|
2001
|
|
|
Berriro errepikatu genuke, poesia honetan ez dugu hain planteamendu zehatzik aurkituko, poesia hau ez baita azken momenturaino mezua zehazten duena. Baina irakurleak ez du askorik kontestualizatu
|
behar
horrekin aurkitzeko poesiaren ideologiaren inguruan. Agian, nazionalismoarekin lotu litzateke poesia honen mundu ikuskera.
|
|
2003
|
|
|
behin baten umeok kamino nausian olgetan genbiltzala orduko denporak! Gaur egin
|
behar
hori!, hor non datorren eskeko bat, eta itanduten deusku: " Chavales, ¿ cuántos kilómetros hay de aquí a Bilbao?"" Veintidiés" erantzun eutsan berehala gutariko batek.
|
|
2005
|
|
|
Lehenengo pena biok, etxetik eta eskolatik urrin egotearenak, amak eztitu eta ezabatuko ebazan berak ahal eban neurrian, etxeko betebeharrek ixten eutsoen astirik gehiena nigaz urian pasatzen eban eta, bisitok, eskolako barri emoteko eta maistrak ikasturterik galdu ez neian beren beregi bialdutako kuadernoak eta liburuak ekartzeko aprobetxatuz. Hirugarren penarako ez eban sendabide berezirik, berak be pena berbera eroialako bihotzean, berak be ez ebalako argi ikusten sortu ninduanetik gehiago oroimenean eroian doinu ederragaz eten
|
behar
hori, nahiago eukealako berak be doinu hori entzuten jarraitu.
|
|
|
Hiru pena neroiazan bihotzean: bata, etxetik urrintzearena; bestea, ikasturte hasieran eskolara ezin joatearena; eta hirugarrena, ez dakit pena edo zelan deitu, baina herren egitea nire nortasunaren berezitasun modura ikusten nebanez, tarra tarrezko doinu gozo hori bizitzan bidelagun fidela izan nebanez, ez neban argi ikusten beragaz moztu
|
behar
hori, eta horrek bai, horrek pena emoten eustan barruan.
|
|
|
Jadanik ohart arazia dugun bezala ahal zituenak oro egin baititu beti, ikusi behartsu guziak beren miseriatik ateratzeko. Zoriontsu dira, Jainkoaren beharra senditzen dutenak, haren beharra badutela badakitenak,
|
behar
horri idekiak zaizkionak. Horra nolako behartsuetaz ari den.
|
|
2007
|
|
|
Etxeaz, kotxeaz eta beharraz gaindi badago landa luze eta zabala, askotan ikusi ez arren. Etxe hori, kotxe hori eta
|
behar
hori, bera izateko be modu asko dago. Ahaztu egiten jatzuz, benetakoak ez balira lez.
|
|
2008
|
|
|
Umetan entzuten nebazan, entzuten genduzan, euskerazko pitxiak jasoten ahalegindu naz; esaera bereziak, tresnen izenak, eta berben musika bera be bai, nahiz eta hori lortzea zaila izan. Behin
|
behar
horretan ibili eta gero, ez jatan bidezkoa begitantzen ordenadorearen disko gogorrean gordetea edo etxekoei oparituz konformatzea. Euskaldunok daukagun altxorrik ederrena, geure hizkuntza, aberastu eta zabaltzeko grinak ekarri nau plazara.
|
|
|
Artoa oraindik txiki samarra eta ondo makurtu beharra ei egoan ezkutuko eginkizunetarako. Kontua da, hesteak libratzera joan zan beste bati, prisaka makurtu
|
behar
horretan, gardulatza tokau jakola pare parean. Kideak begira, algaraka, eta bera makurtu ezinik, gardulatzaren zemaia latza zan eta.
|
|
|
" Gure gazteria ordukoagaz erkatuta, gogoan eta begien aurrean izan geunke, gaurkoa abereen irudia erabiliz nahi dan beste bedar daukanean, hausnar, tenplau bizi leitekela. Oraingo gazte askori be etorri egin jake asko burrukan jardun barik; bultzatu
|
behar
horretan guk, ostera, basamortua euki genduan arlo guztietan, baina, beste alde batetik, ekintzaile poz handiagoa".
|
|
|
Indarra behar zan ha mobiduteko, goldearen punta zorrotzak sakon joten ebalako eta soropil handiak iraultzen ebazalako. Idiek egiten eben
|
behar
hori.
|
|
2009
|
|
|
Lekuko batzuen arabera, epoka horretan iñustu edo inausi behar dira mahats parrak eta fruitudun zuhaitzak. Beste batzuek abendutik martira arteko epera zabaltzen dute
|
behar
horretarako sasoia. Baina esan genezake, lurrarekin lotutako lehenengo beharrak hasteko epea adierazten duela zezeilaren bostak.
|
|
|
Eta kasu batzuetan lekukoak eurak izan dira euren etxeetan belarra ebaki duten lehenengoak. Aurrekoek ez ei zekiten kodainaz belarra ebakitzen ere; ez ei zen
|
behar
hori egiten. Baina kodañe sartzeak asko arindu zuen belarebakitzea.
|
|
|
Halakoetan, ama galtzeko beldurrez, albaitariari deitu ohi zaio txahala kanpora atera dezan. Gure lekukoak ere sarri ibili dira
|
behar
horretan. Batzuetan hilda dator txahala.
|
|
|
Horren ostean, lurrean, aitzurrarekin arpalak egiten ziren, alde batetik lurra eta bestetik belarra zeukaten zohiak. Behin
|
behar
hori amaituta, arpalen gainetik aurreko ikaztokiko hautsa botatzen zen, iduria.
|
|
|
Artxoa bildots bihurtzen zenean, urtebete egiten zuenean, buztana ebakitzen zioten batzuek. Beste etxe batzuetan, ordea, jaio eta hilabete batera egiten zuten
|
behar
hori. Hezur bitartea bilatzen zioten eta eskuarekin estu estu hartuta ebakitzen zuten kutxillo edo labana erabilita.
|
|
|
Ardi lana edo artilea San Juanetik San Pedro ingurura arte moztu izan da beti. Egun makina elektrikoak dauden arren, gure lekukoek
|
behar
hori artaziak erabilita egin izan dute.
|
|
|
Esaterako, egun horietako beharra izaten zen etxeko hormak kareaz, letxadeagaz, zuritzea. Gastatutako erratzekin egiten zen
|
behar
hori. Erratzaren puntak apur bat ebaki, berdindu eta etxeko hormak zuritzen ziren.
|
|
|
Lan horiek egiteko Bilbotik etortzen ziren beharginak. Jatabeko semeak ere prest egoten ziren
|
behar
horretan hasteko, jornaltxoa zen-eta baserritik bizi zirenentzat, baina baztertuak izaten ei ziren, eta influentzia handia zeukatenek baino ez zuten lortzen bertan beharrean hastea.
|
|
|
Ardiak zaintzen ibiltzen zirenek hamaika hotz-bero igaro behar izaten zuten. Horregatik,
|
behar
horretan ibiltzen zirenek panazko jakak izaten zituzten. Baita entzaraduek ere.
|
|
2011
|
|
|
ordiek. Beharra handia zanean, eta etxe bateko eskuak nahikoa ez ziranean
|
behar
horri erantzuteko, auzokoek laguntasunez egindako beharrei esaten jake" ordeak". Behar astunak izaten ziran, eta" ordea" ren bidez arinago amai tzen ziran.
|
|
|
Familia askotan errosarioa errezetan zan jaten hasi aurretik;
|
behar
hori andrazkoek zuzentzen eben beti.
|
|
|
Lantzarra solo bihurtzeko lehenengo beharra, itailak edo karramarroa igaroaz, lurra urratu eta azterkatzea, aztrakatutie da, horretara bedarrak galtzeko. Atxurragaz egiten danean
|
behar
hori, atxur zarak egin edo zaratu esaten deutsie bedarrak altzeteari. Horren ostean lurra goldatuta irauli egiten zan, goldatuta bueltea emon.
|
|
|
Auzoko patroiaren eguna baino lehen, letxadie emoten jaken etxeko hormei, zuri zuri ipinteko; kare eta uraren nahasteari esaten jako letxadea. Etxekoek eurek egiten eben
|
behar
hori batzuetan; harginek beste batzuetan. Baserri batzuetan urdin antzeko kolorea emoten izan deutsie le txadeari, anil bolatxu batzuk nahastauta.
|
|
|
Eta txapieri be bai, txapieri be alantxik. Urtean behin edo egiten zan
|
behar
hori. Bai, da sarridxau beetik olan palu me antza, domiñeten dana, lelengo sartun, da areri beste bat amarre da beetik gora da olantxik".
|
|
2012
|
|
|
Urtean baten, San Anton egunean jeneralean, ganadu guztiak leku baten batu, bakotxa zelakoa dan ikusi, bakotxak zenbat abelburu daukan, etab., eta tasau egiten ziran. Geroago, ganaduak batera eta bestera eroaten ibili beharrean, arduradunak eurak etorten ziran baserrietara
|
behar
hori egiteko.
|
|
|
Lehenengo bedarrak kendu karramarroagaz edo tarrantanagaz, satsak zabaldu, eta gero lurra makiñetu, hau da, lurrari bueltea emon. Lekukoek
|
behar
hori laiakaz egiten bere
|
|
2015
|
|
|
Kontuan izan behar da hilabete gutxi batzuk baino ez zirela igaro frankismo ondorengo lehen Eusko Jaurlaritza osatu zenetik, Carlos Garaikoetxea zuena lehendakari eta Pedro Miguel Etxenike Kultura kontseilari (artikuluan bi aldiz aipatzen zen). Beraz, euskalduntze bideen arautzea hastapenetan zen, eta artikuluak, hain justu,
|
behar
hori islatzen zuen.
|
|
|
Inoiz odol apur bat bota ezkero, kortako eskinaren baten aramu telea hartu, ipini eta harek lotzen eban odol-jarioa. Txatoa ibilten zan etxerik etxe
|
behar
hori egiten.
|
|
2017
|
|
|
94 Hori eta horrenbestez, galdera sortzen da oraindik ere zergatik gertatu ote zaion hain premiazkoa Uriberi fizkio hutsetik aldendu
|
behar
hori.
|
|
|
Beste hau ez dakit zer...". Ni gogait egiten hasita nengoan, eta astelehenetik zapatura etxetik kanpora egon
|
behar
hori nekagarria egiten jatan. Fernando Peñaren alabak be nagusitu egin ziran eta andrea hasi jakon esaten hareek ikasketak egiteko handik urten egin leukiela.
|
|
2019
|
|
|
" Gizontasun hori, jakina, Ortiz de Zarate etarrak dauka" (2011: 77). Gizontasuna frogatu
|
behar
hori bera da auzi.
|
|
|
Esan gabe doa Saizarbitoria ere lan horretan ibili zela buru belarri. Euskaraz idazten hastea garaiko euskal literaturaren txirotasuna ikusirik harturiko erabakia izan zen, alde batetik euskaltzaletasunak eta bestetik berak bizi zuen mundu errealitatea euskaraz islatua ikusteko
|
behar
horrek bultzatu baitzuen idaztera.
|
|
2021
|
|
|
Ba bai. 16 urterekin
|
behar
hori dute edo nahi hori dute. Edo halako museora ez dakit zer motatako margoak ikustera joaten garenean:
|
|
|
Irakurketaren edota, modu zabalago batean, literaturaren beharra eta derrigortasuna euskararenaren derrigortasun legalarekin eta filosofikoarekin estuki lotzen ditu IE5 ek, eta
|
behar
hori sortu eta bultzatu ordez, administraziotik nahiz hezkuntzatik jarrera amore emailerako joera dagoela dio, eta horrek bere ondorioak dituela:
|