|
2000
|
|
|
Eta, behin haserretzen bazen, haren kolerak ez zuen ematzeko husgunerik, ez baretzeko atseden-lekurik edireiten: aitzitik, handitu eta areagotu egiten zitzaion, harik eta mihian eta odolean lehertzen zitzaion arte, or errabiatu
|
bat
iduri, adausia eta ausikia baterat zituena. Etsenplu bat ipintzearren, derradan ezen aitaren jauregian hiru skribatzaile ezagutu izan ditudala, aitaren kontuen eramaiteko, eta bi lehenak nehongo urrikalmendurik gabe egotzi eta iraitzi izan zituela, hanka sartu zutelako, egitekoren batean ez bazen bertzean.
|
|
|
Zeren, nola ahal duenak ahal bitartean iraun nahi izaiten duen eta ez iraungi, hala, ez ote du boteredunak, ondorez, iduri egin behar eta itxura eman ezen denboraren gainetik dagoela eta bere esentzia ez dela nehola ere botere tenporala, baina eternala, eta ez behin behinekotasuna, baina betikotasuna? Eta zer hoberik, hartarakotz, iraganean akabatu pieza haien hezurrak eta adarrak erakustea baino, aitak guztiz berea balu bezala heriotza erabakitzeko ahala, jainko tipi
|
bat
iduri. Eta aski zuen, bertzalde, haien burezurrak erakustea:
|
|
|
lehena, jauregiari atxekirik zegoena eta bere zabalean berrogei bat urrats izanen zituena, zelai bat zen, belarra ebakia zuena eta han eta hemen soilune batzuk zituena, hain baitzen oinezkoen oinek zein zaldizkoen zaldiek erabilia eta aurizkia; eta harrizko bideska batzuk zituen —hiru—, jauregiko ateetako aterabide zirenak, baita harrizko bertze bide bat ere, apur bat zabalagoa, jauregiaren aitzinaldeari paraleloki zerraiona, nondik sartzen eta iltkitzen baitziren orgak eta gurdiak, kotxeak eta karrozak, etxerat etorri edo etxetik jalgi behar izaiten zutenean, eta norat biltzen baitziren arestian aipatu bertze bideska guztiak; bigarren lur eremua, berriz, jardina zen: ..., frantses stilorik ortodoxoenean; eta erdigunean iturri eder hura zegoen, bi plater zituena, behekoa zabalagoa eta handiagoa, eta goikoa tipiagoa, biak ere emakumezko estatua batek loturik, erdiz erdi, kariatide baten eredurat; eta urzurrusta batek plater tipian goiti egiten zuen, eta gero beheiti, plater tipiaren beraren gainerat, nondik, gainezka egin ondoren, askarat erortzen baitzen, zirkular
|
bat
iduri.
|
|
|
Aita Bartolome gizon garaia zen, gure aita eta Mattin baino garaiagoa, eta tente ibiltzen zen, burua zut, dorre ibiltari
|
bat
iduri; eta dotore janzten zen, bertzalde, eta iritsi ere zaldi dotore baten gainean iritsi zen Urbiainerat.
|
|
|
Jendea guri beha zegoen, eta osaba, hitzik gabe, oilo mutu
|
bat
iduri. Ordea, napolitar oilartuak berehala apaldu zuen bere behakoa eta mahaiari beha jarri zen, erranaz damutua iduri.
|
|
|
Zeren eta porturat joan eta hantxe aurkitu bainuen Antonio, uretan igeri eta arrain
|
bat
iduri, besoak eta zangoak airos baino airosago higitzen zituela, berrogeita hamar urteko gizon adinean sartua zen arren orduko. Lehorrean, berriz, alferkeriarat emanak zeudèn gizon batzuk zituen beha, noiz eta oihu egin bainion:
|
|
|
Eta oroitzen dut ezen Antoniok egin zuen lehen gauza, edo lehenetakoa — kortsario buruak hiru euskaldunok laxatu bezain fite—, bainu bat hartzea izan zela Tierra de Graciako golkoko ur gezetan, oihu eta irrintzien artean, haur
|
bat
iduri. Eta gorputzarekin zituen bertze hainbat betebehar ere bete zituen... eta, nola golkoko ur ezin gardenagoetan ez baitzegoen sekereturik gordetzerik, Joxe Aberasturik erran zion:
|
|
|
Tabakoak emaiten zidak niri hatsa... —eta atergabe eta geldigabe erretzen zuen, tximinia
|
bat
iduri, edo tabako hautsa sudurreratzen zuen, bertzerik ezean.
|
|
|
Eta untziak itsas hondotik itsas gainerat egiten zuela, nola edo hala altxatu, olatuen konpasean lau urrats aitzina egin, eta leihoa zabaldu nuen: oskarbi zegoen, ilargia goian ezin argitsuago, ipurtargi jigant
|
bat
iduri. Oihu urduri batzuk zetozen urrunetik, jauregitik segurtki eta gertuki.
|
|
|
Baina, zalantzaz zalantza banenbilen ere, zalantzarik ez nuen ezen neure haragizko tresna hura gogortzen hasia zitzaidala, eta batetik bertzerat zebilkidala, urrats batean honat, hurrengoan harat, neure galtzoin zabalen kontra, kanpai mihi
|
bat
iduri...
|
|
|
Ez dizut erran beharrik, jaun André, ezen handik minutu gutirat nengoela ni bigarren entseiurako prestik eta neure lehen hutsaren zuzentzeko gerturik, tabernarat jaitsi eta bertze ontzi bat garagarno edan orduko. Eta igan ginen gelarat, behatu nien Mignonen ile hori haiei, zeinak bekokian eta kopetan beherat erortzen baitzitzaizkion, urrezko belardi
|
bat
iduri... Eta, nola okasinoa Mignonen aitzinaldetik baitzetorkidan, aitzinetik lotu nintzaion hatsarrean, ile haiek ferekatzen eta musukatzen nizkiola; ordea, handik gutirat, haren gibelerat egin nuen, zeren okasino hark baitzuen gibeletik ere aitzina egiterik eta zeren baitzuen, ondorez, nondik lot eta zeri, Sarako jakintsuak bertzela bazioen ere:
|
|
|
Baita maisuen maisu hark ere, zeina baitzen Aristoteles handia. Zeren baitirudi —baldin hari buruz errana egia bada— ezen maisua puta batez amorostu zela eta honek manatu ziola jar zedila laur ointka eta eraman zezala bizkar gainean Alexandro Handiaren aitzinerat, zeina baitzen Aristotelesen dizipulu... eta, jartzen zelarik maisua haren menerat, paseatu zuen, finean, zangalatraba, mando
|
bat
iduri, emazteki lizun eta desonest hura, haren nahiaren eta gutiziaren betetzeko... zuk ere nehoiz adituko zenuen bezala, jaun André.
|
|
|
Zeren ene gihar hezurrek ez baitzuten orduan, zin zinez, ardit bat ere balio, eta zeren falta eta gabezia hura baitzen kalte guztien gaineko kaltea eta gaitzik gaitzena eta galgarriena, bertze guztiak xitzen eta ahanztarazten zituena, eta egozten ninduena itzal galduen desertu fingabekorat eta ezdeustasunaren hondar gabeko leizerat. Han zegoen, konparazione, ene atseginaren iturria, arestian hain harroa eta hain emankorra, eta orain hain eskastua eta hain eroria, bare bera
|
bat
iduri, artean hazi xorta galduren bat zeriola...! Hantxe zegoen, bai, arestian idisko oldartsua zirudien gizona idi zahar flako bihurturik!
|
|
|
Haurtzain ezkibelak igogailuraino lagundu gintuen. Bere adinagatik ere, atso
|
bat
iduri zuen, Unairi alferrikako aholkuak ematen: errekan ez bainatzeko, denak zikin baitzeuden; eta etxoletan eta bertzelako" jolas basatietan" ez aritzeko; eta kasu emateko oihan eta larreetan, zango aztalak marruskaduraz beterik ekarri baitzituen lehengo asteburuan; eta...
|
|
2002
|
|
|
Par. Oreotarik anhitz izanen dira beraz, eta heietarik batbederak
|
bat
iduriko du, benetan izan gabe, bata existitzen ezpa dea?
|
|
|
Par. Ore hekiek urrundik eta osokiro behatzen baditugu, hekietarik batbederak
|
bat
iduriko du noraezean, eta aitzitik, hurbilerik eta zeheki azter ba ditzakegu batbedera zerbatezinez anhitz agertuko zaigu, bataz laguntzagabe baitira, bata izan ere eztelako. Egia ez othe?
|
|
|
Gurdibilaren bultzagiña geldi lotu da. " Neskatx polit
|
bat
iduri" dan uritxu txairoaren atietara elduak gozuz.
|
|
|
Artean mutil ederra baitzen Emmanuel, mehea eta garaia, bizartsua eta begi argia; ilea beltza zuen, urdintzen hasia, eta atzealdean, garondoan behera, motots bat zuen, azau baten modura bildua eta xingola gorri batez lotua. Bere bizar luzeagatik edo, baita bere ile urdinengatik ere, zena baino zaharragoa zirudien, hogeita hamar urterekin berrogeitik gorakoen heldutasuna iritsi balu bezala, Indiari buruzko dokumentaletan agertu ohi diren santoi horietako
|
bat
iduri. Baina hinduen dotrinak bainoago sufien poemek erakartzen zuten:
|
|
|
Bizpahiru abioi ikusi genituen aireratzen, eta beste hainbat lurra hartzen. Eta, ai, nola azkartzen zitzaidan bihotza, trostaka zihoà n zaldi zoro
|
bat
iduri, pentsatzen nuenean abioi haiek huts egin zezaketela, motorrean matxuraren bat izanda edo pilotuak maniobraren bat gaizki eginda! Eta nola ixten nituen begiak, eta nola irekitzen nituen segidan, itxi eta ireki, beldurraren eta jakin minaren arteko lehiak guztiz harturik baninduka bezala!
|
|
|
Ginekologoaren Groseko kontsultatik jalgi ondoren, Paseo Berrirantz abiatu ziren Sara eta Karmele, Kursaaleko zubian barrena. Gutxitan ohi bezala, ezin bareago zegoen Kantauri itsasoa, oliozko urmael
|
bat
iduri.
|
|
|
Eta, Sonia alde batera uzten zuela, denda itxi, eta etxerantz abiatu zen. Bidean emakume bat ikusi zuen, asto gainean irriz, besaurrean erroskilla batzuk zeramatzala, pultsera luze
|
bat
iduri. Oharkabean, amak urtero egiten zuen sanmarko opilaz oroitu zen Sara nostalgia handiz, artean haur zoriontsu bat zen garaian.
|
|
|
Orduantxe ohartu baitzen bizpahiru egun lehenago ikusi zuela, aurreko igandean segur, Altzako plaza nagusiko etxe batean sartzen, Karmelek eta berak oliba batzuk eta edariak hartzen zituzten bitartean –Karmelek vermoutha, berak muztioa–, plazako tabernako kanpoaldeko mahai batean aulki banatan eserita, biak aurez aurre. Anderrek itxura nahastezina baitzuen, sendagilea baino gehiago poeta
|
bat
iduri, bere betaurreko kristal lodi seinalatuekin eta bere txima luzearekin. Hasieran, egia esan, eskale bat zela iruditu zitzaion Sarari, baina ez zuen Karmelerekin hari buruzko iruzkinik egin:
|
|
|
Ez Sergiok eta Anderrek elkarren antza zutelako, batere antzik ez zutelako baizik, bataren zein bestearen gorputzek eredu estetiko antagonikoei erantzungo baliete bezala: Ander hezurretan zegoen, baldarra zen bere ibileran eta, bere despistatu itxura izugarriarekin eta bere bizkarrezur apur bat konkortuarekin, gizon babesgabe bat zirudien, orotara; Sergio, aldiz, mutil garaia zen, bulartsua eta bizkarzuta, hainbat kiroletan ongi moldatzen zena; ilea motza eta kizkurra zuen, eta bel beltza, begiak bezalaxe, printze mairu
|
bat
iduri. Malagatik Donostiara injinerutza ikastera etorria eta Opuseko unibertsitatean matrikulatua, Malagako hotel kate bateko nagusiaren semea zen Sergio, Donostian kolpe zorririk jo gabe lau urte egin zituena eta karrera bigarren ikasturtean utzi zuena:
|
|
2003
|
|
|
Gauez, baina, katu zaintzailearen miauek esnatu zuten. Leihora irten, eta gorriz jantzitako gizon bat ikusi zuen, deabru
|
bat
iduri, sarde eta guzti; gero beste bat, hegan zirudiena. Permin paralizaturik gelditu zen, ez arre eta ez so.
|
|
|
Gizon mozkotea zen don Kosme, eta gizen gizena, berrehun libratik gora bai, upel
|
bat
iduri. Haren ahoak apropos egina zirudien arkumea edo antxumea ahokada batez irensteko.
|
|
2004
|
|
|
Oihuxka batzuk egin zituen Adelak, handik gutxira, itotzear zegoèn tigre otzandu
|
bat
iduri.
|
|
|
Biharamunean, bere ile bilduma partikularra erakutsi zidan. Kristalezko berrogei kutxatxo ziren, bitrinatxo batean jarriak, tren ñimiño
|
bat
iduri. Kutxatxo bakoitzak felpazko azpi bat zuen, eta bertan bi pintza txiki, iletxoei eusteko balio zutenak; eta kutxatxo bakoitzak bazuen, halaber, aurreko eta beheko aldean, eranskailu bat, ileen jabetza aitortzen zuena, inprentazko letra txiki txukunetan jarritako izenaren bidez. Futboleko izar askoren izenak ikusi nituen han:
|
|
|
Begiak zabaldu nituen. Eta are gehiago zabaldu nituen, botaren puntatik hurbil uharte txiki bat ikusi nuenean, baloi hala moduzko
|
bat
iduri.
|
|
|
Komentuko lorategia izugarri handia da, eta zitadela
|
bat
iduri du jira guztian dituen murruak direla-eta. Bertan denetarik dago, eta ez belarra eta lorea bakarrik.
|
|
2005
|
|
|
Laikoek ere Eliza eskutan hartze hori, arrabots handi bat baino gehiago ote liteke" brontze dulundari eta zinbala burrunbari" (Ko 13,1)? Kontseiluetako kidea, madama handien xakur ttette
|
bat
iduri, obeditu behar duen sehia. Begietako errautsa?
|
|
|
Erakutsi nahi genuen, Eliza beti aintzina doala eta aintzina joanen, noizean behinka gibelatze zenbait gorabehera, bai bere praktikan, bai Jainkoaren ezagutzan. Eliza ez da zeruan gora, itzea bezain zuzen doan telefono haga buluzi
|
bat
iduria, bainan adarrak zabal dauzkan gaztainondo ederra. Biblia ez zuten guk bezala ulertzen duela zenbait mende.
|
|
|
eta orain hori entzun behar, ez naizela ezer, telebista madarikatu horretan inoiz azaldu ez naizelako? , esan zion, orratz luzea alde batera eta bestera mugitzen zuela, ezpata
|
bat
iduri?. Baina hik sekula entzun al dun inurriaren eta txitxarraren alegia?
|
|
|
Eta Ines lotsa lotsa zen. Eta Inesen aurpegia gorri gorri jarri zen, pipermorro
|
bat
iduri.
|
|
|
Gero bere ama ikusi zuen. Amaren ondoan, Marie: Josianek ardi
|
bat
iduri zuen.
|
|
|
Menturaz bai, menturaz ez zituzten sakailatu miliziano guztiak Gernikan, menturaz Bigarren Mundu Gerraz geroztik yankiak noiz hurbilduko labana zorroztuta leizean igurika zeuden gerlari nipon haietarik
|
bat
iduri kukutua Vladimir, Molaren atzeguardari jazar egiteko.
|
|
2006
|
|
|
Eta bere moltsatik argazki zimurtu eta zahar bat atera zuen. Ene ama ezagutu nuen eta bera ere, baina biziki gazteak izan behar ziren, berak oraino haur baten begitarte borobila baitzuen eta ene amak egiazko mutil
|
bat
iduri baitzuen.
|
|
|
Termometroa zero azpitik asko jaitsi zen gau haietako baten ostean, jaiki goizean, zabaldu iturria, eta urik ez. Sukaldean bertan, bezperako afariko platerak garbitzeko alferrez harraskan utziak genituen, uretan, eta ur hura izotz bihurturik zegoen, kristalezko geruza zikin
|
bat
iduri.
|
|
|
Harendako izan zen lehen sastagai ukaldia, Domingok emana. Seinale
|
bat
iduri, bertzeei itsatsi gintzaizkien, hemen zizta eta han sasta. Hainbertzerako grina genuen gure lanean, elkar ere zauritu baikenuen, Orthezeko konkistatzaileek bezala.
|
|
|
Hilabete anitzetako bizar eta ile egin gabeak basurde baten eitea ematen zion. Begiak txipituak zitzaizkion, sator
|
bat
iduri. Kiratsa zerion.
|
|
|
Argia, goizaren mezulari, sartzen ari zaio ostatuko ganberako leihotik. Emakume
|
bat
iduri amorantearekin gaua egin ondoan, Montlhéryngo hiria atzartzen ari da handik kanpora. Horrela ariko litzateke une hauetan Jeannette, elizgizonaren ondoan nagiak kentzen ari, bart horretarako gogorik agertu izan balio.
|
|
|
Zenbait hazbete landatu nuen zur barnean, baina kolpe gogorragoa nuen hura eraisteko. Seinale
|
bat
iduri, nire bortz lagunek beren pikekin ekin zieten etxeko paretei, arramantza batean, klaska eta klaska.
|
|
|
Fernando Aragoikoak, azkenik, ikusiak zituen heriotzaren begi gorriak. Seinale
|
bat
iduri, bor borka abiatu zen Nafarroa guztia, konkistatzaileenganako herraz. Hiriko ateetan gaztelarrei ongi etorri egitera metatu zirenetan ez ziren guti haien harrokeriaz eta desmasiez nardatuak.
|
|
2007
|
|
|
–Zeruak ez du habe beharrik, baina infernu honek bai, eta habe horietako bat da bildursartuegure barrengo laiotzetanaise laketzen denerrekalaino astun
|
bat
iduri?
|
|
|
Bideko zulo ugariei ahal izan zuen moduan izkin eginez aurrera egin zuen. Muinoaren oinetan ikusi zuen furgoneta, hondoa jotako itsasontzi
|
bat
iduri. Alde batean letrak ageri agerian zituen:
|
|
|
Ez zuten aurrerago egin badaezpada ere, labarra bertan mozten baitzen, amildegi ikaragarria osatuz beheko galsororaino. Eskuin ezker labarrak marra zuzena osatzen zuen, txopera gaineko balkoi
|
bat
iduri.
|
|
|
Ganbarako atea zabaldu zen orduan, eta Kattalin agertu gau atorra xuri luze bat soinean, begiak ezin zabalduz, biloak harro harroak, izigailu
|
bat
iduri...
|
|
2008
|
|
|
Eskolara joatea deliberatu zuèn egunetik, ordea, zeharo aldatu zitzaion joko zelaia Beñardori, Beñardok berak onartu zuena, erabaki bat bitarteko, ez librea. Beñardok irudi bat behar zuen buruan iltzatua: aita bere atzetik lasterka zihoakionekoa, igitaia goian, deabru
|
bat
iduri?, baina bai borondatezkoa, onuraduna ere bai, jakina, aitaren balizko zigorraz libratzea ez baitzen nolanahiko huskeria.
|
|
|
/ ahotsa ez zitzaidan/ atera inolaz(?)??, baina, hartara jarri zenean, bihotza eztarrian lehertu, beldurrak estututa behar zuen, beldur mota askoren ondorio zenak: ...rako bertsolari ospetsuen artean muturra sartzeko beldurra, jendaurrean lehen aldiz kantatzeko beldurra, poto egiteko eta barregarri gelditzeko beldurra??, eta atzera egin zuen, esan ere, esango zuen balizko mediku ikusezin batek, orduantxe auskultatu izan balu, bihotza zintzurrean gora zetorkiola, bidean aurkitzen zituèn oztopoen aurka bultzaka eta bultzaka, lurra jotzen ari zèn sator elektriko
|
bat
iduri?, gehiegizko erantzukizunak edo abailduta.
|
|
|
edo arestian baino belaunikoago sentitzen zen, apika, bakarrago ere bai, beharbada, bakarrago ere bai, ziurki, lagunen barreak, Ernestinarentzat solidaritate zeinu inkontzienteak izan zitezkeenak, eszenatokitik desagertu ez beste?, halako moldez, non, kontrastean, ama nagusiak nagusi sentitu behar baitzuen berriro, inoiz baino nagusiago? horregatik ekin zion seguruenik, ekin zion bezala, zakar bezain ozen, hatz erakuslea Ernestinari behin eta berriro jaurtitzen zion bitartean, dardo nekagaitz
|
bat
iduri, hitzaren eta keinuaren koordinazio akasgabean:
|
|
|
–Adarretatik nabil, bai, baina muinaz eta enborraz ahaztu gabe, erantzun zion kontsulak, irri bihurri bat eginez, hiruzpalau segundoren buruan desegin zuena, zigarroari beste xurgada bat kendu eta ahotik kea egozteko, lurrunezko makina
|
bat
iduri, harik eta hariari modu hunkituan heldu zion arte?: Errenditu nintzen, beraz, neska xarmantaren xarmangarrietara; joan nintzen haren atzetik, bihotzaren eztanda haiei eutsiko ote nien ez nekiela, danbor larruak ere lehertu egiten baitira neurrigabeki astintzen dituztenean.
|
|
|
Nora ezean zegoen, beraz, Natalia, k.o. teknikoan boxeolarien hizkeran, bihotza zaldi ero
|
bat
iduri, borroka lehenengo roundean bukatzeko zorian, baina aita kalonjeak beste borroka mota bat nahi zuen, antza, esperientziak aditzera ematen zionaren araberakoa, motza bai, baina ez hain motza ere, katuaren eta saguaren arteko jolasak ere bere tokia izan zezan?, eta orduan, biktimari arnasa ematen ziola, zinismo handiz esan zion:
|
|
|
itxi ere, itxi zituen begiak ondotik: neska basatia bere alaba izan zitekeela bururatu ote zitzaion markes jaunari??, kantaldiak iraun zuen bitartean; bazirudien, baina, markes jaunaren ezezko hark, jarrera moral baten ondorio behar zuenak, gutxi zezakeela ijito arrazako neskak, oholtzaren ilunean pantera
|
bat
iduri, markes jaunari pizten eta eragiten zizkiòn desiozko sentimendu bizien aurka, indar telurikoen sortzailea antzinako eta betiko sumendia da, zeinari, lehertzen den bakoitzean, hodei piroklastiko bat darion, lurren gorputzak eta gorputzen lurrak suaren mende ipintzen dituena?, harik eta kantaren eta dantzaren erritmoak, zikloiak, trumoiak eta uholdeak?
|
|
|
Iritsi zen Regina markesa anderearen eremura, ustez onik, ustez, zeren, Reginak zubia eraikitzen zuen bitartean, Villalbakoak ez baitzuen imintziorik egiten ez aurpegiko giharrik mugitzen, esfinge
|
bat
iduri?, harik eta markesa andereak, Reginak zubiko azken harria ipini zuèn mementoan doi, baietz esan zion arte buruaz, onarpen keinu ezin nahasizkoan.
|
|
|
–Santuaren irudia hemen egotea edo ez egotea bigarren mailako kontua da, eta nola ikusten baitzuen ama nagusiak zeruraino zabaldu zituela begiak, mozolo
|
bat
iduri, jarraitu zuen?: Sermoian mintzatuko natzaizue horretaz?
|
|
|
Lehendakari, gizandi
|
bat
iduri, soroan zut: AHTk onurak baino ez omen ditu sortuko, eta, besteak beste, euskara eta euskal kultura Europan kokatzeko balioko ei du.
|
|
|
Eta orduan bai, hitz hark, aho zorrotzeko sega balitz bezala, barreak eta barre gogoak ebaki zituen, errotik ebaki ere. ...iurki, lagunen barreak, Ernestinarentzat solidaritate zeinu inkontzienteak izan zitezkeenak, eszenatokitik desagertu ez beste–, halako moldez, non, kontrastean, ama nagusiak nagusi sentitu behar baitzuen berriro, inoiz baino nagusiago... horregatik ekin zion seguruenik, ekin zion bezala, zakar bezain ozen, hatz erakuslea Ernestinari behin eta berriro jaurtitzen zion bitartean, dardo nekagaitz
|
bat
iduri, hitzaren eta keinuaren koordinazio akasgabean:
|
|
|
–Santuaren irudia hemen egotea edo ez egotea bigarren mailako kontua da –eta nola ikusten baitzuen ama nagusiak zeruraino zabaldu zituela begiak, mozolo
|
bat
iduri, jarraitu zuen–: Sermoian mintzatuko natzaizue horretaz...
|
|
|
–Adarretatik nabil, bai, baina muinaz eta enborraz ahaztu gabe –erantzun zion kontsulak, irri bihurri bat eginez, hiruzpalau segundoren buruan desegin zuena, zigarroari beste xurgada bat kendu eta ahotik kea egozteko, lurrunezko makina
|
bat
iduri, harik eta hariari modu hunkituan heldu zion arte–: Errenditu nintzen, beraz, neska xarmantaren xarmangarrietara; joan nintzen haren atzetik, bihotzaren eztanda haiei eutsiko ote nien ez nekiela, danbor larruak ere lehertu egiten baitira neurrigabeki astintzen dituztenean.
|
|
|
Nora ezean zegoen, beraz, Natalia, k.o. teknikoan boxeolarien hizkeran, bihotza zaldi ero
|
bat
iduri, borroka lehenengo roundean bukatzeko zorian, baina aita kalonjeak beste borroka mota bat nahi zuen, antza, esperientziak aditzera ematen zionaren araberakoa –motza bai, baina ez hain motza ere, katuaren eta saguaren arteko jolasak ere bere tokia izan zezan–, eta orduan, biktimari arnasa ematen ziola, zinismo handiz esan zion:
|
|
|
Peio, Marie Leonan hitzak entzun ondoren doa kanpo alde, alda maldaka, moxkor
|
bat
iduri. Kanporatzen ikusi duten zenbaitek uste izan dute Marie Leonak ziola edatera emana soberasko, hartua zuen panpaldiaren min eztigarri.
|
|
|
Kunte
|
bat
iduri mahaian jarri denean, ama Joanaño eta aita Ganixeri aipatu du egin duen Leixturreko bidaia hori, bortxatua dela arrebaren etxe horren bahitu eta saltzera, honek ez duelakotz hitza atxiki, anaiari zor diozkanak hitzartu egunean ordaintzeko.
|
|
|
• Buruarekin gol bat sartu nahi badut, baloia airatzen da. Hain arina da non xori
|
bat
iduri baitu.
|
|
2009
|
|
|
Katolikotasunaz eta Aita Santuaz trufatzen da, erlijio naturalaren aldeko aitortzen du bere burua. Cadizen asanbladak egiten ziren plazan (Errenderia
|
bat
iduri) eta sarritan hitz egiten zuen Clararrosak. Lekukoek diotenez, Clararrosa etorri handikoa zen, sutsua, demagojia tanta batekin.
|
|
|
Ada, baina, izebak eta Maria Bibianak uste baino konplexuagoa zen barrutik; benetako Ada ere ez baitzen, apika, guztiek uste zutena; are gehiago: Ada bakarra ez zen existitzen, Adaren baitan bi Ada baitzeuden, gero eta bereziagoak; bata eskuzabala zen, alaia, txori
|
bat
iduri; bestea, aldiz, tristea eta goibela zen, maltzurra ere izan zitekeen, eta gorputzean garrasi bat zuen, munduaren aurkakoa, existentziaren beraren aurkakoa ere bai, ausaz?, eztarrian noiznahi lehertzen zitzaiona, hontzaren ulua iduri; esan nahi baita Adak betidanikoa zuèn argiaren eta itzalaren arteko joera bitariko hura, nolabaiteko dinamika dialektikoaren ondorioa ere bazena, baita oreka gutxieneko baten eragilea ere, guztiz apurtu zela:
|
|
|
neska mutilen posizioa, alegia; hantxe zuen, gainera, Maria Bibianaren salaketa, norabide berean bultzatzen zuena, dudaren bat bazuen: ...zuen, benetakoa zirudiena baina disimulu handiz egina ere izan zitekeena; segidan, Domingok ama ikusi zuen, hari zuzendu zion begiradaren gezia bederen?, sinesgaitz egin zitzaiòn irudian baina sinetsi beharrekoan, bastoiak eta bastoiaren mehatxuak ez baitzioten zalantzarako tarterik uzten, eta hala, albokako mugimendu arin bat egiten zuela, amaren mehatxuari ihes egitea lortu zuen, aingira labain
|
bat
iduri; semearen mugimenduarekin batera, ordea, nora ezean geratu zen ama, baita barregarri ere, bastoi goratuari goian bizpahiru segundoz eutsi baitzion, zer egin ez zekiela, tokia galduta; barregarri sentitzen zen, bai, eta horrek sumintzen zuen, beharbada, gauza gutxik erasaten baitzioten barregarri geratzeak beste, barregarri geratzea bi aldiz barregarri geratzea baitzen, betiere, Reginarentza... lehenik, barregarri geratzen zelako, eta bigarrenik, barregarri geratzeagatik are barregarriago sentitzen zelako; baldintza haietan, halere, zerbait egin behar zuen, barrutik jaten zuèn sumindurak bide egin zezan; azkenean, ez zuen modu hoberik aurkitu, bastoia airera jaurtitzea baino Domingoren arrastoaren atzetik, bere bizitzaz neurria arau egin zuenak neurria galtzen zuela berriro ere; neurria galdu eta barregarri geratu ondoren, baina, gauzak bere onera ekartzeko tenorea zen, ausaz:
|
|
|
Ordainean, Eladio Orbegozok ukabilkada bat eman zion Luis Morazari, honen berehalako erantzuna eragin zuena, biak borroka itsu batean sartzen zirela, buruz buru; saiatu ziren langile batzuk haiek elkarrengandik bereizten, baina sua itzaltzen saiatu orduko, beste puntu batean piztu zen garra, Venancio LaÃn eta Felipe Briones ere mutur joka hasi baitziren, suhiltzaileen ahalegina, handik aurrera, alfer alferrikakoa gertatzen zela, bi puntutan piztutako sua langileen eremu osora zabaldu baitzen; orduantxe, baina, Teofilo Maria agertu zen, bere automobilean, atzetik berrogeita hamar polizia zaldizko zituela; Teofilo Maria hantxe gera zitekeen, automobilaren barruan, Poliziak langileak nola astintzen zituen ikusiz, bazituzten hartarako bi arrazoi: ...en zituztèn zaintzaileen aurka ekin ziotela orduantxe?, baina Teofilo Maria irten egin zen, zilarrezko eskutokian orbetarren armarria grabatuta zuèn bastoia, solemnitate handiko ekitaldietarako erabili ohi zuena, eskuan; irten ez ezik, langileen esparrura ere hurbildu zen, bizkar buruak zut, harro antzean, bastoiaren mugimenduak pausoetara dotore egokituz, gerra orduantxe hastekotan zèn jeneral
|
bat
iduri; sonbreirurik erabiltzen ez zuen arren, ile beltz ederra zuen, gomaztatua eramaten zuena?, egun hartan bai, mementoari solemnitate berezi bat emateko modu bat ere izan zitekeena; eguzkiak, zerumugatik hurbil, aurpegian jotzen zuen, betean jo ere, eta eguzkiaren argiak are haraindikoagoa egiten zuen haren irudia, gizon hura beste lur batetik, heroien lur urrunetik, beharbada?
|
|
|
hura zerua ez bada, zerurik ez dagoen seinale?; bai, egia zen langelatik urrun geratzen zitzaiola gramofonoa, Txarok jakinarazitako erritualari hitzez hitz jarraitzeko, baina egia zen, halaber, Mozarten, Beethovenen edo Vivaldiren musikaren ordez, Regina eneko txorien musika zuela, leihotik sartzen zitzaiona, goizetan batez ere, eta maisu handien musikarekin konpara zitekeena, zergatik ez!; zergatik ez, izan ere, noizean behin zigarreta bat erre, zigarreta bat egunero, konparazio batera, langela kirasgune ez bihurtzeko?, leihoa zabaldu, aulkian lasai eseri eta begiak ixten zituen bitartean, amets gozoen mundura sartzeko ahaleginean?; behin probatu zuen, siesta orduan?, eta izugarri gustatu zitzaion; bigarrenean, are gehiago; hirugarrenean, baina, ezustekoa izan zuen, hasieran berdintsu joan zitzaion arren, erdi lotan geratu ez zen, bada!; leihotik zozo baten kanta iristen zitzaion? eta hargatik, beharbada, txori beltz bat ikusi zuen buruko pantailan, istantean ezin horiago bihurtu zena, kanario
|
bat
iduri; txoriaren tokian, baina, berehala azaldu zen Domingoren irudia, zigarreta bat eskuan, kezko uztaiak egiten zituen bitartean;. Noiz ikasi behar duzu uztaiak egiten?, galdetu zion Domingok Adari, eta Adak ezin erantzun izan zuen?
|
|
|
Nazario Orbek ongi bai ongi gogora zezakeen amesgaizto haietako bat: herriko elizako kanpandorrean zegoen, bakarrik, kanpaia behar zuèn lekuan hutsune bat ikusi zuenean, ez kanpairik ez ezer; bat batean, baina, bere burua ikusi zuen kanpai bihurtuta; kanpaiak, ordea, burdinazkoa izan beharrean, haragizkoa zuen mihia, odolki bigun erori higuingarri
|
bat
iduri; eta bere larritasunean esnatu, eta halako nazka bat sentitu zuen, hain handia, non zin egin baitzion bere buruari ez zuela bere instrumentu hura dantzatuko ezkondu bitartean, zintzo zintzo beteko zuèn zinean, orain bai, noiz edo noiz apurtzeko zorian egon bazen ere, hala nola Villalbako markes jaunak gonbidatu zuèn festan, han Madrilen, non lagun egin baitzituen bi dama eder, Aquileo CaÃ... Irudi bat gehiago ere etorri zitzaion, ausaz, Nazariori, Mateo Sukunzarekin Parisera egin zuèn bidaian, iruditu ez zitzaion, bada, Eiffelgo dorrea Jainkoaren tronua, halako moldez, non, egin ere, egin baitzion ingeniari lagunari iruzkina:
|
|
|
(anarkistak, sozialistak eta komunistak, beraz) munstro erruduntzat baitzituen Nazario Orbek: izenak arriskutsu egiten zituen eta adjektiboak salatzen?, nekez jabetuko zen beste inor, handik aurrera, gertatuaz, hain garbi irteten zen burdinurtu goria labetik eta hain itxura bereko han eta hemen, materiak puntu guztietan konposizio kimiko bera lortu izanaren ondorio gisa, nahasterik eta gehigarririk gabeko labazko mihi
|
bat
iduri. Ez al zuen berak, bestalde, Beñardorekin, bere anaietako batekin!?
|
|
|
Gabinok ongi ikusten zuen zer esaten ari zitzaion arreba, ikasi ere, ikasi zuen une hartan, ausaz, esaldi batzuk horma eskalaezin bihur zitezkeela, inork ahoskatu ahala?, baina hargatik, beharbada, are amorru handiagoa sentitzen zuen, haren urduritasunak eta haren ezinegonak ez zuten besterik adierazten?, amaren aurkakoa ez ezik, bere buruaren aurkakoa ere izan zitekeena, lehenengo ezintasunari lotutako beste ezintasun guztiei, bakardadearen hoztasunari, baita lagunari egindako nolabaiteko traizioari ere? aldez aurretik antzeman balie bezala; esan nahi baita bere jarrera hari eutsi ziola Gabinok hurrengo egunean ere, amarekiko urruntasunean eta gero eta bakardade handiagoan, ia ezer jan gabe; gero, oherakoan, ama bakarrik belaunikatu zen salbea errezatzeko, bezperan bezala; bezperan ez bezala, baina, zeinean semeak guztiz eman baitzion bizkarra amari, begiak itxita zituèn harrizko estatua
|
bat
iduri, bi aldiz jiratu zuen Gabinok burua, bazirudien bakardade jasangaitzaren izotzak harriaren harrizkotasuna zartarazi zuela, puntu bakarrean bazen ere?, amari begi bazterraz so egiteko; ondoren, ama oheratu eta biak lotan gelditu ziren; denbora laburrerako, ordea, handik gutxira hasperenka itzarri baitzen Gabino, esan ere, esan zuen hiru bider, amesgaiztoaren erdian: –Ez, aita!
|
|
|
–Tuberkulosiak jota zegoen, zu bezala, baina zu ez bezala, bestela ez bainizuke esango, hil egin zen, irakasleak ongi neurtutako hitzekin eta hobeto ahoskatutakoekin erantzun zion (ekin ere, enfasi bereziaz ekin zion, baina, zu ez bezala, bestela ez bainizuke esango? esaldiari, antzezle profesional
|
bat
iduri), baina antzezpenari aski ez iritzita, bere burua zuritzeko obligazioarekin sentitzen zelako edo, gehitu zuen?: Galdetu egin didazu, eta nik erantzun egin dizut.
|
|
|
esan nion, eta burua zuri gelditu zitzaidan. Nik ez dakit zer gertatu zitzaidan, hain nengoen nora ezean, bihotza bularretik ihesi, txori galdu
|
bat
iduri, harik eta buruz ikasitako poemaren azken bi lerroak gogora etorri eta lerro haietan iparra aurkitu nuen arte: –mientras exista una mujer hermosa,/ ¡ habrá poesÃa!?
|
|
|
bera. Nazario? ...a, besoak eta eskuak kanpoan, gorputza estaltzen ziòn tapakian zehar bare bat ikusi zuenean, eskutik gero eta hurbilago; Nazariok eskua mugitu nahi, baina ezin zuen, eta bareak aurrera ekin zion, eskuaren muga igaro eta eskuan gora eginez, besaurrean pausatu zen arte; ez zirudien, ordea, barea lo kuluxka egiteko asmotan zegoenik, istantean odola xurgatzen hasi baitzitzaion, izain erraldoi aseezin
|
bat
iduri; eta Nazariok eskua mugitu nahi izan zuen, baina ezin, eta garatxo lirdingatsua hantxe, gero eta handiagoa, gero eta puztuagoa, eskua eta besoak eta gorputz osoa jan zizkion arte; eta, orduan, oihu lazgarri bat egin zuen Nazariok, emaztea ere iratzarri zuena.
|
|
|
Haurra bere gain hartu zuèn egun berean ohartu zen Ernestina, esate baterako, argiak min egiten ziola, haurraren begiei begiratuta, balizko lekuko batek ongi bai ongi antzemango zion betileen dardarari, gau tximeleta ezinezko
|
bat
iduri?, ilunaren semea zenak iluna atsegin balu bezala: leihoa edo leihoko errezelak zabaltzean igartzen zuen hori?
|
|
|
Amiensko katedralaren parean jarrita, zer zen Facundo delakoa, proportzioak ere gordetzen ez zituèn panpina itxurako bat baizik, mehe mehea eta luzea, fideo betaurrekodun
|
bat
iduri, eta zer txapelak jaurtitzen zituèn makina hura, inozokeria bat baizik?; Nazario Orbe, beraz, bere epaia emateko moduan zegoen, baita eman ere:
|
|
|
Hasi eta osatu bitartean, galderak bide bihurria egin zuen, antza, Damasoren buruan: ...zezakeen nola, goiz hartan bertan, ikastetxerako bidean zihoala, hartxintxar bat sartu zitzaion zapatan, baita nola atera zuen ere, zapata kendu ondoren; hurrenik, aita Pierreren hitzak zituen, Kalbario mendian gurutziltzatu zutenari buruzkoak; eta azkenik, bere goizeko esperientzia Kristorenarekin lotzen zuela, honela mintzatu zen, silogismorik logikoenaren logika berdingabean, teologo kontsumatu
|
bat
iduri:
|
|
|
Egun batean, baina, handik hilabetera edo?, goizean esnatu eta begiak zabaldu zituen Gabinok, arrainontziari begira, ohi bezala, baina, ohi ez bezala, ez zuen arrain gorririk ikusi; eta, ohetik arnasestuka jaikitzen zela, lurrean ikusi zuen hura, hilik, arrainontzitik hiru bat metrora; eta, halere, arraina jaso eta uretara bota zuen, ikusi zuena sinetsi ezinean edo? ...razko itsaspeko geldi bat balitz bezala; non geratu zen, baina, perfekzioaren ertzeko arrain hura, izaki guztien gorputzak eta amets guztien taupadak laburbiltzen zituena?; segidan, berriro oheratu zen Gabino; oheratu arren, baina, arnasestuka jarraitu zuen denbora batean, harik eta ate hots batzuk entzun, Maria Bibiana ikusi, eta negar batean hasi zen arte, kontsolabiderik aurkitzen ez zuèn haur
|
bat
iduri.
|
|
|
Guztiek esaten zuten Adak musikarako dohain berezia zuela, kantatu ere primeran kantatzen zuen, bere ahots zuri ezin garbiagoarekin, halako eran, non askotan eskatzen baitzioten, urtemugetan edo etxean gonbidatuak zituztenetan? kanta zezala, baina berari ez zitzaion behartuta kantatzea gustatzen, barru barrutik sortzen zitzaionean baizik, txori abeslari apetatsu
|
bat
iduri; orduan itxuraldatu egiten zen, eta entzuleak itxuraldatzen zituen, bai baitzirudien ezen berari hezur muinetatik irten zitzaiona entzuleei ere hezur muinetaraino iristen zitzaiela, Adaren ahots zuriaren bibrazioek entzuleen sentiberatasunaren hariak bibraraziko balituzte bezala, tonu eta frekuentzia berean; une hartan, baina, amak gramofonoan Haendelen Aleluia jarri zuenean, alderantziz ge... emaileak; berdin zitzaion, musika gizakiaren espirituan halako zirrara hil edo bizikoa eragiteko gai denean, inportanteena ez baita, apika, nor den emailea eta nor hartzailea, musika bera baizik:
|
|
|
Tuberkulosiaren munstro txiki ezin ahaltsuagoak, gainera, burbuila zulatu zion ezustean, zulatu eta lehertu, burbuilako biztanle bakarra biluzgorri utziz; alferrikakoa zen bai, arazo baten aurrean inhibitzea eta ostrukarena egin nahi izatea, zeren, burua harripean ezkutatu arren, etsaia ez baitzen desagertzen!; are gehiago, desagertu ez ezik, eraso ere egin baitzezakeen noiznahi; hobe, bai, burbuilatik ateratzea eta balizko munstroei behingoz aurre egitea, tuberkulosiaren munstroari bereziki! Horregatik jokatu zuen, beharbada, Gabinok, jokatu zuen bezala, mutil helduago eta adintsuago
|
bat
iduri?
|
|
|
amatxo, amatxo??, sentsazio ozeaniko batean murgiltzen zela, bere buruaren aurkako gorrotoa sentimendu batean urtuz zihoakion bitartean?. Zaude lasai, Regina, zuk ahal duzuna egin duzu-eta? esan zion on Anizeto kalonjeak harekin izan zuèn solasaldian, Benjamin Maria hil zèn egunean?, urtuz eta urtuz, lehen loak hartu zuen arte, haur txiki
|
bat
iduri, gorputzaren erorikoetatik harat, erruduntasun eta errugabetasun orotatik harat?
|
|
|
neska bakarrik zihoan, eta sonbreiru ausart bat zeraman, zabala eta ikusgarria; Domingo zerbait esatekotan egon zen, gelditzeko keinua ere egin zuen, emakume gaztea bizpahiru urratsera zuela?, baina, ezer esan aitzin, buruan Adaren irudia tartekatu zitzaiolako, edo herabetasuna, besterik gabe, adoreari gailendu zitzaiolako, aurrera egin zuen; aurrera egin baino lehen, baina, emakume gaztearen paretik pasatzerakoan doi, Domingok beste arrazoi batengatik aurkitu zuen emakume gazte hura deigarria, hain ziren ezohikoak haren begi berde handiak, errimelaren arrastoek handiago egiten zituztenak; jarraian, haren paretik pasatuta gero, Domingok atzetik so egin zion hiruzpalau segundoko tartean: emakumea arina zen, zinez, eta arina zuen ibilera, grazia handikoa, txori gangardun
|
bat
iduri: argioilar bat edo; eta jostalaria behar zuen?; ondoren, Domingok aurrera egin zuen, aurrera eta aurrera, bidean hamaika emakume ikusten zituela, gazteak eta ez hain gazteak, ederragoak eta itsusiagoak, denak hain berdinak eta denak hain diferenteak?, jende asko baitzebilen hara eta hona, eguraldi ona egiten zuen eta nonahi sumatzen zen jai giroa?, harik eta, hirigunean sartzen zelarik, plaza ezagun baterantz abiatu zen arte, non barrakak eta bestelako postuak baitzeuden.
|
|
|
baita sute handi bat piztu ere, ondorioz, haren hezur haragietan, borondatea bera ere, suhiltzaile ona izan zitekeena, beste baldintza batzuetan? istantean sutu eta suntsituko zuena, su hartutako paperezko txori
|
bat
iduri; Miryam, beraz, galduta zegoen, gar gorri bi masailetan, izotz berdea begietan, odola gori baina burua zuri?, gorputzaren jokoan, gorputzaren gehiegizko erantzunean, alegia, arima jokoz kanpo geratu balitzaio bezala, paralizatuta, arimarekin batera adimena, hutsak hartuta; Domingok hura guztia ikusten zuen, jakina, ez Miryami zuzenean begiratuta, baizik eta. Miryamen mina ez minagotzeko edo?
|
|
|
–Eta zer, milioi batetik pertsona bakarra infernuratzen bada ere? infernuratutakoa ni neu banaiz??; esan nahi baita, anaiaren kasuan ere, arrazoi etiko estetikoak behar zituela gogoan biraka, abioi istripu bat izanez gero Domingo sutan harrapatuta gera baitzitekeen, miniaturazko infernu
|
bat
iduri, betikoaren atari izan zitekeena, eta orduan zer??, ez, ez eta ez!
|
|
|
Aurrera!??, baita bi emakume beltzek ere. Martinikakoak edo behar zuten?, bizardunak esana errepikatu baitzuen batak, besteak burua goitik behera mugitu eta ezpain hezeak, masusta helduen zukutan blai?? zabaltzen zituen bitartean, agerian utziz hortz zerrenda ezin zuriagoa, azukre koxkor ilara
|
bat
iduri; Domingo, ondorioz, eskariek makurtuta, baita azukrearen gozoak edo balizko masusta zukuaren promesak sorginduta ere, ausaz?, gainezka sentitu zen: hala, bada ezetz esateko puntuan zegoenak baietz esan zuen, eta, eskuaren gainean bermatu eta zangoei bultzada ematen ziela, buruz behera jarri zen berandu gabe, ikusle emakumezkoen txalo eta mirespenaren erdian, oh la la eta oh la la!
|
|
|
–Teofilo Mariari: biharko Regina eneko zutabe nagusiari?; opariak, jakina, pozak airean jarri zuen Teofilo Maria, pozak puztuta ere bai, urrezko lumak zituèn oilar distiratsu
|
bat
iduri; gero, Adaren txanda iritsi zen:
|
|
|
hitz berezi bat behar zuela testuinguru hartan, biak ala biak inoiz baino estuago lotuko zituena, begiek arestian mugatutako esparrutik harat, airezko besarkada batean: hitz bat, grabitate indarraren eremutik ihes egiten duen meteorito
|
bat
iduri, hargatik atera zen, ausaz, aita bere ateraldi harekin, zeinak zerikusia baitzuen irratiz ematen zutèn garaiko iragarki batekin:
|
|
|
Ez ziren jostagarri huts. Gorte handiaren itzalpean sortutako bertze gorte txipi
|
bat
iduri, itsu bat ere ohartuko zen tropa ñimiño hartan bazirela eskudunak eta eskumakilak, agintedunak eta menekoak. Ez nintzen berehala ohitu ikustera printzesen eta ohorezko damen gisara larru eta harri bitxiz jantzitako emakume soin motzak, edo, are txundigarriago, kapareño irrigarriak, zaldunen gisa ezpata eramateko eskubidea ere bazutenak.
|
|
|
Kandela zirtzil guti batzuek argitzen zuten aretoa, eliza papista
|
bat
iduri pazko garaian. Horien laguntza xuhurrarekin, hogei bat lagun zenbatu nituen neure inguruan.
|
|
|
Zodiakoaren zeinuak, nonbait. Zeru horren erdian, izar erauntsi batek pikari tropa
|
bat
iduri zuen, zazpi zaldunen gibeletik. Unibertsoko zazpi planetak noski.
|
|
|
Ordainean, Eladio Orbegozok ukabilkada bat eman zion Luis Morazari, honen berehalako erantzuna eragin zuena, biak borroka itsu batean sartzen zirela, buruz buru; saiatu ziren langile batzuk haiek elkarrengandik bereizten, baina sua itzaltzen saiatu orduko, beste puntu batean piztu zen garra, Venancio LaÃn eta Felipe Briones ere mutur joka hasi baitziren, suhiltzaileen ahalegina, handik aurrera, alfer alferrikakoa gertatzen zela, bi puntutan piztutako sua langileen eremu osora zabaldu baitzen; orduantxe, baina, Teofilo Maria agertu zen, bere automobilean, atzetik berrogeita hamar polizia zaldizko zituela; Teofilo Maria hantxe gera zitekeen, automobilaren barruan, Poliziak langileak nola astintzen zituen ikusiz –bazituzten hartarako bi arrazoi: ...tuztèn zaintzaileen aurka ekin ziotela orduantxe–, baina Teofilo Maria irten egin zen, zilarrezko eskutokian orbetarren armarria grabatuta zuèn bastoia, solemnitate handiko ekitaldietarako erabili ohi zuena, eskuan; irten ez ezik, langileen esparrura ere hurbildu zen, bizkar buruak zut, harro antzean, bastoiaren mugimenduak pausoetara dotore egokituz, gerra orduantxe hastekotan zèn jeneral
|
bat
iduri; sonbreirurik erabiltzen ez zuen arren –ile beltz ederra zuen, gomaztatua eramaten zuena–, egun hartan bai, mementoari solemnitate berezi bat emateko modu bat ere izan zitekeena; eguzkiak –zerumugatik hurbil– aurpegian jotzen zuen, betean jo ere, eta eguzkiaren argiak are haraindikoagoa egiten zuen haren irudia, gizon hura beste lur batetik –heroien lur urrunetik, b...
|
|
|
ilunabarrean, klase partikular guztiak eman ondoren, lanak nekatuta, esertzen naiz sofan, jartzen dut musika eder bat –Mozart, Beethoven edo Vivaldi–, pizten dut zigarreta, ematen diot xurgada luze bat begiak itxita, eta egia esango dizut: ...rtzeko ahaleginean?; behin probatu zuen –siesta orduan–, eta izugarri gustatu zitzaion; bigarrenean, are gehiago; hirugarrenean, baina, ezustekoa izan zuen, hasieran berdintsu joan zitzaion arren, erdi lotan geratu ez zen, bada!; leihotik zozo baten kanta iristen zitzaion... eta hargatik, beharbada, txori beltz bat ikusi zuen buruko pantailan, istantean ezin horiago bihurtu zena, kanario
|
bat
iduri; txoriaren tokian, baina, berehala azaldu zen Domingoren irudia, zigarreta bat eskuan, kezko uztaiak egiten zituen bitartean;" Noiz ikasi behar duzu uztaiak egiten?" galdetu zion Domingok Adari, eta Adak ezin erantzun izan zuen... orduantxe ari baitzitzaion Maria Bibiana ere ate joka:
|
|
|
Gainera, inork errudunak labera egozten ikusi ezean –" langile liskartiak" (anarkistak, sozialistak eta komunistak, beraz) munstro erruduntzat baitzituen Nazario Orbek: izenak arriskutsu egiten zituen eta adjektiboak salatzen–, nekez jabetuko zen beste inor, handik aurrera, gertatuaz, hain garbi irteten zen burdinurtu goria labetik eta hain itxura bereko han eta hemen, materiak puntu guztietan konposizio kimiko bera lortu izanaren ondorio gisa, nahasterik eta gehigarririk gabeko labazko mihi
|
bat
iduri... Ez al zuen berak, bestalde, Beñardorekin –bere anaietako batekin! – berdin jokatu noizbait, hark bere burua urkatu ondoren izan bazen ere?
|
|
|
Miryamek txartela hartu, eta irakurri egin zuen: " Begi berde horiek, sekula ahaztuko ez dituzunak..."; orduan, baina, adrenalinak eztanda egin zion gorputzean... baita sute handi bat piztu ere, ondorioz, haren hezur haragietan, borondatea bera ere –suhiltzaile ona izan zitekeena, beste baldintza batzuetan– istantean sutu eta suntsituko zuena, su hartutako paperezko txori
|
bat
iduri; Miryam, beraz, galduta zegoen, gar gorri bi masailetan, izotz berdea begietan –odola gori baina burua zuri–, gorputzaren jokoan –gorputzaren gehiegizko erantzunean, alegia– arima jokoz kanpo geratu balitzaio bezala, paralizatuta, arimarekin batera adimena, hutsak hartuta; Domingok hura guztia ikusten zuen, jakina, ez Miryami zuzenean begiratuta, baizik eta –Miryame...
|
|
|
" Teofilo Mariari: biharko Regina eneko zutabe nagusiari"; opariak, jakina, pozak airean jarri zuen Teofilo Maria, pozak puztuta ere bai, urrezko lumak zituèn oilar distiratsu
|
bat
iduri; gero, Adaren txanda iritsi zen:
|
|
|
Ada, baina, izebak eta Maria Bibianak uste baino konplexuagoa zen barrutik; benetako Ada ere ez baitzen, apika, guztiek uste zutena; are gehiago: Ada bakarra ez zen existitzen, Adaren baitan bi Ada baitzeuden, gero eta bereziagoak; bata eskuzabala zen, alaia, txori
|
bat
iduri; bestea, aldiz, tristea eta goibela zen, maltzurra ere izan zitekeen... eta gorputzean garrasi bat zuen, munduaren aurkakoa –existentziaren beraren aurkakoa ere bai, ausaz–, eztarrian noiznahi lehertzen zitzaiona, hontzaren ulua iduri; esan nahi baita Adak betidanikoa zuèn argiaren eta itzalaren arteko joera bitariko hura, nolabaiteko dinamika dialektikoaren ondorioa ere bazena, ... hots, bi poloen arteko dinamika dialektikoak bere dialektikotasuna galdu eta bi poloak bakarrik geratu zitzaizkion Adari, orain bat nagusi –erabat nagusi– eta orain bestea:
|
|
|
esan nahi baita hitzak –hitzari bidea ematekotan– hitz berezi bat behar zuela testuinguru hartan, biak ala biak inoiz baino estuago lotuko zituena, begiek arestian mugatutako esparrutik harat, airezko besarkada batean: hitz bat, grabitate indarraren eremutik ihes egiten duen meteorito
|
bat
iduri... hargatik atera zen, ausaz, aita bere ateraldi harekin, zeinak zerikusia baitzuen irratiz ematen zutèn garaiko iragarki batekin:
|
|
|
neska bakarrik zihoan, eta sonbreiru ausart bat zeraman, zabala eta ikusgarria; Domingo zerbait esatekotan egon zen –gelditzeko keinua ere egin zuen, emakume gaztea bizpahiru urratsera zuela–, baina, ezer esan aitzin, buruan Adaren irudia tartekatu zitzaiolako, edo herabetasuna, besterik gabe, adoreari gailendu zitzaiolako, aurrera egin zuen; aurrera egin baino lehen, baina, emakume gaztearen paretik pasatzerakoan doi, Domingok beste arrazoi batengatik aurkitu zuen emakume gazte hura deigarria, hain ziren ezohikoak haren begi berde handiak, errimelaren arrastoek handiago egiten zituztenak; jarraian, haren paretik pasatuta gero, Domingok atzetik so egin zion hiruzpalau segundoko tartean: emakumea arina zen, zinez, eta arina zuen ibilera, grazia handikoa, txori gangardun
|
bat
iduri: argioilar bat edo; eta jostalaria behar zuen...; ondoren, Domingok aurrera egin zuen, aurrera eta aurrera, bidean hamaika emakume ikusten zituela –gazteak eta ez hain gazteak, ederragoak eta itsusiagoak, denak hain berdinak eta denak hain diferenteak–, jende asko baitzebilen hara eta hona –eguraldi ona egiten zuen eta nonahi sumatzen zen jai giroa–, harik eta, hirigunean sartzen zelarik, plaza ezagun baterantz abiatu zen arte, non barrakak eta bestelako postuak baitzeuden.
|
|
|
Tuberkulosiaren munstro txiki ezin ahaltsuagoak, gainera, burbuila zulatu zion ezustean, zulatu eta lehertu, burbuilako biztanle bakarra biluzgorri utziz; alferrikakoa zen bai, arazo baten aurrean inhibitzea eta ostrukarena egin nahi izatea, zeren, burua harripean ezkutatu arren, etsaia ez baitzen desagertzen!; are gehiago, desagertu ez ezik, eraso ere egin baitzezakeen noiznahi; hobe, bai, burbuilatik ateratzea eta balizko munstroei behingoz aurre egitea, tuberkulosiaren munstroari bereziki! Horregatik jokatu zuen, beharbada, Gabinok, jokatu zuen bezala, mutil helduago eta adintsuago
|
bat
iduri...
|
|
|
Domingo, beraz, ezetz esatera zihoan, baina emakume azalzuriaren eskariak –baita haren begi distiratsuek ere, mutila distira hartan harrapatuta geratu baitzen, nola anbarean intsektua– atzerakako mugimendu bat eragin zion, zalantzaren eremura eramanez berriro; orduan, baina, bizardunak berriro ekin zion –" Bai, mutila! Aurrera!" –, baita bi emakume beltzek ere –Martinikakoak edo behar zuten–, bizardunak esana errepikatu baitzuen batak, besteak burua goitik behera mugitu eta ezpain hezeak –masusta helduen zukutan blai? – zabaltzen zituen bitartean, agerian utziz hortz zerrenda ezin zuriagoa, azukre koxkor ilara
|
bat
iduri; Domingo, ondorioz –eskariek makurtuta, baita azukrearen gozoak edo balizko masusta zukuaren promesak sorginduta ere, ausaz–, gainezka sentitu zen: hala, bada ezetz esateko puntuan zegoenak baietz esan zuen, eta, eskuaren gainean bermatu eta zangoei bultzada ematen ziela, buruz behera jarri zen berandu gabe, ikusle emakumezkoen txalo eta mirespenaren erdian, oh la la eta oh la la!; haietako batek, gainera –masusta helduak gogora ekarri zizkionak–, besarkatu eta musu bat eman zion masailean, bentosa hots bat atera zuena, Domingok, ezpainen ukituarekin eta hotsarekin batera, sentipen ezin atseginagoa bereganatzen zuela:
|
|
|
Amiensko katedralaren parean jarrita, zer zen Facundo delakoa, proportzioak ere gordetzen ez zituèn panpina itxurako bat baizik, mehe mehea eta luzea, fideo betaurrekodun
|
bat
iduri, eta zer txapelak jaurtitzen zituèn makina hura, inozokeria bat baizik?; Nazario Orbe, beraz, bere epaia emateko moduan zegoen, baita eman ere:
|