|
2000
|
|
|
nahikoa sufritu, eta gainera heriotza baten karga ez zion, ba, zamatu? Alde batetik ulertzen zuen Maiteren jarrera, ze, nahiz eta berak kontrakoa esan,
|
bere
alaba hilda zegoenik ez zuen behar bezala onartu, eta noski, arrazoiak behar zituen hutsune hori justifikatzeko. Gero, hortik aurrerako pausoak errazak dira:
|
|
2001
|
|
|
‘Bera duela bi urte hil zen. Baina zeozer behar baduzu ni
|
bere
alaba Arantxa naiz... ’
|
|
|
Eta ahuspez jauziko dira uretara, eta gerizpean hartuko ditu loak, esnatzean errekan bainatzen ari den india errubiarekin topo egiteko. Eta amak
|
bere
alaba maitea ezagutuko du berehala, baina alaba kiowak zorotzat hartuko du ama, iragan mingarriko mutilak biolin musikaz begiratuko dio uretatik oraindik bustita irten den neska horri, berak Yuma, Denver eta Kansas City aldeko saloietan epe laburrean maite izan dituen korista frantsesen antzik ez duelako. Orduan, neska kiowa hori bahitu egingo dute, batek alaba egin nahi duelako eta besteak halabeharrezko emazte duelako, ea ezari ezarian ematzen eta hezten den, Estekoa balitz bezala, eta hor joango dira hirurak mundu guztiaren kontra, muino gorritik ustekabean sortzen diren kiowen kontra, eta hiri guztietan iragan mingarriko mutilaren erretratua wanted tituluarekin iltzatu dutenen kontra.
|
|
2002
|
|
|
Amonak ez zuen kultura handirik, baina horrela hitz egiten zuenean, euskaltzain bat zirudien. Batzuetan, eztabaidak izaten zituen
|
bere
alaba Pantxikerekin, Sara eta Karmeleren amarekin, alegia. Euzkadi gora eta Euzkadi behera ibiltzen baitzen amona Dolores, harik eta Pantxike aspertzen zuen arte.
|
|
|
Nola lagundu zigun denbora hartan Pantxikek! Eta nola bizi izan zen
|
bere
alabari emana, egiteko hartan bizia joango balitzaio bezala! Zeukan guztia eman baitzuen.
|
|
2003
|
|
|
Gaur egun
|
bere
alaba, aitaren bidetik diputatu izan ondoan, gerlako ministro gradura heltzen ikusi duen jaun batek gonbidatu ninduen bere etxera, duela hogeita hamar bat urte, nahi zituela bi solas egin nirekin, eta, atea ireki orduko, erran zidan:
|
|
2004
|
|
|
" Zeuk be, Libe, egunen baten izengozu alaba bat holako begixekaz". Liberi botagura sartu zitzaion, pentsatuta
|
bere
alabak ostruka begiak izan behar zituela. Baina ederrak ziren ostruka haren begiak, ederrak eta tristeak.
|
|
|
Ez zegoen ihesbiderik. Gainera, Frau Streicherrek,
|
bere
alabak txukuntzen bukatzen zuen bitartan, galdera zaparrada izugarria bota zidan: nongoa nintzen, zer lanbide nuen, ea Munichera nentorren lehenbiziko aldia zen, luzaro gelditzeko asmorik al nuen... ea andregairik nuen.
|
|
2005
|
|
|
Bazegoen, ordea, arrazoi bat, kontraesan itxurako hura argitzen zuena: izan ere, ez al zitzaion Kontxiri berari berdintsu gertatu
|
bere
alaba Teresarekin ere, Inesen amarekin, alegia. Baina Teresa, hogeita hiru urte bete bitartean gutxienez, kontsekuentea izan zen, halako moldez, non fabrikako eta auzoko mugida guztietan murgiltzen baitzen, ezker muturreko sindikatu bateko kide eta militante zenez gero; ondoren, baina, Teresa Tomasekin hasi, eta Tomasek aldatu zion pentsamoldea.
|
|
|
Baina amona Kontxik oker jokatu zuen, beharbada,
|
bere
alaba Teresarekin. Eta onartu beharra zuen hura, begi bistan baitzituen bere alabaren heziketan jasotako fruituak, ustelak baino ustelagoak, lehen hogeita hiru urteetan ongi zorituak izateko bidean iruditu arren.
|
|
|
Baina amona Kontxik oker jokatu zuen, beharbada, bere alaba Teresarekin. Eta onartu beharra zuen hura, begi bistan baitzituen
|
bere
alabaren heziketan jasotako fruituak, ustelak baino ustelagoak, lehen hogeita hiru urteetan ongi zorituak izateko bidean iruditu arren.
|
|
|
Ez ote zitzaion antzeko zerbait gertatu
|
bere
alaba Teresari. Amona Kontxik, izan ere, nahi zituenak eta nahi ez zituenak irentsarazi zizkion hari hogeita hiru urte haietan, gaur langileei buruzko hamaika istorio kontatzen zizkiola eta bihar komunismoaren inguruko hamaika ideiaren berri ematen, Leninen eta Fidelen bizarrak gora, Leninen eta Fidelen bizarrak behera.
|
|
|
Eta muxuekin, ukituekin eta afektibitateari lotutako espresioekin ere halatsu jokatuko zuen Kontxik, Inesekin zituèn harremanetan: alor hartan, baina, beti horrela jokatu izan zuen, eta beraz,
|
bere
alaba Teresarekin izan zuen jokamoldeari lotuko zitzaion. Zeren amona Kontxi sinetsia baitzegoen laztan fereken eta lausengu balakuen gehiegikeriak pertsona ahulak eta menpekotasun handikoak sortzen zituela, eta iraultzak, edo, berak esaten zuen bezala,, kausak??
|
|
|
Hasieran, hala ere, Teresa Emilirekin lanean hasi zèn garaian, Kontxiri ez zitzaion Emili hainbeste gustatu, Tomasi ez ezik, Emiliri ere leporatzen baitzion
|
bere
alabaren aldaketaren errua, tenore hartan ekin baitzion honek, hain zuzen ere, prentsa arrosa erosteari. Bertatik bertara ezagutu zuenean, ordea, Emili uste baino emakume xaloagoa zela egiaztatu zuen Kontxik.
|
|
|
–Ander nire laguna zen eta asko sentitu nuen haren heriotza –bi pauso eman zituen aurrera eta ukabilarekin bere bularrean jo zuen indartsu. Errebolberraren keinu batez berriro atzera egiteko agindu nion, eta berak, une batez pentsatu ondoren, atzera egin zuen eta apalago hitz egiten hasi zen– Azuak Anderri bere aseguru etxeko lokala eskaini zionean
|
bere
alaba bortxatu zuen putakumea garbitzeagatik...
|
|
|
–Harira –esaten hasi zen nire etxean egondako polizia atzetik irtenez, paper bat eskuan– Zure ustez gertatu den guztia... –papera jaso zuen eskuekin eta bertatik irakurri zuen izena– Azua jaunaren errua da; gainera hilketa bat leporatzen diozu, eta
|
bere
alabari... ez dakit, ez dut oso ondo ulertu alabari leporatzen diozuna.
|
|
|
–Azuak Fernando, mutil atzeratua hiltzea agindu zuen
|
bere
alaba bortxatu zuelakoan, baina alabak gezurra esan zuela uste dut, edo gutxienez Fernandori gauzak erraztu zizkiola... Gutun horrek frogatzen du neskak, ziurrenik bere adiskideekin batera, barre egiten zuela mutilaren kontura –ahots nekatuarekin hitz egiten nuen, alde batetik nekatuta nengoelako, eta bestetik aintzat hartzen ez nindutelako.
|
|
|
zergatik utzi zuen hain gauza larria Azua bezalako marrazo batek antzeko ezer sekula egin ez zuen Anderren eskuetan? Buelta asko eman diot denbora honetan gaiari eta erantzuna
|
bere
alaba dela uste dut. Bere alaba babesten ari zen, beldurra ematen zion bere gizonek zerbait eginez gero, Fernandoren haritik tiraka bere alabarengana helduko ote ziren.
|
|
|
Buelta asko eman diot denbora honetan gaiari eta erantzuna bere alaba dela uste dut. Bere alaba babesten ari zen, beldurra ematen zion bere gizonek zerbait eginez gero, Fernandoren haritik tiraka
|
bere
alabarengana helduko ote ziren.
|
|
|
Osaba Abelek ekartzen ditu. Iñes
|
bere
alaba delako. Bestela igual ez zizkion ekarriko.
|
|
|
Zein nintzen ni gizon bibotedun harentzat? Nola ikusiko zuen
|
bere
alabaren eta nire artekoa. Neronek ere ez nekien-eta zehatz mehatz gure artekoa nolakoa zen!
|
|
2006
|
|
|
Baina autoaren inguruan ez dago jenderik txaloka, irribarrez, nobiari bibaka. Makuluek lagunduta doan gizona, emakume haurdun bat, agure bat
|
bere
alabaren besoari helduta. Horiek ikusi ditu ospitaleko atetik irteten eta sartzen.
|
|
|
Kaletik presaka doan jendeari. Ez du
|
bere
alaba ikusten, ez du esaten diona entzuten. Tontakeria bat egiten ari direla pentsatu du orduan Nereak, eta Xabierren hitzak gogoratu ditu.
|
|
|
Ur tantaz beteta dagoen leihoari begira dago etengabe. Isil isilik, hark ere
|
bere
alaba Piliren hitz zaparrada entzungo ez balu bezala. Berak ere burua zuri beltzezko argazki baten barruan izango balu bezala.
|
|
|
Hemen finkatu zenean, dei egin zien emazteari eta alabari bertara etor zitezen. Baina herrian susmoak lehendikakoak izango ziren, noski, eta nahikoa izan zen Zora eta
|
bere
alaba mugitzen hastea, herritik irten eta berehala harrapatu baitzituzten. Bidean harrapatu eta Inkisizio Santuaren eskuetan utzi zituzten.
|
|
|
Begiak Donibaneko bidean finkaturik egoten zen, noiz agertuko gaztelua husteko aginduko zion erreginaren mezularia. Gauak, berriz, ohantzean itzulika higatzen zituen, bere lotsagabekeria goratik madarikatzen, edo aiene isilean, ordu beltza etortzean zertaratuko ziren bera,
|
bere
alaba eta bere alabaren seme sortu berria.
|
|
|
Begiak Donibaneko bidean finkaturik egoten zen, noiz agertuko gaztelua husteko aginduko zion erreginaren mezularia. Gauak, berriz, ohantzean itzulika higatzen zituen, bere lotsagabekeria goratik madarikatzen, edo aiene isilean, ordu beltza etortzean zertaratuko ziren bera, bere alaba eta
|
bere
alabaren seme sortu berria.
|
|
|
Dardarika ari zen borreroaren eskua. Beranduago jakinen nuen gisa berean egina zuela, dardarika alegia,
|
bere
alabaren bizkarraren kontra zigorra goititzean.
|
|
|
Kontseiluak tarte horietarako prestatzen zituenak –Eskritura Sainduen irakurketa ozenak, himnoen kanta beroak, prediku suharrak Jainkoaren egiazki ohoratzeko maneraz– ez ziren gizasemearen berezko haragikeriaren ordezko eraginkorrenak. Ez da harritzekoa Léonine
|
bere
alaben ondraren defendatzaileen premian egotea," hainbertze jendajeren artean". Emakumeen eta haurren bortxaketen ugaritzeak kalapitak gaiztoagotu zituen kapitainen eta elizgizonen artean.
|
|
|
Etxeberrik beretako nahi ninduen, ministro ikastun. Orobat Léoninek, beraren eta
|
bere
alaben begirale. Nire lehen ezezkoak ez zituen gibelarazi.
|
|
2007
|
|
|
akritiko toleragaitza: berdin positibotzat jotzen baititu siamdar ohila bere errege eta lege barbaroekin eta hiritar ingeles politua bere errege txit konstituzionalarekin, larrubixian dabilen eta gehienez ere soina lohiz igurzten duen basatia eta paristar trajez elegante beztitua,
|
bere
alaba familiako pitxia bailitzan hezitzen duen alemana eta hura mantendu beharrik ez izatearren akabatu egiten duen Indiako kasta. –Toki batean hau da positiboa, bestean hori, bata bestea bezain ezrazionala, makur iezaiozu burua zure lau zutoinen artean positiboa denari? 655 Azkenean, enpirismo historiko errotiko hau eszeptizismo errotikoa besterik ez da Marx entzat656 Eta emaitza:
|
|
|
Berehala ikusi nuen amak baietz, bake santuan utziko gintuela. Erleei bai, kasu egingo ziela (eta hauei ere gutxi, udaberria, garairik lanpetuena, pasatua baitzen), baina gaizki hezitako bi mukizu zaratatsuei axola gabe begiratuko ziela, mukizu horietako bat
|
bere
alaba izanda ere. Eta hala izan zen.
|
|
2008
|
|
|
Amak leihoaren bestaldetik ikusi zuen
|
bere
alabak poltsa beltz hura zakarretara nola jaurti zuen. Leihotik begira igaro zuen arratsaldea.
|
|
|
Atarian ikusi zuen iragarkia. Pentsatu zuen aitaren arropak entregatzea izan zitekeela
|
bere
alabarekin adiskidetzeko bidea. Ausardia kolpe batean aitaren arropak portalera jaistea erabaki zuen.
|
|
|
Gainera, nola ez zion Reginak Faustiri hitz egingo, inor baino eskuzabalagoa baitzen bestela Fausti, baita Reginarekin berarekin ere, beti laguntzeko prest? Reginak ongitxo oroit zezakeen, adibidez, nola harrapatu zuen, Madrilen bost aste baino ez zeramatzala, sukar handi batek, baita nola tratatu zuen Faustik ere erialdian, zapi bustiak kopetan jarrita,
|
bere
alaba balitz bezala.
|
|
|
Denborarekin, gainera, bi ahizpek mezu kodetuak erabiltzen zituzten, esanahi bikoitza edo beste esanahi bat zutenak eta beren mundu partikular hura are partikularrago egiten zutenak. Harik eta haien inguruan bizi zirenak ere nora ezean geratzen ziren arte, baita markesa anderea ere, honek ez baitzuen azkenean jakiten
|
bere
alabak ezagutzen zituen edo ez, edonoren ezagutzan hain eskura geratzen da azala, eta hain eskutik kanpo mamia, bi alaben kasuan zer esanik ez.
|
|
|
–Zaude lasai, Ama Birjinak beti laguntzen baitie
|
bere
alabarik garbienei, eta, begiak neskamearen begietan josten zituela, honela jarraitu zuen markesa andereak?: Hara, Regina:
|
|
|
Markesa andereak gogor jokatu zuen
|
bere
alabaren aurkako, aldeko?, auzi hartan, eta bi egun geroago jasoko zituen jokabide haren fruituak.
|
|
|
atxikitzeko modua, baita desadostasunaren haizeak astintzen zuenean ere. Horregatik egoten zen hain gustura markesa anderearekin, harekin egoteko aukerak ohoratua, hark
|
bere
alabena baino antz handiagoa zuela aitortu zionean zer esanik ez; markesa andereak, gero, Nazariori buruzko galderak egin zizkion, haien harremanei buruzkoak, baita tarteka bere kezkak eta bere barrua neskameari hustu ere:
|
|
|
Ez zen hura bakarrik zihoàn lehen aldia, beste batzuetan ere joan baitzen: halakoetan, baina, hogeita hamar eguneko hilabetea hogei hogeita bost eguneko bihurtzen zuen sarri, hainbeste nagusitzen zitzaion, antza,
|
bere
alabak ikusteko irrika. Joan zèn egunean ere, halaxe joan zen markes jauna, ohiko erretolika bota ondoren:
|
|
|
Markes jaunak gogora zezakeen, egoera hartan gogoratzeko gauza balitz, zer nolakoa zen bere portaera, emazteak edo alabek lagunduta, halako ikuskizun batera joaten zenean, hala Andaluzian nola Madrilen, bai baitziren Espainiako hiriburuko kafetegietan ere antzeko ikuskizunak; markes jaunak bazekien bere sentimenduen berri, eta bazekien, beraz, nola hunkitzen zuten emanaldi haiek, kontsul jaunaren etxera joaten zenean ere ederki egiazta zezakeen hura, modu apalagoan, baita modu bihotzetikoagoan ere, beharbada?, batean bizimina nagusitzen zitzaiola, bestean bizipoza, kantaren erritmoaren eta bere aldarte propioaren arabera: min existentzial hura sentitzen zuenean, batez ere, argudiorik gabe bezala geratzen zen, harik eta albora begiratu eta
|
bere
alaben irudi eder maitagarriekin topatzen zen arte, zeintzuk markes jaunari minaren leungarri baitzitzaizkion, minaren leungarri ez ezik, minaren urgarri ere bai; gero, eskua luzatzen zion alabetako bati, luzatzen zion beste eskua besteari, eta markes jaunari bizipoza nagusitzen zitzaion, zorigaitz urtuaren iturriari zorion garbiaren ur are garbiagoak balerizkio bezala.
|
|
|
itxi ere, itxi zituen begiak ondotik: neska basatia
|
bere
alaba izan zitekeela bururatu ote zitzaion markes jaunari??, kantaldiak iraun zuen bitartean; bazirudien, baina, markes jaunaren ezezko hark, jarrera moral baten ondorio behar zuenak, gutxi zezakeela ijito arrazako neskak, oholtzaren ilunean pantera bat iduri, markes jaunari pizten eta eragiten zizkiòn desiozko sentimendu bizien aurka, indar telurikoen sortzailea antzinako eta betiko sumendia da, zeinari, lehertzen den bakoitzean, hodei piroklastiko bat darion, lurren gorputzak eta gorputzen lurrak suaren mende ipintzen dituena?, harik eta kantaren eta dantzaren erritmoak, zikloiak, trumoiak eta uholdeak?
|
|
|
Izan ere, hamaika eta hamaika gerra bizi izan ditik Euskal Herriak, bai, eta nola ez da, bada, izango, hain historia luzean, heroi anonimoa izan den aldasorotarrik, balentriaren bat edo beste egin duenik, han ez bada hemen, ekintza batean ez bada bestean?!?. Halako zerbait behar zuen Rufinok buruan, esan ere, esaten baitzien
|
bere
alabei lantzean behin, kontu haiekin kezkatuta egon zèn garaian: –Heroi batzuk Historiara pasatu dira, beste batzuk ez, baina heroiak beti dira heroi gero?!?.
|
|
|
Elizabeth C. Ware eta
|
bere
alaba Mary Lee liluratuta geratu ziren landareekin. Zeharo txundituta.
|
|
|
Ez zen hura bakarrik zihoàn lehen aldia, beste batzuetan ere joan baitzen: halakoetan, baina, hogeita hamar eguneko hilabetea hogei hogeita bost eguneko bihurtzen zuen sarri, hainbeste nagusitzen zitzaion, antza,
|
bere
alabak ikusteko irrika. Joan zèn egunean ere, halaxe joan zen markes jauna, ohiko erretolika bota ondoren:
|
|
|
Esan nahi baita Reginak beti aurkitzen zuela markesa anderea bere tokian –bihotz buruen lehentasunezko zutoinean eta mirespenaren idulkian– atxikitzeko modua, baita desadostasunaren haizeak astintzen zuenean ere. Horregatik egoten zen hain gustura markesa anderearekin, harekin egoteko aukerak ohoratua, hark
|
bere
alabena baino antz handiagoa zuela aitortu zionean zer esanik ez; markesa andereak, gero, Nazariori buruzko galderak egin zizkion, haien harremanei buruzkoak... baita tarteka bere kezkak eta bere barrua neskameari hustu ere:
|
|
|
–Zaude lasai, Ama Birjinak beti laguntzen baitie
|
bere
alabarik garbienei –eta, begiak neskamearen begietan josten zituela, honela jarraitu zuen markesa andereak–: Hara, Regina:
|
|
|
Markesa andereak gogor jokatu zuen
|
bere
alabaren aurkako –aldeko? – auzi hartan, eta bi egun geroago jasoko zituen jokabide haren fruituak.
|
|
|
Denborarekin, gainera, bi ahizpek mezu kodetuak erabiltzen zituzten, esanahi bikoitza edo beste esanahi bat zutenak eta beren mundu partikular hura are partikularrago egiten zutenak. Harik eta haien inguruan bizi zirenak ere nora ezean geratzen ziren arte, baita markesa anderea ere, honek ez baitzuen azkenean jakiten
|
bere
alabak ezagutzen zituen edo ez... edonoren ezagutzan hain eskura geratzen da azala, eta hain eskutik kanpo mamia, bi alaben kasuan zer esanik ez. Horregatik egongo zen markesa anderea, beharbada, urduri, ez baitzekien nondik aterako ote zitzaion Natividad; markesa andereak ez zekien, beraz, amari zor ziòn begirunearekin joango ote zitzaion Natividad, galderei zuzen erantzuteko prest, edo ahizparen defentsan ibiliko ote zen, Natinatatik Natanatira eta Natanatitik Natinatara, bizitza osoan egin zuen bezala.
|
|
|
Gainera, nola ez zion Reginak Faustiri hitz egingo, inor baino eskuzabalagoa baitzen bestela Fausti, baita Reginarekin berarekin ere, beti laguntzeko prest? Reginak ongitxo oroit zezakeen, adibidez, nola harrapatu zuen, Madrilen bost aste baino ez zeramatzala, sukar handi batek, baita nola tratatu zuen Faustik ere erialdian, zapi bustiak kopetan jarrita,
|
bere
alaba balitz bezala.
|
|
|
Markes jaunak gogora zezakeen, egoera hartan gogoratzeko gauza balitz, zer nolakoa zen bere portaera, emazteak edo alabek lagunduta, halako ikuskizun batera joaten zenean, hala Andaluzian nola Madrilen, bai baitziren Espainiako hiriburuko kafetegietan ere antzeko ikuskizunak; markes jaunak bazekien bere sentimenduen berri, eta bazekien, beraz, nola hunkitzen zuten emanaldi haiek –kontsul jaunaren etxera joaten zenean ere ederki egiazta zezakeen hura, modu apalagoan, baita modu bihotzetikoagoan ere, beharbada–, batean bizimina nagusitzen zitzaiola, bestean bizipoza, kantaren erritmoaren eta bere aldarte propioaren arabera: min existentzial hura sentitzen zuenean, batez ere, argudiorik gabe bezala geratzen zen, harik eta albora begiratu eta
|
bere
alaben irudi eder maitagarriekin topatzen zen arte, zeintzuk markes jaunari minaren leungarri baitzitzaizkion... minaren leungarri ez ezik, minaren urgarri ere bai; gero, eskua luzatzen zion alabetako bati, luzatzen zion beste eskua besteari, eta markes jaunari bizipoza nagusitzen zitzaion, zorigaitz urtuaren iturriari zorion garbiaren ur are garbiagoak balerizkio bezala. Egun hartan, baina, alabak alboan ez zituelako edo, guztiz bestela gertatu zitzaion; neska basati hura zuen jomuga bakar, eta neskak –neskaren kantatzeko eta dantzatzeko moduak– erakartzen zuen, lurrak harria bezala.
|
|
|
Alta, eszenari begira zegokeèn lekuko batek ongi atzemango zion nola markes jaunak bizi izan zituen zalantzazko memento gutxi batzuk –haietako batean, azken aldean, burua ezker eskuin mugitu zuen hiru aldiz, betilun... itxi ere, itxi zituen begiak ondotik: neska basatia
|
bere
alaba izan zitekeela bururatu ote zitzaion markes jaunari? –, kantaldiak iraun zuen bitartean; bazirudien, baina, markes jaunaren ezezko hark, jarrera moral baten ondorio behar zuenak, gutxi zezakeela ijito arrazako neskak –oholtzaren ilunean pantera bat iduri– markes jaunari pizten eta eragiten zizkiòn desiozko sentimendu bizien aurka –indar telurikoen sortzailea antzinako e... Markes jaunak, beraz, neska hura zuen bere gogoaren erdigune, antza... eta, halere, alboan zuèn maiordomo konfiantzazkoari begiratzen zion aldika, baina ez erdigunea bazterraren mende jartzeko, alderantziz baizik, markes jaunak burua gora eta behera mugitzen baitzuen halakoetan –Diego Hurtadori ez ezik, kontsul jaun irudizkoari ere baietz esaten ari ote zitzaion memento haietan?, zeren bals batek ez baitzuen, ausaz, cantaorak dantzatzen zuèn dantza flamenko haietako baten laurdenik balio–, esanahi garbia zuèn keinu nahastezin batean.
|
|
|
Izan ere, hamaika eta hamaika gerra bizi izan ditik Euskal Herriak, bai, eta nola ez da, bada, izango, hain historia luzean, heroi anonimoa izan den aldasorotarrik, balentriaren bat edo beste egin duenik, han ez bada hemen, ekintza batean ez bada bestean...!". Halako zerbait behar zuen Rufinok buruan, esan ere, esaten baitzien
|
bere
alabei lantzean behin, kontu haiekin kezkatuta egon zèn garaian: " Heroi batzuk Historiara pasatu dira, beste batzuk ez, baina heroiak beti dira heroi gero...!".
|
|
2009
|
|
|
Alde zaharrean bizi zen, 45 urte zituen eta berarekin bizi ez ziren 10 eta 12 urteko neskato bi. Bananduta zegoen eta hilean bi asteburu pasatzen zituen
|
bere
alabekin. Oso gutxi hitz egiten zuen, hasieran futbolaz mintzatzen ahalegindu nintzen, baina ez zen oso zalea.
|
|
|
Gure kulturan gaixotasunarekin eta heriotzarekin nola jardun izan diren, orain Garoa eta Kresala edo Euskaldunak ahaztuz, kapitulu txiki hunkigarri bat dago Pello Errotaren bizitza
|
bere
alabak kontatua n(. Gure aizpa Dolores?). Neska gazte gaixoak sendabiderik ez duela jakitean, anaiaren negar isila, arrebaren isilik antzematea, eta:
|
|
|
Batxilergoa bukatu zuen. Aitak uste handia zuen
|
bere
alaba nagusiarengan, oso buruargia azaltzen baitzen. Psikologia Fordham Unibertsitatean egin ondoren John Chrisley injineruarekin ezkondu zen, orain hamalau urte.
|
|
|
Une hartan maratoi bat egitea nahiago bazuen ere, telefonoa hartu eta Anaren amaren zenbakia markatu zuen. Emakumea albistegien bitartez jabetzen bazen
|
bere
alabari gertatutakoaz, sekula ez zion barkatuko.
|
|
|
Aitarekin hitz egin zuen, akaso? Baina ba ote zuen aita horrek
|
bere
alabarenganako inongo kontrolik. Gaua kanpoan pasa zezakeen inongo arazorik gabe, etxetik alde egin zezakeen ageriko ondoriorik gabe?
|
|
|
–Bai,
|
bere
alabari ikusi diola, eta alabak esan diola zuk eman diozula.
|
|
|
Alde batetik, nork ukatuko lioke neska babesgabe bati aterpea, batez ere inguruan senide psikopata baten mehatxua zebilela jakinda? Beste alde batetik, neska adin txikikoa zen eta aitak erraz asko erreklamatu zezakeen
|
bere
alaba, modu txar samarrean, edo bikoteari bahiketa leporatu, zergatik ez.
|
|
|
Amek debekatuta izan behar lukete gortinen atzean ezkutatzea. Ama batek jakin behar luke beraren eta
|
bere
alabaren artean gortina bat jartzen duen momentuan zilborrak min handia egiten duela. Nik bizi erdia pasa dut aita madarikatzen, pentsatuz bera zela nire ahuluneen eta hutsuneen errudun bakarra:
|
|
|
Hala, bada, hantxe zeuden hiru anai arrebak: ...esku banari eutsiz eta putz eginez, Domingo eta Maria Bibiana; erdian, Ada; aurrez aurre, berriz, ama; eta haiei begira, bi txakurrak, Mendi eta Sasi, erne orduan ere, gertatzen zen guztiari adi; ama ere ezin erneago zegoen, ordea, eta, Domingo eta Maria Bibianaren erreakzioaz ohartu zenean, nora ezean bezala geratu zen; eta ohartu zenean, halaber, kontu hartan urrunegi joan zela, markesa andereak
|
bere
alaba Nataliaren exorzismoarekin zentzuaren marra iragan zuen bezala, ez ote zen bera ere Adarekin berdin ari??, atzera egin nahi izan zuen; baina ez zeukan atzera egiterik, Adaren ama ez ezik, haren hezitzailea ere bazen-eta: hezitzailea zen batez ere une hartan, Adari lezio on bat eman behar ziona, neskak mutilen aurrean gorde beharreko lotsa behin betiko ikas zezan; lezio hark, gainera, ondorio praktiko bat behar zuen, praktikarik gabeko teoriak beti geratzen baitira hankamotz, ongi baino hobeto zekien hura Regina Aldasorok:
|
|
|
Nazario sinetsi ezinik zegoen, bistan da?
|
bere
alaba polit eta kuttun hura hain gezur handiak esateko gai ote zen, bada??, baina etxeko jaunak etxekoandrearen begirada zuen gainean, zama pisutsu bat bezala sentitu eta emaztearen aldera lerratzera behartzen zuena:
|
|
|
erantsi zuen Adak. Eta Reginak
|
bere
alabei begiratu eta, alaben begiradak garaituta, haien ilusioa?!?, amore eman zuen.
|
|
|
Esan nahi baita Nazariok ez zuela koruko zuzendariak esan ziona garbi ikusten; edo, beharbada, garbi ikusten zuen, baina guztiz beste era batean; Nazariok, izan ere, gogoan behar zuen zenbateraino maite eta gurtzen zuen Ada?
|
bere
alaba kuttuna, lantegitik itzultzean besoetan heldu eta zerura jaurtitzen zuena, besoetan berriro hartzeko!?, eta gogoan behar zuen, halaber, beste xehetasun bat, hura ez baitzen, seguru ezetz, emakume batentzako bizimodua!; nola, bada, baldin eta Nazarioren iruditegi pertsonalean emakumea, emakume zintzoa, alegia?
|
|
|
Nola lotu muturrekoak ziruditèn bi eredu haiek, bateraezinak baziren? Atzera eragiten baitzion
|
bere
alaba kuttun hura batetik bestera irudikatzeak, Madrildik Parisera eta Paristik Milanera, buhameak edo zirkuko jendea bezala, mila arriskuren erdian eta noiznahi galbidean. Horregatik erantzun zion Nazariok koruko zuzendariari erantzun zion bezala, erdibideko irtenbidea aurkitzen zuela, zuzendaria ez zapuzteko, baina bere eskuan utziz azken erabakia:
|
|
|
(?) Hots bat entzun zen, ate zartako baten antzekoa. Hamar urteko
|
bere
alaba Consuelo sartu zenean, aita ikusi zuen besaulkian, balak parietala zulatuta.
|
|
|
Ozalak gogoratu nahi luke ez zituela paper haiek sinatu, baina kontrakoa gogoratzen du. Gogoan dauka
|
bere
alaba biak odoletan hasi zirela sudurretik, biak aldi berean, paperak sinatzen ari zenean, eta kasu egin behar izan ziela. –Kasualitatea, biak batera?
|
|
|
–Irakiten dago kafesne hau? , esan du,
|
bere
alabari begira.
|
|
|
Bai, Carmenek onartu zuela azkenean. Don Rikardo zela
|
bere
alabaren aita.
|
|
|
Seme alabengatik edozer. Horixe bera pentsatuko zuen Carmenek
|
bere
alabak bost urte bete zituenean eta geratzen zitzaizkion diru apurrak gastatuta zituela konturatzean. Santi hil zenean, aroztegiaren balioaren zati bat jaso zuen Carmenek, baina urte batzuetan agortu zitzaizkion diruak.
|
|
|
Aurpegiratu nahi nion Carmenek ez zigula dirua eskatzen ni bere laguna izateagatik, edo bere anaiaren alarguna izateagatik, baizik eta bera zelako
|
bere
alabaren aita. Baina ez nintzen ausartu.
|
|
|
Nellyk sorbaldak altxatu ditu eta pena aurpegia jarri du. Lehen semearekin gertatu zitzaion modura, orain
|
bere
alaba Gabriela urruntzen ikusiko balu bezala. Soldata baten beharrak seme alabak ez ikustera kondenatua duela onartuko balu bezala.
|
|
|
–Ez dago ondo, Elena. Atzo
|
bere
alabak esan zidan mundu guztiari barkamena eskatzen hasia dela, bizitzan gaizki egindako guztiagatik. Eta niri ere barkamena eskatu dit, nirekin ez dela egon sekula haserretuta?
|
|
|
Isiltzeko eskatu diot? Asko sufritu zuela, baina
|
bere
alabaren eskola ordaintzeko dirua behar zuela. Nik al dakit?
|
|
|
Elizpean aurrez aurre aurkitu dut,
|
bere
alabaren besoari helduta. Zahartuta ikusi dut, zuhaitzetako hostoak bezala zimelduta, uda osoan etxetik irten gabe.
|
|
|
Eskua askatu egin dit eta, irribarre egin ondoren, urruntzen hasi da, etxerantz,
|
bere
alabaren besoari helduta. Eta haren atzetik zaldun beltz bat ikusi dudala iruditu zait.
|
|
|
Erregina amaren zaflakoak,
|
bere
alabaren masaila baizik inguratu ez bazuen ere, biak isilarazi zituen. Emakumeak begiak bere seme Alençonengan pausatu zituen, gero Condérengan, eta gero nigan.
|
|
|
Urrunaren aitzakiarik ez nuen, amen batean egiten bainuen joan etorria ministroarenetik Ezpondarenera. Neke handirik gabe ohartu nintzen artzain donibandarrak ez ninduela ez Graziana bere emazte berriaren ez
|
bere
alaba Marieren inguruan nahi. Eskola aitzin edo ondokoetan nire arrebatakoaren bi semeekin jostetan ikusten ninduelarik ere azkar ohiltzen ninduen bazterretatik.
|
|
|
bere ardi ez preseski ugarien artean ezagunenetariko bat. Bertzetik,
|
bere
alaba zen emazte berria.
|
|
|
Parisera bere azken bidaian partitu aitzin, erregina Joanak agiri bat sinatu zion bere aitari. Hartan,, erresumari egin zerbitzuen ordain?, zaldun bat hitz eman zion
|
bere
alabaren senartako, 200 liberako dotearekin batean. Nire aitaorde Enekot Ezponda, erregina Joanaren idazkaria, zen gutun horretan paratua zegoenaren lekuko eta bermatzailea.
|
|
|
Bere emazte Isabelez eta
|
bere
alaba Maria Isabel printzesaz arduratzeko eskatu zidan, eta halaxe zin eginen nik, horren asmorik batere ez banuen ere. Ni besarkatzen xahutu zituen bere azken indar izpiak.
|
|
|
Enekot eta bere familia bezala, gerla bururatu berrian hil edo ihes egindako batzuenean jarriak ziren borreroa eta haren emaztea. Emakumeak
|
bere
alaba Graziana zuen orain solas.
|
|
|
Victoire d. Alayaren gainean iritziak bereizirik zeuden gortean. Zenbaiten ustez, Katalinari
|
bere
alabaren joan etorrien berri emateko ardura zuen neska gazteak. Bertze batzuen idurikoz, haren jakingarriak espainiar enbaxadore Diego de Zuñigaren eskuetara etorri eta handik Madrila bidaiatzen ziren.
|
|
|
Nola lotu muturrekoak ziruditèn bi eredu haiek, bateraezinak baziren? Atzera eragiten baitzion
|
bere
alaba kuttun hura batetik bestera irudikatzeak, Madrildik Parisera eta Paristik Milanera, buhameak edo zirkuko jendea bezala, mila arriskuren erdian eta noiznahi galbidean... Horregatik erantzun zion Nazariok koruko zuzendariari erantzun zion bezala, erdibideko irtenbidea aurkitzen zuela, zuzendaria ez zapuzteko, baina bere eskuan utziz azken erabakia:
|
|
|
(...) Hots bat entzun zen, ate zartako baten antzekoa. Hamar urteko
|
bere
alaba Consuelo sartu zenean, aita ikusi zuen besaulkian, balak parietala zulatuta.
|
|
|
" Ez dizugu huts egingo";" Ez horixe!" erantsi zuen Adak. Eta Reginak
|
bere
alabei begiratu eta, alaben begiradak garaituta –haien ilusioa...! –, amore eman zuen.
|
|
|
Hala, bada, hantxe zeuden hiru anai arrebak: ...banari eutsiz eta putz eginez, Domingo eta Maria Bibiana; erdian, Ada; aurrez aurre, berriz, ama; eta haiei begira, bi txakurrak, Mendi eta Sasi, erne orduan ere, gertatzen zen guztiari adi; ama ere ezin erneago zegoen, ordea, eta, Domingo eta Maria Bibianaren erreakzioaz ohartu zenean, nora ezean bezala geratu zen; eta ohartu zenean, halaber, kontu hartan urrunegi joan zela –markesa andereak
|
bere
alaba Nataliaren exorzismoarekin zentzuaren marra iragan zuen bezala, ez ote zen bera ere Adarekin berdin ari? –, atzera egin nahi izan zuen; baina ez zeukan atzera egiterik, Adaren ama ez ezik, haren hezitzailea ere bazen-eta: hezitzailea zen batez ere une hartan, Adari lezio on bat eman behar ziona, neskak mutilen aurrean gorde beharreko lotsa behin betiko ikas zezan; lezio hark, gainera, ondorio praktiko bat behar zuen, praktikarik gabeko teoriak beti geratzen baitira hankamotz, ongi baino hobeto zekien hura Regina Aldasorok:
|
|
2010
|
|
|
nire gorputza amarenaren jarraipena iduri. Madame de Sevignék ongi adierazi zuen orain esan nahi dizudana, harena beste kasu bat den arren, noiz eta
|
bere
alabari esan baitzion: –Zure tripek min egiten didate??
|
|
|
Eta
|
bere
alabari begira geratu zen, hasperenka, haserrearen eta lasaituaren artean ezin erabakita. Azkenean Amaia besoen artean hartu eta besarkada batean estutu zuen bost minutuz.
|
|
|
Hain zuzen saihets eta bularretatik, aho zabalduegi hartatik, aurpegia desitxuratzeraino, Nora nor zen jakiteko esperantza galtzeraino. Uda osoa iragan ostean, zuzendariak ez zekien
|
bere
alaba ezagutzen zuenik, argazkiko neskatila. Gauza bakarra zekien berak:
|
|
|
Tipo arrotzak ekartzen zituen dantzaldietatik, hark ikus zitzan. Besteren artean zuzendaria ezagutu zuen eta haren eskaintza eta erreguak aditu behar zituen ordutik, zeinak ezer ez zekien
|
bere
alabaren hankarte estreinatuaz. Bitartean, penitentzia modukoa zen Sebastianentzat eskura zuen edozerekin bere gorputzari sufrimendua eragitea, beharrik gabe eguzkitan jartzea, nahitaezkoa bakarrik jan eta edatea, neskatoari sartzen ziolako gauero.
|
|
|
–Baina errepikatzen zuena, gehitu zuen senarrak?
|
bere
alaba zen. Alaba eta alaba hilzorian zela uste zuenean.
|
|
|
Azkenean, beste erremediorik ez eta, onartu egin behar izan zuen Isidrok alaba lanean hastea, galeper fabrikan. Etxeko lanetarako, berriz, kanpoko inor sartu nahi ez zuenez, arreba Carmenekin hitz egin zuen, auzoko baserri batera ezkondutako harexekin, eta
|
bere
alaba Marianjeles bidali zion hark, goizean garbitu pasara bat egin eta bazkaria pronto uzten ziena; ikusi ere ez zuten egiten iloba eta lehengusu zuten hura, eta horrenbestean denak konforme, nork bere bizimodua egiten zuela.
|
|
|
Izan ere, egia erdia esango nizuke, baldin eta esango ez banizu, halaber, ama era hartan ikusten nuenean —bere larritasun hartan batez ere, b b b b b b... — sentimendu erabateko bat gailentzen zitzaidala, menderatu ezin nuèn ezintasun existentzialaren labanak —Herioren labanak? — erraiak erdibituko balizkit bezala... nire gorputza amarenaren jarraipena iduri. Madame de Sevignék ongi adierazi zuen orain esan nahi dizudana, harena beste kasu bat den arren, noiz eta
|
bere
alabari esan baitzion: " Zure tripek min egiten didate"... hainbestekoa zen amaren ezintasunak niri ere eragiten zidàn mina!
|
|
2011
|
|
|
Erran nahi baita igande goiz batean, eguzkia artean jaiki gabe zegoela, Oxoerantz abiatu zela Onofre,
|
bere
alaba jakinaren gainean utziz:
|
|
|
Ongitxo zekien Onofrek zer zerabilen Anastasiak buruan hausnarrean, Atilano zenez gero
|
bere
alabaren irrika eta bre irritsa, har batek bezala barnetik jaten zuena etengabe, are gehiago aitak bihotzean mehatxu haren hazia erein zionetik: anarkista kaka mokordo horrekin bahoa, akabatu eginen diat!, entzun al didan??
|
|
|
horregatik egin zion mespretxu itxurako hura, konpentsazio sikologiko gisa edo? Anastasiari, noiz eta honek
|
bere
alabaren argazkia erakutsi baitzion.
|
|
|
Pasatu ziren urteak, eta ez zuen ezagutu. Ohera eraman zuen dontzeila
|
bere
alaba zen, Pelopea, Egisto izanen zenaren ama eta, aldi berean, arreba.
|
|
|
Hurbila, entzuten dakiena, umila, igande eguerdian periodikoak eta ogia erosita etxera bidean aurkitzean bi musu eta irribarre bat oparitzen dizkizuna. Imajinatzen dut
|
bere
alabarentzako ez dela goxoa izango hemendik aurrerakoa; edozer gauza asmatuko baitute Txemari buruz; manifa batera joan zela 97an, edo facebooken Karmelo Landaren laguna dela, edo igandeetan, ogiarekin batera, Berria eta Gara erosten dituela. Baina animatuko dut nik.
|