|
|
–Ez nazazu utz, ezta min egiten badizut ere?;. Hitz ematen dizut?, erantzun zion Maria Bibianak; Adak, baina, nekez egin ziezaiokeen minik, zegoèn egoeran? nahiz eta, zegoèn egoeran zegoelako, inoiz baino min handiagoa egiten zion, Adaren gogogabezia desertu bat balitz bezala, guztiengandik erremediorik gabe bereizten zuena; hala, bada, Maria Bibianak bakardadeak jota behar zuen, eta Adarekin ibiltzeko era hura zuen, ausaz,
|
bere
bakardadearen ezaugarria, biak elkarrekin balebiltza bezala, bai, baina bakoitza bere aldetik, desertuaren alde banatan, eskuak eta besoak bereiz; horregatik Maria Bibianaren poza eta horregatik Maria Bibianaren alaitasuna, Adaren besoak berea kateatu zuenean.
|
|
|
– Ana Karenina emakume baten historia da, eta
|
bere
bakardadearena, gaineratu zuen Txarok?. Oso ona da, nahiz eta nik beste bukaera bat emango niokeen.
|
|
|
Eta orduan, jaioterriko elizak gordetzen zuèn Ama Birjinaren diptiko hura gogoratu zitzaion, ausaz, lehen ataltzat Ama Birjina Doloretako bat zuena, semearen gurutziltzaketari lotua, eta bigarren ataltzat aintzazko bat, piztuerari lotua: bi une eta errealitate bakar bat, bakardadeak gurutziltzatua zirudienak bai baitzuen, antza,
|
bere
bakardadea transzenditzeko modurik, edo komunikatzeko modurik, bestela esanda, hitza intziri mingarri bihurtu baitzen, bai, noizbait, baina baita irri pozgarri ere beste noizbait, intzirien erdian eta intzirien ondoan are irriago bihurtzen zena, kontraste hutsez; horregatik, bere itsusian, ezin ederrago ikusi zuen izeba Ernestinak haurra, munduko haurrik ederrena ere iruditu zitzaion, agian, haur...
|
|
|
Ongi ikasi zuen, bai, Damasok lezioa, inoiz ahaztuko ez zuena: hitzak bere tokia eta bere ordua behar duela ikasi zuen, ordain gaiztorik ez izateko; egia zen gero ikasleen onespena jaso zuela bere ausardiagatik, baina, pasatutako kalbario hartatik, une larriak geratu zitzaizkion batez ere Damasori?
|
bere
bakardadea eta bere estutasuna, belarri minberen minberatasunean?, beste irudi guztiak, harrotasunarekin edo bere balizko heroitasunarekin lotuak, bigarren eta azken planoan utzirik.
|
|
|
Eta orduan gertatu zen gertatzekoa, oinazpian beste oin baten berotasuna sentitu baitzuen jarraian, txarolezko zapata gogorrak jantzita zituen arren; oinak bi aldiz, hiru aldiz eta hamaika aldiz ukitu zuen Domingo, honi ezin gozoagoak eta atseginagoak egin zitzaizkiòn ukitualditxoetan, mutilaren negar zotinak, ukitualditxoen erritmoan, lasaitzera egin zuen arte, mundura egotziak eta munduan bakarrik utziak izebaren oin hartan aurkitu balu bezala bere magala eta bere aterpea? baita bere sehaska ere, non Domingok
|
bere
bakardadea eta bere mina kulunkatu baitzituen, sentimendu hauek zoritxarraren seme alaba bikiak balira bezala, loaren beharra zutenak, loaren ametsetan amesgaizto izateari utz ziezaioten.
|
|
|
Herriko gaztetxoek iniziazio erritua gainditzeko unea dute, oihanera joango dira, bakoitzak
|
bere
bakardadean beroa eta egarria pasatu, gosea eta nekea, lehoiaren arrastoaren atzetik. Lehoia hilda itzultzen badira gerlari handien pareko izango dira, bestela ez dira inor izango, ohoregabekoen kastakoak baino ez.
|
|
|
–Ana Karenina emakume baten historia da, eta
|
bere
bakardadearena –gaineratu zuen Txarok– Oso ona da, nahiz eta nik beste bukaera bat emango niokeen. Baina ongi etorriko zaigu, liburuaz eta emakumeen errealitateaz hitz egiteko... zuk liburua irakurrita gero, jakina.
|
|
|
...ogorrak jantzita zituen arren; oinak bi aldiz, hiru aldiz eta hamaika aldiz ukitu zuen Domingo, honi ezin gozoagoak eta atseginagoak egin zitzaizkiòn ukitualditxoetan, mutilaren negar zotinak, ukitualditxoen erritmoan, lasaitzera egin zuen arte, mundura egotziak eta munduan bakarrik utziak izebaren oin hartan aurkitu balu bezala bere magala eta bere aterpea... baita bere sehaska ere, non Domingok
|
bere
bakardadea eta bere mina kulunkatu baitzituen, sentimendu hauek zoritxarraren seme alaba bikiak balira bezala, loaren beharra zutenak, loaren ametsetan amesgaizto izateari utz ziezaioten.
|
|
|
Eta orduan, jaioterriko elizak gordetzen zuèn Ama Birjinaren diptiko hura gogoratu zitzaion, ausaz, lehen ataltzat Ama Birjina Doloretako bat zuena, semearen gurutziltzaketari lotua, eta bigarren ataltzat aintzazko bat, piztuerari lotua: bi une eta errealitate bakar bat, bakardadeak gurutziltzatua zirudienak bai baitzuen, antza,
|
bere
bakardadea transzenditzeko modurik, edo komunikatzeko modurik, bestela esanda, hitza intziri mingarri bihurtu baitzen, bai, noizbait, baina baita irri pozgarri ere beste noizbait, intzirien erdian eta intzirien ondoan are irriago bihurtzen zena, kontraste hutsez; horregatik, bere itsusian, ezin ederrago ikusi zuen izeba Ernestinak haurra –munduko haurrik ederrena ere iruditu zitzaion, agian,...
|
|
|
ahizpak shocka izan zuenetik ez baitzuen burua altxatzen; eta, harekin ospitalera joan zenetik, hari begira bizi zen, bere burua ukatzeko gertu, Adarena berresteko asmotan; Adari bazkaltzen eta afaltzen laguntzen zion, egonarri handiz; honek ohea bustitzen zuenean, berriz, Maria Bibianak garbitu eta azpiko galtzak eta izarak aldatzen zizkion; Maria Bibianak, beraz, gogoan behar zuen Adari egindako promesa, noiz eta ahizpa halaxe mintzatu baitzitzaion, bi poloen arteko barne borroka hartan sartuta zebilèn garaian: ...ot;;" Hitz ematen dizut", erantzun zion Maria Bibianak; Adak, baina, nekez egin ziezaiokeen minik, zegoèn egoeran... nahiz eta, zegoèn egoeran zegoelako, inoiz baino min handiagoa egiten zion, Adaren gogogabezia desertu bat balitz bezala, guztiengandik erremediorik gabe bereizten zuena; hala, bada, Maria Bibianak bakardadeak jota behar zuen, eta Adarekin ibiltzeko era hura zuen, ausaz,
|
bere
bakardadearen ezaugarria, biak elkarrekin balebiltza bezala, bai, baina bakoitza bere aldetik, desertuaren alde banatan, eskuak eta besoak bereiz; horregatik Maria Bibianaren poza eta horregatik Maria Bibianaren alaitasuna, Adaren besoak berea kateatu zuenean.
|
|
|
Globalizazio ultra liberalaren proiektuak, subjektu kolektibo gehienak nabarmen higatu ostean, norbanakoa
|
bere
bakardadean utzi nahi du, bereizita autodefinizio kolektibo sendoetatik. Eta bereizi ostean xuxurlatzen dio belarrira berak erakutsiko diola bidea, berak emango dizkiola irizpideak bidaia biografikoa antolatzeko, eskua poltsikora sartzearen truke, besterik ez.
|
|
|
Bilboko bilera hartan norbanakoa
|
bere
bakardadean izan zen inbokatua. Eta horretantxe geundela, ume bat irudikatu nuen parkean, amarekin bankuan jarrita.
|
|
|
Bestearekiko lotura lerro horizontal modura irudika daiteke: mutur batean norbanakoa
|
bere
bakardadean; bestean, fusioaren paradigma. Gaurko bikote bakoitzak bere lekua bilatu behar du lerro horretan.
|
|
|
Gizona
|
bere
bakardadean
|
|
2010
|
|
|
maleta hartu eta han joan zen tren geltokira irakaslea, azken irakaslea. Txartela erosi, etxera heldu eta antzarrak ferratzen hasi zen,
|
bere
bakardadean.
|
|
|
geldiarazi gintuen arte; gure ondotik pasatu zenean, eskutik helduta geunden une hartan Helena eta biok?, zorrotz begiratu zigun, sakristauak bere handinahia zuen, eta une hartan, beharbada, apaizaren parekoa zela iruditu zitzaion?, ikusi ez ezik, ikusiari buruzko epaia ere ematen ariko balitz bezala, kondenazko epaia, alegia?: barre egiten duzue, bai, baina ez al dakizue infernua dela bekatu mortal baten ordaina?; ez zigun onik egin, gizonak bere epaia eman ahala eskuak askatu eta erori egin baitzitzaizkigun, esku bakoitzak
|
bere
bakardaderako bidea hartzen zuela; berriro eseri ginen lizardian, bera enbor baten aurka eta ni beste baten aurka, biok aurrez aurre, bi esku banatuen irudia burutik ezin kendu nuela; ustez batzen gintuèn denboraren baitan bi denbora ote zeuden, bada, bata Helenarena eta bestea nirea, bakoitzak bere autonomia zuena, noiznahi har baitzezakeen bakoitzak bere bidea?; biok bat ginen, bai, baina bi g...
|
|
|
Ea harrapatzen dugun..." esan zidan bat batean, tximeletaren atzetik abiatzen zela, barre algaren artean, eta ni haren atzetik, harik eta gizon baten ezusteko presentziak —ez dakit zergatik, baina, oroitzen dudan bakoitzean, beti hartzen diot sakristau itxura... jakin dakidan arren hori esatea eta ezer ez esatea elkarren parekoak direla— geldiarazi gintuen arte; gure ondotik pasatu zenean —eskutik helduta geunden une hartan Helena eta biok—, zorrotz begiratu zigun —sakristauak bere handinahia zuen, eta une hartan, beharbada, apaizaren parekoa zela iruditu zitzaion—, ikusi ez ezik, ikusiari buruzko epaia ere ematen ariko balitz bezala —kondenazko epaia, alegia—: barre egiten duzue, bai, baina ez al dakizue infernua dela bekatu mortal baten ordaina?; ez zigun onik egin, gizonak bere epaia eman ahala eskuak askatu eta erori egin baitzitzaizkigun, esku bakoitzak
|
bere
bakardaderako bidea hartzen zuela; berriro eseri ginen lizardian, bera enbor baten aurka eta ni beste baten aurka, biok aurrez aurre, bi esku banatuen irudia burutik ezin kendu nuela; ustez batzen gintuèn denboraren baitan bi denbora ote zeuden, bada, bata Helenarena eta bestea nirea, bakoitzak bere autonomia zuena, noiznahi har baitzezakeen bakoitzak bere bidea?; biok bat ginen, bai, baina bi g...
|
|
|
Saizarbitoriarekin Jakin aldizkarian 1992ko 71 zenbakian izan nuen polemikatxo batean neuk ere onartu nuen kontua, teorian behintzat(" batzuk abangoardian egotetik ez abangoardian egotera pasatu dira abangoardia zaharrari eusteagatik"), baina ez gehiegi praktikan egia esan. Saizarbitoriaren Kandinskyren tradizioa, Asaba zaharren baratza edo Rossettiren obsesioa bera ere urruti daude Ene Jesus edo 100 metroren abangoardismotik, Atxagaren Gizona
|
bere
bakardadean eleberri tradizionalagoa Ziutateazen modernotasunetik hurbil ez dagoen bezala.
|
|
|
Nondik datorkio Oñatiri bere burujabetasun hori? Dagoen bailaran egoteak ere beharbada lagundu dio
|
bere
bakardadean bizitzen. Luze zabaleran, handienetakoa da Gipuzkoan, nonbait Seguraren ondoren.
|
|
|
Beti kezka berari erantzunez: datua
|
bere
bakardadean isolatuta ikusi ordez, kontestualizatu, perspektiban ikusi eta analizatu. Datu hori tertzioz baloratu ahal izateko, atzetik zer duen jakin behar da.
|
|
|
Sei hilabeteren buruan inor ez da liburuaz gogoratuko. Idazlea bere mundura itzuliko da, bere obsesioetara,
|
bere
bakardadera, goizeko bostetara.
|
|
|
Azkenean gauzak argi dituen norbaiten emaitza da. Lehen eleberri zapuztu hura euskal egoera politikoa usteltze fase aurreratuan sartua zelarik idazten hasi zen, Gizona
|
bere
bakardadean eta Hamaika pauso irakurri ostean. Bi eleberri hauetan ETArekiko deslilura bizi zuten pertsonaiak ziren protagonista, ulertu zuenez, eta antzeko nobela eratzen saiatu zen, presaka, anakronizitatearen mamuari behingoz izkin egiteko asmoz.
|
|
|
Nabarmentzekoa da Ortiz de Molinillo y Velasco dorretxearen handitasuna,
|
bere
bakardadean. Herriko jauregi gehienak etxez inguratuta dauden arren, XVI. mendearen amaierako dorretxe horren hiru alde ikus daitezke kaletik, eta laugarrenean jauregi barroko bat du atxikita.
|
|
2011
|
|
|
Klitemnestra bakarrik geratu zen sukaldean,
|
bere
bakardadearekin, bere hotzarekin. Manta bat ipini zuen bere zetazko zaiaren gainetik.
|
|
|
–Gure itzal biak bat bihurtu dira?, idatzi du gazte potoloak
|
bere
bakardadean,, elkar hainbeste maite dugulako.?
|
|
|
Harrigarria egin zitzaidan sarrera, zeren entzulerik gabe mintzo baitzen aldaretik apez bat, latinez, oihu lazgarriak jaurtiz. Errezatu nuen apur bat, bidaia osasunez egitea eman zitzaidalako, eta
|
bere
bakardadean utzi nuen laster Deabruen uxatzailea, benetan izugarria baitzen. Elizpean apez eta armagizon ugari zegoen, gaztelaniaz mintzo batzuk, euskaraz bestetzuk.
|
|
|
Goio. Gorria, ren bigarrena izan ezik, etakideen ametsek biziaren alde ilunaren zenbait forma barnebildu eta adieraziko lituzkete, murgiltzeak lirateke herioren putzu likinetan, azpimunduaren irudiak, kezkagarriak, infernuko hainbat zirkulu: itsaso izoztuan gozoro itotzea, anaiarekin ezin elkar aditzea, denbora ahitzea (Gizona
|
bere
bakardadean); norbera zerraldoan sartu eta hiltzeko amaren agindu idorra eta agindua ezin betetzea, hiltzera eramango duzunari errieta hilketa horretara bultzatu zaituen azioetako bat egiteagatik (Hamaika Pauso); maitearengandik bereizi beharra, maitearen hilketa, jendarte zuri hila, eri horzgabeak (Zeru horiek); Ama gari berdean etzana amapola odoldu antzo (Koaderno Gorria); psikopata baten atza...
|