|
2000
|
|
|
Gai jartzaileak jakin behar du zein bertsolari diren kantatuko dutenak eta zenbaterainoko ahalmena daukaten gaiari heltzeko. Adibidez, bat baserritarra
|
bazen
, baserriko kontuak jarriz gero oso ondo moldatuko zen, baina beste gai batzuekin ez zeukan luzitzeko aukerarik. Askotan gaia herriak berak jartzen du:
|
|
|
Gerratea amaitzean hurbildu zen lehenaldikotz Kanbora, biriketako gaitza zuen anaiari bisita egitera, Lapurdiko herriska ospetsua zen-eta bere urberotegi eta osategiei esker. Ahal zuen aldi oroz, bidaian joaten
|
bazen
ere, Kanbon betiko errotu zen, Ipar Euskal Herriko bizi giroa eta Euskal etniaren berezitasunak inspirazio iturri bilakaturik. Hain zuzen, arrantzale eta laborariak margotu ez ezik, idatzi eta hitzaldi franko ere eman zituen, besteak beste Euskaldunak Iberoen ondorengoak zirela argudiatuz.
|
|
|
«nahiz eta bere obran denetik atzematen ahal den, lanak eta oso onak tartekatzen dira. Errealitateari atxikitzen zitzaion, bere marrazki azkar bezain adierazgarrien bidez. Nekazal munduaren erreportaria ere
|
bazen
, apunteak ere hartzen zituelako. Garaiko beste artistek ez bezala, Arteta edo Arrue kasu, ez zuen euskal giro ergel bukolikoa idealizatzen»
|
|
|
Abertzale zenbaitzuk gorriekin bat egiteko hautua onargaitza zen 82 urteko Arturo Campionentzat, «Larreko»rentzat... Gipuzkoan ere
|
bazen
matxinatuen alde egin zuenik: Juan Telleria konpositorea, Ignacio Zuloaga, Julio Beobide...
|
|
|
Hagitz zaila
|
bazen
ere, erresistentzia armatua eman zen. Gertatu zena nahikoa ezezaguna da, baina matxinadak jazo ziren:
|
|
|
elizaren inplikazioa Altsasun 1936an gertatu ziren triskantzetan, gurutzada santua zela argudiatuz. Garai hartan, eliza katolikoan ere
|
bazen
ideia aurrerakoiak zituen korronte bat.
|
|
|
1914ko maiatzaren 13an, pilotaleku estalia prest zegoela jokatzen hasteko berria eman zitzaion udaletxeari, eta hiru egun beranduago inauguratu zen. Bertan 1.116 ikusleentzako tokia
|
bazen
.
|
|
|
Luzeran 54.20m, kantxaren zabalera 10.50m, frontisaren altuera 11m. Bertan 980 ikuslerentzako tokia
|
bazen
. Ramon Maria Lili kalean zegoen.
|
|
|
Espainiako hauteskundeetarako hilabete pasatxo falta da. 1998ko urriko hauteskunde aurretik, aspaldiko urteetan ezagutu ez den eraso mediatikoaren lehen asaltoa izan
|
bazen
, oraingoa, borroka berdinaren hirugarrena da.
|
|
|
Deklinabideari eskaintzen zaion atala da luze eta zabalena. Toribio Etxebarria gaia nolabait lantzen hasi
|
bazen
ere, oraindik aztertzeko eta begiratzeko asko zegoela ikusirik, Imanolek kasuak banan bana eta sakonean jaso zituen. Deklinabidea lantzerako orduan Imanol koadro ezberdinetaz baliatzen da, eta hauen inguruko iruzkin eta adibide ugari ematen ditu.
|
|
|
Aitona zena, plazan eta jendaurrean ibili gabea izango zen, baina nik uste bertsotan egingo zuela: artalde koxkor bat
|
bazen
gure etxean, eta oso negu txar batek ardi gehienak akabatu zituen. Negu hari bederatzi puntuan hamabi bertso jarri omen zizkion, eta bertso onak omen ziren gainera.
|
|
|
Izarraitzen festa jartzeko eta, aizkoran pixka bat ibilia naiz ni. Hor
|
bazen
Kostita deitzen zaion lurzulo bat, eta han erromeria egiten genuen. Egun batean bi aizkolarik jardun zuten.
|
|
|
Azkeneko ordua iristean bost pertsonaia ezerdinen jokaera azaltzen saiatu da Damian Muñoz dantzari gasteiztarra" Asire" izeneko koreografia berrian. Hilaren 25ean Gasteizko Printzipal antzokian estreinatu zuen lana, aurrez Valentziako dantza jaialdian estreinatu
|
bazen
ere. Muturreko egoera horretan agertzen diren sentimenduak ikuspegi baikor batetik islatzen saiatu da lan honetan.
|
|
|
Akats tekniko bat izan
|
bazen
ere, arraro egiten da bi pertsonaiak oholtzaren zoko batera joatea kupulan agertuko den almendroen loraldia miresteko. Indar gehiago izango zukeen" mugi ditzagun belarriak" publikoari begira esateak.Azkenik, Angel Illarramendi zarauztarraren musika gorestea baino ez zaigu geratzen, pertsonaien aldartearen adierazle jostagarria, harmoniaz betea, musika tresna bakoitzari duen zuku gozoena ateraz.
|
|
|
Baina, esan bezala lehenago ere banuen liburu bat ateratzeko asmoa. " Connemara" ez
|
bazen
beste bat izango zen. Ipuin bilduma hori ere denborarekin argitaratuko dut.
|
|
|
Eta proiektua aurkeztu nuen, irabaziko nukeenik inondik inora pentsatu gabe. Ez nuen ezer galtzeko eta arriskatzekotan nobela batekin arriskatu behar nuela pentsatu nuen, niretzat ipuinekin jarraitzea errazagoa
|
bazen
ere.Hamabost bat orrialdeko lagin bat aurkeztu nuen lehen kapituluarekin eta beste hiruzpalau orritan nobelak izango zuen ildoa, estiloa eta halakoak azaldu nituen
|
|
|
Artista bohemioa izanik, Parisko Sena ibaiaren ertzean lotuta zeukan itsasontzia zuen bizileku eta" gozategi" (emagalduak lagun minak zituen). Oldartsua ere
|
bazen
, gaur egungo gerra argazkilarien antzera aritzen zen-eta. Esaterako, Franko Prusiar gerran borrokaren alderdi guztiak ehundaka zirriborrotan irudiztatu zituen.
|
|
|
Baina martiriren eredua bestelakoa da, hunkitzen gaituzte gure porputz atal direlako. Beraiekin badugu lokarrri bat, bere erabakiak gurea osa eta hezi dezake," Algia, santuekin bazegoen batasun bat, mailakatua
|
bazen
ere.
|
|
|
Zubi Zaharrari, Enkarterriko ikastolari, Balmasedako zubi ezagunetik datorkio izena. Hamahiru haurrekin hasi
|
bazen
ere, asko handitu da, 224 ikasle izatera iritsi baita ikasturte honetan. Haurtzaindegiko zerbitzutik hasita Lehen Hezkuntzako 6 mailara arte burutu daiteke bertan; lau hilabeteko haurrak dira gazteenak eta hamahiru urteko gaztetxoak helduenak.
|
|
|
Autoa aparkatu eta biribilunetik eskuinean aurkituko duzuen Gandia Bidetik abiatu behar duzue. Duela gutxi arte, inguru honetan Bizkaiko baserri tipikoek eta bere landazabalek osatzen duten nekazaritza paisajea nagusi
|
bazen
ere, azken urte hauetan, asteburu eta oporraldietarako etxetxo eta txaletez bete da, paisajea nabarmen degradatu delarik.
|
|
|
Interesgarri izan zitekeenik ere duda handiko genuen. Liburua, dena den, aipu onak izana zen mundu, milaka ale salduak zituen, eta hainbat hizkuntzatara itzulia ere
|
bazen
. Euskarara itzultzeko zenbait saio eginagatik, ordea, ez genuen lortu asmoa gauzatzea.
|
|
|
Lehenbizi ezkutuko leku honetan baselizatxo bat besterik altxatu ez
|
bazen
ere, oñatiarrek, arrasatearren laguntzaz bertaraino galtzada bat egin zuten, eta bide berriak lagundurik bertaratzen zen jende pila ikusirik, azkenean erlijio ordenak ere interesa jartzen hasi ziren.
|
|
|
Idazle urdazubiarraren" Gero" ospetsua modu irakurterrazago batez eskaini nahi izan du Salaberrik. Edizioaren egileak hitzaurrean dioen moduan," ez da hori izan hautaketarako arrazoi bakarra;
|
bazen
besterik ere, hots, Axularren hausnarketa eta pentsamendu horiek hizkuntza bereziki ederra, aberatsa, neurtua eta doinuduna hain zuzen, honelako gogoeta eta sententzia lan gorenetan ohi denaren parekoa". Gogoeta horiek entresaka moduan eta deskontestualizaturik eman arren, Axularren prosaren ezaugarriak nabarmen erakusten direla uste du Patxi Salaberri aramaioarrak
|
|
|
" Martin bere kuttuna ezin da hitzordura azaldu faxistak jakinaren gainean daudelako. Maitasun hura inoiz gauzatu ez
|
bazen
ere, zenbait urteren buruan, azken agerraldian dagoen afari meriendan elkartuko dira biak" dio Mitxel Gorrotxategik.
|
|
|
Ondoren gaskoiek Pasaian izandako eragina aztertzen da atal berri batean. XII. mendean iritsi ziren bertara eta XX. mendearen hasieran Pasai Donibanen
|
bazen
oraindik gaskoia hitz egiten zuenik. Urte luzeetan gaskoiera euskara rekin batera hitz egin zen.
|
|
|
Muskildin edota Urdiñarben euskalduna izatea gauza naturala zen, Maulen ez. Ez bakarrik eskuararen aldetik, hiriko gauza ere
|
bazen
, baserriko izaitea izugarria zen. Hartara, errebeldia amini bat sortu zen eskualdunon baitan.
|
|
|
Erabat ez etsitzeko, hala ere,
|
bazen
arrazoirik. Alde batetik, urte askoan gure historiari buruzko hainbat ikerketa eta hedaketa lanek itxaropena sortu zuen.
|
|
|
Saran gurekin bizi zen Elbira Zipitria, andereño famatua. Etxe hartan
|
bazen
ikastola bat, baina zoritxarrez ni izan nintzen ikasle bakarra, eta hori ez da broma.
|
|
|
Ez da erraza baserritarra mugitzea. Eta Hegoaldean abertzaletasuna sortu
|
bazen
, neurri handi batean herrietan indar hartu zuelako da: abokatu artean, mediku artean sortu zelako abertzaletasuna, eta horiek tira zuten beste jendea.
|
|
|
Has dezagun negoziazio bide bat, baina su etenari eutsiz. Su etena desagertzen baldin
|
bazen
, proiektuen eztabaida bigarren mailara pasatuko zela esan genion ETAri. Hori gertatu zen.
|
|
|
Kopuru hau hala ere handituz joan zen, eta 1969 ikasturtean 308 ikasle eta 12 andereño ziren jada. Tresneri, ekipamendu eta kirol edo jolaslekuei dagokienez,
|
bazen
alderik ikastetxe pribatuen eta ikastolaren artean. Ikastolako haurrak adibidez, kalean edo terraza batean jostatzera beharturik zeuden.
|
|
|
Gainera erronka txiki bat ere
|
bazen
, esatea" hau euskaraz nola geldituko da", sintaxiari sekulako bueltak (korapiloak) ematen baitizkio.
|
|
|
Beti ere euskal konfliktoari irtenbide bat atxemateko asmoz (PS, RPR eta berdeekin topaketak). Garai hartako asmoetarik bat prefektoarekin topaketa lortzea izan
|
bazen
ere, ez genuen lortu honek fermuki ukatu baitzigun bilera (kasualitatez, topaketa eskaera honen onarpena behin su etena hautsita etorri zen!).
|
|
|
MIARRITZEKO goi bileraren kari Euskal Herrian gatazka bat badagoela plazaratu behar
|
bazen
, izan diren gehiegikeriak ulergaitzak dira: espainolez aritzea eta Euskadi Irratiko bulegoen erretzeak, besteak beste.
|
|
|
Noiz arte?". Leize zulo horretatik irteteko biderik izan
|
bazen
, ordea: " Batasuna!
|
|
|
" Gazte ginenean bata isildu eta bestea hasten ez
|
bazen
desondra zen". (Euskaldunon Egunkaria,)
|
|
|
Aurreko kontuan nor izan zen galtzaile eta nor irabazle garbi gelditzen ez
|
bazen
, kontuak atera herriko seme bati boxeolarien txapela izan eta galtzea egokitzen zaionean! Urtain zeritzan boxeolari hura, ospe handiko gizona orduan, Estatu espainiarrean behintzat.
|
|
|
Bertsolaritzak indar izugarria zeukan: giro politiko horri buruz jendeak zerbait entzun nahi zuen eta oso zaila zen zerbait entzutea publikoki bertsolarien ahotik ez
|
bazen
. Bertsolariek zerbait adierazten bazuten, horrek sekulako arrakasta lortzen zuen.
|
|
|
Zeresana
|
bazen
garai hartan, baina zuk esateko modu berri bat ere asmatu zenuen...
|
|
|
Bertsolariak garai horretan gainera bazuen aukera eta onarpen bat ere halako diskurtso euskaltzale abertzale bateragarri bat egiteko, gainerako alorretan baimenik ez eta hor, bere zailtasunekin egin zitekeena edo egiten zena gutxienez, zigorrak zigor. Diskurtso ofizialarekiko desobedientzia modu bat
|
bazen
hura ere eta jende askok onartua. Jaialdi eta Txapelketetako jendearen erantzuna arrakastaren adierazle.
|
|
|
Egia esan, ez zen beste aukerarik, hil edo bizikoa baitzen haztea. Egin zena egin
|
bazen
, jende askoren borondate onari esker egin zen, baina egin zen guztia ez zen zuzen eta zentzuz egin eta horixe da orain konponbidean ipini behar duguna.
|
|
|
Izan ere, Francoren diktadurapean ez zegoen ongi ikusia indarrean zeuden lege eta erabakiak zalantzan jartzea. Gainera, epaiketa militarra zela-eta, badaezpada ez
|
bazen
greba eta mobilizazio asko egin zirelako, hiru hilabeteko salbuespen egoera dekretuz ezarria zuen Espainiako Gobernuak. Zer zen salbuespen egoera?
|
|
|
Sekulako finala egin zuen baina: nahiko sari
|
bazen
horraino heltzea eta, lehenengoz finalean daudenek gutxitan daukaten patxadaz, bere lana bikain egin zuen Arkaitzek. Ondo merezitako laugarren postua eskuratu zuen, Unai Iturriagarengandik hiru puntu eta erdira soilik.
|
|
|
bertsoa epaitzeko irizpideak bateratu egin zituzten eta froga praktikoak ere egin zituzten, aurreko txapelketetako saio bi epaitu baitzituzten. Emaitza, aurrekoan bezalakoxea izan zen, puntuz ez
|
bazen
bai bertsolarien sailkapenari zegokionean.
|
|
|
Susako komentariogileak(" Marinel zaharrak", Susa, 1989, 2324 alea, 14 or.) ere bilakaera hau aipatzen du" Poeta erromantiko ederzalea, hizkuntzaren barruan jolas egiten zuena, metaliteraturaren gailur urrinetan etxeko karrajuan baino nasaiago ibiltzen zekiena, hori guztiori eta besterik ere
|
bazen
hura bera, berbera lehorrekoago agertzen zaigu hemengo olerkietan. Mingostu egiten du kartzelak.
|
|
|
Bai berarentzako bai guretzako bere bide labur baino intentsoaren apustu arriskutsuena izan zen. Eta oraindik bere estiloa guztiz libre azaltzen ez
|
bazen
ere, liburu bikaina egin zuen Harkaitz Canok. Zati batzuetan pisutsua egiten zen, eta gehiegitan haren poeta jarrera, zoritxarrez, nabariegia azaltzen zen, baina, orokorrean, irakurlea harrapatu eta liluratzen zuen liburua zen.(...)
|
|
|
Nire erantzuna ordea: Munduko gerrate izugarri baten ondotik onartua baliagarri ez
|
bazen
, ea beste gudu baten zain egon beharra ote dugun. Demokrazia herriaren burujabetza da eta horretarako ez dago grekeraz asko jakin beharrik, demokraziak zer esan nahi duen jakiteko.
|
|
|
Mendibilek han zioenez, bere hizkuntza euskara izanik, eskolan gazteleraz egitera beharturik zeuden, eta inor lerratzen
|
bazen
euskarazko hitzen bat mintzatzera, nahiz eta bularretik xurgatu zuen. Ama, aipatu. Madre, ren ordez, edo gurasoengandik ikasitako. Jaungoikoa?
|
|
|
artikulu batek eremu jakin batekin zerikusia duen alaez zehazteko, honako irizpidea erabili genuen: ukitzen zen gaiak eremu horrekin zerikusi espezifikoabazuen, edo eremu horretan izan lezakeen eragin zuzena artikuluan bertan aipatzen
|
bazen
, edo, iritzi artikuluen kasuan, egilea eremu horretakoa bazen, orduan erabakitzen zen artikuluak bazuela zerikusiaaukeratutako eremuarekin.
|
|
|
ukitzen zen gaiak eremu horrekin zerikusi espezifikoabazuen, edo eremu horretan izan lezakeen eragin zuzena artikuluan bertan aipatzen bazen, edo, iritzi artikuluen kasuan? egilea eremu horretakoa
|
bazen
, orduan erabakitzen zen artikuluak bazuela zerikusiaaukeratutako eremuarekin.
|
|
|
bertan modu nabarmenean agertzendira aipatutako bi ildoak, babeslea eta liberalizatzailea, merkatu komuna eratzeko ahaleginaren baitan. Horrela, Artezarauaren ardatza teknologia berriakzirela eta (kablea, satelitea,..) Europako Batasunaren Estatuen arteko emisioenmarko juridikoa antolatzea
|
bazen
ere, errealitatean askoz irispen handiagokoaraua bihurtu zen azkenean, zeren Estatu Batuen aurrean europar ikus entzunezko produkzioa babesteko neurriak finkatu baitzuen, zerbitzu publikokoideien ildotik publizitatea mugatzen zutenak, kopuruan eta modalitatean (pelikulen barnean, adibidez)?. Hain zuzen ere, publizitate tarteak handitzekopresio komertzialak egon dira, neurri handi batean, Artezarauaren eraldaketaren atzetik.
|
|
|
Ikuspegi aldaketa hau EEBBekin Munduko Merkataritza Erakundean hitzartu beharreko zerbitzuenmerkataritzaren liberalizaziorako hurrengo negoziazio txandara ere trasladatu da. Horrela, europar identitateari dagokionez lehen mehatxua kolonizazio amerikarra
|
bazen
, orain kultur aniztasunaren galeran dagokoska.
|
|
|
Fenomeno hau hain indartsua izanik, egunero munduan zehar dabiltzan moneta bolumen handiek, banku zentralek beren moneten defentsan egin behar dutenesku hartzea ere gainditzen dute. Horrela, ekonomia osoak jartzen dira kolokan.Hain zuzen, Asiako Hego Ekialdeko herriak prozesu honen biktima izan dira; lehenago lurralde horietan kapital mordoa sartu
|
bazen
ere, orain, beren ahalmen esportatzaileak ahuldu direnean, kapital espekulatiboek ihes egiten dute, herri horienekonomia desorekatuz.
|
|
|
Gestalt Terapia Espainian 70eko hamarkadan zabaldu zen, elkargorik 1982.urtera arte sortu ez
|
bazen
ere.
|
|
|
Fritz ek, bera gestaltista hutsa ez zela onartu bazuen ere, Laura Posner emazteeta lankidea
|
bazen
, ordea. Gestalt Terapiaren oinarriei Gestalt Psikologiareneraginak bere bitartez etorri zitzaizkien.
|
|
|
Hasiera batean Atxikimenduaren Teoria haurren mundura murrizten
|
bazen
ere (ikus Ainsworth eta Bowlby, 1991, errebisio historikorako), 70 80eko hamarkadetan helduen mundura zabaldu zen, eta helduen erreakzioak galera afektibogarrantzitsuen aurrean zituen aztergai (Parkes, 1982; Weiss, 1982, ezkontza hausteari buruz).
|
|
|
Gerrateak bultzada eman bazion ere,
|
bazen
lehendik ere talde lana.
|
|
|
Bera, euskaldun berria izanik, ez zen soilik euskaldun osoa (orduko hartan gurelehen ardura zen, totela izan gabe, esaldi osoa amaitu ahal izatea eta, Sabin Egileorgure irakasleak, mila esker, Sabin!? esaten zuenez, autobusa heldu aurretik, autobusanoiz helduko zen geralekuan zegoenari tirada batez galdetu ahal izatea); izanik, berriz diot, gramatikaria ere
|
bazen
, hainbat linguistika libururen egilea, eta gainera, idazlea, nobelagilea alegia! Hura bai zen norberarentzako aurkikuntzahandia!
|
|
|
Gaxuxaren kasuan, mitoak errealitate bat esplikatu zuen, zergatikherrena zen. Mitoaren berraragitze hura, Gaxuxaren beraren garaikoa
|
bazen
, pertsonabizirik eta hurbil batengan egina zen. Eta modu errekurrenteaz errepikatua izan delapentsa daiteke, Oxobi-k ere (1923) entzun eta argitaratu baitzuen Saindiaren zigorrarenistorioa, eta hartan izen bera du, Joanes, Harruseko nagusiak.
|
|
|
sosak hartu zituelako izan zen punitua.Lekuonak (1923, 76) Oiartzungo adibide bat ematen digu: han
|
bazen
–Bexamotxa, deitzen zuten gizon bat, sorgina omen; katu bihurturik ibiltzen zen, ibili ere, eta behinemakume batek moztu zion zangoa: horrela galdu zuen besoa; gero, ezin hilez ereegon zen, bere sorgingoa beste norbaiti eman ahal zion arte, hori baita parte txarrekoakdituztenen akats nagusia.
|
|
|
Madariaga) etabi frankista ezagun zeuden bertan (Miangolarra/ Gutierrez). Probintzi mailan erabakibehar zena (halakorik izan baldin
|
bazen
), segur aski Aita Probintzialak deliberatuzuen, kontsulta ez formalen ondoren.
|
|
|
Bistan da euskararen kristau arteko betidaniko hizkuntz ohiturak indar gehiagozuela, hirian izanda ere, Gobernuko agindu makurrak baino (Egiako euskaldunelebakar praktikoak ez ziren hain gutxi, nonbait), ezarri nahi izan zen eguneroko etanonahiko kontrola zorrotz eramaten ez baldin
|
bazen
, behintzat.
|
|
|
Labur esanda: posible zen, azken hauentzat, espainolista eta frankista gogorraizan, eta gaztelania ez zen besterik ere erabiltzea, betidaniko mugarik hautsi gabeegiten baldin
|
bazen
, behinik behin (B hizkuntzak egoera diglosiko gordinenerakondenatuz) (Benet 1973: 153).
|
|
|
1938an berak emandako arauak betetzeagatik agintari zibilekzigortutakoekin nola jokatu zuen Gotzainak? (halakorik egon baldin
|
bazen
behintzat; eta lehentxeago eta geroxeago izan zen halakorik). Eta zer egin zuen, Gotzain arauakalbora utziz, Ministroaren esanetara ibili zirenekin?
|
|
|
Aramaio, bizimoduan zein kulturan, kutsadura gutxiko irla moduko bat izan da luzaz.Eredu tradizionalei eta euskarari tinko atxikirik, ez du bertan industrializaziorik ezagutu (oso jende gutxi biltzen zuen ehun lantegitxo bat izan ezik), eta, ondorioz, inmigrazioaren fenomenoa ere txikia izan da beti. Geografikoki ere esparru itxia du, etakotxearen hedapen garaira arte biztanleek ez zuten aukera gehiegirik izan ingurukoherriekin harremanak mantentzeko, Arrasaterekin ez
|
bazen
, aspaldidanik aramaioargizakume gehienen lan-lekua izanik.
|
|
|
izango zuten aramaioarrek zinema ikusteko aukera. Oro har, lehenengo urteetan pelikula bakarra izan ohi
|
bazen
ere, laster ekin zitzaion pelikulabera larunbat gauean eta igande arratsaldean emateari4.
|
|
|
Baina helburu aski esplizitu horiekin batera,
|
bazen
elementu sakonago bat horrenguztiaren barnean estalita: zinema, orduko fenomeno teknologiko berria?
|
|
|
Eta bere bizitzan egindako besteak bezala, ene aburuz, hautu politiko etaerradikal baten ondorioa izan zen hura. Garai hartan itxaropenaz beterik abian zegoenUnibertsitate Publikoa aukeratzea begi bistakoa
|
bazen
ere, Txillardegiren berezkotokia Filologia Fakultatean zegoen; baina, askotan legez, erbestea egokitu zitzaionberari. Hau da, orduko Unibertsitate publiko berria aukeratu zuen, nahiz eta berarentzat aproposena ez izan Deustuko euskal filologiaren aldean, akademikoki behintzat.Eta sortzen ari zen Unibertsitate hartan Pedagogia aukeratu zuen (orduko HizkuntzarenPedagogia, zehazkiago esanda) Hizkuntza Filosofiaren kaltetan, askoz euskaldunagoaeta euskal gizartearentzat eraginkorragoa edo iruditzen baitzitzaion, nahiz eta garaihartako Filosofia Fakultateak hasi berria zen Zorroagako ospe eta prestigioa gehienabildu.
|
|
|
Orain dela gutxi arte, ekonomialariek ez zuten lortu moneta definitzea, beraren funtzioen bidez ez
|
bazen
. Printzipioz,, moneta, berak egiten zuena zela?
|
|
|
Jakin ez zekienezer seguru esateko, bera baratzean aritzen baitzen, edo barnetegiko ikasleei frantsesapur bat irakasten, baina apaizgaien logeletan eta mugimendu arraroak sumatzenhasita zegoen, sartu irten gehiegi ibiltzen baitzen ilundu eta gero. Gure aitak kontatutadakit hori; izan ere, Salbatoreko barnetegian ikasia zen mutikotan, osabaren arrimura, eta garaitsu hartan amarekin ezkontzekotan
|
bazen
ere, joaten zitzaion oraindik ere, noizean behin bisitan.
|
|
|
Bere susmoen berri eman zion osabak, eta aitak lasaitu egin nahi izan zuen, irudipenak izango zirela horiek, eta hala ez
|
bazen
ere hobe zela gauzak bakean uztea.
|
|
|
negarra, barrea eta abar. Giza lengoaiaren sorrera hotsetan edo keinuetan oinarritzea alde batera utzita, egia esan, lengoaia artikulatua sortu aurrez,
|
bazen
oihuz osaturiko aurrelengoaia bat. Animaliak, basapiztiak uxatzeko edo erakartzeko nahiz beste gizakiekin komunikatzeko kodea zen.
|
|
|
Abeltzaintzaren atzetik basogintza da Karrantzan diru gehien uzten duen jarduera ekonomikoa. Garai batean egurra harizti, amezti eta pagadietatik ateratzen
|
bazen
, gaur egun kanpoko espezien landaketek betetzen dute egur industriaren eskaria.
|
|
|
Hariztiak oihan dibertsoak dira, haritz kandudunarekin batera makina bat zuhaitz eta zuhaixka azaltzen baitira. Gaztainondoa maiz agertzen da; alabaina, antzina beraren hedapena mesedetu egin
|
bazen
ere, joan den mendeko izurriteak biziki murriztu zuen. Euriak eta errekek lurzorua aberastu duten kasuetan, lizarrak nonahi hazten dira eta astigarra, zumarra eta basaerramua tarteka azaltzen dira.
|
|
|
Hauetako batzuk gizakiaren eskutik are eta arraroagoak bilakatu dira; errostaren sustraiak, esaterako, bermuta egiteko ustiatu izan dira, eta garai batean zenbait mendi gainetan landare hau ugaria
|
bazen
ere, gaur egun oso urria da.
|
|
|
Duela urte batzuk arte, landaketetatik ateratzen zen egur gehiena papergintzan erabiltzen
|
bazen
ere, gaur egun haltzarigintzara zuzenduta dago. Baso landaketak diru sarrera garrantzitsua dira, beraz.
|
|
|
Ordura arteko bizimodua abeltzaintzan oinarrituta egon
|
bazen
ere, XI. eta XII. mendeetan Europa osoan gertatutako hazkunde demografikoak behartuta, laboreen azalera handituz joan zen, eta ondorioz, gizakiak ingurunean zuen eragina geroz eta handiagoa izan zen. Horrela, XIII. mendearen erdialdean hain zen handia nekazaritzaren garrantzia, uzta txar batek gosete izugarria eragin zezakeela.
|
|
|
XVIII. mendearen erdialdera arte, Karrantzako gune administratiboa Soscañon egon
|
bazen
ere, ondoren Concha auzora pasatu zen. Beraz, gaur egun, Karrantzako udaletxea Conchan dago eta berau eta aldameneko Ambasaguas auzoa dira gizarte bizitzaren gune nagusiak.
|
|
|
1852an zertxobait aldatu
|
bazen
ere (irakaskuntzaren ardura. Gracia y Justicia, ren esku zegoen garaian), berriro 1855ean lehen bezala geratu zen. Adibide honek ere. Fomento, k izandako garrantziaren berri ematen ditu.
|
|
|
Irakaskuntza publikoaren egoera zein ahula zen ikusteko, oso bitxia da, oinarrizko eskolei dagokienez, legeak egiten zuen bereizketa: legez osoak behar ziren; posible ez
|
bazen
, eskola ez osoak; hau ere posible ez bazen, denboraldiko eskolak.
|
|
|
Irakaskuntza publikoaren egoera zein ahula zen ikusteko, oso bitxia da, oinarrizko eskolei dagokienez, legeak egiten zuen bereizketa: legez osoak behar ziren; posible ez bazen, eskola ez osoak; hau ere posible ez
|
bazen
, denboraldiko eskolak.
|
|
|
Gure aldetik, hezkuntza sistema osoan Estatuaren administrazio orokorraren antolakuntza burokratikoaren testuinguruan kokatzen zen irakasleriaren funtzionarizatzea orokorra zela kontuan izanik, oinarrizko irakaskuntzan ziharduen irakasleria aztertzera mugatuko gara, honen eskutik pasatu behar baitzuen (Estatuaren nahia gauzatzen
|
bazen
behintzat) espainiartzat hartua izango zen herritar orok. Gaiari helduz, lehenik eta behin, esango genuke irakasleriarena Estatuak izan zuen arazorik larrienetariko bat izan zela hezkuntza sistema berria eraikitzeko orduan, eta bereziki oinarrizko irakaskuntza hedatzerakoan.
|
|
|
irakasle gehienak, kulturagabeak eta ezjakinak; bakar batzuk?, los más instruidos?? oso gauza gutxi irakasteko gai; hori gutxi ez
|
bazen
, dago Estatuak ezin ziola bere hezkuntza sistemaren eraikitzeari heldu, baldin eta ez bazion irakasleriaren prestakuntzaren arazoari lehentasunik ematen, horixe baitzen funtsezko baldintza oinarrizko irakaskuntza herri osoari zabaldu ahal izateko gero. Irtenbidea. Escuelas Normales?
|
|
|
Unibertsitate barrutiko errektoreak izendatu behar zituen irakasleak, hauen soldata lau mila (hiru mila emakumeen kasuan) errealekoa baino txikiagoa
|
bazen
; kopuru hori gainditzen zutenak,. Dirección General de Instrucción pública, zelakoak izendatu behar zituen (182 art.). Bazegoen oposizio sistema pasatu behar ez zuen irakasle mota bat (hiru mila bi mila emakumeak baziren errealera iristen ez zirenak), baina izendapena, edozein eratan, probintziako. Junta, k proposaturik, errektorearen esku geratu zen.
|
|
|
delakoaren oniritziarekin, kopuru hau gehitzerik bazegoen) (299 art.). Legeak ikuskaria izateko baldintzak ere zehaztu zituen: . Escuela Normal Central. Carrera delakoan ikasketak eginak izan eta bost urteko esperientzia (hamar urtekoa, eskola pribatuan
|
bazen
) oinarrizko irakaskuntzan (300 art.).?, sistema ere ezarri da, non merituek eta zerbitzuan emandako urteek kontuan hartuko ziren eskalafoian gora egin ahal izateko, ikuskariak hiru sailetan banatuz (302 art.).
|
|
|
Alde batetik, Estatuaren zuzendaritza beste edozein ezaugarriren gainetik nabarmentzen zelarik, ikuskaritzak guztiz zentralizatua zen administrazio egituraren barruan bere leku protagonista zuen. Arestian esan dugun moduan, goreneko administrazioa finkatzeko momentuan Estatuak ezarritako kontrola oso zorrotza
|
bazen
ere, kontrol hori erabatekoa izango zen etorkizunean, aparteko garrantzia izango zuten. Juntas de Instrucción Pública, izenekoak arautzean;. Junta?
|
|
|
...prozesuaren testuinguruan sartzeko ahaleginean kokatuko genuke curriculum nazionalaren garrantzia; edo beste era batera esanda, irakasten denaren bidez ere egiten dira herritarrak, eta herritar horiek eraikitzen ari zen nazioaren partaide konsziente izan zitezen irakaskuntzaren curriculumari izaera nazionala eman behar zitzaion255 Curriculuma erreformatzeko joera garai ezberdinetan oso bizia izan
|
bazen
ere256, Moyano legeak inflexio puntu nagusia markatu zuela esan daiteke; Villacorta k257 dioen moduan, aurretik izandako liberalen erreforma saiakera ezberdinek Moyano legean aurkitu zuten burutze unea, lege horrek ikasketen antolakuntza hierarkikoaren eskema osatzen duen heinean, eta hau zuzenean lotu behar da eraikitzen ari zen gizarte mota berriarekin, zeinak Estatu nazioaren testuinguruan iza...
|
|
|
Hortxe aurkitu zuen Eiderrek Atlantikoa ziurrenez. Egon baldin
|
bazen
, behintzat. Lahincheko azken etapa hartan artxiboaren gakorik ez aurkitzeak eta, batez ere, hildako baten arrastoari segitzeak amildegitik behera serioski begiratzeko arrazoia ematen zion Txemari.
|
|
|
Turista yankiek, elkartasun ahalegin izugarri baten ondoren, galdetu zioten ea asmorik ba ote zuen kostaldean gora egiteko, Galway aldera edo. Ze, hala
|
bazen
, eurekin joan zitekeen autobusean, eramango zutela bere norabidea iparrerakoa bazen, eta ez lotsatzeko, abesti typical xarmangarriak kantatzen zituztela errepidean zihoazenean, eta asmakizunetan jolasten zirela gasik gabeko Coca Colak edaten zituzten bitartean.
|
|
|
Turista yankiek, elkartasun ahalegin izugarri baten ondoren, galdetu zioten ea asmorik ba ote zuen kostaldean gora egiteko, Galway aldera edo. Ze, hala bazen, eurekin joan zitekeen autobusean, eramango zutela bere norabidea iparrerakoa
|
bazen
, eta ez lotsatzeko, abesti typical xarmangarriak kantatzen zituztela errepidean zihoazenean, eta asmakizunetan jolasten zirela gasik gabeko Coca Colak edaten zituzten bitartean.
|
|
|
ordura arteko guztia errore bat izan zela konturatu eta maite zuela aitortzea adibidez). Eta, alderantziz, ordenagailuaren erantzuna baiezkoa
|
bazen
, alegia kontrazeinuak Duncanen izena bazeukan, ba orduan guztiaren akabera zatekeen hori. " Ni neu izatea" lortzeko pauso berri bat, gezur berri bat, adar jotze edo, hobeto esanda, adar jartze berri bat.
|
|
|
Rocío García de Mainueta ez zen gehiago agertu tabernatik. Eta agertu
|
bazen
ere Txemak ez zekien, zeren handik gutxira aurkitu baitzuen lana abokatuen bulego txiki hartan, eta duda erdirik gabe tabernari ofizioa albo batera utzi.
|
|
|
Alferrik izan ziren Dublingo eliza hartan Kristori botatakoak. Nola lagunduko zion horman eskegita zegoen batek, bere burua gurutzetik askatzeko gai ez
|
bazen
–
|
|
|
Esan diot, mesedez, horrela gauzak zaildu baino ez zituela egingo, militarren susmoak piztu baino ez. Eta egoteko lasai eta normaltasunez emateko dokumentazioa militarrari, aurpegira begiratuz eta, ahal
|
bazen
, irribarre batekin.
|
|
|
1993ko uztaileko egunkariak nahi zituen, Lahincheko atentatuari buruz zer esan zuten jakiteko, edo atxiloturen bat egon zen deskubritzeko, edo... Gogo biziak zituen Ralphen argazki bat aurkitzeko, ahal
|
bazen
atxilotu eta gerokoa. Hobeto oraindik, torturatu eta gerokoa, jipoiaren jipoiaz begi bat galdu eta gerokoa, edo hilkutxan bestela, ze koño!
|
|
|
zerbait handia, paparrean zintzilik grabitateari aurre egiten zioten muino biki haiek baino handiagoa. Konparazio ausart samarra ere
|
bazen
, baina zerbaitekin parekatzekotan heriotzarekin egin zitekeen. Iragana ahaztea eta etorkizunaz arduragabetzea gauzarik errazenak ziren Rocío García de Mainuetaren eskuetan eroriz gero.
|
|
|
Bestela, pisutik azaltzen ez
|
bazen
, Txemak etxera deitu eta beharbada paseoa egingo zuten herritik, edo kasurik txarrenean telefonoz egingo zuten berba. Hori guztia ez zen nahikoa, hala ere, Txemaren bakardade berria itotzeko.
|
|
|
Hitzok esatea bezain erraza balitz horma horien atzean gordetzen den ñabarduren mundua deuseztatzea, inora begiratuta oroipenak bere hariari segitzeko gonbita luzatuko ez balu... Baina ez da horrela, eta Txemaren begiak lurrera zuzenduko balira bertan aurkituko lituzke Eiderrekin trivialean jokatutako orduak, hori bezain oroitzapen txepela baino ez
|
bazen
ere. Okerrena zen horrela jarraituz gero zuela inora ere begiratu; berak ere, bere garaiko beste edozein maiteminduk egingo zuen bezala, gupidarik gabe eskaini baitzizkion zeruko izarrak, itsasoetako sakonerak eta begi bien aurrean agertzen zitzaion guztia.
|
|
|
Hori argi geratu zen heriotzaz geroztik, Txemak ez baitzuen beste inor bere konfiantza eskaintzeko. Jabi ez
|
bazen
, baina hori beste kontu bat zen. Parrandarako eta ondo, eta futbolaz edo sexuaz hitz egiteko.
|
|
|
—Baina gutuna bidean galdu
|
bazen
ere, eta harekin Estebanek skribatu letrak, letren spiritua, aldiz, belaunez belaun jaso diagu, ezkutuan izan bada ere... eta, hala, jakin ezak ezen, izeba Joanak neuri erranaren arabera, Estebanek ez zuela koldarkeriaz bere buruaz bertze egin, zeren eta berak sinesten baitzuen ezen odolik onena beti ere zela isurtzen ez zena, noiz eta haren isurtzeko arrazoinik ez baitzegoen. Eta ez zegoan, Urbiaingo jauregia bertze Massada bat, edo bertze Numantzia bat bihurtu nahi ez bazuen bederen.
|