|
2007
|
|
|
Proposogra, a lan honen bidez emaitza berri
|
bat
gehitu nahi izango litzaieke orain arteko ikerlariek buruturiko ikerkuntzei. Orain arte egin diren proposogra, a lanetan pertsonak edota taldeak aztertu dira, bakoitza besteengandik erlazionatu barik; ostera, gure lanak bereziki pertsonen eta taldeen arteko harremanak aztertu ditu.
|
|
|
Luis Eleizalde aipatu dugula, Piarres La, ttek ohartxo
|
bat
gehitu zion euskaltzainak argitaraturiko euskal eta latinezko hitz xortari, latina euskararen zordun zela frogatu nahi baitzuen Eleizaldek:
|
|
|
oharren
|
bat
gehitu bazion ere.
|
|
2008
|
|
|
Euskararen gaixotasun, kronikoei?, hau da, bere betiko txikitasunari eta alda meneko hizkuntza handiekin lehian jardun beharrari, beste
|
bat
gehitu zaio, beraz, orain: gozakaitz izatearena, hiztunak erakartzeko indarra galtzearena.
|
|
|
Mantendu, lotu eta berriztu daitezke indizeak: adibidez, ipuin konta saioan zehar pertsonaia bat izan daiteke mantentzen den elementua, aldakorrak izango diren beste indize batzuekin lotuz (denbora, leku aldaketak, eta abar); kontatutako azken istorioko elementu bateri indize berri
|
bat
gehitu dakioke eta (pertsonaia baten lanbide aldaketa, berbarako) eraldaketa horrek beste ipuin bateri bide eman. Adibide bat dakargu:
|
|
|
maitasun betegina. Hau da, lehen koplatik gai bat jaso eta, hurrengoan jarraipena emateaz gainera, osatu egiten du, ordu arte azaldu gabe zeukan alderdi
|
bat
gehitzean.
|
|
|
Laugarrenetik hamabigarrenera doazen koplek zerbait erakusten badute zera da, maitasun mundutarrak dakartzan doloreak. Pentsamendu honi beste
|
bat
gehitzen dio hirugarren koplan,. Emazten fabore, n?, gizonek utzi balitzate, elaidite fal tarik? (III, 2)?.
|
|
|
Nahasketa hauek garaikoek ez ezik geroko historialariek ere pairatu dituzte, aldika baita Zalbidek ere. Eta bi proiektuen arteko interferentziak aski ez, eta hirugarren
|
bat
gehitu zen, garai hartan Euskal Akademia sortzeko asmoa ere agertu baitzen. Dena dela hurrengo lerroetan ez ditut batzorde arteko nahasketa haiek argituko, ez baitira funtsezkoak gertaera nagusiak ulertzeko.
|
|
2010
|
|
|
Hala, topa ditzakegu komunikazio aditz batzuk, aipuari sarrera eman ez ezik, informazio bat edo iruzkin
|
bat
gehitzen dutenak ekoiztutako hizkuntza jardueraren gainean. Esanahiari lotutako ñabardura horiek direla-eta, esatezko aditz batzuk ugariago dira ZuBen eta beste batzuk ZeBen; esaterako, kontatu, erakutsi, aitortu errazago lotzen dira ZeBerekin.
|
|
|
2008an, orokorki emazteen proportzioa doi
|
bat
gehitu da: 100 ikasleetan 54 emazte et 46 gizon, beraz 8 ikasleen ezberdintasuna.
|
|
2012
|
|
|
Era berean, XII. mendeko Chrétien de Troyes idazle gortesauaren poema euskaratua Yvan, ou Le Chevalier au Lion eleberritik hartua da. Hiru kasu horietan, Sarrionandiak jatorrizkoaren testuinguruari buruzko sarrera labur
|
bat
gehitzen die bere itzulpenei, non irakurleari ohartarazten dion irakurtzera doan poema testu luzeago baten zatia dela. Beste hainbat kasutan, ordea, itzulpenak inolako azalpen edo hitzaurrerik gabe ematen ditu, eta irakurleak ezin du jakin irakurtzen ari dena poema osoa den, ala poema baten zatia, ala eleberri batetik hartutako poema, ala testu bateko hainbat zati elkarren ondoan jarrita osatutako poema...
|
|
|
Birformulazioa, hitz, enuntziatu196 edo testu zati batek duen zentzua interpretatzeko, argitzeko, azaltzeko, zehazteko edo zuzentzeko, enuntziatuen artean gertatzen den enuntziazio mailako estrategia da. Esatariak, enuntziazioaren arduradunak, lehen formulazioari bigarren
|
bat
gehitzen dio, ustez bere intentzio asmoei hobeto egokitzen zaiona, eta, ondorioz, markatuagoa izango dena, enuntziazio ikuspegiaren aldaketa baitakar. Izan ere, birformulazioetan mugimendu bikoitza gertatzen da:
|
|
|
Garbi dago, ordea, ni izenordaina erabili nahiz gu izenordaina erabili, subjektibitatearen arrastoa dakarrela, edo behintzat subjektuaren ekintza nabarmena dela. Izan ere, nabarmena da enuntziatu parentetikoei esker, esatariak enuntziazioaren sortzaile eta eratzaile den heinean, enuntziazio mailako azalpenak gehitzen dituela, edo modalizazio mailako iruzkinak bere jarrera edo postura agerian uzteko egoki gertatzen zaizkiola edota unean bertan garrantzizkoa iruditu zaion daturen bat edo informazioren
|
bat
gehitzeko baliabide egokia dela.
|
|
|
Azken batean testuaren informaziozko nahiz argudiozko egiturari edo argudiatzeari eragiten diote: daturen
|
bat
gehitu, azaldu, ñabartu, zehaztu, iruzkindu, parafraseatu, birformulatu, etab. Funtzio horiek guztiak betetzeko baliabide egokiak gertatzen zaizkio Mitxelenari; ez bakarrak, funtzio berbera bestelako egiturez ere eman baitaiteke aditzera (ez ezinbestean enuntziatu parentetikoen bidez), baina bai usu erabiltzen dituenak.
|
|
2013
|
|
|
Mondragon Unibertsitatea bateko eta Euskaltzaindia besteko, lankidetzan ari dira azken urteetan. Lankidetza horren emaitzak, nabaria denez, urtez urte ontzen eta mamitzen dira argitalpen nahiz ekimenen bidez. Argitalpenenetan, zer esanik ez, badira egun, guztion eskuragarri, aurreko horren erakusleak, eta eskuartean dugun honek zerrenda horri beste titulu
|
bat
gehitzen dio.
|
|
2017
|
|
|
|
bat
gehitu du: lurralde erakundeek posible dute ezberdinki antolatzea, beren berezi tasunen arabera, Konstituzioaren 72 artikuluan oinarritu gabe ere (erran nahi baita, ez da legebiltzarretik pasatu beharrik).
|
|
2021
|
|
|
oxigenoa eta hidrogenoa (Juan Garzia). f) Birformulakizunak adierazitakoa zehatza izan daiteke eta, halakoetan, beste xehetasunen bat ematen du atal birformulatzaileak: alegia, kontakizunaren harirako garrantzitsua den daturen
|
bat
gehitzen du: Hala ere, sarjentuak luzaz galdekatu zituen bi zerbitzari bakarrak (Rosannaren salbuespena eginda) etxekoandrearen neskamea eta etxeko neskame burua izan ziren, beren lankide dohakabea etxera iritsi zen egunetik bertatik hura zirikatzen jardun zuten bi emakume haiek, hain zuzen (Olano). g) Bai birformulakizuna eta bai atal birformulatzailea perpaus beregainak direnean, lehen perpausean esandakoa berresten du, oro har, birformulazioak (argudioak emanaz, batzuetan):
|
|
|
Diskurtsoari dagokionez, askotariko erabilera edo balioak bereganatzen ditu testuinguruaren arabera: hizketagaia aldatzea, zehaztapen
|
bat
gehitzea, ahots desberdinak testuratzea, konklusioa adieraztea, desadostasuna edo gaitzeste kutsua erakustea, esandakoa justifikatzea, kontrastea nabarmentzea, garrantzitsuena azpimarratzea... Ondoko adibideak, hurrenez hurren, balio horiek adierazteko:
|
|
|
berogailu, bozgorailu, entzungailu, euskailu, haizagailu, hondeagailu, hozkailu, ibilgailu, ikuzgailu, igerigailu, igogailu, igorgailu, induskailu, lehorgailu, zapalgailu, zulagailu... Gramatikan ere baliatu dugu, juntagailu eredu harturik, lokailu eta menderagailu ere sortuaz; zehazkiago esanda, lokailu izenaren kasuan, tradizioko ‘lotura, benda’ adierari beste
|
bat
gehitu diogu, ‘diskurtso mailako lotura’ moduan defini dezakeguna.
|
|
|
Hona hemen zenbait adibide: ...rri, ondo beteak; sei buruazpiko, sei berogarri, bi berriak eta lau zarrak, danetara beharda ta (Agirre); Bestalde guk debekatzen ditugu altxagarri kimikoak, naturalak izan behar dutelako (Herria); Ziklismo mundu tradiziozaleak barre egin zion Greg Lemondi, Luxenburgoko aitzin etapan heldulekuan halako luzagarri berezi bat ipinita aurkeztu zelako (Berria); Inguru likidoak gel bihurtzeko gogorgarri
|
bat
gehitzen zaie, agarra, ohiz (Mikroorganismoen biologia, EHU); Izadiak berak ipiñi ditu, bada, indargarri edo laguntza sendoak (Villasante); Margolan bat zahartzen denean, ehun berri bat jartzen diote atzean. Baina horretarako erabili diren itsasgarriek analisietan eragina dutela topatu du (J.
|
|
|
Ezaugarri horrek eraman gaitzake pentsatzera ka ez dela egiaz adberbio kategoriako hitzak eratortzeko atzizkia, bestelako balioa duela: atzizki horrek esanahi jakin
|
bat
gehitzen duela, alegia (iterazioa, errepika, gehienetan). Baina Ø morfema batek (adierazpide morfofonologikorik gabeko morfema batek) ezartzen duela kategoria (§ 11.10).
|
|
|
Horrexegatik esaten zaie ‘koordinazio egiturako izen elkartu’ Neskatila zerbitzari elkartua darabilgunean, aldiz, ez gara ari aldi berean neskatila eta zerbitzari den gizakiaz, baizik neskatila batez; ezaugarri gisa zerbitzari izatea duen neskatilaz5 Hala gertatzen da harri zilindro elkartuan ere; harria da adierazten duena zer objektu motaz ari garen, eta zilindro osagaiak beste harri mota batzuetatik bereizten du. Ezin da esan, beraz, bi osagaiak guztiz maila berean daudenik; bietatik bat da zer izendatzen dugun adierazten duena, eta besteak ezaugarri edo bereizgarri
|
bat
gehitzen dio, gutxi gorabehera adjektiboak izen bati gehitzen dion modura. Horrexegatik hartu dute euskaraz ‘atributu egiturako elkartu’ izena.
|
|
|
Aurretik genuen aurresuposizio bati (alferra balitz, ez lukete onartuko lantegian; sasoi onean badago, lantegira joango da) horren kontrakoa edo beste muturrekoa den baldintza
|
bat
gehitzen diogu kontzesio perpausean ere ren bitartez; gehitu dugun baldintza hori gorabehera, perpaus nagusian adierazitakoa berdin berdin beteko da: [Alferra balitz] eta [(baita) langile ona balitz ere], ez lukete onartuko lantegian; [Sasoian badago] eta [gaixorik badago ere], lantegira joango da.
|
|
|
‘lehen esandakoaz gainera, beste hau ere bai’ bezalako zerbait adierazten duenean nabari da ongi aski funtzio hori. Beraz, ekintza bati beste
|
bat
gehitzen zaiola adierazteko balio du. Hori ikusten da ondorengo adibide hau bezalakoetan:
|
|
|
40.13d Perpaus nagusiaren eskuinaldean agertzen dira gehienetan, haren osagaietako baten moduzko zertzeladaren
|
bat
gehituz. Jakina, beste edozein osagai bezala, perpaus nagusiaren galdegai gisa agertzen direnean, haren aditzaren ezkerraldean joango dira.
|
|
|
Beheko adibidean, birformulakizunean hizkuntza deskribatzeko erabili diren termino batzuk aipatzen dira (gaitasun psikologiko gisa, gogoko organo gisa, sistema neural gisa edota modulu konputazional gisa deskribatu izan dute hizkuntza); aukera horien balioa zalantzan jarri gabe, idazleak gogokoago duen beste termino
|
bat
gehitzen du eta horixe egiten du bere (Hala ere, aitor dut, nik nahiago dut deitura bitxiago bat: " sena").
|
|
|
Bestalde, dena dela ren balio kontestual berberak hartzen ditu: tematizazioari laguntzea, zehaztapen
|
bat
gehitzea, konklusioa adieraztea, ahots desberdinak testuratzea, kontrastea, justifikazioa... Testu honetan, adibidez, hizketagaia aldatzea eta solasaldia gai berri batera berrorientatzea ahalbidetzen du.
|
|
|
Inesiboaz gainerako beste elementu horiek ematen diote bakoitzari bere ñabardura edo zehaztasuna. Oinarrizko inesiboari leku/ erlaziozko izen
|
bat
gehitu zaio: gainean, ondoan, artean, inguruan...
|
|
|
23.5.3.1e Morfema funtzional bakoitzak ñabardura jakin
|
bat
gehitzen dio perpausari; eta ñabardura horren barruan, adiera eta erabilera desberdinak ere izan ditzake (EGLU II 1987b: 512).
|
|
|
Bai intrantsitibo eta bai trantsitibo askok kasu datiboko sintagma bat ere har dezakete, beste balentzia
|
bat
gehituz: Aulkia erori zaio haurrari; Haurrek aulkia bota diote atezainari.
|
|
|
Arazi edo eragin kausatiboek aldatu egiten dute aditzaren balentzia, goraxeago esan bezala, argumentu
|
bat
gehitzen diotelako. Euskara estandarrean aldaketa horiek nola adierazi behar diren arautu zuen Euskaltzaindiak (43 araua):
|
|
|
23.2.2.6b Aditz trantsitibo askoren balentzia alda daiteke datibo kasua hartuko duen argumentu
|
bat
gehituz; horrelakoetan, du/ dio alternantzia erakusten dute aditzek: ekarri du/ ekarri dio, esan du/ esan dio, eskaini du/ eskaini dio, eskatu du/ eskatu dio, galdetu du/ galdetu dio, irakurri du/ irakurri dio, jakinarazi du/ jakinarazi digu, kontatu du/ kontatu dio eta abar.
|
|
|
Baina ez da inoiz beharrezko eta ez du oinarrizko esanahia aldatzen. Ñabardura semantiko
|
bat
gehitzen du: zalantza edo susmo kutsua ematen du; ez du berak galdera markatzen.
|
|
|
30.6.3.1.1b tzea perpausak dira perpaus osagarri jokatugabeen artetik erabilienak, batez ere tzea horri atzizkiren
|
bat
gehituz eratzen direnekin alderaturik. Ez da harritzekoa, azken batean, ia perpaus guztietan ageri baita absolutiboa, eta zer edo nor sintagmaren lekua hartzen baitu tzea perpausak.
|
|
|
Adierazpen perpausa denean, la/ nik jokoa aurkituko dugu berriro ere: Beraz, ez zegoen esaterik emakume hura gezurretan ari zenik (Saizarbitoria); Ez zegoen ukatzerik postalaren testua dotorea zela, ez zuela hitz
|
bat
gehitzea ametitzen (Saizarbitoria); Arlo batzuetan arazo larriak dituztela ukatzerik ez dagoen arren (Olarra).
|
|
|
37.4.2a Aski da tzeko forma bera helburuzko perpausak eratzeko, eta horrela erabiltzen da eskuarki gaur egun, esan den moduan, baina postposizio bat erantsi izan zaio inoiz forma honi ere, helburuzko adiera areago markatzeko edota ñabarduraren
|
bat
gehitzeko. Hala, tzat postposizioa erantsita tzekotzat forma eratu da, Iparraldean, tzeko perpausen balio bereko helburuzko perpausak egiteko:
|
|
|
Adizkiaren bukaera absolutuan kokatuak direlarik, lehen pertsonak t atzizkia du eta bigarrenak k (maskulinoa) edo n (femeninoa). Haatik, adizkiaren barnean kokatuak direlarik, hau da, ondotik beste atzizki
|
bat
gehitzen zaielarik (n, la menderagailuak, n iraganaren marka, edo beste komunztadura atzizki bat), lehen pertsonako marka da atzizkia da eta bigarren pertsonakoa a (maskulinoa) edo na (femeninoa): dut vs dudan, zait vs zitzaidan, duk vs zuan, dun vs dinan.
|
|
|
Honen gainean eraikiak diren [PS... RANTZ], [PS... RAINO] eta [PS... RAKO] ere adlatibotzat har daitezke. Azken hauetan oinarrizko ra postposizioari ñabardura
|
bat
gehitzen dio ondoko postposizioak edo atzizkiak: nora vs noraino/ norantz/ norako.
|
|
|
egia balioarekin zerikusia dutenak (bai eta ez), eta ziurtasun neurriari buruzko ñabardurak edo informazio iturriari buruzkoak ematen dituztenak (ahal, bide, omen/ ei, ote). Hirugarren
|
bat
gehitu genioke sailkapen horri: galdera egitura nabarmentzera datozen al partikula eta ipar ekialdeko hizkeretako a atzizkiak osatzen dutena (§ 10.3.2.5, § 10.4, § 22.9.3).
|
|
|
Edo bi batera agertu (nora, zertara), aurreko adibidean bezala. Baina osagarria hartzen badu, beste esanahi
|
bat
gehitzen zaio etorri aditzari: gogoaren mugimendu irudizkoarena, alegia.
|
|
|
40.11a Orain arte aztertu ditugun molde guztiek partizipioa zuten oinarrian, batzuetan postposizio itsatsi
|
bat
gehituz (ta, rik, z), beste batzuetan postposizio aske bat gehituz (tu ahala, tu arau, tu ezinda, tu gabe...). Halakoak dira moduzko perpaus jokatugabeetan ohikoenak, zalantzarik gabe.
|
|
|
40.11a Orain arte aztertu ditugun molde guztiek partizipioa zuten oinarrian, batzuetan postposizio itsatsi bat gehituz (ta, rik, z), beste batzuetan postposizio aske
|
bat
gehituz (tu ahala, tu arau, tu ezinda, tu gabe...). Halakoak dira moduzko perpaus jokatugabeetan ohikoenak, zalantzarik gabe.
|
|
|
Astelehenean EZ naiz joango. Koma bat ezartzeak enfasi txiki
|
bat
gehituko dio mintzagaiari: Igandeetan, ez dute ogirik egiten [Bestelako jaiegunetan, agian bai].
|
|
2023
|
|
|
Eskuizkribuaren azpititulua fartsa da. Pizkundean fartsaren definizioa lotzen da gehiago dibertitzeko elkarrizketa gisa, satira alderdi
|
bat
gehituz.
|