|
|
hizkuntza guztiek ez dute eskuratu oraindik ere kultura eskolatu jasoetarako ohiko erabilpen arruntik. idazkuntza eta modernitate kulturalak lorpen preziatu eta zailak izan dira. idazkuntza edo uneren bateko modernitatea iritsi direnetan ere ez dira beti garaipen horiek bere ondorioetan iraunkorrak gertatu: ...z erromantzeen artean erdi arotik idatzita zetozen okzitanieraren historia eta gaurko egoera1, edo erdi aroko prosa katalanaren arrakasta eta ondoko ibilera2; bere txikian, bereziki harrigarria da islandiera idatziaren historia (gogora erdi aroko loraldi goiztarra, eta laxness nobel Sariaren XX. mendeko arrakasta, 1955) 3 soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain baina ez da uste
|
behar
babes sozial eta ofizialik onenak izan eta beren hiztunen kopuruan gora egin dutenek ere hizkuntza idatzi eta kultural izatera iristea samurra izan dutenik; alderantziz, urratsez urrats joan dira aitzina garapen linguistiko kultural horiek, adibidez gure inguruko erromantze arrakastatsuenetan ere. hizkuntzen historia horietan beti egon dira une erabakigarriagoak, eta, besteak beste, aipatzekoak d... gaztelanian alfontso X.a Jakitunaren hizkuntz politika administratibo kulturala4, italieran dante ren De vulgari eloquentia() edo Divina Commedia nahiz Convivio n esandakoen ondorio historikoak5, frantsesean Villers Cotterêts eko arauak (1539) 6, ingelesean Book of Common Prayer hura (1549) edo King James’s Bible (1611) 7, alemanieran luter en Die Bibel() 8, etab. ikus daitekeenez, bere lehen urratsetan herri hizkuntzen garapen kultural idatzia erlijio bizitzatik gertu ageri zaigu, olerkian bezalatsu kultur prosan. gero eta nabariagoa zen prosa didaktiko erlijioso erromantzearen premia, apaizeria xumea, latina ahaztuta, bertatik gero eta urrunago baitzebilen. horrelako beharren isla da, zalantzarik gabe, berant erdi aroan Mart� n pérez ek idatziriko Libro de las confesiones delakoa (urteetan idatzi eta berrikitan inprimatua). apaiz lanetarako liburu kanoniko morala da, gaztelaniaz emana garaiko kleroaren egoera kultural eta soziolinguistikoari erantzun nahirik9 espainiako hego mendebaldean eta portugalen zabaldu zen, eskuizkribuzko kopiatan. ez zuen, ordea, produkziomolde erlijioso eta eskolatu horrek berehalako jarraipenik izan10 bere urrezko Mende hartan (XVi XVii. mend.), gaztelaniaren komunitate linguistikoak kultur mundua bereganatzeko gogo bizia izan zuen; hala ere, ez eztabaidarik gabe, hiztun askok ez baitzuen ikusten herri hizkuntza hori zenbait kultur esparrutarako duin eta prestatua. artean, XVii. mendearen atarian, gaztelaniaz idatz zitezkeen halako idazlanek susmopean ageri zaizkigu inkisizioko komisarien kritiketan; egoera horren adierazgarria da Salamancako unibertsitateari egindako kontsulta, sortutako eztabaida eta, azkenik, bidea libre uzteko klaustroaren erabakia (1601) 11:
|
|
|
Kontraktualismoa antipaternalista da, baina esklabo kontratuen arazoaren konponbidea aurkitzea zailagoa zaie kontratuaren aldeztaile ez hain erradikalei. Paternalismoaren inguruan eztabaidatzen duten gehienek ez dute inolako eragozpenik babesa obedientziaren truk ematen den bestelako kontratuekin, eta, hori dela kausa, zaila zaie argudio onargarriak ematea azaltzeko zergatik estatuak ez duen inposatu
|
behar
babesik handiena eskaintzen duen kontratu bat. Gainera, esklabo zibilaren kontratua baztertzea are da zailagoa baldin eta posible bada hari amaiera ematea bizi guztirako epe hori bukatu aurretik, ezkontza kontratuarekin gertatzen den bezala.
|
|
|
Gainera, hormako hartunearen egoera ere ikusi behar da, agian hondatu egin baita. Ez da inoiz berogailurik erabili
|
behar
babes sarea hautsi edo hondatuta badago! Eta, Basilio González Larak azaltzen duenez, ez da nahikoa berogailuei arreta jartzea,, instalazio elektrikoa etxebizitza etengabe berrikusi eta mantendu behar da. Halaber, ohartarazi du bere egoera akastuna sute askoren jatorria dela, batez ere etxe zaharrenetan, pertsona zaharrak bizi baitira.
|