|
2000
|
|
|
Ez zait inporta nola gertatu den hasi da idazle sentibera batek hasi
|
behar
ez lukeen gisan, hain zuzen ere. Orain askatu zarela ospatu behar dugu, nik aspaldian iragarri nizuna bestalde jarraitu du desegokitasun berberaz.
|
|
|
" Denon bizi  tza aski mediokrea dun", esaten zidan orokorki Teresak," horrexegatik ez dinagu ahantzi behar, tarteka, txinparta ba  tzuk piztea". Baina gero, zehatzago, txispatu ginen batean moz  kor mozkor eginda amaitu genuen azken afarian, aitortu zidan nire bizi  tzari urtetik urtera monotonoagoa irizten ziola (erabat ulertzen ez dudan arren, oso esanahi ona izan
|
behar
ez duen" patetiko" hi  tza ere erabili zuen), eta agian, banaketaren oinazea gorabehera, aukera ezin hobea zela norabidez aldatzeko eta txinparta desberdinak pizteko (dena aitortu behar badut, Teresak ez zuen sekula Dabid oso gogoko izan). Eta, egia esa  tera, orain neure baitan dardara inarrosle bat sumatzen dut, metrokoa baino askoz bortitzagoa, azpi azpian nuen desioa zuhaitzetako sustraiak bezala kanporatu nahian dabilena.
|
|
2001
|
|
|
Nazka, jauna, higuina: horixe da arteak sortarazi
|
behar
ez duen sentimendu bakarra, zure koadroak ezinago hobeki pizten duena...
|
|
|
Azkuerenean, Lhanderenean, Lopez Mendizabalenean, esate baterako, euskal hitzen adiera erdaraz azaltzen baita. Bestela esan, erdal liburuak baitira U. jaunarentzat eta horrenbestez euskaldun jator batek, agi danean, ukitu
|
behar
ez lituzkeenak.
|
|
|
Hitzaurre eder bat du liburuak(" Nondik eta nola") eta are ederrago den eskaintza. Esan
|
behar
ez nukeenik esatera ausartuko banintz, honelako zerbait esango nioke egileari: " Kanpora begira ageri zara beti zure idazlanetan, barren aldera baino areago.
|
|
|
Zeruetaraino goretsi
|
behar
ez badugu ere, ez da, bada, Etxepare, dagokion lekuan daukagula, euskaldun garen aldetik diogun zorra nahiz gogotik aldendu, gutxiets genezakeen olerkaria. Poeta gazte baten, maiz zaharragoak gogor hartzen dituen baten, hitzak aldatuko ditut hona, Ibon Sarasolarenak, Jakinen (24, 1967, 13 or.):
|
|
|
Halaz guztiz ere, ordea, hizkuntza lehenago landu dutenek, baita moldakaitzenek ere, zerbait utzi digute: berriz ibili
|
behar
ez ditugun bideen irudia, besterik ezean, kontuak arretaz ateratzen baditugu behintzat. AzorÃn batek, de mortuis delako sonatu hartaz ahaztu gabe3, ez du neure gogorako irakurgarri den gai mamitsurik aski eman, baina itsukeria litzateke âlekuak, jendeak eta hautsez orakatuak zeuden liburu zaharrak begi berriz ikusten erakusle eta gidari izateaz gaineraâ gaztelaniaren ibilera eta hotsa bera aldatu zituela ez aitortzea, nahiz gero aldaketa hura cliché zurrun aspergarri bihurturik akabatu.
|
|
|
Beste zati bat bada, bazterturik gelditu
|
behar
ez lukeena: Yakintzan agertu zen" Gazteâren esnatzea".
|
|
|
Nik (eta barka behin eta berriz harri horretan behaztopa egiten baldin badut, baina Le moi est haïssable esan zuena ez zen Artetxeren gogokoa, bere Saint Cyran irakurri duenak dakienez) ez ditut gauzak horrela ikusten. Herriaren alde egin behar nituenak eta egin ez ditudanak ikusten ditut, lotsaz nahiz beldurrez, eta, horiek nahikoa ez balira, egin
|
behar
ez nituenak eta beldurrez nahiz lotsaz egin ditudanak. Nor naiz, beraz, herri oso bati kontuak eskatzeko?
|
|
2002
|
|
|
Manuelek eta besteak egin duten ihesaldia ekintza izugarria duk, eta denok pozez txoratzen gaudek, dena ondo atera zaiela ikusita. Bestalde, nik ez diat esaten Poliziarekin kontu izan
|
behar
ez dugunik, baina horretan ez diagu hutsik egiten, denbora guztian beraien peskizan bizi gaituk eta.
|
|
|
Eta Euskaltzaindia dakart hemen harira, anitzetan Euskaltzaindiari eskatzen baitzaio eman ezin duena, eta eman
|
behar
ez duena. Erakunde hau hizkuntzaren araugintzaz, normatibizazioaz alegia, arduratzen da, eta ez normalizazioaz.
|
|
|
ez, otoi, holakoa ere, baizik maizkara holakoa, zoritxarrez. Sinboloak ikusiko dituzu, gazte, baina erne egon sinbolo horrek noiz gurutzatzen duen marra eta noiz hartzen duen hartu
|
behar
ez duena, hau da, sinbolizatu eta ordezkatu nahi duenaren gorputz osoa. Normalizatuko dira gauzak inoiz, etorriko dira urak biltegietara egunen batean aldiro ubide bazterretik mehatxuka ibili gabe?
|
|
2005
|
|
|
–Bestetik, beste interpretazio batek dioenaren arabera kapital naturalaren stocka da hurrengo belaunaldiek jasoko duten herentzian murriztu
|
behar
ez duena.
|
|
2006
|
|
|
Leon ingeniari ibilia zen eta Blanche high schooleko irakasle. Erretiroa hartuta, jateko izerdirik bota
|
behar
ez dutenen zaletasunak lantzen zituzten: pintura lezioak, sukaldaritza ikastaroak eta lorategiko lanak.
|
|
|
–Baduzu egitekoren bat edo afaldu egingo dugu? Tivolira joan gintezke, goizetik irten
|
behar
ez baduzu.
|
|
|
Amak ere begiak jaso zituen galtzetatik, batera eta bestera begiratzeko. Sustoak susto, ordea, eskuak orratzari helduta eta begien gidaritzarik
|
behar
ez balu bezala segitzen zuen galtzen patrikako ertza errepasatzen. Bion begiradak gurutzatu ziren.
|
|
|
Eta ez du horrek esan nahi, kalitateaz ari garenean, egokitasunaz gain bestelakoak ere kontuan hartzekoak ez direnik. Esaterako, akaso irizpide nagusia izan
|
behar
ez duen arren?, zuzentasunaren oinarrizko arau batzuk era zaindu dira, ezta. Eritzi edo iritzi esateak ez du gure mintza jardunaren kalitatean eragin handirik izanen, baina ni/ nik nahasteak noski.
|
|
2007
|
|
|
Esan ez esan egon zen Jesus une batez, baina azkenean aspalditik buruan zerabilena bota zion lagunari, hitz haiek ezertan ere lagundu
|
behar
ez zutela jakin arren:
|
|
2008
|
|
|
Galdera bat: gertatu zaizu inoiz, zerbait egin, zertan ari zaren jakin gabe, baina gustura egon, eta gero berriro egin
|
behar
ez duzula pentsatzea?
|
|
|
Eta beharbada, ez eta ongi balego ere. Beti izan dugu hitz egitea
|
behar
ez duen maitasun harreman mota hori, begirada batekin gauza asko jakintzat eman dugu. Amarekin, aldiz, liskarra beti.
|
|
|
Aitorpenak berak larridura sortu dit. Aita da kamusatu
|
behar
ez dudana, Barrutia irakaslea baino ez dut. Ez dago tragedia egin beharrik, bizitzak berak egiten dizkigu.
|
|
|
Gure espezie hau munduan traban dagoela uste badut, edo sekula azaldu
|
behar
ez zuen ezbeharra dela (halaxe iruditzen zait komeni baino gehiagotan), esan beharrean nago berdinzaleei, antisexistei edo dena delako aingeruei: espezie honek bi aurpegi txar ditu:
|
|
|
Letra hilari merezi ez zuen ohore bat emanez jaio zen" literatura". Ahoz esanari
|
behar
ez zuen intsentsu bat emanez atera zuten gero" ahozkotasun" ezin erredundanteago hori. Ahozkotasuna:
|
|
2009
|
|
|
Ume saldorik ere ez zen falta, zalapartari denak ere, oholtzarrez osatutako baltsetara igo nahian, elkarri ura botaz. Zoriontsuak ziruditen, bizitzeko askorik
|
behar
ez dutenak zoriontsu izan daitezkeen neurrian. Elkarri zipriztinka ari ziren ume batzuen argaltasun izugarria ikusita, ordea, hiltzeko ere ez zutela askorik faltako, egin zuen bere artean Irenek.
|
|
|
Euskarak inoren monopolio izan
|
behar
ez duen bezala, ez du euskalgintzak ere inoren jabetzako edo izan behar. Euskararen erabilera indarberritzeko ekimenak, batetik, eta ekimen horien sustatzaile eta gauzatzaile guztiak, bestetik:
|
|
2010
|
|
|
Noski, zaila egin zait gai batzuetan eta nireak eta bost egin ditut gai batzuk nire euskaran adierazteko. Baina, bestalde, guk euskaldun zaharrok geure hizkera erabili
|
behar
ez badugu, nork orduan?
|
|
2011
|
|
|
Entzuidak ondo, Markos. Gauza bi dituk mundu honetan sekula egin
|
behar
ez ditugunak: izutu eta itsutu.
|
|
|
Merkatuan zegoen ogia, errazionamendukoa, jan ezina zela hamaika lekukok esan didate. Nire aitak dioenez, irina Argentinatik ekartzen omen zuten, hala zen erraitea behintzat eta irin hau luzaroan gordeta egoten zelako, agian Argentinan
|
behar
ez zuten sobrantea izanen zelako, ba hona igortzen zuten. Harrez eta mozorroz betetako ogia egiten omen zen horrelako irinarekin.
|
|
2018
|
|
|
" Ezkutari bat topatu
|
behar
ez zenuen ba?", pentsatu zuen komedianteak;" ahor, zure ezkutaria, ahor zure Santxo, egiten ari zaren erokeria honen barruan, erotu den mundu honetan, ehun eta hogei kiloko clochard homeless txanponerrukia, daukan itxaropen guztia eta behialako gaztetasun guztia begietan biltzen zaion emakume bazterreko bat".
|
|
|
amu motak, amuarrainen usadioak, ordu eta tokirik onenak... Eta nik, ordainetan, halakorik
|
behar
ez zuen arren, etxetik errekaraino eta errekatik etxeraino laguntzen nion.
|
|
2019
|
|
|
Goizegi ez esnatu, lasai gosaldu, etxea bere gisara txukundu, ogia erosi eta eguneko erosketak egitera atera, bazkaria prestatu, astean bitan pilatesera joan... Goizak erruz maite zituen lanera joan
|
behar
ez zuenetik.
|
|
|
Herio barreiatuaren egutegia zen. Poliziaren eskuetara sekula erori
|
behar
ez zuena.
|
|
|
Harako hautatu dute. Irakasleek sekulako dezepzio hartu dute, ikasketekin jarraitu
|
behar
ez duelako, baina artzaina pozik dago. Esaten du, nolanahi ere, datorren urtea baino lehen haien unibertsitateak hondakinak besterik ez direla izango.
|
|
2020
|
|
|
Koaderno hau bukatutakoan, ez dut gehiago idatziko. Zer gertatu zen argitzeko idazten dizkizut hitz hauek; ahal dudan bezain zehatz esplikatuko dizut inoiz kontatu ezin izan dudana eta zuk kontatu
|
behar
ez zenukeena, ni bizi naizen artean behinik behin. Koaderno honetan, idatziko dudan azkena, kontatuko dizkizudan gauzak jakitera emateak problemak besterik ez lidake ekarriko.
|
|
|
Bezperan medikuarekin jaitsitako eskailera haietatik dator. Doktorea seguru zegoen Dariok orduan hilko zuela, baina gero esan zuen esan
|
behar
ez zuen hura, eskerrak liburua ondo gordeta dagoen, eta dena bihurritu zen; gizon haiek bere erruz hil ziren, eta Anak eta Romanek beren gordelekutik irten behar izan zuten. Doktorea errudun sentitzen da, eta damu hitzak arranguraz esaten ari da egunsenti goibel hartan.
|
|
|
Sudurra igurtzi eta gelaren ingurura begiratzen du Connellek inoiz gehiago ikusi
|
behar
ez balu bezala.
|
|
|
Zaparteko haren ondoren gauza guztiek hil behar balute bezala. Kimu berririk sekula gehiago hazi behar ez balitz bezala, txori kanturik berriro entzun behar ez bagenu bezala, urak berriro busti
|
behar
ez balu bezala, eguzkia gehiago atera behar ez balu bezala. Soinu gaizto bat.
|
|
|
Zaparteko haren ondoren gauza guztiek hil behar balute bezala. Kimu berririk sekula gehiago hazi behar ez balitz bezala, txori kanturik berriro entzun behar ez bagenu bezala, urak berriro busti behar ez balu bezala, eguzkia gehiago atera
|
behar
ez balu bezala. Soinu gaizto bat.
|
|
|
–Zera pentsatu dut, gaur ireki
|
behar
ez baduzu, ogi barra salduko zenidakeela beharbada. Zerbait, goseak ez egoteko.
|
|
2021
|
|
|
Katigatu egiten zara. Nahi ez duzunean katigatzen zara,
|
behar
ez duzun hartaz katigatzen zara. Ez du ikustekorik zure nahiarekin, intentzioekin edo dena delako pertsonaren egokitasunarekin.
|
|
|
–Zer gertatu da? , galdetu nuen, edan
|
behar
ez nukeen azken errioxa tragotik bizkortzeko ahaleginetan.
|
|
|
Atzotik zenbatetan ekarri ditut burura Xabik horrenbeste aldiz erdi brometan, erdi serio errepikatu izan dizkidan hitzak, desiratzen duzun horrek baino garagardo bat gutxiago edan beti, txikita. Desiratzen nuenak, desiratzen ninduenak eta edan
|
behar
ez nuen garagardo hark oheratu ninduten azkenean. Eserlekuan egokitu naiz, etzan, eseri edo nola jarri ez dakidala.
|
|
2022
|
|
|
Eta, patioan, bere menditxo distiratsua suntsituko zuten haurrek! Izugarri kostata eraman zuen ura aho barrenean iturritik hondartza ttiki hartaraino, hondar hezeko mendiak egiteko eta hondar fin idorrez estaltzeko, distiratsu ager zitezen, eta orain, eskolara sekula itzuli
|
behar
ez bazuen, kitto mendiak betikoz.
|
|
|
Eta baziren beste egiteko batzuk, beste egiteko asko. ...ta behar beharrezkoa zen, halaber, behitaldea udaberrian mendian goiti abiatzeko prest edukitzea, edo gazteekin mazeletako bazkalekuei buruz hitz egin eta gorago eta freskoago egongo zirela eta zomorro gutxiago, baina eguraldi gaiztotze gehiago, topatuko zituztela adieraztea, edo euri bortitzen garaian denok oihanpean gerizatu behar genuela gaztigatzea, eta ttikiei ama begien bistatik sekula galdu
|
behar
ez zutela aldiro aldiro errepikatzea, eta taldetik inortxo ere ezin baztertuko zela behin eta berriro oroitaraztea, eta denei hari elektrikoaren arriskuaz ohartaraztea. Eta abar.
|
|
|
Eta ez naun berezia ez garrantzitsua sentitzen. Eta urtebete ia eman ninan hitz horiek
|
behar
ez nituelako ustean eta alde egin huen gero eta nazkagarria izan zunan hura guztia. Eta orain itzuli egin haiz eta berdin hago.
|
|
|
Eta gogoan hartu du NÃ diaren sabel ttiki hezurberritzen hasi berria. Eta hainbesteko mina eragiten dio bularrak, eta hain sakon barnatzen dio bihotzean mina, non gidatzeko mugitu
|
behar
ez baitu. NÃ dia etxe aurrean, odola.
|
|
|
Gidatzen ari zen edo bidean oinez zihoan bitartean, Coloma gogoan hartzen bazuen, edo garuna modu aktiboan baliatu
|
behar
ez zuelarik eta gogoak, galgarik ez duten ibaien moduan, bainatzeko nahi ez zituen meandro eta putzuetan barrena eramaten bazuen, giza gaiztakeriaren gainean gogoetatzen bukatzen zuen beti Clàudiak. Giza gaiztakeria, pozoia bailitzan belaunez belaun igaro dena.
|
|
|
–Horixe dudala arrazoi, esan zuen Cunningham jaunak?. Ez dut alferrik pasatu hainbeste denbora munduan, eta ez dut alferrik ikusi hainbeste gauza, jendearen nortasuna ezagutu
|
behar
ez badut.
|
|
|
Esaldietako batek, Sinico andrearekin izandako azken ikustalditik bi hilabetera idatziak, honela zioen: Bi gizonen artean ezinezkoa da maitasuna, harreman sexualik egon
|
behar
ez duelako, eta gizonaren eta emakumearen artean ezinezkoa da adiskidetasuna, harreman sexuala egon behar duelako. Kontzertuetatik urrutiraturik ibili zen, Sinico andrearekin topo egiteko beldurrez.
|
|
|
Bakarrik emakume ile horia geratzen zen txundituta herrian erremediorik gabeko amaiera aipatzen zen bakoitzean, eta, harriturik, esaten zuen: " Entzun behar direnak", eta bere bizimoduari jarraitzen zion zer ikaragarri hark inolaz ere gertatu
|
behar
ez balu bezala.
|
|
2023
|
|
|
Pixan odola zeriola, mihia atereaz eta eskuekin trufa keinuak eginez hil baitzen. Martà biak eta Guilla geroago, etxetik urrundu
|
behar
ez zutenak. Behin eta berriro esan zien ttikitatik Margaridak etxetik ez urruntzeko, eta hala eta guztiz ere hain urrun ziren etxetik beren burua hiltzen utzi zutelarik non hil ondoan ezin jakin izan zuten nola itzuli.
|
|
|
Frantzia ere non zegoen ez zekien Dolçak eta gizonak adierazi zion," Alde hartan". Baina izugarria zen Dolçak gerra haietaz, eta gerra haiek, mendeko garrantzitsuenak izan ziren gerra haiek, egin zituzten herri haietaz horren gutxi jakitea, hala esaten zion, jende guztiak ahantzi behar bazituen, gerra haiek guztiak, inori axolarik ez bazion gerra haietaz, eta inork gogoan eduki
|
behar
ez bazituen, besterik gabe erreko zituzten berriro ere berrehun haur eta berrehun emakume. Ahoari erreparatu zion Dolçak, alde batean baizik ez baitzitzaion erre.
|
|
|
–Begirunez, Santiago de Compostelako Unibertsitateko txosten honen berri ematera natorkizu. Ogiaren analisian hainbat osagai desegoki detektatu dira, batez ere haurrentzako ogian egon
|
behar
ez luketenak.
|
|
|
5 Ikastetxeak telefono mugikorrik gabeko gune bihurtzea, eta debekatzea horiekin sartzea, non eta ez duen irakasle batek horretarako eskaera egiten, balio erantsia emateko ikaskuntza prozesuari une jakin batean eta modu bidezkoan, edo bestelako kausa justifikatu bat ez dagoen tarteko (osasuna...). Horrek ez du esan nahi eskoletan, gure txikiengan eragin handien duten teknologietan (sare sozialak...) hezitu
|
behar
ez ditugunik. Gure laguntza behar dute, batez ere, iritzi kritikoa sustatzeko honen guztiaren inguruan.
|