|
2010
|
|
|
Bizikidetza bermatu
|
behar bada
, aurretik egindako saio praktikoak aztertzea ez da gaizki etorriko. Agerian dago eredu guztiek izango dutela zerbait onetik eta zerbait txarretik.
|
|
|
Proposatzen ziotenak ez zeukan errekisarekin zer ikusirik; ez zen ejerzitoa egiten jabe, baizik eta halako sujet partikular bat, Carlos Degrela Villabaso. " Kanadan banengo ez nuke kontratu honetan izenik jarriko —esan zien don Pedrok— Halere konprenitzen dut egoera berezia dela, eta jarri
|
behar bada
jarriko dut." Sonbreirua mahaiaren gainean utzi zuen, eta gazte falangistak eskaintzen zion luma estilografikoa hartu. " Dena dela, eta egoeraren berezitasuna gogoan hartuta, nik beste proposamen bat egin nahi nuke.
|
|
|
Izigarriko dantzariak erratean, Ballet Biarritzekoak dira aipatuak? Hor
|
behar bada
bai. Izigarriko kantaria, aldiz, ez da sekulan baliatuko Anne Etchegoyenen deskribatzeko (kantu txapelketan ezagun egin zen kantaria, orain Frantzian gaindi ari, Euskal Herritik kanpo poxi bat ezaguna, behar bada atletismo meeting batean, ez barrikadetan, La Marseillaise kantatu zuelako).
|
|
|
Hor behar bada bai. Izigarriko kantaria, aldiz, ez da sekulan baliatuko Anne Etchegoyenen deskribatzeko (kantu txapelketan ezagun egin zen kantaria, orain Frantzian gaindi ari, Euskal Herritik kanpo poxi bat ezaguna,
|
behar bada
atletismo meeting batean, ez barrikadetan, La Marseillaise kantatu zuelako). Horren talentuaren ñabarduren azaltzeko frantsesez mintzatuko da.
|
|
|
Entzun dut behin zinez xantza makurra genuela euskaldunok Oteiza bezalako gizona, Orion sortua izanki, eta ez euskalduna izateko. Eni iduri,
|
behar bada
, euskalduna izan balitz ez zela eskultorea izanen, eta hutsaren teoriaren partea hortik heldu zaiola.
|
|
|
Kontraesan politiko-ekonomikoa ere nabarmena da: librekanbismoa ezartzen bada eta dirua mugarik gabe ibili
|
behar bada
noranahi, dirudunekin batera, nola ukatu gero hainbati nazioarteko" onuraren" bidea?
|
|
|
1362. Liburu hau bera ere epidiktiko hutsa da, gogoeta urrutiko, desarrazoizko eta marjinalokin. Gehigarria,
|
behar bada
, puzzleko zati txiki antzera.
|
|
|
1364. Denok asaldatzen gara liburu bat debekatu eta liburudendako erakusleihotik kendu
|
behar bada
. Zentsura intzidentala da.
|
|
|
Ordea
|
behar bada
boztuco dira, vstez ecen gombidatcen tudala Marteren suzco eta kharrezco jocco, eta habarrots icigarrietara. Ez; ceren nihorc gombidatu gabe berac baitira hartara asco emanac.
|
|
2011
|
|
|
Errepublikako presidenteari idatziriko gutun-kantuaren bidez, armak hartzeari uko egiten diola esateaz gain, gonbitea luzatzen dio gerra bulegotik piztu eta handik segitu nahi duen agintari gorenari: S' il faut donner son sang/ allez donner le votre (Odola isuri
|
behar bada
, isuri ezazu zurea). Horra hor militarkeriaren aurkako mezua, argi eta garbi esana.
|
|
|
—Hiregatik espreski
|
behar bada
ez, baina aparkatzeko duan modu horrekin, gero hire txakurraren kontua zegok...
|
|
|
errimoak halako baieztapen bat eginarazten dauku oharkabean eta bada azpiko oharpen bapatekoa: kidetasun fonikoa duten bi hitzak ez direla,
|
behar bada
, bere erranahietan erabat ezberdinak izaten ahal: izan behar da artikulaturik gabeko kidetasun bat hor ororen azpian.
|
|
|
Ba., berriro esan zuen Carlak, uste dut jarraitu egiten didatela, ez nago ziur baina hala uste dut, espero dut zuek arriskuan ez jartzea. Gure bizkarra zaintzen badakigu, lasaitu nahi izan zuen Giovannik, baita zurea ere
|
behar bada
. Eskerrik asko, jarraitu zuen emakumeak, beste alde batetik badakit non aurki dezakezuen arma sorta bat.
|
|
|
Koliseotik Fabio eta Nina atera eta Carlarengana hurbildu ziren. Hementxe gauzkazu!, esan zioten pistolak erakutsiz, erantzun
|
behar bada
erantzunen diegu! Eta Norris?, galdetu zien emakumeak.
|
|
|
Oroitzen naiz jadanik bera falta zen gau fatal hartaz, gure halabeharreko mututasunari duintasuna zekarkion oinaze komun besarkatuaz, eta zure desolazioaren ordu izoztuak, hainbeste hitz saiatu baikenuen irain bakarra ere kitatzen ez zutenak, ohidura zaurigarriak beren iraute zurrunean keinu xamurrek iragana antzaldatzen ez dutenean. Begiratu zaitut gaur berriro, genitrix, gure bizitzen ihesunean isiltasunez hainbeste akats eta lehia elkarri egozten dizkiogunean,
|
behar bada
ez zen lorerik garaiz sortu edo amodio sorberri bat izan zen zauritua edo agian, baliteke, jakituriak ziren desberdinak edo, hain sinpleki eta azken argudioz, dena izan zen hasieratik gaizkiulertze izugarria. Orain errukiak lotzen gaitu elkarrengana galtzaileen keinu maitekorren orduan, dena dago azkenik barkatua eta zain ditugu joan zitzaizkigunak.
|
|
2013
|
|
|
—Ez zintudan mindu nahi, Mannix. Ardoa edan
|
behar bada
, ardoa edango dugu-esan zuen Earlek.
|
|
|
Horrelakorik sortu
|
behar bada
, eta hipotesi horretan kokatzen bagara, gizarte antolatu autoeratuan ditugun azpiegitura eta indarrak azpibaliatzen ari garela iruditzen zait arlo honetan. Pauso handi bat emateko aukerak galtzen utzi ditugu azken hamarraldian behintzat, hiztun komunitateak dituen tresnetan gertatu den ikuspegi estrategikoaren faltagatik.
|
|
|
Euskararen hedabide esparrua nola egituratu pentsatu
|
behar bada
, iduri du euskararen gizarte erakundeen eta erakunde publikoen arteko gogoeta partekatua egin beharko dela horretarako.
|
|
|
Ahalegintxo bat egin behar nik ere, patxada apur batez distantziatik begiratzeko nire mamu progresisten hondartxoei. Tira, hizkuntza komunitatearen odol-emate datuak ez dira bereziki interesgarriak (bueno, edo zergatik ez,
|
behar bada
emaitza esanguratsurik balego —ez dut uste kasu honetanodol-emaile elkarteei pista bat eman diezaieke beren kanpainei begira, edo antolakuntzari begira, edota beste aldetik euskal hiztun multzoaren balore eta dinamika batzuen pista jarraitzeko balio dezake datuak). Baina beste hainbat aldagai hizkuntza erabilerarekin gurutzatzea, bai, jakingarria eta praktikoa gerta dakiguke.
|
|
|
Foroko arduradun batek garbi esan zigun munduko foro horretan euskaldunen papera garrantzitsua zela, eta berariaz animatu gintuen ahoz eta idatziz parte hartze kualifikatua izatera. Dena esan
|
behar bada
, geuri falta izan zaigu denbora edo ganora hasitako lanari jarraipena emateko New Yorken eta Genevan.
|
|
|
munduko komunikazio-kodeen sinpletzea, urtzea eta bateratzea sustatuko duen korronte praktiko, ideologiko eta faktiko eraginkorra. Indarrez eta arrazoiz ondo hornitua, dena esan
|
behar bada
.
|
|
|
Bat apartatu
|
behar bada
, hezkuntza nabarmenduko lukete gehienek hiztun komunitate honen garabide nagusien artean. Adar lodia da gure prozesu osoaren arbolan.
|
|
|
Arbelak argitzen zuen berriro: behar bat da, eta
|
behar bada
. Elean hiztunak izatea, behar bat da.
|
|
|
Eleaniztunak izatea, bigarren mailako beharra, une historikoaren eta gunearen araberakoa. Hartuko dugu
|
behar bada
.
|
|
|
Gure gurasoen belaunaldikoek pertsonak halako etxe edo familiatan kokatu arteko onik ez duten bezala, halatsu ikusten dut nik ere nire burua jendeari nongoa den galdetzeko joera automatikoarekin. Izena baino nekezago ahazten da herria, dena esan
|
behar bada
.
|
|
2014
|
|
|
Ongi informatua zitekeen(" aupres de gens instruits du Pays Basque" 19),
|
behar bada
lan orokorra egin duenaz gain, ez denez testuen mamian sobera sartu, ez zaio testua berari sobera jarraiki eta besta mailan egonik, hobeki sentitu du, Herellek baino, gauza horien alderdi ludiko-artistikoa.20
|
|
|
Testuez, ez du ezer erraten, geroan idatz zitekeen antzerkien eredu edo hazkurri liratekeenak, baina onartu behar diogu egin ahala egin duela eskutan ukan dituen pastoral eta astolasterren bildumaren osatzeko. Ez du
|
behar bada
toberen testuen ukaiteko paradarik ukan.
|
|
|
Ñabardura eta ez entrebalekoa. Eragin handia zuten, talde liderra ez zen
|
behar bada
, baina hauen ekimenak pisua bazeukan. Zabaldu dute ideia, zuzendaria taldetik kanpo bildu behar zela, urrunago joanez, ez genuela guhaurek egiten ahal.
|
|
|
Taldea Landartek sortu zuen Baionan, hiriaren konkistatzeko asmoz, barneko aldeko erbesteratuak aktore. Lehen kontradikzioa hor zegoen
|
behar bada
. Bigarrena hau:
|
|
|
Urbeltzek dion bezala, sortzeko, aldatzeko, metaforaren zolaraino jautsi behar da, antzeztu behar dira rolak ber deskubritzeko. Berriz hauen esanahia eman behar diegu" gorriei" egokiago den beste zerbaitez ordezkatzeko geroan,
|
behar bada
, zerbait adierazgarriago otu edo inposa dakigun.
|
|
|
Bestalde dantzariak puntakoak izanik ere, mendeko bertsolari hoberenak plazan, hiru mila jende Irisarrin biltzeko urrunetik jinak baldin baziren ere, ez zen aparantziarik ere oraingo pastoraletan bezala kanpoko jendeekin kontatzen ahal, behatzaileak inguruko herritakoak ziren. Beraz, urteko edo
|
behar bada
bizpalau urtetako gertakaria zen. Azken gerlatik landa, hau baita tobera erraldoien muga, autoak sartu dira, jendea hasi da mugitzen eta toberak beste ospakizun batzuekin konkurrentzian sartu dira eta, gehiago dena, jostatzeko beste moldeak badira.
|
|
|
" D’ou viennentcesgens, dela Bohemesans doute." Oroitzen naiz burasoen karkailaz. Hemengoak zitzaizkien Manez beltza eta Ñakosa, buhameak
|
behar bada
, baina hemengoak eta euskaldunak dudarik gabe. S. Etxekoparrek les" basques-ek"" mespresatuak" direla erraten duelarik nor ditu euskaldun edo euskal herritar horiek?
|
|
|
Bazen hor adineko aho handi bat eta Leize bizkarretik heldu zen xendera bazela erraten zidan. " Lehen, badik hamar urte ez nizala izana, bazuan gerezi ondo bat han xendera heltzean holako bat (erakusi zuen hesol baten loditasuna), orain ez zakiat nolakoa den, menturaz hola (eskuekin beti eta zabalago)
|
behar bada
hola." Nik ez nuela ikusten gerezi ondorik eta gizona joan zen dudan ezarririk ene lekuaren ezagutza. Lagunak erran zidan" zozoa, behar hakon erran hola zela (metrako heina), isilduko zuan ba fite, segur nuk baduela ehun urte ez duela han zangorik sartu.
|
|
|
Gure denboran antzerkia mutiko afera zen, edo hobeki errateko aiseago zen mutiko bat atzematea rola baten atxikitzeko neska baino. Herri antzerkia azkar egon zen eremuan ja,
|
behar bada
mutiko giro zelako, baina ene ustez etorkiz espazio politikoa zelako teatroz jorratua eta botere publikoa gizonen espazioa izan da denboran eta orain ere azkar. Lurrak feminismoa aipatu nahi zuen, feminitatea ere eta inarrosten zuen hitz horien gibelean zegoena.
|
|
|
Ez dut oroitzen Baigorriko tobera hartan, gaiak sortu zuen inpaktua, dantzak ez ninduen markatu ere, hein berean zen. Bakarrik
|
behar bada
, Mattin Trekuk sortzen zuen atentzioa zen ohargarri. Gaia alegiazkoa zen, iraganezko tobera gaien enborretik, herriko zezena zen bigarren titulua eta herriko neska guziak seduzitzen zituen baten istorioa eta jujamendua zen.
|
|
|
Erramunen aitak berak. Uste duzue
|
behar bada
ez dugula gizon funtsezkorik gure adixkidetan. Jakin-azu nehork uste ez dituzuenak ditugula argitzale herrian.
|
|
|
Manexen sartze erosteekin? Denboran
|
behar bada
, baina orain ez. Zuberotarrek publiko aski badute berek, funtzionatzen da Parisko eta Paueko diasporekin, erretretara hona hurbilduekin.
|
|
|
Ez zen finalera joan eta integratzen du ez duela rolik bertso munduan. Ez
|
behar bada
eraikuntza nazionalean baina libertitzean bai. Ez da gutxiago, honek orain arte euskal jendea baturik atxiki baitu.
|
|
|
Kamera pasatzen da ihardeslearen gainean, eta ikusten dugu emazte zahar horrek ganbaran nahi ez lukeena litzatekeela. Kantuz hasten da boz zakarrez, besta biharamuneko bozez, emaztea hila, koñakak hondatua eta pajaritorekin metafora filatzen du, espainolez
|
behar bada
, baina erantzuna da, benetakoa, bukaera entzun arte ezin zuen hori pentsatu. Fredi delako zahar hori bilakatzen dela ez du balio bost lerroz azaltzea.
|
|
|
Edo ez erranetan galdu. Amodio hori denik ere, fundamentala da Etxamendiren bizitzan, bere kantu idazleren bokazioa
|
behar bada
eta Euskal Herriari atxiki dion kartsutasuna gurutzatzen du, kantuen muina baita hau. Baina kantuak hau baino gehiago dio.
|
|
|
Xamuiok infernu bezala bizi zuen horretan, lurrean, argi izpi batzuk bota nahi izan zituen bertsotan. Jakiteko beharrezkoa da irudikatzea, baita horretarako infernua bera irudikatu
|
behar bada
ere. Infernua kontatu nahi zuenean esperientzia egiten ari zen.
|
|
2015
|
|
|
Horiek dira diferentzia otzandu eta menderatuaren eginbeharrak. Eta, haietatik pasa
|
behar bada
ere, haietatik ihes eta haiengandik arroztu behar du etengabe euskal Zerak. Bidea ez baita, globalizazioaren tenorean, amaitu.
|
|
|
PenTSATU eta esan ezinaren arteko espazioa dun idaztea-beraz-: hirugarren espazio bat,
|
behar bada
, sodioak okupatu ohi zuen hirugarren espazioa, medikuak esaten zinanez beste inora iritsi ezinda geratzen diren botikek hartzen dutena bezalakoa, existitu ez arren, existitu ez arren intentzioentzat, desirentzat, gogoarentzat, esperantzarentzat balekoa, eta existitu ez arren orain pentsamenduekin bezala idaztearekin iritsi egin daiteke hirugarren espaziora sodioa gorde eta banatzen duen gorputzar...
|
|
|
Pottoka beltzak agertu baitzaizkit mendi-magal hartara, ametsetan bezala, eta moxalak ere maitagarriago egiten direlako Kantikarik Ederrenaren ostean. Eta
|
behar bada
, gozatu kafea ere, ezeren beldurrik gabe eta ametsetatik ekarri gozoa testuetara-garbigailua isiltzen den bitarteangau guztiak edozein gau baitira lotaratu aurretik, gauerdirako orduerdi baizik falta ez bada ere, adibidez, pottoka beltzak betazalpera trostan agertzen direnean.
|
|
|
254. LABek ez zuen aldaketen kudeaketa prozesuan inolako parte hartzerik izan;
|
behar bada
horregatik, balorazio hotza egin zuen: " onartutako aldaketa ez da aski".
|
|
|
313. ELAren Batzorde exekutiboan buelta bat baino gehiago eman zitzaion manifestazioan ELAko eta LABeko kideak elkarrekin ala bi multzotan joan behar ote zuten gaiari; azkenean batera joan zitezela erabaki zen, horrela LABekoak eta bere ingurukoak" kontrolatuago" egongo zirela iritzita; multzoen arteko jende kopuruaren konparazioa saihestu nahiak ere lagunduko zuen,
|
behar bada
, erabaki hartara. Edonola ere, ELAk manifestazioa ondo lotu nahi zuen, beldur handia baitzien antolatzaileen kontrolpetik kanpo sor zitezkeen gorabeherei.
|
|
|
1045. Ibarretxe lehendakaria espainolisten piztia beltza bihurtua zen Lizarra-Garaziren arotik; EHren babesari uko eginagatik, hauteskundeak aurreratzera behartu arte eraso zioten PP eta PSE-EEk; politikari nahiz hedabideek nazionalismoaren aurka inoiz baino kanpaina gogorragoa burutu arren-edo,
|
behar bada
, horregatikemaitza bikainak lortu zituen Ibarretxe buru zuen EAJ-EA koalizioak: 600.000 boz eta 33 eserleku; bere burua Ajuria-Enean zekusan Jaime Mayor Orejaren PP-UA koalizioak 19 legebiltzarkide lortu zituen, eta PSE-EEk, 13; EHren beherakadak (5 legebiltzarkide baino ez zituen atera) eta erauntsi espainolistaren mehatxuak eragindako hautesleen mobilizazioak indartu zuen Ibarretxe.
|
|
|
Ibilbide bat seinalizatua dago Pastaza ibaiaren arroaren gainkaldean. Bidezidorretik irten eta errekara bertara jaisteak deitu dit, hartarako erdi-amildu egin
|
behar bada
ere. Errekaren emariak eta harriek beti erakarri izan naute.
|
|
|
Eta EKTn zure ponentzia jaso dugun asteburu berean, entzun diogu behin eta berriz Kike Amonarrizi euskarara jendea arrimatzean, atxikimenduak lortzean dagoela gakoa. Eta geroz eta konbentzituago nago, hori erdal hizkuntzaren batean egin
|
behar bada
, ez dela horregatik ezer pasatzen. Bestelakorik pasatzen da ordea, beste batzuen burutik.
|
|
2016
|
|
|
Bada zer hobetu. Mundu osoa nazio baten nahiaren arabera antolatu
|
behar bada
, indar militarren oreka eta desoreken arabera, patu ekidiezina izango da berriz ere han eta hemen gerrak piztea. Premisa horiekin, baten nagusitasuna erabatekoa denean baino ezin da bakea iritsi, pax romana delako hori, alegia.
|
|
2017
|
|
|
Amak arkitektura beti izan zuen maite. Eta horregatik
|
behar bada
bizi ziren Victor Eusa arkitektoaren eraikuntza batean eta ez beste edozein etxetan. Hala ere, ustel atera zitzaion jokaldia Iñigori.
|
|
|
Zuzenean egin zuen argindarraren etengailura eta eskaileratako argiak piztu zituen. Burmuina lanbro artean sumatzen zuen, alkoholak zertxobait zorabiatuta, eta horregatik,
|
behar bada
, argiek normalean baino gutxiago argitzen zutela iruditu zitzaion. Igogailuaren atea saihestean eskuinaldean zeuden espaloien lehenengo zatiari aurre egiteko, kaiola barruko argia piztu zen bat batean, argiak Iñigoren aurpegia makilkada baten indarrez kolpatu zuelarik.
|
|
|
Zer ukan nuen une haietan gogoan? Bada, liburu hertsi haien papera zaila izanen zela erretzen,
|
behar bada
. Hazi egin zen sua.
|
|
|
Bizi komunitarioa aldarrikatzeko, kontraktualtasuna gainditu
|
behar bada
, esango nuke, oraindik ez garela gauza izan gizonezkoen betebehar horietan bizi-komunitarioaren funtsa txertatzeko.
|
|
|
Familiak txikitzen ari diren heinean,
|
behar bada
senitarteharremanei eusten zaien kasuetarako, gogoratu, bereizten direla lehengusuak, bestengusuak, izterlehengusuak...
|
|
|
Horregatik ez da izango hezur hitzarekin izen propio gehiago. Edo,
|
behar bada
, galtzaile izan direnei ez zaielako gehienetan izenak jartzeko eta gogoratzeko eskumena ematen.
|
|
|
Hala, hobe duzu zure baitatik irakurtzea, zeure baitan bizi dena esnatzeko edo itzaltzeko, hala
|
behar bada
.
|
|
|
Mailaketa nabarmendu
|
behar bada
ez da posible harremana, behetik gora ez da zilegi izaten parekotasuna.
|
|
|
Pentsa ezazu, irakurle, haginaren fruitua ez dela toxikoa. Eta
|
behar bada
, eta jende toxikoaren bihotzak ere ez duela zertan izan. Denarekin ikas daiteke, baita gizaki toxikoekin ere.
|
|
|
Rocka eta bat-bateko bertsoa zuzenean eta aldi berean uztartu nahi direlako sakrifizioetan hasi
|
behar bada
, bateria da sakrifikatu beharrekoa, ez gitarra. Garai bateko bertsolariak oker zebiltzan beren herrak gitarrari zuzenduta.
|
|
|
Kontua da, rock abestietan bertsoak oso gutxitan eutsi diela bertsoa kantatzeko doinu tradizionalei eta bere erritmoei; bertsoa bera izan da rock maneretara egokitu dena. Gutxitan mantendu da bertsoa kantatzeko berezko modu hori, Jon Sarasuak zioen bezala, kadentzia propioak eta
|
behar bada
ahotsa erabiltzeko tradizio bat ere baduena. Rock taldeen irakurketarekin aldaketa gertatu zen, metamorfosia.
|
|
|
Faktore asko gertatu dira estetika aldaketarako, eta
|
behar bada
ez da erabakigarriena izan gazteleraren eragina, idatzizko hizkuntzak ere terrenoa irabazi du ahozkoaren aldean.
|
|
|
Adibideak badira, baina kontrako norabidean. Behin gertatu zen eta
|
behar bada
ez da berriro gertatuko. Erabaki harrigarri hura garai jakin baten eta pertsona jakin batzuen konpromisoaren fruitu izan zen:
|
|
|
Jasan zuen txistualdiarena, eta jasan zituen 1969an Donostian eta 1976ko uztailaren 20an Donibane Lohizunen egindako omenaldiak. Baina Urepelekorako eri zen Xalbador, eta profezia gisa utzi zuen idatzita Odolaren mintzoa liburuan, 86 hura
|
behar bada
ez zuela gaindituko. Esana zion medikuari, baina medikuarentzat ere gaitza bihotzean ez, buruan zegoen.
|
|
|
Faloaren gorazarre hura ez
|
behar bada
, baina gainontzean Nemesio Etxanizek bere poeman irudikatu bezala gertatu zen Montereyko hura. Igarle lanetan ere bizkorra Etxaniz:
|
|
|
Asfaltoa ta euskara, biak ditugu susara, reakzioa ona liteke hori
|
behar bada
. Be (h) iak bihoaz askara ta euskara:
|
|
|
81. Horra,
|
behar bada
, gero Gasparrenea izanen zenaren aztarna.
|
|
|
82. Honatx,
|
behar bada
, gero Matinchoenea etxea izanen zenari bere izena ematen, hagitz ohikoa zen izengoitia.
|
|
|
307. Gauza guziak aisa egitekoak izaten zituelakoan,
|
behar bada
–Auskalo.
|
|
|
Bazen ehun urte lehenago egindako akordioa ere, 1406koa, liburu honen hasieran ikusi izanen duzuna, eta
|
behar bada
, Anizlarrea urte askoan errege eta jauntxoen menpetik Orreagaren mende gelditzera irago zenetik, aurrenekoa huraxe izandu izanen zen. Eta hartan baliatu zela dirudi Pedro Mariskala ere, bere sententzia idazterakoan:
|
|
|
Beste urtetan bezalaxe egin zen Goizuetako zerrien kontaduria, eta 582 buru atera ziren ezkurrera eramateko modukoak. Ezkur urtea ere, inoiz baino hobea zelako,
|
behar bada
. Baina ez denak bazkatzeko adinakoa.
|
|
|
Honetatik igertzen diot, Goizuetarrak, holakoetan, kontu ofizialak atera edo ez atera, berdin-berdin eramango zituztela beren zerriak ezkurretara. Eta,
|
behar bada
, zerrien burukontua ateratzen zenean baino pozikago. Hartara ez baitzuten Artikutzako goardak kargua hartzeko bildurrik izanen, nahiz bargoren bat edo bi gehiago sartu tartean.
|
|
|
Zergatik atzeratu ote zen eguna? San Mateo goizexko zelakotz,
|
behar bada
–Baliteke...
|
|
|
1324, 1337, 1339, 1367, 1401, eta 1409 azkena. Badirudi urte honetan edo gerozkoren batean egina zela azken trasladoa, baina Goizuetako artxiboa ordenatu zutenek azalean 1424 para zuten, eta
|
behar bada
urte honetantxe, ez bada behintzat hasierako 1324 horrekin nahasi eta egindako ehun urteko okerren bat.
|
|
|
Gero ikusiko duzun 1825eko padroiaren aurretik, hauxe duzu osoena Goizuetako bizilagunei buruz, eta gainera Konbentzioko gerra hasi baino zazpiren bat urte lehenago egina. Horregatik bere inportantzia, eta horregatik,
|
behar bada
, etxerik etxe nabari den jendearen asentamentu erregularra ere. Ondoko urteetan, bateko eta besteko gerrak zirela medio, gorabehera haundiak etorriko baitziren Goizuetako demografian, inguruko beste herrietakoan bezalaxe.
|
|
2018
|
|
|
Hilobien datazioek ez garamatzate VIII. mendetik honantzago. Apustu egin
|
behar bada
, nik esango nuke frankoen agerraldiak markatzen duela Iruñeko komunitate islamikoaren bukaera, edo bestela esanda, Iruñeko islamizazio prozesuaren haustura. Gauza jakina da 778ko udaberrian Iruñeko harresiak protagonista berri baten agerraldiaren lekukoak izan zirela:
|
|
|
Zein da" bestaldeko" garraio publiko sistema? Nola egin ospitalera joan
|
behar bada
–Zer egin autoa garabiak eraman badigu?
|
|
|
Albaitariarengana eramango du gero. Eta ondoren, kirikinoa zaindu
|
behar bada
, zainduko du berak egun batzuetan. Bestela, topatuko du kirikinoa zaintzeko prest dagoen norbait.
|
|
|
Berriro, poliziak Milanotik ez urruntzea aholkatu diate. Giardini Pubblicira bahoa, egun eder horrekin eguzkitan jar eta egunkaria irakurriko duk ea berri onik badenez, artistekin
|
behar bada
–
|
|
|
Jamar —ijito espainol mintzoan jan— hori zen ondorioztatzen nuen bakarra. Haurtzaroan behin galdegin zidaten arrotz batzuek zer ote zen eta, Espainol mintzoan aski jantzirik ni,
|
behar bada
asko jaten genuelako ahalke zerbaitekin erantzun nik, haien irrirako. Bakarrik geroago ikasi genuen Zamargilearena batetik Xamarrena zetorrela eta oraino ere, etxean doi-doia aditurik nuen kontua, ageri zen solasean Minondoineko Matiasekin:
|
|
2019
|
|
|
Aitak, tentea artean osoko boten takoien gainean, bere txanpon-irudi profila kalkatua zuen ispiluan, eta haren ate espektraletik ihes egin nahi zuela zirudien. " Sanchez kapitaina Pestañas sarjentuaren esku zikinetatik erreskatatu
|
behar bada
, agindua emango diot behean dudan basati taldeari eta eraso egin diezaiotela kuartelari". Tira egin eta paper bat atera zuen eta, beti zutik eta ispiluan kalkatua, patxada handiz, idazkeraren trazuak pausatu zituen:
|
|
|
Bigarrenik, esaldi horien aditzak aztertzerakoan konturatu gara, hori guztia bideratzeko, euskarak formula anitz dituela. Xumeenak,
|
behar bada
, aditz jokatugabeen bitartez erdiesten direnak; sofistikatuenak, subjuntiboaren bidez antolatzen direnak. Gure hizkuntzan holako esaldiak izateak erne ibiltzeko abisua ematen digu:
|
|
|
Ba zituzten zintzilikai eta kutunkideko gauza batzuk: bashuntzen eta beste ihizien hortz zulatuak, maskor eta hezur koskatuak, e.a. Lurgorri puskak, igortziz mehaturiko burdinarriak eta kuartzo kristalak ere,
|
behar bada
beren onuragarritzat zerabiltzaten. Hiru zulotako hegazti hezur bat Laminazilon (Isturitzen) azaldu zen:
|
|
|
(Mitxelaundi,
|
behar bada
–zerga ere haundia baitu).
|
|
|
56. Franco. Arribillaga dueño [hemendik aurrera" dueño de la casa vecinal llamada" deitzen hasi da apeogilea,
|
behar bada
bertako jabe Patziku Arribillaga eskribau honen itzalak eraginik edo, auskalo zergatik] de la casa Sagastimearra.
|
|
|
Eta 1925eko bordarien eliz errolda honetatik, kasik ehun urtera, 2019ko maiatzaren bostean, hara nola osatu didan gaurko borden zerrenda Patxi Tolosa, 85 urteko aitona hiztun argiak, eta
|
behar bada
, gaur Aresoko borda konturik gehien dakienak. Zure jakinerako, nik neuk halaxe eskaturik, Ibiurtik honuntz Elutseder aldea barrena hasi dizu zerrenda:
|
|
|
Ontsalotarra zen horkoa, orain eroria da Antzola aldean. Eta,
|
behar bada
, inguru hartan oraindik Olazar denak, bere zentzu guzia ematen diona, erantsi diot nik.
|
|
|
Hirugarrenik Urbieta hori, gero Urbieta zahar(> Arozmendi) izanen zena, baina artean borda izenez ageri ez dena. Hala balitz esan bainezake Franki bera baino zaharragoa zela,
|
behar bada
, beheko zokoan Urbietako ola hidrauliko berria egin aurreko haizeola zaharraren hondakinetatik gelditua, Goizuetan lehen Santsola eta gero Zibola izanen zenaren agorrola izandako Portolo bezalatsu, bien arteko aldapa pikoa lagun, goiko haizeolan garbitutako meatza maldan behera aisa botatzeko amilka beheko zokora, gero hango gabi hidrauliko handian lantzeko. Ikus Zer zen Akola?
|
|
|
"... luego en siguiente llegaron a otra borda sita en el termino de Soroeta que es de Cristobal de Ernanadorena[...] y por haver bisto el daño que haze azia la parte de arriva una heredad que tiene mandaron deje librey desembaazada cosa de media rovada de tierra[.] y allandosepresente el susudicho, ofrezio de cumplirlo asi". Gizon portatu zela dirudi Kristobal,
|
behar bada
, auzi honekin aldez aurretik 1671ko istilu guziekin ongi eskarmentatua zelako. Ikus 1670ko borden azter aldian Soroeta honetaz esandakoak, hemen berriz errepika jotzen hasi gabe ni.
|
|
|
Horrek esan nahi du, bitarte horretan eraikia izanen zela. Baina noiz, nork eta nola xuxen jakin nahi izatera,
|
behar bada
, Antonio Lasarte Unaienekoak berak esanen lizuke, nik baino askoz hobeki. Zena zela, geroztik egina behar du sorreran Unaiene borda zenak eta egun Migeltxoren borda denak, edo ahoz Miltxon borda denekoak.
|
|
|
Gaur oraindik Batixte Txubi zenaren bilobena baita, eta sortzez herriko Erasune etxeari dagokiona. Esan baitare, Leitzako Errege Erreginak liburuan, okerrak zuzendu ustez zunenak okertu zizkidan batek" Txuri" ipini zidala,
|
behar bada
, halaxe datorrelako J.M. Elosegik jasotako toponimian ere: Txuriren borda.
|
|
|
Eta zalantza izpirik gelditzen ote zaizu oraindik, inguru honetako bordarien sorrera artoak eragin zuela, batik bat? Niri ez, eta
|
behar bada
, zu ere, 1786ko apeoak aterako zaitu laster zalantzatik. Bistan da, ordea, horrekin batera demografia pobre samar baten igoerak ere lagundu ziola, eta ez gutxi; batez ere, olen inguruko langileria pobre samar guziak bilatu behar izan baitzuen bizimodua non edo han, garai bateko merkatu oparo hura lur joxetzen ari zelakotz.
|
|
|
Kontuan izan, elizako matrikula liburuak hasi baino hogei urte lehenagokoa dela bordarien zerrenda hau, eta gainera Konbentzioko gerra hasi baino zazpiren bat urte lehenagokoa. Horregatik bere inportantzia, eta horregatik,
|
behar bada
, lehen esan bezala, bordarik borda nabari den jendearen asentamentu erregularra ere. Ondoko urteetan, bateko eta besteko gerrak zirela medio, gorabehera haundiak etorriko baitziren Leitzako demografian, inguruko beste herrietakoan bezalaxe.
|
|
|
Aukera ederra garai hartako bizimodu eta lexiko zehatza ikasteko. Ni batez ere ehungintzako izen zehatzek harritu naute, eta baita ganaduaren hurrena lapurtu zuten jenerorik estimatuena orotariko jantzia izateak ere;
|
behar bada
, jan eta jantzi, edo hiltzea hobe, dugulako gizakiok lege. Kontuan izan, baita ere, tropek inbasioa egin zuten egunean, 1794ko abuztuaren 19an, artoa biltzekoa zutela oraindik bordariek, eta aurreko urtekoa ahituxea.
|
|
|
Goizuetan eta Leitzan ez bezala, inguruko beste herri ttikiagoetan: Saldisen, Eratsunen, Ezkurran, Aranon eta Areson bertan ere bordagintza atzeratu egin zela dirudi, seguru aski ere, herriotako jendeak goitik beherako aginteari errespetu edo beldur haundiagoa ziolako, eta
|
behar bada
, baita ausardia lotsagabeko jauntxo gutxiago izanen zelako ere, borda behar haundirik izanen ez zuten olajaunak eta beste hirulau jauntxo kenduta. Zena zela, honako bi borda hauek besterik ez da ageri 1678ko apeo honetan Areson (LUA, 4/ 7):
|
|
|
Aurreneko aldiz aditu nuenetik beretik harritu baininduen borda izena bitan errepikatzen duen oikonimo horrek, baina orain eta hemen arrunt egokia iruditzen zait, Aresoko borden auzia nola sortu zen errexago buruan hartzeko besterik ez bada ere. Dena dela, eta hipotesi guziak kontuan hartzeko,
|
behar bada
, zuharragoa litzake Utzaileneko borda dela izan litekeela esatea, gero argituko denagatik, baina, oraingoz bego honetan nire hopotesi bikoitza, agian bakarra izan litekeena, baldin eta herriko Borda hori lehengo Urtzailenea berbera zela frogatu ezkero.
|
|
|
Eta gero Soroeta izenarekin gelditu bazen ere, hagitz adierazkor eta ederra lehengo izen zahar hura ere: Landersoroeta, besteak beste lander hitza Leitzan ere erabilia zela erakusten diguna, edo,
|
behar bada
, gu orain sumatzeko kapaz ez garen ironia finez Erasote alde horretarako joera zuen jendemodua ere ederki erakusten diguna. Herriak nekez sortzen baitu hitz akalik.
|
|
|
Horra Barberosemeneko nagusi olariak Orozkotik bidalitako mezua,
|
behar bada
, Larreako Migelen ahaideko zelakotz, eta haren kontra ez egin nahi. Hain zuzen, gero bera gelditu baitzen Larreako bordaleku eta lur auzipetuon jabe, eta bertan egin gero Barberosemeneko borda.
|
|
2020
|
|
|
Epe ertainera ikusiko zenez, elkarrizketa haiek era bakarra zirela galdutako terrenoa berreskuratzeko. Arnasa hartu nuen eta segitu; ez nintzela xaloa ez mesianikoa, olcoztar baten engaiamendua beti honakoa izanen dela, gure probintziaren ahokatzea Espainiako multzo barruan, ahalik eta erosoen, ahalik eta seguruen, eta horretarako lau probintzietarako legebiltzar erako bat sortu
|
behar bada
, goxoki hori eman behar bazaie, haien batasuna puskatzeko, aztertu beharreko irtenbide dela, zuek ez duzuela nafar idiosinkrasia ezagutzen.
|
|
|
".. entsejatu naiz ahalik eta garbikiena, eta klarkiena iskiribatzera eta mintzatzera. Bai ordea
|
behar bada
izanen da zenbait hitz arrapatzaille, eta pontukari, zeinari ene hemengo eskuara ez baitzaitzo agradatuko; halatan haina othoizten dut, arren bilha dezan bertze bat hobeagoa, eta garbiagoa, hartaz garbikiago, eta klarkiago iskiribatzeko."
|