|
2008
|
|
|
Batzuetan osagairik gabe: Korrenea> (Leitza, Lekunberri), Sorrarena> (Irurita), > eta bertze batzuetan pertsona izen
|
baten
osagarri: Juangorrena> (Anotz, Gartzaron), Martigorrena> (Doneztebe), Martingorrena> (Oiz).
|
|
|
Eixker> (Alli). Ez dugu bi aldiz bertzerik aurkitu pertsona izen
|
baten
osagarri gisa: Mariaezkerrena> (Ituren), Migelezkerrena> (Bera).
|
|
2021
|
|
|
39.2.2a Kontzesio perpausa ez da berez aditz nagusi baten edo predikatu
|
baten
osagarri; adjuntua da. Perpausaren mintzagai egiturari dagokionez, berriz, mintzagai izan ohi da, ezin da perpauseko galdegai izan.
|
|
|
Honek esan nahi du PS instrumental honek gogoeta horren arrimuan bakarrik lan egin dezakeela, edo gogoeta egin predikatu osoarekin. Bere kabuz, PS instrumental hori ezin da izan egin moduko predikatu
|
baten
osagarri. Bigarren mailako predikatua dela esan genezake (§ 24.4).
|
|
|
Beste begiradatxo bat eman behar diegu oraindik kodun sintagmei. Adlatiboak aditz
|
baten
osagarri edo adjuntu gisa aurkeztu ditugu. Alde horretatik, ra, raino, rantz eta (ra) ko pareko postposizioak dira.
|
|
|
[... LAKO] perpausa izen
|
baten
osagarria edo da, kontua, mezua edo beldur pixka bat sintagmena, hain zuzen,[... LA] perpausa (ez dela agertuko edo eskuinak hauteskundeak irabaziko dituela), predikatu baten (esan, zabaldu, mezua izan...) osagarria den bezala.
|
|
|
Aposizio esaten zaie mota honetako egiturei, zeinetan izen batek edo izen sintagma batek beste izen bat modifikatzen duen. Garrantzitsua da azpimarratzea" osagarri ez diren modifikatzaileak" direla aposizioetan ageri direnak; ezin dira izan argumentu egituradun izen
|
baten
osagarriak (ikus § 12.3.5, § 23.3.2). Berehala aztertuko dugu zer motatako modifikatzaileak diren aposizio egiturak eratzen dituztenak, izenaren (edo izen sintagmaren) osagarri ez diren modifikatzaile asko eta asko izenlagunen bidez ematen baititugu.
|
|
|
Beste zenbaitetan zein erlatiboa bera da konplexua; hots, perpaus erlatiboaren barneko beste mendeko perpaus
|
baten
osagarria da izenordaina daraman perpausa. Halakoetan, menderagailua (bait, edo (e) n), goragoko perpauseko adizkiari lotzen zaio, eta izenordain erlatiboa agertzen den mendeko perpauseko adizkiak berezko ezaugarriak atxikitzen ditu:
|
|
|
30.8.4a Baieztapena baino areago, galdera edo zalantza sortzen da auzi honetan: izan al daitezke zehar galderak —aukera galderak zein zatizkoak— izen
|
baten
osagarri. Euskaldun askok nekez onartzen dituzte honako adibide honen parekoak:
|
|
|
Gainera, testuetan aurki daitezkeenak oso esamolde jakinetan ageri dira: ez zuzenean izen
|
baten
osagarri gisa, baizik izen horrek aditz batekin osatzen duen predikatu baten osagarri gisa: zalantzan jarri, kezkaz bete, susmoa izan/ sortu, zalantzan ibili, zalantzaz egon eta horrelako predikatu egituren osagarri.
|
|
|
Gainera, testuetan aurki daitezkeenak oso esamolde jakinetan ageri dira: ez zuzenean izen baten osagarri gisa, baizik izen horrek aditz batekin osatzen duen predikatu
|
baten
osagarri gisa: zalantzan jarri, kezkaz bete, susmoa izan/ sortu, zalantzan ibili, zalantzaz egon eta horrelako predikatu egituren osagarri.
|
|
|
31.4.3.10a Perpaus erlatiboak adierazpenekoak dira beti, baiezkoak edo ezezkoak; ezin izan daitezke galde perpausak, ez eta harridura edo aginte perpausak ere. Halere, zati galderak eraiki daitezke perpaus erlatibo
|
baten
osagarri batean oinarriturik: Nor bizi den etxean sartu da polizia?
|
|
|
Kontuan izan, hala ere, rako, bere horretan, erabateko postposiziotzat hartu dugula eta, postposizio honen gainean eratutako PSa, aditz
|
baten
osagarri edo adjuntu dela, adizlagun alegia: plazarako ekarri; herri honetarako egoki izan; Azkoitirako erosi; teilatu gainerako diseinatu eta abar.
|
|
|
Baina adlatibo destinatiboko postposizioa ezin erants dakioke sintagma animatuari: zureganako/ edozeinenganako moduko formak ezin dira jarri aditz
|
baten
osagarri lanetan; alegia, destinatibo balioan. Horretarako dugu entzat postposizioa (§ 21.4):
|
|
|
Orainaldiko subjuntiboak aldi oraineko laguntzailea du (etor dadin, egin dezan); iraganaldikoak, berriz, aldi iraganekoa (etor zedin, egin zezan). Alegiazko subjuntiboak alegiazko morfologia duen laguntzailea du (etor ledin, egin lezan); euskalki gehienetan alegiazko perpaus
|
baten
osagarri gisa erabiltzen bada ere (nahi nuke etor ledin), zubererak, antzina orokorragoa zen usadio bati eutsiz, iraganaldiko perpausen osagarri gisa ere erabiltzen du (üdan [ütürria] ttipitzen beitzen, hua behar zian haidürü egon behar zegoa betha ledin, EHHA Montori). Mendeko perpausetan erabiltzen diren ber, subjuntibozko adizkiek menderagailua daramate; beherago erakutsiko dugu (§ 26.6.2.1) perpausen arabera, delako morfema n edo la izan litekeela (etor dadin/ etor dadila; egin zezan/ egin zezala).
|