|
2000
|
|
|
Eta are gehiago. Zeren, aitzin-solasean erran dizudan bidetik, jakinik ezen gure egunorozko historiak berdin faltsu daitezkeela nola alferrik erantsiarekin hala ahantziarekin... ez ote zaigu, Axularrez ari garelarik ere, halako zerbait gertatzen, eta ez al zaizu zuri ere iduritzen ezen Sarako maisua luze mintzatu izan zela mintzatu
|
behar
ez zuenaz eta, aldiz, ez zela mintzatu mintzatu be har zuenaz.... Mintza zitekeen, konparazione, sorginek jasan zituzten torturez; mintza zitekeen, halaber, Migalena eta Bokal Ziburuko apezez eta Dargibel Azkainekoaz, zeinak sutan erreak izan baitziren, De Lancreren manuz; mintza zitekeen, finean, Carranza artzapezpikuaz, zeinak erraiten baitzuen ezen elizak pobreen artean banatu behar zituela bere ondasunak; edo Martin Azpil kuetakoaz — zeina Gero osoan behin aipatzen duen, munta eskaseko aipuan— eta haren teologiaz eta Nafarroari buruz zuen ikusmolde politikoaz; edo Frantzisko Vitoriakoaz —ez al zituen, bada, Erromako elizako teologo handi hark erran, bertzeak bertze:
|
|
|
Gorputz haren ederra, jaun André, edergarri gehiagorik
|
behar
ez zuena, zeren eta edergarri guztiak baitzituen bere! Jainkosa batena behar zuen, zinez, gorputz hark!
|
|
2002
|
|
|
Nire arreba hori ez da ni bezalakoa, zeharo bestelakoa da. Oso serioa eta zuhurra da, ez du ia inoiz irribarre egiten (eta inoiz ez barrerik), eta zerbait garrantzitsua adierazi
|
behar
ez badu hitz bakar bat ere ez esatea hartu du arautzat. Bestalde, ez du inoiz elkarrizketa inozorik entzuten eta ezta arrazoizko kontuak ez direnak ere.
|
|
|
Sarari, aldiz, orduantxe gailendu zitzaizkion buruan zentzua eta sen ona, kontuak jada erremediorik ez zuenean: esan nahi baita errudun sentitu zela, esan
|
behar
ez zituen hitzak esan zituelako eta urrunegi joan zelako. Izan ere, nor zen bera Sergioren fideltasuna kolokan eta zalantzan jartzeko?
|
|
|
Sergio ere negarrez hasi zen, barkatu, Sara, egin
|
behar
ez nuena egin orduko damutu bainintzen, barkatu, barkatu... Jarraian, desesperazioaren ertzeko suak harturik, biek ala biek erre zituzten arestian eta aurreko bi egunetan pilatutako tentsioak, fidakaiztasunaren eta desleialtasunaren izotzak ezarritako distantziak urtuz eta amodioa inoiz baino basatiago eginez, inoiz baino samurrago.
|
|
|
–Bada, ezkondu
|
behar
ez badun, joan hadi Andaluziara, eta joan hadi munduaren beste muturrera, ene begien bistatik urrun, han hobeto egongo haiz-eta botijoak egiten!
|
|
2003
|
|
|
Emakumeak utzitako testuak eskuetan nituela abiatu nintzen kalera, eta idazlea eskueran izateak eman zidan poza iragarpen ilunago batzuek itzaliko zidatela sentitu nuen. Ez nekien artean, ezin nezakeen jakin, ondoko orduetan ezbehar baten lekuko ez ezik urruneko eragile ere bihurtuko nintzenik, eta ez nekien artean, ezin nezakeen jakin,
|
behar
ez nuen emakume batekin maiteminduko nintzenik ere, baina halabeharra eta zoria elkartzen direnean, zorigaiztoa ateratzen da gehienetan irabazle.
|
|
|
Ai, bai, Joxeperen buruhaustea, seigarren manamenduarekin batez ere! Zeren eta, irudi lizunetan pentsatu
|
behar
ez bazuen ere, haiek gero eta ugariagotuz joan baitzitzaizkion. " Ez dut emakume lizunetan pentsatu behar, baina hori diodan bitartean, emakume lizunetan pentsatzen ari naiz":
|
|
2004
|
|
|
GAUR, ETA ORAIN DELA HOGEI BAT URTE GAUZA BERA, GURE LAN NAGUSIA NAZIO KULTURA, ETA HIZKUNTZA BEREZIKI, ZABALTZEKOA DA. Politika abstraktoak eta atzerriko sasi politikeria, aldiz, egin
|
behar
ez duguna da hain zuzen. Gaurko egunak etxe barneko ereintza egunak dira; eta ez inportazio aroak.
|
|
|
Harrigarria da, huni buruz, noraiño sartu dan Fraintzia’n abertzalekeria" chauvinista" hori; eta Meillet hizkuntzalari famatuak berak, esate baterako, hasarre bizian gaitzesten dituela URSS’eko hizkuntza txikien pizteak; eta behin eta berriz latz eta garratz mintzatzen, eta gaiztoki maiseatzen," nekazarien hizkuntzak"... " demokrazia mogimenduek"
|
behar
ez zuten mailla gora batera jasorik... (ikus Ling. Hist., II, 38gn. horr.).
|
|
|
Giglionne hil eta denboragarrenera, Pablok argazki bat topatu zuen armairuaren azken bazterrean. Pablok pentsatu zuen Giglionne deabru zaharrak gorde zuela argazki hura, beharbada, dokumenturen bat faltsifikatzerakoan,
|
behar
ez zuelako edo batek daki zergatik. Gorde zuela, beraz, eta armairuan ezkutatu, igual Atorra Beltzek topatuko zuten beldurrez.
|
|
|
hainbeste mintzo zen, bai, non, neurriz mintzo zenean ere, neurriz kanpo ari zela baitzirudien. Eta esan
|
behar
ez zituen gauzak esaten zituen.
|
|
2005
|
|
|
–Neska, zergatik holako berotasuna? Ez dut uste honen ostean ikusi
|
behar
ez nauzunik, baina segi lasai, hauek kableak baino hobeto egokitzen zaizkit eta.
|
|
|
Ametsek eta Naroak elkarri begiratu diote, elkarren sentimendu etsiak ulertzeko hitzik
|
behar
ez dutela.
|
|
|
Inor ondoan behar badu hura da. Bidaia hau berarekin egin behar zuen, ez bakarrik haren laguntza besterik
|
behar
ez duelako, ezpada Naroak beti egin duelako amets Japoniara joatearekin. Orain argi gogoratzen du haren begien distira, Urkoren bulegoan ideia aipatze hutsarekin.
|
|
|
Begira gelditu zitzaidan une batez; besterik esan
|
behar
ez nuela ziurtatzean aulkiari begiratu eta eseri egin zen azkenik, oinak eserlekuak azpian zituen euskarrien gainean jarrita. Nik bere aurrean zutik jarraitu nuen, noizbehinka urrats batzuk emanez, burumakur.
|
|
|
Aseguru etxea herriko jubilatu batena izan zen, Lucasek urteetan biltegi bezala erabilia; ezertarako
|
behar
ez zituen gauzak gordetzen zituen bertan: umeak bazterrean utzitako jostailuak, bizikleta zaharrak, aldizkariak, lapikoak...
|
|
|
–Bai, baina badira gauza batzuk, gizon batek sekula aldatu
|
behar
ez dituenak –erantzuten zion emazteari.
|
|
|
Ardo zaharrak aitzakiarik
|
behar
ez duen bezala. Ardoa, laguna bezala, zaharrago eta hobea baita, omen.
|
|
2006
|
|
|
Aurreko egunekoaz ezer aipatu
|
behar
ez duela ikusita, Nereak berak eman dizkio azalpenak izekori.
|
|
|
Baita ere, lurmentzearekin batera, Braulioren furgoneta itzuliko zelako, eta beherako bidean ni behintzat harekin joango nintzelako. Hitz egin gabeko erabakia zen, baina hitzik ere
|
behar
ez zuena: mendia eta bakardadea neure hobe beharrez hautatu nituen, bolada on bat igaro nuen, on hura amaitu zen, eta banuen, beraz, itzultzeko garaia.
|
|
|
Bazuen, bai, aingeruen beharrik Dee gaixoak, baina, aingeruen eskutik etorri behar zuen laguntzaren ordez,
|
behar
ez zuen deabruaren bultzada etorri zitzaion. 1582 urtean Edward Kelley ezagutu zuen.
|
|
|
Hala ere, barneko sua ez da zuhurtasun hutsez itzaltzen, eta Bawtryko uhalgileak esan
|
behar
ez zituen hitzen batzuk esan zituen esan behar ez zituen lekuren batean, eta epailearen aurrera eraman zuten. Erretxindutako edo puritanoen garaian gorriak ikusitako norbaiten aurrera eramango zuten, agidanean, eta heriotza zigorra jaso zuen gizajoak.
|
|
|
Hala ere, barneko sua ez da zuhurtasun hutsez itzaltzen, eta Bawtryko uhalgileak esan behar ez zituen hitzen batzuk esan zituen esan
|
behar
ez zituen lekuren batean, eta epailearen aurrera eraman zuten. Erretxindutako edo puritanoen garaian gorriak ikusitako norbaiten aurrera eramango zuten, agidanean, eta heriotza zigorra jaso zuen gizajoak.
|
|
|
Izeko Alicek berehala sumatu zuen etxekoandrearen malezia eta maltzurkeria, erraz konturatu baitzen mihi leun eta zuriko andere anker hark zigor bikoitza ezarri ziola. Alde batetik, inolako zaintzarik
|
behar
ez zuen cottage erretiratu hura zaindu zuen, eta egonean egonez" hightlands" etako bakardadea hezurretaraino nola sartzen zitzaion sentitu. Bestetik, iloba atsekabetuaren lantu eta tristurak jasan zituen, maitasuna deitzen zioten eta berak inoiz dastatu ez zuen eromen mikatz hura neskatoaren bihotzetik erauztea lortu bitartean.
|
|
|
Donapaleura
|
behar
ez nuen egunetan, zamaritegian aritzen nintzen, azienden arduran. Bertzenaz, Migel Mailurekin edo goarnizioko soldaduren batekin, sastagaian eta ezpatan, pikan eta baleztan.
|
|
2008
|
|
|
batean zapi busti bat eskatzen zion ahizpari, kopetan jartzeko; bestean azpil bat, oka egiteko; orain listuontzia; gero pixontzia; geroago bizkorgarria? behar zuenean beharrekoa eskatzen zuen, hutsik egin gabe, eta
|
behar
ez zuenean ere bai, zoaz baina joan ahala zatoz, zatoz baina etorri ahala zoaz, bidean harriak jartzea beste eginkizunik ez balu bezala.
|
|
|
esan nahi dudana da zuraren eta harriaren biluztasunak zuzenago eraman gaitzakeela Jainkoaganaino, zetaz eta parpailaz jantzi ohi dugun santu patroi baten irudiak baino, zeren zetak eta parpailak, askotan eta askotan, bidezko bidetik desbideratzen gaituzten. Edo gogoratu zer esaten zuen san Jeronimok, apaingarririk ederrena apaingarririk
|
behar
ez duena dela. Izan ere, kontu hauetan irudia beti da akzidentea, eta izatea muina?
|
|
|
Batekoek zein bertzekoek bat egiten dute nazionalismoa nahiko fenomeno berria dela historian, eta normalean sorreraren data 18 mende bukaera 19 mende hasierako tarte horretan kokatzen dute. Non jaio zen lehenago, Frantzia iraultzailean edo Herderren Alemanian, eta bi herrietan sorturiko nazionalismoak erabat kontrajarrita ote dauden, bertze istorio bat da, sinplekeria galantak erratera eraman duen istorioa gainera, baina hemen kontatu
|
behar
ez dudana.
|
|
|
Geure buruak engainatu ditugu sarri. Ez borrokarik
|
behar
ez dugulako, jakina. Borrokaren zentzuak euskal esanahia izan ezean, kontraesanaren handiak borroka mota hori itxuragabetu egiten duelako baino.
|
|
|
Natalia, baina, deliberaturik zegoen sakrifizio hura bere bizkar gainean kargatzera; hasi ere, halaxe hasi zuen bere ibilbidea, indartsu bezain borondatetsu; egunak aurrera egin ahala, ordea, indarrak ahituz joan zitzaizkion, ez baitago gaixo gaixoagorik zaintzaile osasuntsua gaixotu nahiko lukeena baino, eta era hartakoa baitzen Natividad, bere ahulezia indar gisa erabiltzen zuena, teorian bera baino indartsuagoa zena –Natalia osasuntsua– ahultzeko: batean zapi busti bat eskatzen zion ahizpari, kopetan jartzeko; bestean azpil bat, oka egiteko; orain listuontzia; gero pixontzia; geroago bizkorgarria... behar zuenean beharrekoa eskatzen zuen, hutsik egin gabe, eta
|
behar
ez zuenean ere bai, zoaz baina joan ahala zatoz, zatoz baina etorri ahala zoaz... bidean harriak jartzea beste eginkizunik ez balu bezala. Nataliak sumatu zuen arte bere pazientziaren gurdia harri haien artean trabatuta gelditu zela.
|
|
|
esan nahi dudana da zuraren eta harriaren biluztasunak zuzenago eraman gaitzakeela Jainkoaganaino, zetaz eta parpailaz jantzi ohi dugun santu patroi baten irudiak baino, zeren zetak eta parpailak, askotan eta askotan, bidezko bidetik desbideratzen gaituzten. Edo gogoratu zer esaten zuen san Jeronimok, apaingarririk ederrena apaingarririk
|
behar
ez duena dela. Izan ere, kontu hauetan irudia beti da akzidentea, eta izatea muina... eta muina ezerezetik hurbilago dago iruditik baino, ezer ez garela aitortzen dugun bakoitzean hutsune bat zabaltzen baita gure baitan, Jainkoak bere egonleku bihur dezakeena, bestela nekez.
|
|
2009
|
|
|
E GIN
|
behar
ez badu ere, irratira deitzen du. Behin baino ez, Norak debekatu zionetik.
|
|
|
–Hainbeste gauza egin ditut, umea, egin
|
behar
ez nituenak, damutzen zaizkidanak. –Batzuetan zirrikituetan ikusi izan diodan tristurak hartu dio ahots osoa eta bihotza hausten du halako egoeran ikusteak, zergatik jakin gabe?.
|
|
|
Ixabelek maiz pentsatzen du sepia koloreko film bat dela gozotegiko zaharren bizitza, eta zintzilikarioaren klin klin hotsak banatzen dituela eszenak. Soinu horrekin batera sartzen direla pertsonaia berriak eta gidoiaren norabide aldaketak, eta handik irteten direla gastatutako elkarrizketak, zaharrek gehiago
|
behar
ez dituztenean. Badira eszena urri eta luzeko egunak, eta, halakoetan, ohi baino nekatuago sumatzen ditu denak ere, eguna kamera geldoan grabatu izan baliete bezala.
|
|
|
Haurrak ukitu
|
behar
ez duen zomorrora nola, beragana hurbildu nintzen poliki, beste sentimendu guztiak itzaltzen zituen erakarpen batek bultzatuta. Berehala, haren intziria negar bihurtu zen.
|
|
|
Feliperen nolabaiteko sufrimendua ikusi baitzuen, ausaz; don Alfredoren bigarren interbentzioarekin batera, berriz?. Perdona, Lorenzo, te estimo mucho, pero las cosas son como son, ya me entiendes??, Gabinok argi ikusi zuen nola Lorenzok, don Alfredori begira zegoenak, burua altxatu zuen, mintzatzen ari zitzaiòn gizonari so ez egitea jendetasunik gabeko adierazpidea izan zitekeen?, eta buruarekin batera aurpegia, zeinean sufrimenduak eragindako riktusak berean baitzirauen; segidan, ordea, aurpegia ezkutatu nahian edo, sufrimendua, alegia?, berriro jaitsi zuen burua; harekin batera, baina, bere mendekotasuna ere erakusten ari zen, beharbada, Lorenzo, burua behean zuelarik are beheragotu baitzuen hiru aldiz, mugimendu labur ezin konpasatuagoetan, mendekotasunak ere, autozentsurak uniformetasunera darama eta uniformetasunak autozentsurara? bere erritmo zehatza balu bezala, behin interpretatuz gero beste interpretaziorik
|
behar
ez duena, zeren bere burua hiru aldiz makurtzen duenak makurtzen baitu ehun aldiz eta mila aldiz; Gabinok, beraz, hura guztia ikusi zuen, ongi ikusi ere; irudi haietatik guztietatik, haatik, sufrimenduarena nagusitu zitzaion berriro ere, itxuraz, Lorenzoren sufrimendua Feliperena ere bai baitzen, azken batean, eta Feliperena berea. Gabinorena?, Feliperen karta irakurri zuenetik Gabino ere ez bait... munduan sartua?, beste Gabino bat baizik, Gabino solidario eta adoretsuago bat, noizbait bizkarra eman ziòn lagunari aurpegia ateratzeko prest zegoena; zer hartarako hobe, baina, lagunaren hitzak bere egitea baino?; egia zen, inguruan zituèn gaixoekin konparatuta, ume-moko bat besterik ez zela, baina ez al zien Jesusek berak ere tenpluko jakintsuei bere lezioa eman umetan?; eta orduan, esan zuen:
|
|
|
–Bada, beti bezala bultzatu
|
behar
ez banauzu, utzi.
|
|
|
–Apaizak noiznahi ibiltzen zaizkigu pulpitutik zer egin behar dugun esaten, baita zer ez dugun egin behar ere. Bada, nik liburuan zer egin behar dudanetik gutxi aurkitu dut, eta egin
|
behar
ez dudanetik ia guztia. Adak.
|
|
|
debekuaren zama gainean zuelako, beharbada, eta aitaren beste zigor baten beldur zelako, debeku haustearen ondorioz: debeku hura, bai, gurasoek ezarria, baina ez hitz edo agindu baten bidez, bai baitira debekuak ez hitzik eta ez agindurik
|
behar
ez dutenak, ezta ageriko zeinurik ere, hain egoten dira, bestela ere, agerian, usaindu ere usaindu egiten baitira, nolabait esatearren; bazuen, gainera, beste mota bateko beldurra edo prebentzioa: ez baitzekien barruan zegoèn zaintzaileak, izeba Ernestinak edo Rakelek?
|
|
|
¡ Abajo España y arriba Rusia!? hartaratuta; ondorioz, oihuaren aurkako erreakzio gisa edo?, begiak amorruz zabaldu eta argiz bete zitzaizkion, gogoa ohiko sinestera itzuli balitzaio bezala, sineste garbi eta zalantzarik gabekora, gerra hartan Jainkoak beren alde behar baitzuen. Jainkoaren aldekoen alde eta Espainia zinez maite zutenen alde?, hain zen begien bistakoa egia hura, egiaztapenik
|
behar
ez zuena, silogismorik ere ez, lehenengo premisan agortzen baitzen argudio guztia: Jainkoa gure alde dago, eta nola gure alde dagoen?
|
|
|
Ez zuen berriz ere egin konde proventzal burugabetuaren aipurik. Horretaz aparte, ez zuen solasgairik debeku, ezta emazteek beren senarrekin izan
|
behar
ez dituztenak ere.
|
|
|
izatekook plana egin genuen, delako monjea bahitu eta bizarra mozteko. Gure arteko mihi luzeren batek
|
behar
ez zuenari erranen zion, debekatu baitziguten fraidearengana hurbiltzea.
|
|
|
Ezagutzen ditudan prostitutei behintzat, bezerorik koipeztoenak baino askoz ere beldurgarriagoak zaizkie dirurik ematen ez dieten borondate oneko errukitsu eta salbatzaileak. Gurasokeria baita inondik inora
|
behar
ez dutena: –Nik salbatuko zaitut, zure gorputza bekatuan zikinduta dagoen arren eder duzu oraindik arima, psikologo bat ordainduko dizut??
|
|
|
Bosgarren eta oraingoz azken aldian, berriz, ezikusia egin dit Amaiak, dirurik
|
behar
ez zuelako apika.
|
|
|
Haietako egun batean eman zuen, hain zuzen ere, aspaldian pentsatua zuèn pausoa; aurretik ere saiatu zen, egia esan, hiruzpalau bider, pauso hura ematen, baina saio haietan guztietan atzera egin zuen azkenean... debekuaren zama gainean zuelako, beharbada, eta aitaren beste zigor baten beldur zelako, debeku haustearen ondorioz: debeku hura, bai, gurasoek ezarria, baina ez hitz edo agindu baten bidez, bai baitira debekuak ez hitzik eta ez agindurik
|
behar
ez dutenak, ezta ageriko zeinurik ere, hain egoten dira, bestela ere, agerian, usaindu ere usaindu egiten baitira, nolabait esatearren; bazuen, gainera, beste mota bateko beldurra edo prebentzioa: ez baitzekien barruan zegoèn zaintzaileak –izeba Ernestinak edo Rakelek– nola erreakzionatuko zuen, barrura sartzen utziko zion ala ez, eta ez baitzekien, sartzekotan, zerekin topatuko zen:
|
|
|
–Apaizak noiznahi ibiltzen zaizkigu pulpitutik zer egin behar dugun esaten, baita zer ez dugun egin behar ere. Bada, nik liburuan zer egin behar dudanetik gutxi aurkitu dut, eta egin
|
behar
ez dudanetik ia guztia –Adak.
|
|
|
lubaki bat, eta lubakiaren bi aldeetara Domingo eta bera, aurrez aurre, elkar hiltzeko prest; nola izan zitekeen, baina, anaiak anaia hiltzea?; eta zergatik ez?; Teofilo Mariak ez baitzuen anaia anaiatzat ordurako, hain izan zen eskerga eta berealdikoa honen traizioa, Teofilo Mariak berak une hartan are traizioagotzat hartu zuena, ausaz, muturreko baldintzek –beheko solairutik zetorrèn oihu bat ere entzun zuen orduan, onik egingo ez ziona: ...riba Rusia! – hartaratuta; ondorioz –oihuaren aurkako erreakzio gisa edo–, begiak amorruz zabaldu eta argiz bete zitzaizkion, gogoa ohiko sinestera itzuli balitzaio bezala, sineste garbi eta zalantzarik gabekora, gerra hartan Jainkoak beren alde behar baitzuen –Jainkoaren aldekoen alde eta Espainia zinez maite zutenen alde–, hain zen begien bistakoa egia hura, egiaztapenik
|
behar
ez zuena, silogismorik ere ez, lehenengo premisan agortzen baitzen argudio guztia: Jainkoa gure alde dago, eta nola gure alde dagoen... bada, gure alde dago, eta kito!; parametro horien barruan, akabatuko ez zuen, bada, bere anaia, tartean egokituz gero...!, ez anaia zelako, baizik eta gaizkiaren taldekoa zelako –Errusiaren aldekoa eta Kainen taldekoa–, eta Kainek Abel hiltzea bekatu zen, bai, baina Abelek Kain ez, en defensa del orden y en defensa, por tanto, de Dios...
|
|
|
–Bada, beti bezala bultzatu
|
behar
ez banauzu, utzi.
|
|
|
horregatik hasi nintzen totelka hitz egiten, eskola publikotik debozionisten ikastetxera joan nintzenean. ...2013, berriro jaitsi zuen burua; harekin batera, baina, bere mendekotasuna ere erakusten ari zen, beharbada, Lorenzo, burua behean zuelarik are beheragotu baitzuen hiru aldiz, mugimendu labur ezin konpasatuagoetan, mendekotasunak ere –autozentsurak uniformetasunera darama eta uniformetasunak autozentsurara– bere erritmo zehatza balu bezala, behin interpretatuz gero beste interpretaziorik
|
behar
ez duena, zeren bere burua hiru aldiz makurtzen duenak makurtzen baitu ehun aldiz eta mila aldiz; Gabinok, beraz, hura guztia ikusi zuen, ongi ikusi ere; irudi haietatik guztietatik, haatik, sufrimenduarena nagusitu zitzaion berriro ere, itxuraz, Lorenzoren sufrimendua Feliperena ere bai baitzen, azken batean, eta Feliperena berea –Gabinorena–, Feliperen karta irakurri zuenetik Gabino e...
|
|
2010
|
|
|
Haur bat munduratzea sekulako erantzukizuna baita, nik neure gain hartu nahi izan ez dudana: hartu nahi izan ez dudana eta hartu
|
behar
ez dudana, nire jarrera hau ariketa edo praktika etiko bat baita funtsean, sinestunen eta ez sinestunen aurkakoa. Sinestunak eta ez sinestunak, bai:
|
|
|
Gogoratzen al zara nola, hura jaiotzear zenean, anai arrebok ibili ginen sesiotan, anaiok haurra mutila nahi genuelako eta arrebek neska?; baina bazirudien bazirela lehenagoko kontuak, etxeko medikuak laster batean jakinarazi zizkigunak: anaiatxo bat izan duzue, bai, baina hilzorian dago, eta beraz?; eta ezetz, ez genuela haurra ikusiko, heriotza oso gauza itsusia omen zen-eta, umeek, ahal izanez gero, ikusi
|
behar
ez zutena, baina lasai egoteko, haurra orduantxe bataiatuko zutela, hil ahala zerura joan zedin.
|
|
|
–Nola izango dut burua geldi, geldi ez badago, izeba??. . Pertsona bat desioaren mende dagoenean,
|
behar
ez duen tokira eramaten du desioak; ezer desiratzen ez duenean, aldiz, desioak ez du eramaten eta bere baitan uzten du: Jainkoaren baitan, alegia.
|
|
|
Diskrezio osoarekin iritsi ziren guztiak Loiolara irailaren 20an, goizean goiz, 8: 30etan baitzuten hitzordua. Ikusi
|
behar
ez zituen inork ikusi gabe sartu ziren Arrupe Etxeraino, garai batean Urolako trenaren geltokia izan zenaren ondora, ordezkaritza bakoitza bere kotxean. Diskrezioarena serioen, akaso, Josu Jon Imazek hartu zuen:
|
|
|
Ez zen inor sartu, ez behintzat han zer gertatzen ari zen jakin
|
behar
ez zuen inor, baina irten, inoiz irten izan zen irakasle horietako bat edo beste, Arrupe Etxeko sekretua gordetzeko ardura bere gain hartua zuten zerbitzarien estutasunerako, bileren etenaldietan etxearen kanpoaldean hankak luzatzearekin batera eskuko telefonoz hitz egitera edota, inoiz ere bai, nekearen nekez, basilika inguruan pasiera bat emanez atseden hartzera.... Baina inork ez zituen ezagutu, Arrupe Etxekoek dakitela behintzat.
|
|
|
galdetu zion elkarrizketatzaileak. . Agertzen direlako garai hartan agertu
|
behar
ez luketen gauzak. Guk dakigunaren arabera, betiere.
|
|
|
Scootter merke bat aukeratu zuen, karnetik
|
behar
ez dutenetakoa, zilindrada txikikoa. Merkea izanda ere ez zeukan dirurik ordea, eta, amari eskatu nahi ez zionez, Joxemirekin hitz egin zuen.
|
|
|
Gogoratzen al zara nola, hura jaiotzear zenean, anai arrebok ibili ginen sesiotan, anaiok haurra mutila nahi genuelako eta arrebek neska?; baina bazirudien bazirela lehenagoko kontuak, etxeko medikuak laster batean jakinarazi zizkigunak: anaiatxo bat izan duzue, bai, baina hilzorian dago, eta beraz...; eta ezetz, ez genuela haurra ikusiko, heriotza oso gauza itsusia omen zen-eta, umeek, ahal izanez gero, ikusi
|
behar
ez zutena, baina lasai egoteko, haurra orduantxe bataiatuko zutela, hil ahala zerura joan zedin.
|
|
|
" Nola izango dut burua geldi, geldi ez badago, izeba?". " Pertsona bat desioaren mende dagoenean,
|
behar
ez duen tokira eramaten du desioak; ezer desiratzen ez duenean, aldiz, desioak ez du eramaten eta bere baitan uzten du: Jainkoaren baitan, alegia.
|
|
|
Haur bat munduratzea sekulako erantzukizuna baita, nik neure gain hartu nahi izan ez dudana: hartu nahi izan ez dudana eta hartu
|
behar
ez dudana, nire jarrera hau ariketa edo praktika etiko bat baita funtsean, sinestunen eta ez sinestunen aurkakoa. Sinestunak eta ez sinestunak, bai:
|
|
2011
|
|
|
Atzeoihal erlijiosoa sumatzen da orobat borroka armatuaren garaiari erreferitzeko maiz erabiltzen diren, iragan deitoragarria?,, iragan hondatzailea?,, inoiz gertatu
|
behar
ez zuena, bezalako esaeretan, horrela garai horren izendapen hutsa iruditu behar duten terminoetan gaitzespen erlijioso/ moral inplizitu bat ezkutatzen dela.
|
|
|
Guztiz egia ez bada, gutxiago guztiz gezurra. Sinboloak heredatu dira (bandera, ereserki, ospakizun nazionalak), erregea, armada, ideologia, kultura politikoa, inpunitate poliziakoa, Justizia Exekutiboaren eskumakila izatea, iraungiezinezko nazional espainolismo obligaziozkoa Gobernuan eta alderdietan, hisia nazional zentralista unibertsala, funtzionario kiskil gaizkinahien sare nazio salbatzailea, hierarkia katoliko bat adjektiborik
|
behar
ez duena, kamarilla politiko eta ekonomikoen, familiak. Diktatorearen adigurian gizenduak, burgesia tradizionalki hedabideen jabea, ondorioz kazetaritza molde bat boterearekin beti saleros konpontxoa, berrondorioz kazeta handien arteko desberdintasun ideologiko sakon minimoa axalgaineko ekaitz itxuren azpian; eta batez ere isiltasun eta ahaztura total sinesgaitz bat nondik gatozen, militar desleial zin eta lege hausle batzuek supiztutako gerra zibil ankerrenetik alegia, errepresio basa odoljariotik(, en más de medio país no hubo guerra civil alguna sino sólo golpe militar y represión fascista?, F. Espinosa Maestre?
|
|
|
Dirua besteak beste pantaila erraldoi batean gastatu zuen, DVDan eta surround efektua lortzeko bozgorailuetan. . Herabetasun atabikoak hartzen ninduen dirua
|
behar
ez nituen gauzetan xahutzen nuenean, baina gainditzeko prest nengoen sentsazioa zen?. Dena erosi zuen berria, arropa batez ere; guapa egoteko gogo berri batek hartu zuen senarraren heriotzaren ondorengo omenaldia bukatu orduko (hiletaren ordezko), bat batean hari guztiari eutsi ezin balio bezala.
|
|
|
Beldurra ematen dit nobela bat idazten ari naizela pentsatzeak, behin betikoegia ematen du, ez? Nahi gabe neuri buruz esan
|
behar
ez nukeen sekretu bat agerian utziko dudala iruditzen zait, sekreturik izateko bezain interesgarria ez naiz baina, berdin dio, beldurra berdina izan daiteke, ez horregatik bakarrik, agian ez da sekretu bat, agian ni naiz, zeren agian terriblea izan daiteke naizen zerbait, eta jakin egingo dute idazten badut, nik jakin gabe terriblea den hori.
|
|
|
Zu bezalakoa al naiz? , galdera erretorikoak ziren, erantzunik
|
behar
ez zutenak, baina nor gelditu isilik?
|
|
2012
|
|
|
Ile tenkatuari erreparatu zion, behin eta berriz orraztutako mototsari. Gladys momentu hartan
|
behar
ez zuen pertsona zela iruditu zitzaion. Baina, era berean, huraxe zen inguruan zuen bakarra.
|
|
|
Baita egon
|
behar
ez zuenik ere?
|
|
|
Begira, Martina, guk badugu susmorik hemen egon
|
behar
ez zuen emakume batek baino gehiagok urteak igaro zituztela itxita. Orain damutu da, esaldia ia amaitua duenean.
|
|
|
Zabartu egin zen, eta edateari eman zion, baina oinazearen azpian Klaudia zegoen, edozein unetan berpizteko gai. Dena jakin nahi zuen, xehetasun guztiak, baita bortxatua eta itoa izan den bederatzi urteko neskato baten amak jakin
|
behar
ez zukeena ere. Hura baino lehenago, ordea, nirekin batera Euskaldunako auditorio honetan sartu zen, nire besotik helduta, eta nire ondoan egon zen Lucia di Lammermoor en tragedia entzuten.
|
|
|
Ikuspegi honek planteatzen duen auzia oso interesgarria da: pertsona bat baldin bada, dena bere baitan badago, inoren zain egon
|
behar
ez badu, orduan bere baitan dago onaren eta txarraren artean bereizten lagunduko dion tresna. Ez du araurik behar, ez du behar gaur egun hain modan jarri dituzten balore, moral eta etikarik.
|
|
|
Hilabete generaman elkarrekin oheratu gabe. Ni gusturago nengoen horrela, ohera sartu eta lo hartzea besterik egin
|
behar
ez nuela. Bartzelonatik joango nintzela erabaki nuen duela asko, eta horrek sortzen zidan ezinegonari leporatzen nion dena.
|
|
|
Zurekin oheratzen dena ohe azpiko munstroei erreparatu gabe. Zer egin maitasun adierazpenak
|
behar
ez dituztenekin. Soilik sandaliak eta bakeroak kendu, biluztu, hozkatu, bikiniaren markak erakutsi.
|
|
|
Bai, onartzen dut. Baina zeinen gustura sentitzen zaren batzuetan ihes egiten duzunean, inolako azalpenik eman
|
behar
ez duzunean. Atzera begiratu nuen une batez, eta Naroak hantxe segitzen zuen.
|
|
|
Atzeoihal erlijiosoa sumatzen da orobat borroka armatuaren garaiari erreferitzeko maiz erabiltzen diren, iragan deitoragarria?,, iragan hondatzailea?,, inoiz gertatu
|
behar
ez zuena, bezalako esaeretan, horrela garai horren izendapen hutsa iruditu behar duten terminoetan gaitzespen erlijioso/ moral inplizitu bat ezkutatzen dela.
|
|
|
Guztiz egia ez bada, gutxiago guztiz gezurra. Sinboloak heredatu dira (bandera, ereserki, ospakizun nazionalak), erregea, armada, ideologia, kultura politikoa, inpunitate poliziakoa, Justizia Exekutiboaren eskumakila izatea, iraungiezinezko nazional espainolismo obligaziozkoa Gobernuan eta alderdietan, hisia nazional zentralista unibertsala, funtzionario kiskil gaizkinahien sare nazio salbatzailea, hierarkia katoliko bat adjektiborik
|
behar
ez duena, kamarilla politiko eta ekonomikoen, familiak. Diktadorearen adigurian gizenduak, burgesia tradizionalki hedabideen jabea, ondorioz kazetaritza molde bat boterearekin beti saleros konpontxoa, berrondorioz kazeta handien arteko desberdintasun ideologiko sakon minimoa axalgaineko ekaitz itxuren azpian; eta batez ere isiltasun eta ahaztura total sinesgaitz bat nondik gatozen, militar desleial zin eta lege hausle batzuek supiztutako gerra zibil ankerrenetik alegia, errepresio basa odoljariotik(, en más de medio país no hubo guerra civil alguna sino sólo golpe militar y represión fascista?, F. Espinosa Maestre?
|
|
|
Zabaldu nezakeen, baina ezin baldin banuen itxi edo tolestatu, nuen eraman, buru gainean zabalik ez bazen, eta hori ez zitzaidan egokia iruditzen. Dena dela, azkenean, esan bezala, lortu nuen ongi erantzun zuen bat egitea, eta larruz estali nuen, ilea kanporantz jarrita; aterpe baten eran, ez euriari eta ez eguzkiari ez zion sartzen uzten, eta hala kanpoan ibil nintekeen eguraldi beroenean, lehen eguraldi hotzean baino abantaila handiagoekin;
|
behar
ez nuenean, berriz, itxi nezakeen eta besapean eraman.
|
|
|
Hirugarrena, irabaziak hamalau urte luzez jaso zituen agustindarren abadeen kontuak. Erietxean erabilitakoaren kontu eman
|
behar
ez zuenez gero, ordea, gizalege osoz jokatuz adierazi zuen 872 moidore zituela oraindik erabili gabe, eta niri zegozkidala. Erregearen zatiari zegokionetik, ez zidaten ezer itzuli.
|
|
|
«Nork irakatsi dizu kanta hori?». «Ez dit inork irakatsi; bururatu ahala kantatzen dut; entzun behar duenak entzun dezala; eta entzun
|
behar
ez duenak ez du ulertuko». «Eta nola duzu izena, nire txoritxo kantari hori?».
|
|
|
Txerkes jende horiek lapur amorratuak dira: eskumenean daukatena lapurtu arteko onik ez dute;
|
behar
ez badute ere, ostu egin behar... horretan barkamena eskatzen dut haientzat! Eta gainera, aspalditik atsegin zitzaion neska.
|
|
2013
|
|
|
–Horixe da, hain zuzen ere, Raissa, ikasi
|
behar
ez duzuna, ihardetsi zion senarrak, irri ezin paternalistago bat ezpainetan?. Gure musika eta dantzak, izan ere, monumentu bat dira, geuk zaindu eta geuk arnasberritu genukeena, baina neurriz eta geure izaerari eta nortasunari eutsiz betiere.
|
|
|
Polifemo zaharrari ez zitzaizkion arrunt itzaliak garai bateko indarra eta azkartasuna. Ni haren parera agertu orduko, pistola bat atera zuen nonbaitetik, metxarik
|
behar
ez dutenetarik, eta eskura utzi zuen, armatu eta gero, paperek tapatzen ez zuten mahaiko zoko bakarrean.
|
|
2014
|
|
|
Astiro garbitu dut neure burua, mugimendu inguratzaileekin. Oinazeak hor jarraitzen du eta, egin
|
behar
ez nukeela badakidan arren, horretaz poztu naiz.
|
|
|
–Eta zer da
|
behar
ez zenuena?
|
|
|
Eta berak semea beste batekin nahasi, ezinago! Bere semea zen ikusi berri zuena, dudarik ez, eta semeak ezagutu ez bazuen, nahi ez zuelako izan zen, ezagutu
|
behar
ez zuelako, horrela jokatzeko arrazoi larriak zeuzkalako! Eta orduan, ama sentimenduak itzalaraziz, pentsamendu bakar bat izan zuen:
|
|
|
–Ezer hartu
|
behar
ez baduzu, hobe duzu alde egin.
|
|
|
–Odolaren beroa mintzo da koadro horretan, erresistentziaren oihua baita koadro hori funtsean eta errepresioaren aurkako garrasia! Eta sinesten ez badidazue, ikusi ondoko irudiak, komentario tipienik
|
behar
ez dutenak?. Segidan, beraz, Pipermanen roboten errepresioaren irudiak ematen zituen. Beñaten eta Mamadouren atxiloketarenak eta dobermanak Foxi egindako erasoarena, bertzeak bertze?, kaleko garrasiak eta intziriak entzungai.
|
|
2015
|
|
|
Ustekabean, modu txarrean. Eta
|
behar
ez zuen gauzetan sartu zuen muturra, ez zion kasurik egin, eta arazoetan zegoen orain. Bai, arazo latzetan.
|
|
|
...a egin zizun egunean bertan gertatu zela azaldu zenuen, ni Aldeburghen nengoenean/ ez nengoenean, baina txotxolokeria bat izan zela, eta biei damutu zitzaizuela momentuan, eta berriz ez ikustea eta inori ez kontatzea adostu zenutela berehalakoan, aurrera egitea, aurrera beti, eta ni ere inor ez multzo horren barruan sartzen nintzela, jakina, ni batez ere, ni nintzen inolaz ere gertatutakoaz jabetu
|
behar
ez nuena.
|
|
|
Gernikako Adierazpenarena azaldu ziguten. Ez galdetu nolatan, baina nik ordurako banuen [testua], teorian eduki
|
behar
ez banuen ere. Jakingo ez banu bezala entzun nien.
|
|
|
Haien legeen menpe bizi nahi ez duten lekuko seme alabak, utopiarrek ohiltzen dituzte berentzat hartu dituzten lur eremuen mugatik kanpora. Jazartzen zaizkienei, ordea, gerla egiten diete; uste baitute egiaz zuzen dela gerla egitea, nonnahiko populu batek, berak batere
|
behar
ez duen eta alfer eta huts uzten duen lurra, ez dielarik erabiltzera eta baliatzera utzi nahi, lur horiek berak berezko legez hazi behar lituzketenei?. Oraindik norbait gogoratuko da menturaz, nola antz antzeko argudiabidea erabili duen, Ipar Amerikar iaioek mexikar alferrontziei lurralde puskak indarrez kentzea justifikatzeko, Karl Marx jaunak, gizadiaren progresoarentzat hala hobe omen delako.
|
|
|
Pentsatuko nuela agindu nion Puertari, baina luze pentsatu gabe erabaki nuen ezetz. Telebistarako gidoigintzan aritu diren lagunen eskarmentuak adierazten zidan, bizibiderako
|
behar
ez banuen behintzat, hobe nuela hortik urruti ibili. Eman nion beraz ezezkoa Puertari, eta geroztik ez dut inon ere entzun proiektu haren berri; kaxoiren batean geratuko zen hautsa biltzen, eta hola hobe.
|
|
|
Eta betikotasun sentsazio bat ematen zion horrek. Urtetako lagun baten tankera, ez sarrerarik ez aurkezpenik
|
behar
ez zuena.
|
|
|
Bere moduan, bakardadea estimatzen duen pertsona klasea zela. Hitzen konpainia sobera
|
behar
ez dutenetakoa.
|
|
|
6 Erantzuna izan
|
behar
ez duena
|
|
|
–Bueno? , saiatu nintzen erantzuten, baina Lorenzok keinu bat egin zidan eta eskua jarri zidan sorbaldan, azalpenik
|
behar
ez balu bezala.
|
|
|
«tropari» adorea eman eta beldurra kentzeko balio dute. Batzuk koordinazio praktikak dira, beste batzuk ariketa konplexuagoak, baina lortzen dutena «erraietako» ordena bat da, hausnarketarik
|
behar
ez duena. Gure ikusmen sistema prestatzen dute.
|
|
|
Penizilina aurkitu baino lehenago, gaixotasun asko beharrezko gisa ikusten ziren, eta orain argi daukagu kontingenteak zirela. Gaixotasunak, gosea edo derrigorrez onartu
|
behar
ez dugun edozein sufrimendu «natural», naturala dirudienaren, baina halabeharrezkoa ez denaren, paradigma dira. Naturaren «opariak» dira, baina ez ditugu gure postontzian nahi.
|
|
|
alde batetik, zuk esandakoa egiazta dezakeelako, eta, bestetik, beste herrialdeetako erakundearen gailurrera iristeko bidea izan daitekeelako. Lur jota ager zaitezke poliziaren aurrean, gainbehera etorri denaren papera egin, baina horrek ez du esan nahi lagunak salatzeko orduan ihesi bezala portatu
|
behar
ez duzunik. Arrieta harrapatzea espero dute, ez ahaztu, baina kontuan eduki huts egitera kondenatuta daudela, gezurraren susmoa egingo zaiela seguru asko.
|
|
|
Hori konpontzen saiatu gara. Baina hemen arazoa ez da batzuek gehiago irabaztea, baizik eta gehiago irabaztea gehiago irabazi
|
behar
ez dutenek. Eta hori ez da gertatu orain arte.
|
|
|
Eta aurrean dituenek ez dute gaitasunik emateko, kentzeko baizik, semearen gorpua ere kendu egin nahi baitiote, piztia sarraskijaleen antzera, gorpujale diren banpiroen antzera. Bera da gizona, bera da seme bati samurtasuna eman diezaiokeena, bera arerioari aurre egiteko prest dagoena, bizia eman behar badu ere; bizia ere emateko prest dagoela konturatu da hori pentsatzean, eta bat batean sendotuta, indartuta ikusi du bere burua; berak du emateko gaitasuna, berak du boterea beraz, bera da, bada, eskuzabala, bera eskatu
|
behar
ez lukeena, aita batek semea eskatzea, alegia, apaltasunez eskatzen duena.
|