|
2000
|
|
|
Ez zait inporta nola gertatu den hasi da idazle sentibera batek hasi
|
behar
ez lukeen gisan, hain zuzen ere. Orain askatu zarela ospatu behar dugu, nik aspaldian iragarri nizuna bestalde jarraitu du desegokitasun berberaz.
|
|
|
Eta kafetegi honetara sarturik, beste espresso bat eskatu, eta nire eguneroko ezinbesteko hau idazteari ekin diot, eta nire barrena zertan den laburbildu behar banu, esango nuke New Yorkeko egonaldian baino nahasiago sentitzen naizela, baina baita maitatuago ere. Eta beharbada horregatik, poltsatik Rubenentzat erosi dudan oparia kontuz kontuz zabaldu (egin
|
behar
ez bada ere, besteentzako opariekin beti hori egiten amaitzen dut, ezin bada eutsi berriro ikusteko gogoari), eta erlojua esku artean hartu dut. " Zure alboan igaro ditudan une ederren oroigarri", esan diezaioket eskaintzen diodanean, eta horrekin batera ahoan musu ematen imajinatzen dut neure burua.
|
|
|
" Denon bizi  tza aski mediokrea dun", esaten zidan orokorki Teresak," horrexegatik ez dinagu ahantzi behar, tarteka, txinparta ba  tzuk piztea". Baina gero, zehatzago, txispatu ginen batean moz  kor mozkor eginda amaitu genuen azken afarian, aitortu zidan nire bizi  tzari urtetik urtera monotonoagoa irizten ziola (erabat ulertzen ez dudan arren, oso esanahi ona izan
|
behar
ez duen" patetiko" hi  tza ere erabili zuen), eta agian, banaketaren oinazea gorabehera, aukera ezin hobea zela norabidez aldatzeko eta txinparta desberdinak pizteko (dena aitortu behar badut, Teresak ez zuen sekula Dabid oso gogoko izan). Eta, egia esa  tera, orain neure baitan dardara inarrosle bat sumatzen dut, metrokoa baino askoz bortitzagoa, azpi azpian nuen desioa zuhaitzetako sustraiak bezala kanporatu nahian dabilena.
|
|
2001
|
|
|
Nazka, jauna, higuina: horixe da arteak sortarazi
|
behar
ez duen sentimendu bakarra, zure koadroak ezinago hobeki pizten duena...
|
|
|
Neurriak hartu behar dozuzanean, erabili zinta metrikoa. Alde bieta  tik  zenbatuta dago eta punta banatan amaiera metalikoa dauka,
|
behar
ez danean batzeko. Oihalak, marra luzeak edo tolesturak neurtu behar dozuzanean, egurrezko erregela bat erabili zeinke bere ordez.
|
|
|
Hitza eskatzen dut, halaz guztiz, eta lotsa gutxirekin gainera, gure behin bateko neskatxen irudira. Neure lanbidetik
|
behar
ez beste saihesten ez naizelakoan, lehenbizi: badirudi, alafede, hitzek eta hiztegiek badutela ikuskizunik hizkuntzalaritzarekin âeuskal etimologiaren aldetik, bai, behintzatâ eta ni arlo honetan âongi, gaizki, nahiz erdipurdiâ saiatua naiz batik bat, ematen duenez.
|
|
|
Lehenbizi lehenbizitik nabari zen, gazteagoen artean, susmo kontentagaitz baten arraiza eta hori, duda mudakotzat jo bazitekeen hasieran, gero eta argiago eta zaratatsuago. Lehen ez ziren arazoak ongi aztertu eta erabaki;
|
behar
ez zen bideko jokaera erabili zuten. Nik, egia esan, begi zorrotzak izan ditut hutsak ikusteko (batez ere, huts horiek geure buruarenak, neronenak barne, direnean), baiezkoan erantzun ohi nuen, ez beti, baina bai gehienetan.
|
|
|
Azkuerenean, Lhanderenean, Lopez Mendizabalenean, esate baterako, euskal hitzen adiera erdaraz azaltzen baita. Bestela esan, erdal liburuak baitira U. jaunarentzat eta horrenbestez euskaldun jator batek, agi danean, ukitu
|
behar
ez lituzkeenak.
|
|
|
Ez du horrek esan nahi horiek euskaraz erabili
|
behar
ez direnik. Baina bi gauza dira, eta arras bereziak, jakintza irakastea eta jakintza aurreraraztea, edo aurrerarazi nahian ibiltzea, gizon ikasi askojakina eta bilatzailea zeharo ezberdinak diren antzera.
|
|
|
Hitzaurre eder bat du liburuak(" Nondik eta nola") eta are ederrago den eskaintza. Esan
|
behar
ez nukeenik esatera ausartuko banintz, honelako zerbait esango nioke egileari: " Kanpora begira ageri zara beti zure idazlanetan, barren aldera baino areago.
|
|
|
Zeruetaraino goretsi
|
behar
ez badugu ere, ez da, bada, Etxepare, dagokion lekuan daukagula, euskaldun garen aldetik diogun zorra nahiz gogotik aldendu, gutxiets genezakeen olerkaria. Poeta gazte baten, maiz zaharragoak gogor hartzen dituen baten, hitzak aldatuko ditut hona, Ibon Sarasolarenak, Jakinen (24, 1967, 13 or.):
|
|
|
Halaz guztiz ere, ordea, hizkuntza lehenago landu dutenek, baita moldakaitzenek ere, zerbait utzi digute: berriz ibili
|
behar
ez ditugun bideen irudia, besterik ezean, kontuak arretaz ateratzen baditugu behintzat. AzorÃn batek, de mortuis delako sonatu hartaz ahaztu gabe3, ez du neure gogorako irakurgarri den gai mamitsurik aski eman, baina itsukeria litzateke âlekuak, jendeak eta hautsez orakatuak zeuden liburu zaharrak begi berriz ikusten erakusle eta gidari izateaz gaineraâ gaztelaniaren ibilera eta hotsa bera aldatu zituela ez aitortzea, nahiz gero aldaketa hura cliché zurrun aspergarri bihurturik akabatu.
|
|
|
Betikoa: Linguistika, euskaldunen aspaldiko etsai kuttuna, sartu zaigu
|
behar
ez duen lekuan. Ez diot nik ezertxo ere kenduko Altube jaunaren lanari, bere gaian alderatzeko gauzarik ez baitu bestek egin.
|
|
|
Arlo honetan saiatu ziren Axularrez kanpora beste asko, artean Oihenart zutela. Esan dezagun, hitzak hizpidea ekarrita, Axular luzaro baztertua
|
behar
ez bezala goratu nahi duela orain zenbaitek, beste guztiak azpiratuz. Gorostiaga euskaltzain jaunak, adibidez, honako hitz harrigarri hauek ezarri ditu bere azken liburuan:
|
|
|
Beste zati bat bada, bazterturik gelditu
|
behar
ez lukeena: Yakintzan agertu zen" Gazteâren esnatzea".
|
|
|
Ez genuke bestalde atzendu
|
behar
ez dela euskal literatura gutaz eta gure artean izan dugun literatura bakarra gure herri honetan. " Literatura vasca" ez da beti, ezta maizenik ere, antzina" literatura vascongada" deitu ohi zutena (hots," euskal literatura"), nahiz guk besterik nahi.
|
|
|
Guk, euskaldunok, eskurik ez, orduan, eta Erromako edozein Monsignorek bai? Hark esaten duena âeta euskaldunok jakin
|
behar
ez dugunaâ lege ote, hark esan duelako, euskaldunontzat. Argi geldi bedi, ene uste apalez, buruz eta zentzuz jokatu zuela Erromak auzi horretan, Aita Mokoroaz beste gidaririk izan zuelako beharbada.
|
|
|
Nik (eta barka behin eta berriz harri horretan behaztopa egiten baldin badut, baina Le moi est haïssable esan zuena ez zen Artetxeren gogokoa, bere Saint Cyran irakurri duenak dakienez) ez ditut gauzak horrela ikusten. Herriaren alde egin behar nituenak eta egin ez ditudanak ikusten ditut, lotsaz nahiz beldurrez, eta, horiek nahikoa ez balira, egin
|
behar
ez nituenak eta beldurrez nahiz lotsaz egin ditudanak. Nor naiz, beraz, herri oso bati kontuak eskatzeko?
|
|
2002
|
|
|
Manuelek eta besteak egin duten ihesaldia ekintza izugarria duk, eta denok pozez txoratzen gaudek, dena ondo atera zaiela ikusita. Bestalde, nik ez diat esaten Poliziarekin kontu izan
|
behar
ez dugunik, baina horretan ez diagu hutsik egiten, denbora guztian beraien peskizan bizi gaituk eta.
|
|
|
Aitak
|
behar
ez zenen bat esateko puntuan zegoela ematen zuen. Arnasa hartu zuen:
|
|
|
Eta Euskaltzaindia dakart hemen harira, anitzetan Euskaltzaindiari eskatzen baitzaio eman ezin duena, eta eman
|
behar
ez duena. Erakunde hau hizkuntzaren araugintzaz, normatibizazioaz alegia, arduratzen da, eta ez normalizazioaz.
|
|
|
kopurua erdikatu ondoren, horren erdiaren erdiak ere halako jakin minaz eta grinaz irakurriko balitu euskal eleberriak, ez litzateke hain gaizki egongo arazo hau, eta hizkuntzaren maratila aski seguru izango genuke, behar bezala estutua edo, txarrenean ere, zure aitatxi amatxik gasna lurreko su bazterrean gerren puntan erretzen jartzen zutenean baino seguruago. Ez, ez naiz ni izango idazleari merituak ukatuko dizkiona eta inor ere apalduko dudana,
|
behar
ez denean gainera. Baina beldur naiz salmenta horietan, idazteko merituez gain, bazela beste zerbait ere, literaturarekin zerikusi gutxi zuena.
|
|
|
Nekez da ulertzen erakunde hau izaki erakunde ofizial bakarra, goi mailako legeetan espresuki onartua, auzo koxkor bateko elkarte baten antzera tratatua izatea. Eta hori gertatzen ari zaio Euskaltzaindiari, azken urteetan iritsi baita inoiz ere ailegatu
|
behar
ez zuen bihurgunera. Onddoak bezala sortu zaizkio inguruan barrideak eta elkarteak (hauek bai, elkarteak, ez erakundeak), garai batean Euskaltzaindiarenak ziren eginkizunak bereganatu dituztenak.
|
|
|
ez, otoi, holakoa ere, baizik maizkara holakoa, zoritxarrez. Sinboloak ikusiko dituzu, gazte, baina erne egon sinbolo horrek noiz gurutzatzen duen marra eta noiz hartzen duen hartu
|
behar
ez duena, hau da, sinbolizatu eta ordezkatu nahi duenaren gorputz osoa. Normalizatuko dira gauzak inoiz, etorriko dira urak biltegietara egunen batean aldiro ubide bazterretik mehatxuka ibili gabe?
|
|
2003
|
|
|
Arriskua harlanduzko edo marmolezko horma bat da, erakargarria eta tranpatia, inoiz iragan
|
behar
ez dena; beste aldean amildegia dago, herio ezinbestekoa.
|
|
|
Isolamendua nekazariaren lagungarri da, zentzu guztietan. Ez du harreman edo elkarrizketarik izan
|
behar
ez judu, ez heretiko, ez jentilekin, pozoitu ez dezaten. Gotzainak edo hauek agindutako misiolariak baino ez daude fedegabeekin harremanak izateko egoeran.
|
|
|
" Euskalerri espainiarra eta euskalerri frantziarra amaitu ziren, hil, eta beharrezkoa da Euskal Herri berriaren proiekturako foro bat29". Etorkizunari begiratzeko, zerbait
|
behar
ez bada Abailarri da. Jentilaren harriak herria suntsitu gura zuen, asmatu ez zuen arren begi bistan geratu zen asmoa eta harria bera ere.
|
|
|
Gailurra da burua, poliedroaren angelu multzoa; orpoa. Burua da naziogintzaren antzerkiaren eszenatokian inoiz falta
|
behar
ez duen gontza. Herri orok du bere buru orpoa, bere gontza nagusia, guk ere aurkitu behar dugu geurea.
|
|
|
Bestelako Euskal Herririk
|
behar
ez: euskalduna ez denik ez dut behar.
|
|
2005
|
|
|
–Bestetik, beste interpretazio batek dioenaren arabera kapital naturalaren stocka da hurrengo belaunaldiek jasoko duten herentzian murriztu
|
behar
ez duena.
|
|
|
GGIari neurketa garrantzitsu zenbait falta zaio; esate baterako, ez du banaketa adierazlerik, zeren eta errentaren banaketari buruzko adierazle
|
behar
ez bezalako bat erabiltzen baitu, per  tsonako BPGa alegia. Falta zaion beste gauza bat ingurumenari buruzko berariazko aipamenak dira.
|
|
2006
|
|
|
Leon ingeniari ibilia zen eta Blanche high schooleko irakasle. Erretiroa hartuta, jateko izerdirik bota
|
behar
ez dutenen zaletasunak lantzen zituzten: pintura lezioak, sukaldaritza ikastaroak eta lorategiko lanak.
|
|
|
–Baduzu egitekoren bat edo afaldu egingo dugu? Tivolira joan gintezke, goizetik irten
|
behar
ez baduzu.
|
|
|
Bizimodu ederra duela aitortzen dio. Inork ikusi ezin lezakeena eta, aldi berean, ikusi
|
behar
ez lukeena ikusi duela diotso: hurkoaren alderdi txarra.
|
|
|
Gainera, gizonak jipoitu ere egingo du. Nik ere zain dezadan nire arloa, ba, eta jar diezaiedan arreta etxearen salmenta kontuei, gertatu
|
behar
ez duenik gerta ez dadin.
|
|
|
Amak ere begiak jaso zituen galtzetatik, batera eta bestera begiratzeko. Sustoak susto, ordea, eskuak orratzari helduta eta begien gidaritzarik
|
behar
ez balu bezala segitzen zuen galtzen patrikako ertza errepasatzen. Bion begiradak gurutzatu ziren.
|
|
|
Utikan, ordea, nireak izan
|
behar
ez zuten kezkekin ardura  tzeari! Ezta ikaztegi hartan lapurtzeko ezer balego ere...
|
|
|
Nolanahi ere, herr Öchlerrek apenas aipatzen zituen erregimenak zigortutako edo debekatutako idazleak, eta aipatzen zituenean, tentu eskrupuluzko batez argitzen zigun autorearen ideiak ez zirela bereak. Zolitasun handiz lotzen zen bere lanera, bazekien-eta non zegoen aleman on batek pasatu
|
behar
ez zuen marra.
|
|
|
Benetako trikimailuak egin behar izaten zituen gu neska harekin bakarrik ez uzteagatik. Etxean
|
behar
ez genuen esnearen bila ere bidali izan zuen gajoa behin baino gehiagotan. –Aitaren eta semearen egiteko tentazioa izan du, baina parean duen begi pareak kendu dio gogoa.
|
|
|
hasperentzeari bizirik eusten dioten Iparraldeko hainbat inguruetako euskaldunentzat aproposa. Hasieran, ohitu arte," h" a
|
behar
ez den tokietan agertzea gerta liteke: zientziha, ahitona...?, baina joera hori bere kasa desagertuko da.
|
|
|
Sintomak: ergatiboa behar denean ez erabiltzea(" ni uste dut"), edo
|
behar
ez denean erabiltzea(" nik etorri naiz").
|
|
|
Eta ez du horrek esan nahi, kalitateaz ari garenean, egokitasunaz gain bestelakoak ere kontuan hartzekoak ez direnik. Esaterako, akaso irizpide nagusia izan
|
behar
ez duen arren?, zuzentasunaren oinarrizko arau batzuk era zaindu dira, ezta. Eritzi edo iritzi esateak ez du gure mintza jardunaren kalitatean eragin handirik izanen, baina ni/ nik nahasteak noski.
|
|
2007
|
|
|
Esan ez esan egon zen Jesus une batez, baina azkenean aspalditik buruan zerabilena bota zion lagunari, hitz haiek ezertan ere lagundu
|
behar
ez zutela jakin arren:
|
|
2008
|
|
|
Galdera bat: gertatu zaizu inoiz, zerbait egin, zertan ari zaren jakin gabe, baina gustura egon, eta gero berriro egin
|
behar
ez duzula pentsatzea?
|
|
|
Eta beharbada, ez eta ongi balego ere. Beti izan dugu hitz egitea
|
behar
ez duen maitasun harreman mota hori, begirada batekin gauza asko jakintzat eman dugu. Amarekin, aldiz, liskarra beti.
|
|
|
Aitorpenak berak larridura sortu dit. Aita da kamusatu
|
behar
ez dudana, Barrutia irakaslea baino ez dut. Ez dago tragedia egin beharrik, bizitzak berak egiten dizkigu.
|
|
|
" Ez du errurik sentitzen ekintza hauei buruz, espero ere ez da esperatzen. Inoiz ez da jakitun izan egin
|
behar
ez zuen zerbait egin duela. Ezin da esan nontsu egin duen akats fatala.
|
|
|
Orduan etxekotu omen nintzen, aurretik txinbilin txanbalan doakidan aita horren hitzak dira, Lekunberrin. Oraindik ere kilimatu egiten nau goizez atera eta eguerdi arte itzuli
|
behar
ezak sortzen zidan askatasun hark, edo amonarekin siesta egin ondoren zabaltzen zitzaizkidan larreak, muxar, kilker, San Pedro lore, kattalin gorri, ehun hanka mundu bat, eta nola hedatzen zen dena airerantz.
|
|
|
...eheko ezpaina hozkaturik, kikilduarena egin nuen, baina beroa neukan mantapean, urduritasunak izerdi patsetan nindukan, kamamila atera zidaten, ez da asko gustatzen zaidan jeneroa, baina ezpainak busti nituen, galdetu zidaten lasaigarriren bat hartu nahi nuen ere eta nik, ezetz, lasaigarriek eta horrelakoek tuntunantoni bat eginda uzten nautela, ezagutzen dut neure burua, eta horixe zen nik orduan
|
behar
ez nuena, tuntuntzea eta burua galtzea nire bizi guztiko unerik larrienean, ordurako jatetxekoek egina zuten alarma dei bat, etxekoandrearekin etorritako gizonezkoa ni jatetxean sartu eta berehala joan baitzen telefonoz deitzera, eta handik oso laster, auto baten gurpil hotsa sentitu genuen aparkalekuan sartzen, etxekoandreak zinkurin egin zuen eta atera joan zen agertu berriak errezibitzera, eta...
|
|
|
" Ez da sorginetan sinistu behar, baina ez da esan
|
behar
ez direnik ere". Hala zioten lehengoek eta halaxe diot neuk ere sorginez, jainkoez, elektroiaz, energia kosmikoaz, jaio aurreko eta hil ondoko biziaz edo unibertsoaz, kasu espektakular batzuk besterik ez ateratzeagatik.
|
|
|
Kartzelako preso gehienek ez daukate arrazoirik (egin
|
behar
ez zutena egin zuten), baina batzuek arrazoia daukate (egin behar zutena egin zuten). Kartzelak badaki nori kendu behar dion arrazoia:
|
|
|
[Minbiziaz gehiago.] Minbiziaren ugaltze itxuragabeko honetan zer esana badutelakoan nago hazkundeak eta garapenak. Hazkundea eta garapena sozio-ekonomikoak adina dira pertsonalak eta psikologikoak gaur egunean, eta orduan, pertsona pertsona bezala hazi eta garatu beharraren beharrez, gerta litekeena da hagitz naturalki pertsonaren barruko zenbait organo gehitxo eta
|
behar
ez bezala hazi eta garatzea, eta hazikuren, koskor, haunditu eta tumoreak sortzea. Hazi beharra, garatu beharra:
|
|
|
Gure espezie hau munduan traban dagoela uste badut, edo sekula azaldu
|
behar
ez zuen ezbeharra dela (halaxe iruditzen zait komeni baino gehiagotan), esan beharrean nago berdinzaleei, antisexistei edo dena delako aingeruei: espezie honek bi aurpegi txar ditu:
|
|
|
Semea ez hiltzeko esan eta aita konforme. Arrazoirik
|
behar
ez duenak beti arrazoi. Ipuin zaharra, ipuin betikoa.
|
|
|
Gezurrak buztana laburra omen du (hala zioten), baina burua bette bettea (hala diot nik, buru buztan haundirik
|
behar
ez duen arrazoiak erakutsirik).
|
|
|
Askatasuna: inori esplikaziorik eman
|
behar
ez izatea (batzuentzat). Nazkatasuna, edo aurrekoaren ondorio kolaterala:
|
|
|
Letra hilari merezi ez zuen ohore bat emanez jaio zen" literatura". Ahoz esanari
|
behar
ez zuen intsentsu bat emanez atera zuten gero" ahozkotasun" ezin erredundanteago hori. Ahozkotasuna:
|
|
|
Aurrena datozkidanak: nahi eta nahi ez, gauza jakinak behar ditudala; behar eta
|
behar
ez, gauza jakinak nahi ditudala; bide batetik joan edo bestetik joan, leku berera iristen dela (eta bai, baina ez da gauza bera); baliabide eta aplikazio batzuekin edo besteekin, gauza bera egiten dela (gero eta azkarrago eta hobeki, besterik gabe; eta ez: beste gauza bat egiten da)...
|
|
|
Orain dela hamar hamabost urte nazioarteko adop  zioa gauza marjinala zen âmarjinala adopzioak oso urriak ziren neurrian, esan nahi baitaâ, ez zen ia existitzen. Eta familia eredu bakarra zegoen garaietatik zetorren iritzi kolektibo baten ondorioz, adopzioa gehiegi aireratu
|
behar
ez zen kontua zen. Gogoan dut gaztetan jakin nuela ikaskide bat adoptatua zela.
|
|
2009
|
|
|
Ume saldorik ere ez zen falta, zalapartari denak ere, oholtzarrez osatutako baltsetara igo nahian, elkarri ura botaz. Zoriontsuak ziruditen, bizitzeko askorik
|
behar
ez dutenak zoriontsu izan daitezkeen neurrian. Elkarri zipriztinka ari ziren ume batzuen argaltasun izugarria ikusita, ordea, hiltzeko ere ez zutela askorik faltako, egin zuen bere artean Irenek.
|
|
|
Goizean, elur giro dago, baina zu prest agertu zara igotzeko, eta ni, ba, nola ez. ...lehen zatia, kopetako argiekin; ur gutxi hartu dugu, nik luze irauten dut edan gabe, zuk ere bai, orduko hartan bezala, ez edaten tematu eta kordea galdu zenuen hartan, berriro gertatuko zaizu tematzen bazara, ikusiko duzu, mila eta bostehun metroko maila igotzea gogorra da, baina gu zailduta gaude; gorakoan, elur ekaitza hasi du, baita laster atertu ere; ez duzu edaten, gorputzak hotzarekin urik
|
behar
ez duela sentiarazten dizu, baina beharrezkoa da edatea; Hiru Erregeen Mahaia, esku barruko marrak bezainbeste ezagutzen dut, berdin dio elurra ari badu ere, bi metrora ikusten ez bada ere, bide seguru bat hartuko dugu, kranpoien beharrik gabe, elurra ez dago gogortua, gune izoztuak ez daude arriskutsu, gora, gora, ederra da hau, gailurra, gora Euskadi, ikusten?, zure neba ematen dut, Kandido bor...
|
|
|
Emakume hura, ordea, ez zait ba algara batean lehertu! Gero, jan edana atera poltsa batetik, eta inoiz jan eta edan ditudan jakirik gozoenak dastarazi zizkidan; ondoren, umeok jakin
|
behar
ez duzuen zerbait eskaini zidan, eta, behin eta berriz atseginez nekatu baininduen hartan, lo geratu nintzen azkenean, berak maindire leun bat gaineratuta.
|
|
|
Edonola ere, honekin guztionekin ez dugu esan nahi bi hizkuntzetan ezer egin
|
behar
ez denik. Ez gara mutur batetik bestera jauzi egitearen aldekoak, pertika baten bulkadaz bagindoaz bezala; beraz, egin litezke eta nahitaez egin behar dira gauza asko bi hizkuntzetan.
|
|
|
Horrek ez du esan nahi, ez luke behintzat hala behar, A ereduan matrikulatu den %4ren eskubideak babestu
|
behar
ez direnik, ezta gutxiagorik ere. Dagozkien eskubideak errespetatu egin behar dira, trabarik gabe, gainerako ikasleei errespetatu behar zaizkien bezala, eta, jakina, gainerako ikasleei aitortu gabeko eskubide berririk asmatu gabe.
|
|
|
Hizkuntzen oreka eta berdintasun sozialak ez du esan nahi guztia bi hizkuntzetan egin behar denik edo guztia bi hizkuntzetan bermatu behar denik, nahitaez. Estatus berdintasuna da uko egin
|
behar
ez zaion helburua, baina gaztelaniaz dagoen guztia euskaraz eduki nahi izatea, ez da eraginkorra; edo auzi honi beste muturretik begiratzen diotenen artean zenbaitek aldarrikatu ohi duenez, hainbat gauza, beren interesekoak ere izan litezkeenak, euskaraz bakarrik egon daitezen eragotzi nahi izatea ez da ez bidezkoa ezta hizkuntza bizikidetzarako eraginkorra ere.
|
|
|
Euskarak inoren monopolio izan
|
behar
ez duen bezala, ez du euskalgintzak ere inoren jabetzako edo izan behar. Euskararen erabilera indarberritzeko ekimenak, batetik, eta ekimen horien sustatzaile eta gauzatzaile guztiak, bestetik:
|
|
|
infernuko deabrutzat ez hartzeak ez duela esan nahi elebakartasuna aukera egokitzat defendatu behar dugunik? Hain zaila ote da, beraz, ulertzea horrek ez duela esan nahi, baldin eta elebitasunaren balio positiboan sinesten baldin badugu, helburu komunitariotzat hartu
|
behar
ez dugunik elebakartasuna pixkanaka eta etengabe gutxitzea, desagerrarazterainoko bidean. Hain zaila ote da ulertzea modernitatearen eta gizarte kohesioaren exijentzia bat dela aukera berdintasuna oztopatzen eta diskriminazioak sortarazten dituen elebakartasuna desprestigiatu eta gainditzea, pixkanaka eta modu arrazoizkoan, jakina?
|
|
|
Zertarako ahalegindu euskara ikasten, azterketa bat gainditzeko besterik ez? Zertarako hainbeste buruhauste" nor nori nork" eta" diezazkigukete" ikasten, gero lanean jarduteko
|
behar
ez bada. Baina nola liteke gizarte elebidun batean, eta are elebidunagoa izan nahi duen batean, hizkuntza ofizial biak ez izatea neurriren batean ohiko laneko hizkuntzak?
|
|
|
Halakoen lasaitasunerako aurrera baino lehen esan dezagun, edozeinetara ere, tolerantziarik gabeko hizkuntza politika ez dela inola ere bidezko. Izan ere, uste baitugu, intolerantzia dela toleratu
|
behar
ez den jarrera bakarra gizarte bizitzako ezein arlotan. Halere, gutxienez eztabaidagarria da tolerantziaren jarrera hizkuntza politikaren bidezkotasunari buruzko kontuetan.
|
|
|
euskal oldarrari aurre egin nahi eta GAL izeneko proiektu narrasa asmatu zuten, mertzenarioz eginiko lardaskeria ezin tristeagoa; hori ere txarto, txapuzari eginiko monumentua, ganorabakokeriaren gailurra. Jendaurrean bota
|
behar
ez den puzker luze eta zalapartatsu horietako bat.
|
|
|
Eta kontua ez da nor indibiduala taldetasunez libratu
|
behar
ez denik, beharbada guztiok ausartu behar ginateke ariketa hori egiten noiz edo noiz. Arazoa beste bat da:
|
|
|
" Inoiz ikusi ez den, ikusi
|
behar
ez den zerbait deskubritzearen irrikari buruz hitz egin zidan Adrianek. Zientziaren jardun patetikoaz aritu zitzaidan, eta Adrianek esaten zidan espirituak eraman lezakeen punturaino saiatu behar duela zientzialariak" (Thomas Mann).
|
|
|
Diruzale baten gorabeherak baldin bagenituen hizpide, Dickens-en Gabon ipuineko Scroogerekin konparatuko genuen delako diruzalea; egolatra bat larrutzen ari ginelarik, De Quinceyren esaldia ekarriko genuen mahaira (ni esaten duen orotan, kapela kentzen dik). Halako idazlearen estilo aldaketa aipatuko genuen, beste baten azken lana kritikatuko, azken momentuko norabide artistikoez mintzatuko ginen, galdu
|
behar
ez zen filmen edo erakusketaren bat gomendatuko genion elkarri...
|
|
|
Ez dakit zerk bultzatu ninduen, nekeak beharbada, nire laguna babesteko nahiak, agian. Baina bat batean mihia askatu zitzaidan eta esan
|
behar
ez nuena esaten hasi nintzen, deabru bat nitaz jabetu bailitzan. Egiaren deabrua.
|
|
2010
|
|
|
zer gertatu zen? Zein da aipatu
|
behar
ez den afruntu hori. Badu ehun urte engoitik istorio horrek?
|
|
|
Mari: Hori bera, denak ados jarriak balira bezala denek zekitena, baina aipatu
|
behar
ez zena, gordetzeko... (Erlaitzi)... ez aipatzeko!
|
|
|
Ezinezkoa zitzaidan ulertzea zertara zetorren erreakzio hura, Maitaneren aldean Teresa ez zegoelako jartzerik, abenturatxo sexual hura ez zegoelako berak ematen zidanarekin konparatzerik. Baina hurrengo batean gainditu
|
behar
ez zen mugak non zeuden ari zitzaidan adierazten.
|
|
|
egin
|
behar
ez dezaten
|
|
|
Jakituria ere,
|
behar
ez denean
|
|
|
Ordaindu
|
behar
ez dugun urdanga da zoria,
|
|
|
Besteentzat, ordea, inoiz eman
|
behar
ez den pausoa: heretika.
|
|
|
Noski, zaila egin zait gai batzuetan eta nireak eta bost egin ditut gai batzuk nire euskaran adierazteko. Baina, bestalde, guk euskaldun zaharrok geure hizkera erabili
|
behar
ez badugu, nork orduan?
|
|
|
Egoera horretan, beti ez du asmatzen egunero gertatzen zaizkion arazoei nola erantzun. Bestalde, kazetariek badakite,
|
behar
ez den zerbait Vatikanoaren aurka esanda ere, ez dutela inolako zigorrik edo jipoirik jasoko, sarritan gobernuekin edo enpresekin gertatzen zaien bezala.
|
|
|
Beraz, orduan ere, hobe isilik egon izan banintz. Austriako filosofo batek esan zuen bezala, zabaldu
|
behar
ez den zerbait baldin badakizu, hobe duzu inori ez esatea.
|
|
|
Baina, gertatua gogoan harturik, oso arrazoizkoa izan zitekeen arren Vatikanoak gerora begira zerbait egitea, bizimodua asko luzatzen ari zaigula kontuan harturik, eta hurrengo Aita Santua ere oso zaharturik
|
behar
ez den baldintzetan aurki daitekeelako, zoritxarrez ordea, gaur gaurkoz, honetaz ez da ezer esaten. Benedikto Hamaseigarrena bera ere oso edadetua aukeratu zuten, 78 urte zituela.
|
|
|
Gogoeta eta batzuen eta besteen iritzien alderatzea eragingo zuen proposamena egin nahi izan dut, ez talde politikoetan eta Ganbera honetan bakarrik, baita, batez ere, gizartearen baitan ere. Edozein moduz ere, demokrata den inori inolako beldurrik sentiarazi
|
behar
ez liokeen planteamendua da.
|
|
2011
|
|
|
Bular gainean kartel hau utzi zioten: " Lapurtu
|
behar
ez zaienei lapurtzeagatik gertatu zait hau". Bileran zehar hiruzpalau aldiz urrutiratu zen Jan, telefonoz deitzeko; antza, inork ez zion erantzun, ahoa zabaldu gabe itzuli baitzen taldekoengana.
|
|
|
Azalpenik
|
behar
ez duen aurkikuntza miraria da.
|
|
|
Usaindu ere egin
|
behar
ez zuen kakatza batean sartuta dagoela potrotaraino, horixe.
|
|
|
Hemen ez zagok ez tabernarik ez ostaturik denbora emateko. Beharrean jardun
|
behar
ez aspertzeko.
|
|
|
Entzuidak ondo, Markos. Gauza bi dituk mundu honetan sekula egin
|
behar
ez ditugunak: izutu eta itsutu.
|
|
|
Merkatuan zegoen ogia, errazionamendukoa, jan ezina zela hamaika lekukok esan didate. Nire aitak dioenez, irina Argentinatik ekartzen omen zuten, hala zen erraitea behintzat eta irin hau luzaroan gordeta egoten zelako, agian Argentinan
|
behar
ez zuten sobrantea izanen zelako, ba hona igortzen zuten. Harrez eta mozorroz betetako ogia egiten omen zen horrelako irinarekin.
|
|
|
Norbere kabuz pentsatzea. Zer jakin
|
behar
ez den dakien jendea behar da.
|
|
|
Haien baliatu gabeko energiarekin. Barruan daukaten eta itxuraz inork
|
behar
ez duen potentzialarekin. Zein leku betetzen du jende horrek gizakion familian?
|
|
|
Zergatik denak behar omen du norbait egiten duena. Eta bera zeinek egin zuen?" Kausalitatea behar baldin bada, eta den orok kausa bat behar baldin badu, zergatik asmatzen dugu gero kausarik
|
behar
ez duen norbait, Jainkoa. Nik uste dut ez dagoela Akinoko Santo Tomasen frogekin ibiltzerik.
|
|
|
Eta, gero, mintzen nau baita ere gure lurraldearekiko errespetu txikiak batez ere Hegoaldean. Hegoaldean egin ditugu egin
|
behar
ez ziren gauza asko, urratu ditugu lurrak, bazterrak, hedapenak edo hedapen ekonomikoak, industriak eraman gaitu gehiegikeria bortitz batzuetara eta hori hor dago, arrasto itsusi hori hor dago. Nik lagun bat badut, soziologoa, erraten duena, pertsona batek, animalia batek bezala, behar duela ingurune egoki bat arnasteko, egurasteko eta bestela ez dela posible izango.
|
|
|
" Oso mesfidatia naiz, desorekatu egiten bainaiz. Badakit gauzak esaten ditudala
|
behar
ez diren bezala. Motz geratzen naizela batzuetan, beste batzuetan pasa...".
|
|
2012
|
|
|
Inasek ez daki oso ongi ulertzen duen Luisen azalpena. Inork argitu
|
behar
ez diona da izeko Juanitatxuk bekatuak barkatzeko premia zeukala esatea kirtenkeria onartezina dela, pentsamenduak pentsamendu. Apaizaren hitz haiek bultzagarri gertatu zitzaizkion erdi ebatzita zeukan erabakia hartzeko:
|
|
|
" Egun on" esan dio batek; beste batek," kaixo"; biek ia ahopean; gehienak isilik geratu dira. Antzematen zaie ez dakitela zer aurpegiera jarri, egin
|
behar
ez zuten zerbait egiten harrapatuak izan balira bezala. Inasek hormara begiratzea nahikoa izan dute alde batera mugitzeko, irakasleak pintada irakur dezan:
|
|
|
Alba askatzerakoan, harrezkero bestelako argirik
|
behar
ez zela inguruan zer zegoen ikusteko eta hegazkinak alde egin zutela ematen zuenean, ahots bat entzun zuen Galok. Gerturatzen ari zitzaion.
|