|
2001
|
|
|
Nazio hartan hasi zen
|
bere
askatasun lanean. Afrikara iritsi eta Durban portutik Pretoriako bidean arrazakeriaren latza jasan behar izan zuen.
|
|
2004
|
|
|
Euskararen alde egiten den lan bakarra herri maitasunak egina da, benetako euskal herrigintzak, herrizale eta abertzale ekintzak. Euskal Herriak
|
bere
askatasunaren borroka bidean euskararena ere du nabarmenki. Zaharra dugu jadanik esaera:
|
|
2007
|
|
|
nola berak karaktereaz batez ere norberetasuna dagien barne indar propioa ulertzen duen, norbere baitatik sorketa, kreazioa53 Barne indar hori da, kanpotiko influentziak zeinahi izanik ere, garapidea bat izan dadila eragiten duena eta ez bestea, norbere aiurriaren propioa alegia. Indar hori da
|
bere
askatasuna, banakotasuna, kreatibitatea. –Ezein indar bizik ez du, ezein eragin arrotzekiko, pasiboki bakarrik jokatzen; kanpotik hura hainbat eta hainbat ahal bada ere indartu, bidatu eta lagundu, alabaina, haren baitan agitzen den guzti guztia, haren indar barneko eta propioaren obra da? 54 Indar hori jatorrizko edo berezkoa da, noski, hori da norbere askatasuna, norbere bizia bera da, eta hein horretan hori dela, esan genezake, norbere nitasun edo karaktere naturala55, horrexena edo horixe izango da denboran garatuko duen karakterea.
|
|
|
bere buruaren kontzientziara bidea, hori da gizakiaren historia, historia unibertsala. Ez da gizakiak
|
bere
askatasuna deskubritzea, edo bere kontzientzia deskubritzea, betidanik ukan izango lukeena askatasun edo kontzientzia metafisiko baten antzera, baizik eta bere askatasuna egin egitea, ez zeukana, eta bere kontzientzia egitea, hori ere ez zeukana, berak bere izpiritua egitea. Izpiritua, kontzientzia?
|
|
|
bere buruaren kontzientziara bidea, hori da gizakiaren historia, historia unibertsala. Ez da gizakiak bere askatasuna deskubritzea, edo bere kontzientzia deskubritzea, betidanik ukan izango lukeena askatasun edo kontzientzia metafisiko baten antzera, baizik eta
|
bere
askatasuna egin egitea, ez zeukana, eta bere kontzientzia egitea, hori ere ez zeukana, berak bere izpiritua egitea. Izpiritua, kontzientzia?
|
|
|
H. d., ekintzaileak, kreatiboak? grina behar du, bere xedeak gartua bizi behar du, orainean osoki zentratua;, eta ezein artistak bere artelana, ezein jeneralek bere garaipena, ezein herrik
|
bere
askatasuna ez du erdietsiko, hura halako aldarte ahistoriko batean irrikatu eta bilatu izan gabe? 927 Iraganaren ahaztura eta, itsukeria eta injustizia halako bat ekintzailearen ariman, ekintza handiaren aurrebaldintza da.
|
|
2009
|
|
|
Orain bere haurtzaroa eta mutikotako lotsak eta penak, bere herriaren lakatza, euskararen landugabea, euskal literaturaren miseria, denak onartu eta, hautatu? egiten ditu,
|
bere
askatasuna hautu horretantxe gauzatzeko. Garena gara eta soro hori landu behar dugu, Nahikonukeko Markes jendeen palazioen ametsik amets firin farandu gabe:
|
|
|
Zein egon ote da, denak gizon emakumea hobetu behar horretan beti hain hisiaren hisiatua? Erraz imajina genezake, lehen eta gehien interesatuak mandarinak izan direla, menekoak txintxo txintxo eta oso moralak nahi zituztenak, ezen ez teatro, arte, filosofia, erlijio haietan
|
bere
askatasun bidea oso noizbait bakarrik deskubritu ahal izan duen manupeko jende gaixoa. Eta problemarik gabe onartuko genuke, bai batek eta bai besteak haiek denak baliatu izan dituztela euren interesen alde, eta ez derrigor zilegitasunik gabe.
|
|
|
Erlijioan askatasuna bezala askatasun falta espresa daiteke, eta hala batzuek, hori ikusten da historian, euren askatasunaren kemena erlijioan manifestatu izan dute, beste batzuek han euren askatasunaren eskasari bastida bat bilatu diote. Andre gizonak
|
bere
askatasuna, baina bere ez askatasuna ere, berak egiten du. Azkenekoaren adibidea izan daiteke infernua.
|
|
|
Hiru urtez, Koloseotik eta Foro Inperialetatik minutu batzuetara bizi izan da Arruti, hainbat aldiz kontenplatu izango du hondar landa zirraragarria: ruina sakabanatuen ikuskizunak, euskaldun menditar semea
|
bere
askatasunaren indarraz harro harro sentiarazten zuen, haien gainean zutik. Horrela ikusi ditu berak Foro Inperialetako ruinak.
|
|
|
Ezjakinak ez du ezagutzen munduaren antolamendu zuzena eta razionala, eta arrazoimenaren legea segitzea baizik ez dela askatasuna. Horregatik bertutea zama bat iruditzen zaio, engainaturik
|
bere
askatasuna uste duenaren aurkakoa, eta. Jainko legearen arabera bizitzera behartua, izan beharra du (Spinozaren Jainkoa sive Natura da) bere onerako zein errepublikaren gobernamendu zuzenerako.
|
|
|
Joan zen, bada, Ada langelara; itxi zuen atea kisketaz, zer gustura ixten zuen, espazio hura, hamabi metro koadro baino gehiago ez zituena,
|
bere
askatasunaren arnaslekutzat balu bezala!?, ireki zuen leihoa, eseri zen ehungailuan lan egiteko aulkian, atera zuen poltsatik tabako kaxa, egun batzuk lehenago egunkari batean irakurri zuen, bakanetan agertzen zirèn tabakoaren aurkako artikulu batean, erretzea osasunarentzat kaltegarria ote zen, baina osasunak eskatzen zion, hain zuzen ere, Adari tabakoa, lur agorrak ura bezala!?, bildu zuen zigarreta bat, piztu zuen, atera zion kea bospasei xurgada ezin luzeagotan, zazpi, zortzi, bederatzi, hamar?; gero, baina, arestian bizi izandako estutasunak eta barruan pilatutako larriminak bat batean bere bide naturala aurkitu balute bezala, beldurraren, lotsaren eta sentimendu zapaldu guztien hormak eta eustormak lehertarazi ondoren, jakina?, negar batean egon zen?. Ai, Ana, ez gaude elkarrengandik hain urruti?!?
|
|
|
ezezko bat jartzekoa, alegia, bien artean: horma bat, biak bereiziko zituena,
|
bere
askatasuna irabazteko bidean; anaia zaharrenak agintezko gonbita luzatu ez beste, halere, urduri jarri zen Domingo, oso urduri, baina ez urduritasunak buruzuri uzteko adina:
|
|
|
Hemen ez baita euskaldunik, lan eginda gosez hil denik. Eta Jainkoak bakoitza egin baitzuen diferente,
|
bere
askatasunarekin erabaki dezan zerua irabazteko dagoen edo suzko leizean amiltzeko, eta, begirada zorrozten zuela, gehitu zuen?: Ba al dakik zer esan zidan lehengoan osabak?
|
|
|
Gero Pedrok ez duela sekula zoriontsu egin, hala esan dit Beatrizek. Haurdun geratu izanaren errua botatzen diola,
|
bere
askatasuna murriztu ziola, nahita egindako zerbait izan balitz bezala.
|
|
|
Joan zen, bada, Ada langelara; itxi zuen atea kisketaz –zer gustura ixten zuen, espazio hura, hamabi metro koadro baino gehiago ez zituena,
|
bere
askatasunaren arnaslekutzat balu bezala! –, ireki zuen leihoa, eseri zen ehungailuan lan egiteko aulkian, atera zuen poltsatik tabako kaxa –egun batzuk lehenago egunkari batean irakurri zuen, bakanetan agertzen zirèn tabakoaren aurkako artikulu batean, erretzea osasunarentzat kaltegarria ote zen... baina osasunak eskatzen zion, hain zuzen ere, Adari tabakoa, lur agorrak ura bezala! hain ezustekoa izan zen, non kea kontrako eztarrira joan eta Ada eztulka hasi baitzen; konortea ez zuen galdu, haatik, eztulka aritu arren leihora joan eta zigarreta bota baitzuen leihotik, aurretik erretako zigarrokinekin batera, zeinak zeramikazko errautsontzi txiki batean baitzituen, han leiho koskan.
|
|
|
esan nahi baita Teofilo Mariak aurrerantzean ez zuela Domingo trapu zahar bat bezala tratatu ez lurra musukatzeraino apalarazi; anai arrebetan zaharrenak mehatxatu egiten zuen, bai, lehen bezala, baina, lehen ez bezala, ez zituen mehatxuak betetzen; eskua gainean jartzen zion, baina ez zen handik pasatzen, ez belarrondoko beldurgarririk ez muturrekorik; berandu gabe izan zuen hura frogatzeko aukera, noiz eta Teofilo Mariak berriro gonbidatu baitzituen anaiak –agindutik asko zuèn gonbidapenean, ohi bezala– desfiletan jolas zitezen, handik lauzpabost egunera; proposamenak ez zuen Domingo ustekabean harrapatu, besterik ez baitzuen espero egun haietan, eta erabakia baitzuen bere posizioa sendotzeko garaia zela... ezezko bat jartzekoa, alegia, bien artean: horma bat, biak bereiziko zituena,
|
bere
askatasuna irabazteko bidean; anaia zaharrenak agintezko gonbita luzatu ez beste, halere, urduri jarri zen Domingo, oso urduri, baina ez urduritasunak buruzuri uzteko adina:
|
|
|
Hemen ez baita euskaldunik, lan eginda gosez hil denik. Eta Jainkoak bakoitza egin baitzuen diferente,
|
bere
askatasunarekin erabaki dezan zerua irabazteko dagoen edo suzko leizean amiltzeko –eta, begirada zorrozten zuela, gehitu zuen–: Ba al dakik zer esan zidan lehengoan osabak?
|
|
2010
|
|
|
Orain, ostera, nahiz eta urtebete baino ez igaro, andereñoa ematen du. Hor dabil batera eta bestera dotore, sotil, pinpirin,
|
bere
askatasun eremuan eroso sentituz. Bizi osoa dauka aurretik eta irribarre txikia nabarmentzen zaio ezpainetan.
|
|
2011
|
|
|
Eta gero harrizko pasilloak berriro, burdinazko ateak, eta han barrena Andres, goibel, barruan geratzen diren lagunetarik baten batek bere irteera saldukeriaren ideiarekin lotuko duelakoan. Hoberenean ere, lagunaren azpikeriatzat hartu gabe ere, injustiziaren arbitrarietatearen adibidetzat geratuko zen
|
bere
askatasuna.
|
|
|
arma berarekin jokatzea erabakitzen du? baina ez jada Beste handi baten idoloaren esklabo,
|
bere
askatasun hutsaren izenean baizik.
|
|
|
adierazten badu ere, lehena,, askatasuna?, ez da horregatik galtzen, askatasuna irabazten baitu batek dilema onartzetik. Baina Yoyesentzat ETAk dilema erabat usteldu zuen,
|
bere
askatasun subjektiboa ukatzen zion aukera fortzatua inposatzen ziolako, azken batean, heriotza (erakunderean baitan) ala heriotza (kalean bere semearekin).
|
|
|
Fromm en iritziz, hona zertan den identitatearen zerizana: identitatea beharrizan afektiboa da (sentimendua), kognitiboa da (norberari buruzko kontzientzia eta auzokoari buruzkoa pertsona ezberdin gisa) eta ekintzailea (gizakiak erabakiak hartu behar ditu
|
bere
askatasun eta borondatearen arabera). Esan dezagun, beraz, gure bizitzaren historiari dagokion oinarrizko auzia dela identitatearena, munduari buruz dugun kontzeptuak moldatuko duela, eta bizi gaituen tokiak eta denborak zehaztuko dutela kontzeptu hori.
|
|
2012
|
|
|
Baina kristau izateari utzi eta budista bihurtzen denak ere inertzia berean jarraituko du, bere buruaz urrun, beti besteen arauak betetzen, ikono batzuk kendu eta beste batzuk miresten. Erlijioen arteko zertzelada txiki batzuen aldaketa sumatuko du, budismoa ez baita kristautasuna bezain krudela, inperialista eta expansiboa, baina programa bat kendu eta haren ordez beste bat kokatzeak ez du konpontzen gizakiak
|
bere
askatasun propioarekin daukan gabeziaren auzia.
|
|
|
Bikote finko batekin, beraiek bezala, eta ez agertu eta desagertu egiten diren aldizkako erdi nobio horiekin. Ez daki ziur Aniak zergatik, agian inbidia diote
|
bere
askatasunari, edo agian aire freskoa nahi dute kuadrillan, edo maitasun berri baten usain goxoak besteon harremanak perfumatu ditzakeela usteko dute.
|
|
|
Ostiral hurbildu zitzaionean, hari hitz egin, eta
|
bere
askatasunaren berri emateko agindu nion, eta nire botila atera eta zurrutada bat emanarazi nion zoritxarreko gizajo hari. Zurrutadak eta askatasunaren berriak adoretu egin zuten, eta txalupan eseri zen.
|
|
|
Kabaretetarako ohitura hartu zuen, dominoaren grinarekin. Areto publiko zikin batean gauero sartu eta han marmolezko mahai batzuetan puntu beltzez markaturiko arkume hezur txiki batzuk kaskatzea
|
bere
askatasunaren egintza preziatu bat iruditzen zitzaion, eta goratu egiten zuen bere buruarenganako estimuan. Mundu bizitzako hastapena bezala zen, debekuzko plazeretarako sarbidea; eta, sartzerakoan, bozkario ia sentsual batez pausatzen zuen eskua ateko kisketan.
|
|
2015
|
|
|
Hitzak hil eta hitzak salbatzen gaitu! Hitzaren bidez hartzen du gizakiak
|
bere
askatasunaren kontzientzia! Eta orain hitz faltan baldin bagaude, aske ez garen seinale?
|
|
|
Baina Andrewek ez du amore ematen eta urrats bat gehiago egin du:
|
bere
askatasuna eskatzen dabil. Gizakiek osaturiko epaimahai batek esan dio, halere, guk bakarrik dugula libre izateko potestate hori.
|
|
|
Robotikaren Hiru Legeek indarrean diraute eta
|
bere
askatasunarentzat horiek dira muga teoriko bakarrak, beste lege asko guretzat diren legez.22 Alabaina, Andrewek badaki beste eratako muga gehiago daudela: hizkuntza da horietako bat.
|
|
2016
|
|
|
Hona berriz ere familia elkartua, sendi batu eta zoriontsua, abelera gaitz eta trantze gaizto honetan zoriontsu izan litekeen heinean bederen, eguneroko bizimodua antolatu beharrak sortzen dizkien endredo eta eragozpenez gain gurasoek aberri galduaren mina baitute begi bihotzetan, min horretan biltzen direla herri zapalduaren ikuspena eta ondasun lapurtuen mira, zein baino zein mingarriago; alaba, berriz, Begoña, gazteegia da horrelako txikikeriekin atsekabetzeko: diru pila edo diru eza ez dira aski aurretik bizitza luzea duenaren bihotza iluntzeko; aberriaren ilunaz denez bezainbatean, aldiz, Jaurlaritzaren barnetegian ezagutu berri dituen gazte bipilen sua eta garra ikusita, ziur da luze baino lehen lortuko duela Euskadik
|
bere
askatasuna, gerra aurretik zuena ez ezik, lehendik amestutako askatasun oso eta erabatekoa; bestelakoa da Begoñaren ilunaldia: izan ere, Parisa bizitzera joan diren honetan, alde handia baitago bere adineko gazte sasoiko eta osasuntsuz inguraturik egon, Donibane Lohizunen zegoen bezala, ala ganbara kaxkar batean egun osoa amari konpainia egiten eman, orain eman behar duen bezala, kale jendetsuen, jende aldraren eta hizkuntza arrotzaren beldurrez Elorrioko emakume hau ez baita ausartzen inora joaten alabarekin ez bada, eta alabarekin izanda ere nahiago du galdutakoaren doluz eta damuz lantua jotzen aritu, egunero ari den bezala, ezen ez begi aurrean dituzten berritasun eta era guztietako bitxikeriekin alaitu, Begoñak nahiko lukeen antzera.
|
|
2017
|
|
|
emakumea ere pertsona duk, gu bezalakoa... baita areagokoa ere! Hire moltsa ikusi orduko burua galtzen dik, gainera lotzen zaik,
|
bere
askatasunari uko egiten ziok, eta pozik halere, moltsaren dirdirarekin txoratua. Baina laster asko hura ere...
|
|
|
erregeren ontzia dena xingolatua heldu zenean eta salutazioko kanoikadak hasi zirenean eta printzeak Kretako lurrean oina ezarri zuenean... Hara, hik sekula ikusi al duk herri oso bat burutik egiten
|
bere
askatasuna begiz ikusi duelako. Ez?
|
|
|
Inguratzen duenaren transformazioan ari da beti. Gaitasun horretan dago
|
bere
askatasunaren neurria.
|
|
|
Poliki kontatu zion dena, bai baitzekien hura zuela lehen urratsa
|
bere
askatasunaren bideak.
|
|
|
Frantziarrekin eta Frantziarekin historian izan dugun harremana mantenduko dugu?. Hollandek adierazi du Estatu Batuetako presidenteak egindako adierazpen batzuek populismoari eta muturreko politikei laguntzen dietela eta Europak tinko eutsi behar diela
|
bere
askatasunari eta balio demokratikoei.
|
|
|
Saiatzen nintzen, egoerari etekin bat ateratzearren, bere hotelaren bitartez nire askatasun ametsak bizitzen, nik neuk horrenbeste askatasun behar nuenik sinesten ez nuen arren:
|
bere
askatasunaren islarekin nahikoa zitzaidan, bonbila bat estaltzen duen tulipak, nahiz eta argi asko xurgatu, behar dugun beste helarazten digun moduan, bonbila biluziari begiratzeak itsutzen gaituen bitartean.
|
|
2018
|
|
|
Greenek irmo zioen ezen, lanaren berezitasun horren ondorioz, kontratu askatasuna (gizabanakoak berea denarekin nahi duena egiteko eskubidea) ez zela sekula mugagabea. Haren iritziz, esklabo kontratu bat ezin zen baliozkoa izan norbere borondatez egina bazen ere, galarazi egiten baitzuen gizonak aurrerantzean
|
bere
askatasuna baliatzea eta bere ahalmenak libre erabiltzea. Zilegizkoa iruditzen zitzaion ondasun horren salmenta mugatzea, gizon guztiek modua izan zezaten, era librean ekarpena egiteko gizartearen onurari?
|
|
|
Langilea salgai bat ez dela dioen aldarriaren araberakoak dira bai enplegu kapitalista bera eta bai aurrez aipatutako arrazoibide hori, esaten duena langile librearen eredua langile soila dela eta, paradoxaz, esklabotza zibileko kontratu batean sartuz erakusten duela
|
bere
askatasuna. Egiaz, lan indarra izan daiteke kontratugai.
|
|
|
Rousseauk, esaterako, soldatapeko esklabotza txarretsi zuen, eta estatuaren mende egongo ez zen ordena politiko partizipatibo baten alde egin, baina (hizkera kontraktualean azalduta) norbanakoarentzat eta kontratu sozialarentzat proposatu zuen alternatiba ustez erabatekoak, egiaz, emakumeen mendekotasunaren sorrera naturala zuen oinarri. Hegelek, era berean, esklabotza bazter utzi zuen ugazabaren eta esklaboaren inguruan osatu zuen dialektika entzutetsuan, baina esklabo ugazabaren ordez sexu ugazaba (libre) bat ezarrita, zeinari anaitasunaren bidez aitortzen baitzaio
|
bere
askatasuna, eta emaztearen bidez bere eskubide patriarkala. Eta, hala eta guztiz ere, kontraktualismoak dio gainditua duela esklabotzaren kontraesana.
|
|
|
uko egiten dio
|
bere
askatasunari; ekintza bakar horrez geroztiko askatasunaren erabilera orori egiten dio uko. Horrelakoak, beraz, atzera botatzen du bere buruarekin nahi duena egiten uztea justifikatzen duen arrazoia.
|
|
|
[?] Askatasun printzipioak ezin du galdatu norbait aske ez izateko aske izatea. Nork
|
bere
askatasunari uko egin ahal izatea ez da askatasuna.
|
|
|
Detaile txikia da, agian, gainerakoan neska horrek balio onak dituelako errotuta, batez ere amaren eredutik atera dituenak, nahi gabe atera ere. Bere buruaren,
|
bere
askatasunaren kontzientzia handia dauka, eta hala erakusten du sexuari buruz duen jarrera liberalak; nire kideari entzun diodanez, haren ahizpa nagusiaren guztiz kontrakoa, bestalde, biak gure gizartearentzat onuragarriak izan daitezkeen jarrerak badira ere, gure gizartearen aberastasunaren isla, alegia. Baina, esan dudanez, diagnostikatu gabeko AAUN izan daitekeela, zantzu guztien arabera badela, kontuan hartzen badugu, eta haren psikologiak amaren psikologiarekin antz oso handia duela, bestalde, horrek kasu honetako biktimaren psikologiari buruzko datu baliotsuak ere eman diezazkiguke; izan ere, ikerketa guztien arabera AAUN gaitz genetikoa da, eta aukera handiak daude amagandik heredatua izateko.
|
|
2019
|
|
|
Hori ezin azal daiteke abiapuntutzat egitate existentzial hau hartzen ez bada: subjektuak alienaziorako duen joera;
|
bere
askatasunaren larriminaren ondorioz, subjektuak gauzetan berraurkitu nahi du bere burua, ihesbide gisa; joera hori hain da oinarrizkoa, non, bularra kentzean Orotatik bereizi eta berehalaxe, haurra saiatzen baita ispiluetan, gurasoen begiratuan biltzen bere existentzia alienatua. Primitiboentzat, alienatzeko bidea mana zen, totema; zibilizatuentzat, berriz, norberaren arima, beren nia, beren izena, beren jabetza, beren obra:
|
|
|
Sabel astunean haurra sentitu edo bular handituen kontra estutzen duenean gauzatzen du amak gizonaren besoetan aurkitu nahi duen eta onartu ahala ukatua zaion fusioa. Utzi egin dio subjektu baten mendeko objektua izateari; jadanik ez da
|
bere
askatasunaz arranguraturiko subjektu bat ere, baizik honako errealitate anbiguo hau: bizia.
|
|
|
...ar berekin erreziprozitaterik, eta hortik datozkio zailtasuna eta handitasuna; emakumeak ez du gizon bat aurrean, heroi bat, erdi jainko bat, baizik kontzientzia txiki sortu berri bat, gorputz ahul eta kontingente batean itoa; haurrak ez du batere baliorik, ezin du batere baliorik eman; haurrarekin, emakumeak bakardadean segitzen du; ez du inolako ordainik espero ematen dion guztiaren trukean, eta
|
bere
askatasunarekin justifikatu behar du emandakoa. Eskuzabaltasun horrek laudorioak merezi ditu, gizonek nekatu gabe eginak, baina engainua hasia da Amatasunaren erlijioak aldarrikatzen duenean ama guztiak ereduzkoak direla.
|
|
|
Sexu harremanak prestigioaren parte bat kentzen dio senarrari, urte gehiago eta autoritate handiagoa badu ere: senarrak ezin du ordezkatu aita, eta are gutxiago ama; ezin du emakumea
|
bere
askatasunetik askatu. Etxe berriko bakardadean, gutxi asko arrotza zaion gizon bati lotuta, neska izateari utzi eta emazte bihurturik, bera ere ama izatera kondenatuta, hozmindurik sentitzen da; amaren sabeletik urrundua da betiko, helbururik onartzen ez dion mundu baten erdian galdua, izotzezko orainaldi batean abandonatua, eta asperdura eta faktikotasun hutsaren geza zer diren ikasten du.
|
|
|
Hain zuzen, txiki txikitatik, behin eta berriz esaten zaio emakumeari haurrak izateko jaioa dela, eta azaltzen zaio zeinen ederra den amatasuna; haren kondizioaren alde txarrak, hilekoak, gaixotasunak eta abar?, etxeko lanen asperdura, den dena justifikatuta dago haurrak munduratzeko pribilegio zoragarria duelako. Eta horra hor gizona emakumeari eskaka uko egin diezaiola eme gisa dagokion garaipenari, zergatik, eta
|
bere
askatasuna babesteagatik, bere geroa ez trabatzeagatik, bere lanbidearen mesederako. Haurra jadanik ez da ezin ordainduzko altxorra; haurdun geratzea ez da eginkizun sakratu bat:
|
|
|
horixe sentitzen dute biek eztei gauaren ondoren. Emakumea segituan da familiakoa eta mendean hartua, baina ez dio
|
bere
askatasuna ezkutatzen senarrari; zama bat da emaztea, ez justifikazio bat; ez ditu arintzen gizonaren ardurak, ezpada larritzen. Askotan, sexuen desberdintasunak berekin ekartzen ditu adin, heziketa eta egoera desberdintasunak, eta horrek ezinezkoa egiten du elkar ulertzea zinez:
|
|
|
esker txarrekoak dira beti, gutxi asko. Etxeak jadanik ez du babesten
|
bere
askatasun barren hutsetik; bakarti, abandonaturik, emakumea konturatzen da subjektu bat dela, eta ez daki zer egin bere buruarekin. Afektuak eta ohiturak oso lagungarriak izan litezke, baina ez dira salbabidea.
|
|
|
Gizasemearen nagusitasuna indarrik gabe geratzen da uraren misterioaren aurrean, mendi gailurren bizitasunaren aurrean; txilarretan barrena dabilenean, eskua ibaian sartzen duenean, emakumea ez da besterentzat bizi, ezpada bere buruarentzat. Mendekotasun guztiak gorabehera independentzia atxiki duen emakumeak
|
bere
askatasuna bera maitatuko du Naturan, gogotik maitatu ere. Beste emakumeentzat, berriz, estasi preziatu batzuetarako aitzakia baino ez da izango Natura, eta, ilunabarra iristean, duda egingo dute hozteko beldurrez egon ala arimaren zorabioan erori.
|
|
|
bataren egoera eta bestearena guztiz eta erabat dira desberdinak. Egoera horiek alderatzen baditugu, bistan da nahiago izatekoa dela gizonarena puskaz ere, hau da, gizonak askoz ere aukera konkretu gehiago dituela munduan
|
bere
askatasuna proiektatzeko; horren ondorioz, gizonezkoen emaitzak alde handiz gailentzen zaizkie emakumezkoen emaitzei, ezinbestean: emakumeek ia debekatua dute ezertxo ere egitea.
|
|
|
Apaina eta polita izanik ere bere proiektuetan engaiatua dagoen emakumeak, edo oro har
|
bere
askatasuna aldarrikatzen duenak, uko egiten dio beste gizaki baten mesederako amore emateari; bere egintzetan ezagutzen du bere burua, ez bere presentzia immanentean: gizonen desirak, zeinak bere gorputzaren mugetara murrizten baitu emakumea, mutil gaztea bezainbeste asaldatzen du halako emakumea; bere kide sumisoen aldera sentitzen duen nazka, bada, gizon maskulinoak homosexual pasiboaren aldera sentitzen duen nazka berbera da.
|
|
|
Behin betiko zerumuga aldaezin horren aurrez aurre ageri da askatasuna, alferrekotasun ezinago eramanezin batez. Lehen, gurasoen autoritateak babesturik, neska gaztea
|
bere
askatasunaz baliatzen zen matxinadan eta itxaropenean; askatasunaren bitartez, arbuiatu eta gainditu egiten zuen bere kondizioa, baina, aldi berean, segurtasuna ematen zion kondizio horrek; familiaren epeletik ezkontzarantz joz egiten zuen bere buruaz harago; orain, ordea, ezkondua dago, eta ez du bestelako etorkizunik begien aurrean. Etxeko atea itxita dago:
|
|
|
Hanka sartze larria litzateke pentsatzea ezen emakumeak, bere burua xede gorentzat joz gero, ihes egiten diola dependentziari: kontrara, esklabotasunik zorrotzenera kondenatzen da; ez dauka
|
bere
askatasunaren sostengua, baizik objektu bihurtzen da, munduan eta besteren kontzientzietan arriskuan dagoen objektu. Denborak hondatzen duen haragi galkorra dira haren gorputza eta aurpegia, eta, gainera, praktikan lantegi nekeza da idoloa apaintzea, hari aldarea egin eta tenplua altxatzea:
|
|
|
gorputz eta arima galtzea absolututzat eta esentzialtzat aurkezten zaion harengan. Aldez edo moldez mendekoa izatera kondenatua dagoenez, nahiago du jainko bati zerbitzatu, tirano batzuei obeditu baino, gurasoak, senarra, babeslea?; bere esklabotza desiratzea aukeratzen du, hain gogotik desiratzea, non
|
bere
askatasunaren adierazpidea irudituko baitzaio esklabotza hori; objektu inesentzialarena du egoera, eta ahaleginak egingo ditu egoera hori gainditzeko, hain zuzen ere oso osoki bere gain hartuz egoera hori; bere haragiarekin, sentimenduekin, jokabideekin, ezin gehiago goretsiko du maite duen gizona, eta balio eta errealitate gorentzat edukiko du: bere burua deuseztatuko du haren aurrean.
|
|
|
Askotan, psikoanalistek esaten dute emakumeak aitaren irudia aurkitu nahi duela maitalearengan, baina aitak gizon zen aldetik liluratzen zuen neskatoa, ez aita zen aldetik, eta gizon guztiek dute magia hori; emakumeak ez du norbanako bat beste batengan berraragiztatua eduki nahi, baizik egoera bat berpiztu: haurra zenekoa, helduen babesean zegoenekoa; familiaren etxean guztiz txertaturik egon da, eta pasibotasun ia erabatekoaren bakeaz gozatu da; amodioak aita bezainbeste itzuliko dio ama ere, eta haurtzarora eramango du atzera; emakumeak teilatu bat eduki nahi du berriz buru gainean; horma batzuk eduki nahi ditu, munduaren bihotzean zein abandonaturik dagoen ezkutatzeko, eta lege batzuk ere bai,
|
bere
askatasunaren kontra defendatuko dutenak. Emakumezkoen amodio askotan ageri da haur amets hori; emakumea zoriontsua da maitaleak, ene neskatoa, ene haurtxo maitea?
|
|
|
Gizonak gai izan beharra dauka bere burua justifikatzeko emakumea gabe, zeren emakumeak espero baitu gizona izango duela justifikatzaile. Gizonaren premian dago emakumea, ihes egiten diolako
|
bere
askatasunari; baina gizonak bere egiten badu askatasuna, zeina gabe ez bailitzateke ez heroi eta ez gizon ere, orduan ez du behar ez ezer eta ez inor. Emakumeak onartzen duen mendekotasuna ahultasunetik datorkio:
|
|
|
ispiluek bere irudia itzultzen diote infinituraino, eta uste du bera nahikoa dela lurra jendeztatzeko, baina ez da preso bat baino, bere buruaren gatibua. Libre izan uste du, baina
|
bere
askatasuna besterentzen du bere egoaren mesedetan; Epinalgo irudien ereduei segika zizelkatzen du Montherlanten estatua. Horra hor Alban, Dominique arbuiatuz, ispiluan ikusi duelako bere inozo aurpegia; horrek ondo irudikatzen du esklabotasun hori:
|
|
|
Sexu abenturarako iniziazio goibel eta harroak dira. Harrapakin pasiboa izateko destinoa duenez,
|
bere
askatasuna aldarrikatzen du baita mina eta nazka jasateko orduan ere. Bere buruari labanaren hozkada, garraren erredura inposatzen dizkionean, protesta egiten du desloratzen duen penetrazioaren kontra:
|
|
|
duen joeraren eta joera, femeninoen? artean erdibiturik; guretzat, ordea, neska zalantzan dabil objektuaren rola, Bestearen rola aukeratu, proposatu zaion bezala, ala
|
bere
askatasuna aldarrikatu; hala, ados egongo gara datu batzuei dagokienez: batez ere, aztertzen ditugunean emakumeei ihes faltsurako eskaintzen zaizkien bideak.
|
|
|
Axolagabeak, kaskarinak zein sakonak, alaiak zein serioak, ausartak zein itzalean egotekoak izan, guztiek uko egiten diote gizadia hondarturik dagoen lozorroari. Ezerezean
|
bere
askatasuna atxikitzen jakin duten emakume horiek, beren dinako objektu bat aurkitzen dutenean, goratu egiten dira heroismoraino; guztizko konpromiso baten araztasun irmoaren erakusgarri dira haien arimaren indarra, haien energia.
|
|
|
Dudarik gabe, emakumearengan estimatzen diren zenbait ezaugarri desagertu egingo dira, baina agerian uzten duten askatasuna da haien ordaina; askatasuna beste molde batzuetan agertuko da, eta erromantizismoa ez da desagertuko mundutik. Bi izaki bereiz, egoera banatan jarriak, aurrez aurre zein
|
bere
askatasunean, eta bata bestearen bitartez existentziaren justifikazioaren bila: bi izaki horiek arriskuz eta promesez beteriko abentura bat biziko dute beti.
|
|
|
Eta hona hemen gizonak emakumearengan jarria duen esperantza zoragarria: espero du bere burua izaki gisa mamituko duela beste izaki batez haragiz jabeturik, askatasun otzan batek berretsiko diolakoan
|
bere
askatasuna. Ezein gizonek ez luke onartuko emakume izatea, baina denek nahi dute emakumerik egotea munduan.
|
|
|
Otalurrez edo baratzeez mintzatzean, emakumezko eleberrigileak modu intimoagoan ezagutaraziko dizkigu bere esperientzia eta ametsak. Askok loreontzietan, murkoetan, parterreetan gordetzen dute landare izerdiaren eta urte sasoien miraria; beste batzuk, berriz, landareak eta animaliak gatibatu gabe, saiatzen dira amodio arretatsuz bereganatzen, hala nola Colette eta Katherine Mansfield; oso emakume gutxik heltzen diote naturari
|
bere
askatasun gizagabean, gutxi ahalegintzen dira haren esanahi arrotzak deszifratzen, eta gutxi galtzen dira presentzia arrotz horrekin batu nahian: Emily Brontëk, Virginia Woolfek eta batzuetan Mary Webbek bakarrik dute Rousseauk asmaturiko bide horiek korritzeko ausardia.
|
|
|
lana, gaur egun, ez da askatasuna. Emakumeak mundu sozialista batean soilik segurtatuko luke
|
bere
askatasuna enplegua lortzearekin batera. Langile gehienak esplotatuak daude gaur egun. Bestalde, emakumeen kondizioaren eboluzioak ez du sakon aldatu gizarte egitura; beti gizonena izan den mundu honek, hain zuzen, haiek emana dioten moldea du oraindik ere.
|
|
|
Askotan, ohartzen da oker ibili dela; halakoetan,
|
bere
askatasuna sendotzen ahalegintzen da, bere bestetasuna berreskuratzen; pinpirindu egiten da. Beste gizon batzuek desiratzen badute, maitale aspertuaren interesa pizten du berriz:
|
|
|
baina horrek ez du esan nahi maitasuna, zoriona, poesia, ametsa baztertuko direnik. Gauden erne, gure irudimen faltaz geroa mortu bihurtu gabe; guretzat, abstrakzio bat baizik ez da geroa; gutako bakoitzak isilka deitoratzen du norbera izan zen haren absentzia; baina biharko gizadiak bere haragian eta
|
bere
askatasunean biziko du geroa: etorkizuna izango da orduko oraina, eta, gainera, gizadiak nahiago izango du halaxe; sexuen artean bestelako harreman haragizko eta afektiboak sortuko dira, guretzat ezin igarrizkoak:
|
|
|
Narrazio honetako gakoaren funtsezkoena osatu duten gertaera gehienen ebidentziak argi aski frogatu du Raimundo Silvak ez duela atarramentu onik izan bere ikuspegiak ezartzen saiatu denean, ez eta ikuspegi horiek historian ezezko bat sartzearen ondorio, nolabait esan, ezinbestez zuzenak zirenean ere, historia hori izan zelarik, berak bere ezetza paratu zuen arte, egintzak deitzen ditugun nolabaiteko patu partikular horren preso, ikuspegiok beste hainbat ikuspegirekin harremanean esanahirik lortzen duten edo gure kontzientziaren egoera jakin bateko une zehatzean sortzen diren bazter utzirik. Konturatu da
|
bere
askatasuna hasi eta bukatu egin zela Ez hitza idatzi zuen une berean, eta hortik aurrera lehena bezain larderiatsua zen beste patu bat mugitzen hasi zela, eta orain ulertzen saiatu behar duela zergatik hasieran bere ekimenaren eta gogoetaren ondorioa zirudiena, berarengandik kanpoko mekanika baten ondorioa zen eta den, mekanika horren funtzionamenduaz ideia lauso bat baizik ez duela, eta mekanika... Horregatik egiazta daiteke ezen, berak ez zuelarik aldez aurretik pentsatu Lisboa setiatu zuteneko historia berriz kontatzea hemen kontatuta datorren bezala, bestea bezain gupidagabe den eta hitz bat alderantzikatuz ustez itzuri zuen behar baten ondorioaren aurrean dagoela, berriz ere, baina orain negatiboan, edo termino ez hain erradikaletan esatearren, musika berbera idatzi izan balu bezala da, nahiz eta nota guztiak tonu-erdi beherago idatzi.
|
|
|
Lortu zuen. Beste behin ere gauza izan zen poliziari iskin egin eta droga garaiz porturatzeko; fardelak horma zartatuko biltegi batean utzi eta
|
bere
askatasuna arriskuan jartzeagatik ordaintzen zizkioten hogeita hamar mila pezetak kobratzea besterik ez zitzaion geratzen.
|
|
2021
|
|
|
libre denak bakarrik har ditzake konpromisoak. Askea denak soilik erabaki dezake zer egin
|
bere
askatasunarekin, zeren alde edo zeren kontra egon. Konpromisoak erabakimena eskatzen du, eta erabakimenak askatasuna behar du, ezinbestean.
|
|
|
Itziarrek azken begirada bat bota zien familia eta adiskide izandakoei; latza izan behar zuen familiak eta adiskideek zu traizionatzea, oso latza; azken finean, haiek traizionaturik lur mortua bilakatzen zinen, zure mundua akabatzen baitzen. Nik ongi nekien, Mikelek traizionatu egin baininduen, eta ederto pagatu nuen traizio hori, bakarrik izan nintzen kartzelan bera kanpoan lasai bizi zen bitartean,
|
bere
askatasun ideia santuak bertan behera utzi eta goxo eginik.
|
|
|
Eskolatik piper egin eta baso sakon eta gustagarrira doan mutikoa bezala sentitu zen. Baina,
|
bere
askatasunari kontra egiteko bezala, amaren ahots kexatia heldu zitzaion belarrira:
|
|
|
" Oso ederra da jendea libre uztea". Non da
|
bere
askatasuna?
|
|
|
–Jendea librea da –esan nuen–, baina norbera bere kasa, besterik ez: ezin dugu
|
bere
askatasuna ukitu, ez sumatu ez eta exijitu ere. Hori egiten zait nekeza, hain zuzen ere; gizaki baten balioa osatzen duena ez da berarentzat baino existitzen, ez niretzat:
|
|
2022
|
|
|
–Amarekiko errespetuagatik. Nahiago nuen berak irabaztea
|
bere
askatasuna. Aitak etengabe umiliatzen zuen, nahiz eta gero damu itxurak egin, eta amak behin eta berriz barkatzen zion.
|
|
|
9 1861ean Errusian bertan behera geraturiko joputzari egiten dio erreferentzia; esklabotzaren parekoa izanik, biztanleriaren zati handi batek ez baitzeukan ofizialki eskubide zibilik. Gogoratu behar da Txekhoven aita
|
bere
askatasuna erosi zuen jopua izana zela.
|
|
|
Bertan, nekazarientzako osasun gune bat eta liburutegi bat irekiko ditu, mediku bezala egindako lanarengatik nekazariei dirurik eskatu gabe. Honek guztiak aitarekin arazoak ekarriko dizkio, hark ezin baitzituen jasan nekazariak, nahiz eta aita
|
bere
askatasuna erosi behar izan zuen nekazari ohia izan edo, auskalo, beharbada horrexegatik.
|
|
|
" Emakumeari buruzko bere ikuspegia oso da berezia, neurri batean bederen presoak bere zaindaria bezala ikusten baikaitu,
|
bere
askatasun sakratuari beti mugak jartzeko prest. Uste dut eskuetan zartailu txiki bana dugula irudikatzen gaituela.
|
|
2023
|
|
|
Eta horregatik ez dutela duintasuna galdu. Ezta
|
bere
askatasuna ere.
|