|
2003
|
|
|
Aipagarria da, amaitzeko, Guipuzcoaco condaira Iztueta hil ostean argitaratu zela, Ramon Gereka Probintziako idazkariaren eskua bitarteko82 Ezin zehaztu dezakegu ekimen indibidual gisa ala Gipuzkoako erakundeen eskari ofizial bati erantzunez jokatu zuen idazkariak. Nolanahi ere, kargu publiko batzuen artean bederen, historia euskaldunen artean sozializatzeko interesen
|
bat
egon bazegoela erakusten digu. Eta agian, Iztuetaren obra, bere adiskide Agustin Pascual Iturriagaren ekimenekin erlaziona daiteke, azken honek eskola elebidunak bultzatu eta euskara gaztelaniazko testuak prestatu baitzituen Gipuzkoako lehen hezkuntzarako83 Posible da, beraz, Iztueta, Iturriaga eta agian beste adiskide batzuen inguruan, eta akaso aginte guneetan kontaktu eta laguntzaren bat izanik, Gipuzkoan euskarazko narratiba historiografikoa eta didaktikoa sustatzen zuen produkzio gune txiki bat eratzea, mende bat lehenago Egiategik Zuberoan izan zezakeenaren antzekoa.
|
|
2004
|
|
|
Honetaz gain gerrak Richmond hirian, Kalifornian, eta inguruetan izandako eragina ere erretratatu zuen. Hegoaldeko maizterren migrazio masibo
|
bat
egon zen portu hiri honetara, gerra garaian lanpostuak gehitu baitziren zama itsasontziak egiten; biztanleria bost aldiz gehitu zen. Lange ri nahasketa etnikoa eta jende desberdinaren elkarbizitzea interesatzen zitzaion batez ere.
|
|
|
Adibidez, Dorothea Lange ren Manifestaldia (21) argazkian Roosevelt-en aurkako manifestazio bat ikus daiteke. Hori ez da ohikoa normalean gobernuek arazoak estaltzeko joera baitute; baina ahaztu ezin den puntu garrantzitsu
|
bat
dago: argazki horiekin New Deal aren aldeko propaganda egin nahi zen, AEBetan bizi zen egoera latza erakutsiz jendea aldaketak egitea beharrezkoa zela ohartarazi nahi baitzuten.
|
|
|
Ahultasun estruktural horietako bakoitzean alterazio ekonomiko
|
bat
dago inplizituki. Osotasunak azaltzen du depresioaren laztasuna; eta konponbideen izaera ezegokiak denbora luzez irautera eraman zuen.
|
|
|
Hor arreta berezia eskaintzen zaio historia abertzalearen eta ikasleak nazionalista bihurtzeko arriskuaren polemikari, ondorioztatuz guztiz egingarria dela euskal historia irakastea xede adoktrinatzaile dogmatikoak saihestuz. Nolanahi ere arrazoi
|
bat
egon behar du euskal historia irakasteko. Eta justifikazio hori euskal historia gure jendartean presente dagoen identitateetako bat aintzat hartzetik deribatzen da, identitate hori batik bat euskararekin erlazionatuz, ez ideologiekin.
|
|
|
Ez ezer bere baitakoa eta berezkoa izatean, baizik egungo jendartean existitzen diren ikuspegi, errealitate linguistiko eta identitate batzuen onarpenean. Konkretuki gure jendartean (hots, Euskal Herrian) euskaratik abiatuz pentsa daitekeen identitate eta mundu
|
bat
egotearen eta errespetatu beharraren konbikzioan (ez da dagoen ikuspegi bakarra, baina bai dagoenetako bat, eta ez marjinala baizik aintzat hartzeko adina pisu duena). Beraz errealitate sozial hori aintzat hartu nahi delako landuko litzateke euskal historia.
|
|
|
1944ko udazkenean, makien infiltrazioengatik, soldadu eta Guardia Zibil gehiagoren bidalketarekin, muga gehiago militarizatu zen. Garai honetan adibidez, Regimiento de Infantería Valencia N° 123 erregimentu osoa ibili zen37 Baina hauez gain, Nafarroan FET de las JONS eko kideek somaten, talde paramilitarra sortu zuten gerrillari aurre egiteko38 Baztanen ere honelako talde
|
bat
egon zen, eta gauetan herritarrez osaturiko patruilak ibiltzen ziren herriak zaintzen. Militarrek gainera, herrietan gidariak kontratatzen zituzten mendietan gidatzeko39 Udaletxeak ahal zuen moduan militarizazioa areagotu zuen, udaletxeko guardak eta mendiko guardak arma motz eta luzeekin armatuz40 Garai mugituak heldu zirenaren adierazle.
|
|
|
Baztanen mugak oso zabalak dira, iparraldean Lapurdirekin (Sara, Ainhoa, Ezpeleta...), ekialdean Nafarroa Beherearekin (Urepele, Aldude, Baigorri...), hegoaldean beste nafar eskualde batzuekin (Erro eta Ultzama haranarekin) eta mendebaldean beste batzuekin (Etxalar, Bertizarana eta Malerrekarekin). Baztango iparraldean, berezitasun
|
bat
dago, Frantzia eta Baztango alde txiki baten artean, Urdazubi eta Zugarramurdi herri nafarrak daude eta bi herri hauek Baztanetik independenteak izan arren, haranarekin harreman handiak izaten dituzte. Urdazubin, Dantxarinea izena duen muga postu garrantzitsua dago, Baionatik gertu.
|
|
|
Haran honetako historia modernoari hasiera emateko Amaiurren gertatukoarekin hasiko naiz. Amaiurren, Nafarroako konkista garaian, gaztelu
|
bat
egona zen, eta gaztelu honetan, gaztelarren aurkako azken erresistentzia burutu zuten nafarrek1 Gertaera honen omenez eta Nafarroaren independentziaz oroitzeko, gaztelua zegoen tokian marmolezko obelisko bat jarri zuten, Julio Altadill en proposamenez. 1920ko uztailaren 22an, bertan laurehun pertsona inguru bildu ziren eta solemnitate osoz lehenengo harria jarri zuten.
|
|
|
Otsondo, Elizondo Urdax/ Dantxarinea komunikazio bide garrantzitsuaren erdian dago. Espainiak aliatuen erasoa izanez gero, Urdax Zugarramurdi eta Baztango zati batetik erretiratuko zen eta erresistentzia Otsondo mendatetik hasiko zuen (zonalde honetan bunker asko, metrailadore habiak eta mendi fortifikatu
|
bat
dago, Zapadores Fortaleza N° 21.B delakoa, bertan zapadoreen batailoiko goarnizio bat zegoelarik). Urkiaga mendatea, Iruñea Donibane Garazi bidean dago eta mendate honetan, bunker, metrailadore habi eta lur azpiko instalazio anitz daude.
|
|
|
Otsondo, Elizondo Urdax/ Dantxarinea komunikazio bide garrantzitsuaren erdian dago. Espainiak aliatuen erasoa izanez gero, Urdax Zugarramurdi eta Baztango zati batetik erretiratuko zen eta erresistentzia Otsondo mendatetik hasiko zuen (zonalde honetan bunker asko, metrailadore habiak eta mendi fortifikatu bat dago, Zapadores Fortaleza N° 21.B delakoa, bertan zapadoreen batailoiko goarnizio
|
bat
zegoelarik). Urkiaga mendatea, Iruñea Donibane Garazi bidean dago eta mendate honetan, bunker, metrailadore habi eta lur azpiko instalazio anitz daude.
|
|
|
kapitulua 60 hamarkadan jazotako aldaketei dagokio: Hobsbawm en arabera mugimendu iraultzaileen (sistema politiko edo esplotazio sozial zein ekonomikoa) eta sexuaren tolerantziaren artean lotura
|
bat
dagoela pentsatzeak ez du zentzurik, nahiz eta egia izan XX. mendeko iraultzak sexu tolerantziarekin erlazioa izan dutela: emakumearen emantzipazioa...
|
|
2005
|
|
|
liburu oso zaharrak aipatzen dituzte, gaiarekin zer ikusirik ez duten liburuak ere agertzen dira (adib. bidai liburuak), eta abar. Dena den salbuespen
|
bat
badago, euskarazko hiztegiak behintzat ezagutzen dituzte-eta. Baina iberiera eta euskara ahaidetzeko saiakerak euskal hiztegietan bakarrik oinarritzea ez da nahikoa103.
|
|
|
–Bai, hori egia da. Mirandek ez du inoiz sistematiko egin, nik bere testuetan hori irakur dezaket, eta garai haietan asmatu nuen sistema erabiltzen dut neuk nolabait espresatzeko Miranderen kulturan badagoen baina berak garatu ez duen Frantziako Iraultzaren kritika bat, berak, ipuin bezala garatu du, Zuberoako ipuin polit
|
bat
dago adibidez, baina sistematikoki ez du garatu nahiz eta pentsaera hori Miranderengan egon badagoen.
|
|
|
bat da, lehenengo hori [biolentzia pragmatikoa], armak hartzen dituguna, eta hau egiten dugu helburu politiko batekin. Baina gero beste problema
|
bat
dago, eta da, biolentzia hartzen dugunean gogoeta baten ondoren eta orduan biolentzia hori justifikatzen duen moral bat behar dugu, beraz, moral tradizionala puskatu behar dugu, beste moral tipo bat sortzeko.
|
|
|
Jarraitu zuen moral moderno iraultzaile tradizionala eta ez moral moderno antidemokratiko Nietzcheanoa. Eta orduan geratu da, biolentzia
|
bat
dago, baina dago linea batekoa eta ez bestekoa; seguru asko hori da hor jokoan dagoena.
|
|
|
aizu, hori ez da hain ebidentea, polemikan ebidentea da, baina bestela ez da hain ebidentea. Abertzaletasuna bera, iraultza egin eta gero etorri den gauza bat da, beraz lehenago iraultza
|
bat
dago, eta gero datoz demokrazia eta abertzaletasuna.
|
|
|
Gero beste hitzaldi bat Nietzche/ Junger da, hau berau Iruñean eman nuen beste hitzaldi bat da. Hemen eskandalu
|
bat
egon zen Junger Doctor Honoris Causa egin zutelako, bat Alemanian egon baldin bada, alemanek pixka bat ezkutatu egiten dute eta hemen Doctor Honoris Causa, eta orduan esan nuen gu non gaude. Alegia Gernika bonbardatu zuenen herriko idazleak badaude ezta?
|
|
|
Orduan egoera horrela planteatu daiteke: estatu
|
bat
dago, non frankismo garaitik edo diktadura garai batetik demokrazia garai batera salto egin nahi den, horretarako, herriak bere aldarrikapenak, kalera, eramaten ditu, baina aldiz, gobernu, demokratiko?
|
|
|
eta hasten da erreakzio bat, sortzen da borroka armatua eta praktikamente borroka armatuak ideologiak bilatzen ditu eta eduki ditu fase diferenteak: marxistagoak, trotskystagoak. Nik uste dut Euskal Herrian gertatzen da, borroka armatuaren helburu
|
bat
badago: Euskal Herri libre bat lortzeko helburua dauka eta hor, proiektu horretan bukatzen da.
|
|
2006
|
|
|
Baskoiak, Erromatarren adiskideak izan ote, edo pasiboki jokatu, erromatar konkistatzaileen aurrez aurre? Gauza
|
bat
dago argi: hasiera batean, Calagurris, Graccurris eta Cascantum zeltiberiartzat jotzen direla iturri klasikoetan, eta gero, Inperio aldian, baskoitzat; era berean, Iacca edo Segia iaketaniar edo suesetaniartzat, eta, denboraren harian, baskoitzat.
|
|
|
Garrantzitsua da, testuinguru honetan, gertakari bat ondo azpimarratzea: bellum cantabricum
|
bat
egon zen, baita bellum asturicum bat ere, baina ez zen bellum vasconicumik egon. Ez da baskoien kontrako gerrarik edo baskoien lurraldean gertatutako gerrarik ezagutzen.
|
|
|
Oraindik lurralde baskoietan, Santiago bidetik, mendi oso garai
|
bat
dago Portus Cisere (Port de Cize Garaziko Mendatea) deitzen dena, edo Espainiako atea hantxe dagoelako edo mendi honetatik zehar garraiatzen direlako lurralde batetik bestera beharrezko gauzak. Zortzi miliakoa da goranzko bidea eta beste zortzikoa beheranzkoa.
|
|
|
Barbaroaren irudian garapen historiko
|
bat
zegoen. Garapen hori Erromako hedapenera lotua zegoen, errepublika garaian jarraitzen zuen, gelditu zen Teutoburg en Augustoren garaian (non germaniarrek irabazi zuten) eta zona batzuetara mugatu zen Trajanoren Printzipatuaren garaian.
|
|
2009
|
|
|
La Concordia (1890/09/03). Lan eskasiaren inguruan 1914ko apirilaren 22an El Liberal egunkarian aurkitzen dugun artikulu interesgarri
|
bat
dago «No hay trabajo en Argentina» izenburupean.
|
|
|
Honen inguruan, gauza bat argitu beharra dago, helburua ez baita emigranteen irudia zein zen ikertzea, baizik eta egunkariek emigrantearen inguruan irakurleen aurrean azaltzen edo aurkezten zuten irudia zein zen ikertzea. Beraz, irizpide garbi
|
bat
dago hemen aurreratu beharra, egunkarietan azaltzen zena ez du autoreak egiatzat hartzen, baldin eta beste iturri batzuekin konparatzen eta osatzen ez den bitartean, hargatik, gaiaren eta beronen helburu nagusiaren zehaztapen garbia egitea beharrezkoa iruditu zaigu.
|
|
2011
|
|
|
Sindikatoak sortu ziren, alderdiak,... dena. Akats historikoak akats, halako komentarioek garaiko biztanleentzat Errepublikak zein irudi utzi zuen erakusten digute eta zentzu horretan ez da gutxi. Komunistak ez bazeuden ere Euskadi Roja saltzen zuen
|
bat
bazegoela aipatzen digu, baina hau gerraren atarian.
|
|
|
Izan ere, tren geltokitik kale gutxitara, telefonoa belarrian zuela, grebarik egin gabe berebiziko lanean ari zen, infiltratu?
|
bat
baitzegoen Tolosaren bihotzean: Fidel Azurza alkatea.
|
|
2015
|
|
|
Nekeza zen jakitea EBBko kideen izenak El Pendulo patriótico argitaratu arte, are zailagoa erki (lurralde) zuzendaritzako buruzagienak eta ia ezinezkoa Uri Buru Batzarretakoak zein ziren zehaztea; zer esanik ez, bazkide arruntei edo jarraitzaile apalei erreparatzen baldin badiegu. Honako lan honen orrialdeetan, hain zuzen, miaketa horren emaitzen zati
|
bat
dago.
|
|
2016
|
|
|
Baina, ez zen juduen aldeko karitatezko proiektu bat. Arrazoi erlijioso
|
bat
zegoen babesaren atzean. Puritanoentzat gizateria salbatzeko, judu guztiek Sionera bueltatu beharra zuten.
|
|
|
Ezinezkoa zen Bigarren Tenpluaren suntsiketaren ostean erabateko kanporaketa bat izatea, 36 urte beranduago altxamendu bat izan bazen. Ez eta bigarren kanporaketa
|
bat
egotea k.o. I mendean, juduen kultura erlijiosoa bere garai oparoenetako batean murgildu baitzen (Sand, 2011: 160).
|
|
|
Baina, ez zen juduen aldeko karitatezko proiektu bat. Arrazoi erlijioso
|
bat
zegoen babesaren atzean. Puritanoentzat gizateria salbatzeko, judu guztiek Sionera bueltatu beharra zuten.
|
|
|
Beraz, Frantzia edo Alemania bezalako herrialdeetan ez bezala Erresuma Batuan sionismoaren aldeko sektore ugari zeuden, bakoitza bere helburu propioekin. Batzuentzat helburu kolonial soilak zeuden, besteentzat zentzu erlijioso
|
bat
zegoen guztiaren atzean. Edonola ere, sionismoarekiko babesa zabalagoa zen, eta prentsan eta literaturan horrela ikusi zitekeen, eta gobernuak juduak Palestinan ezartzea begi onez ikusten zuten.
|
|
|
XX. mende hasieran sionisten presentzia errealitate bat zen Palestinan. Arazo
|
bat
zegoen ordea, eta sionistak Palestinan ezarri ziren lehen momentutik gatazkarako arrazoi bihurtu zen. Prozesu guztian zehar, Palestinako biztanleak ez ziren kontuan hartu.
|
|
|
Bigarrena, palestinarrak kanporatzea. Frontean ohiko gerra gertatzen zen bitartean, sionisten erretagoardian beste prozesu
|
bat
zegoen martxan. Haganah ren yishuv en armada brigada bakoitzari kanporatu beharreko herrixka palestinarren zerrenda eman zieten.
|
|
|
Eskuin, arruntaren? (faxista ez zen eskuinaren) faxistizatze
|
bat
egongo zen, hau da moda faxistak bereganatuko zituen eskuin mota honek (Morodo, 1980). Argudio hau, eskuin, arruntaren?
|
|
2018
|
|
|
Ikusten denez, Santiago Izaga apaizaren egonaldia ez zen berehala ahaztu, badirudi Astobitzan apaiz erdaldun
|
bat
egotea deigarria izan zela garai hartan. Gure ustez, Uriartek esandakoa baino zehatzagoa da Jose Larreak urte berean idatzi zuena:
|
|
|
XIX. mendeko autoreek eztabaida batzuk izan zituzten herri honen euskalduntasunaren inguruan, baina nahiko ezaguna den testigantza bati buruz ere idatzi dute beste batzuek azken hamarkadetan (Iturrate, 1987; Barrenengoa, 1988; Ibisate, 2009). Astobitzako elizako liburuetan 1836ko abuztuaren 18ko heriotza agiri
|
bat
dago, zeinean Altubeko baserri batean hilzorian zegoen gizon batek euskaraz esan zituen azken hitzak eta, apaizak ulertzen ez zionez, itzultzaile jardun zen herriko gizon bat.
|
|
2022
|
|
|
151) – irudikapena izango litzateke. Paniko homosexualaren kausa nagusia homofobia izanik, esan daiteke Pacoren homosexualitatea ulertzeko moduan bere aitaren ikuskerarekiko beste jarraikortasun
|
bat
dagoela.
|